Historia myśli administracyjnej – wykład 27.03.

20

Spektrum:
etatyzm – republikanizm – liberalizm

Etatyzm cd.:
- największe znaczenie przywiązuje państwu
- państwo stoi ponad obywatelami
- dominacja państwa w życiu społecznym; ingerencja w życie społeczne i gospodarcze kraju
- konsolidacja władz państwowych, umocnienie pozycji państwa
- państwo jest podstawową formą organizowania się społeczeństwa, państwo nim kieruje
- tradycja państw o wyższym stopniu rozwoju
-> im bardziej rozwinięte państwo, tym większe wpływy myśli etatystycznej

Początki etatyzmu:
- Pierwsi ideolodzy etatystyczni – Chiny, Egipt , Mezopotamia
- w Europie – schyłek XVw, apogeum w XVIIIw (we Francji - XVIIw) - Hiszpania, Francja, Prusy, Rosja –
monarchie absolutne

XVIIIw – zalążki doktryny liberalizmu

XIXw – państwa liberalistyczne ze skłonnościami etatystycznymi

XXw – odrodzenie etatyzmu w państwach o charakterze autorytarnym, totalitarnym ( III Rzesza, ZSRR)

Sfery oddziałowywania etatyzmu na sposób prowadzenia polityki administracyjnej:

1) sfera bezpieczeństwa społecznego
2) sfera polityki administracyjnej w sferze gospodarczej – polityka etatystyczna, najczęściej występuje
3) sfera polityki adm. w sferze społecznej

Ad. 2)
Sferę oddziałowywania etatyzmu w sferę polityki administracyjnej z zakresu gospodarki
nazywa się inaczej interwencjonizmem państwowym

Skrajny etatyzm, ponownie:

- ścisła kontrola społeczeństwa
- brak sfery prywatnej dla obywateli ani na ulicy ani w zaciszu domowym
- inwigilacja

ŚREDNIOWIECZE – stany:
-> stany wyższe, uprzywilejowane: duchowieństwo, szlachta
-> stany niższe – mieszczaństwo, chłopstwo
państwo kieruje się racją stanu

XVIw - Niccolò Machiavelli – absolutyzm; założenia:

- należy państwu przyznać wszelkie uprawnienia żeby zaspokajało potrzeby społeczeństwa
- nie można w wolę władz państwowych ingerować
- państwo ZAWSZE działa w imieniu dobra obywateli; nieważne jakimi środkami, zawsze na końcu
osiągnięte jest dobro społeczne

- monarchie absolutne
- absolutyzm czerpie z idealizacji instytucji państwa
-> państwo może robić cokolwiek chce
-> państwo w pełni scentralizowane, żeby wypełniać wolę głowy państwa, tj. w monarchiach
absolutnych – monarszy:
- jego władza jest nieograniczona i niepodzielna
- łączy w sobie władzę administracyjną, ustawodawczą i sądowniczą
- wykonuje ją z łaski bożej – władza sakralna
- urzędnicy podwładni monarszy, a także urzędnikom wyższego szczebla – hierarchia

! Doktryny etatyzmu i absolutyzmu się pokrywają !

Francja – prym w absolutyzmie w Europie (od połowy XVIIw. – za panowania Ludwika XIV);

-> Merkantylizm – państwo powinno aktywnie zarządzać gospodarką

- francuski minister finansów, Jean Baptiste Colbert, wcielił w życie teorię merkantylizmu;
wzór dla ministrów gospodarki innych państw absolutnych
- jest to doktryna ekonomiczna; wskazany interwencjonizm

Postulaty merkantylizmu:
- rozbudowa wpływów państwa w sferze gospodarki na dwa sposoby:

1) bezpośredni, tworząc przedsiębiorstwa o charakterze państwowym, zarządzanie przez

urzędników nadzorowanych przez odp. Ministrów
2) pośredni, kontrolując ściśle sektor prywatny poprzez rozbudowę służb państwowych
kontrolujących życie gospodarcze w kraju

- merkantylizm bierze się z bulionizmu, głoszącego że do wzbogacenia się państwa oraz

społeczeństwa konieczne jest gromadzenie kruszców i minerałów
- korzystny bilans wymiany handlowej
- eksport powinien przewyższać import – tak bowiem kraj się wzbogaca
- pojęcie protekcjonizmu celnego:

1) skrajna postać – zakaz importowania określonych towarów

2) umiarkowana postać – wysokie cła, by ograniczyć import

-> państwo powinno angażować się w popieranie eksportu (rozwój etatystycznej działalności
państwa), poprzez wspieranie towarów eksportowych, tworzenie dogodnych warunków do
eksportu dóbr (sfera niematerialna – ulgi podatkowe, zwolnienia z podatków, korzystne
regulacje prawne; oraz sfera materialna – tworzenie infrastruktury służącej eksportowi np.
fabryk, tras komunikacyjnych lądowych, morskich…)
-> inicjowanie wytwarzania towarów zza granicy u siebie w kraju

Fizjokratyzm – schyłek XIXw., liberalizm ekonomiczny

- najpierw w Hiszpanii i Francji, później rozniósł się na Europę Centralną
- specjalna odmiana w Niemczech, Austrii – kameralizm (doktryna ekonomiczna) oraz
kameralistyka (doktryna skarbowa, administracyjna)
Kameralistyka:
- pojęcie pochodzi z łacińskiego camera – urząd, instytucja państwowa ściągająca podatki od
obywateli, zarządzająca skarbem państwowym
- pełne wykorzystanie zasobów ludzkich i towarów w celu wzbogacenia monarszy

Instytuty kameralistyki; działy uniwersytetów w Niemczech:

1) dział nauka skarbowości
2) dział kameralistyki w rozumieniu wąskim – nauka o ingerencji państwa w sferę gospodarczą
3) policystyka – nauka o policji zarządzania społeczeństwem
-> najpóźniejszy dział, zalążek katedry nauki o administracji

➔ istniały też inne działy, stanowiące zalążki dzisiejszych politechnik, np. katedry inżynierii,
budowy dróg, wydziały techniczne i administracyjne w jednym

Uniwersytety we Francji pokrywały zupełnie inne nauki niż szkoły inżynieryjne, nie łączyły się tak jak w
Niemczech ( toteż dzisiejszy sposób zarządzania edukacją w Polsce jest bliższy francuskiemu)

Prusy – państwo społeczne o charakterze zmilitaryzowanym

- powszechny obowiązek służby wojskowej
- utrzymanie armii, prowadzenie wojen – element dostarczający największych dochodów dla państwa
- rozbudowa sektora administracji specjalnie dla armii, stymulatora życia gospodarczego w państwie