Agnieszka Nowak

▪ W opozycji do psychoanalizy i podejścia behawioralno- poznawczego:

▪ kreowania przez te podejścia uproszczonego i nieprawdziwego obrazu

człowieka, w którym pominięte zostały:
▪ poczucie autonomii i sensu życia,

▪ wolna wola,

▪ system wartości i dążeń życiowych,

▪ poczynania twórcze
▪ W podejściu humanistyczno- egzystencjalnym zaburzenia traktowane są jako deficyty rozwoju
osobowości powstałe w efekcie niezaspokojenia ważnych potrzeb psychicznych jednostki:
miłości, akceptacji, autonomii, realizacji znaczących dla jednostki wartości

▪ Cel psychoterapii: stworzenie warunków do przeżycia korektywnych doświadczeń emocjonalnych

(szkoła humanistyczna) i pobudzenie do refleksji nad wartościami i wyborami życiowymi (szkoła
egzystencjalna)

▪ Terapia ukierunkowana jest na teraźniejszość i przyszłość

▪ Terapeuta jest niedyrektywny, postrzeganie klienta (raczej nie pacjenta) jako jednostki
autonomicznej, bardziej równorzędne relacje

▪ Klient sam decyduje o poruszanych tematach, poziomie intensywności pracy i czasie trwania terapii
Najpełniejsze koncepcje zaburzeń i psychoterapii w podejściu humanistycznym
stworzyli:
▪ Carl Rogers
▪ Frederick (Fritz) Perls

Egzystencjalne podejście stworzyli:

▪ Victor Frankl
▪ Ronald David Laing
▪ W koncepcji osobowości C. Rogersa centralne miejsce zajmuje pojęcie „ja”, które
kształtuje się w dzieciństwie na podstawie doświadczeń reprezentowanych
(symbolizowanych) w świadomości człowieka

▪ Wraz z wyłanianiem się „ja” rozwija się potrzeba samoakceptacji, która ma charakter
uniwersalny- dotyczy wszystkich ludzi; jest bezwarunkowa- człowiek pragnie doświadczać
siebie w pozytywny sposób bez względu na otrzymywane od innych komunikaty na swój
temat

▪ Zaspokojenie potrzeby samoakceptacji jest źródłem satysfakcji i budowania poczucia

własnej wartości

▪ W efekcie w świadomości bardziej dostępne są pozytywne myśli na własny temat,

negatywne zepchnięte zostają do nieświadomości i tym samym nie zagrażają pozytywnemu
obrazowi „ja”
Wyparte do nieświadomości doświadczenia na temat „ja” ulegają zniekształceniu i
mogą wyrażać się poprzez: racjonalizacje, fantazje, czy projekcję

▪ Racjonalizacja: np. „tak naprawdę nie popełniłem błędu. To było sposób na to,
żeby…”; dzięki temu utrzymywany jest pozytywny obraz „ja”, które nie popełnia
błędu

▪ Fantazje: np. fantazje o wyjątkowej atrakcyjności seksualnej mogą stanowić

ochronę przed negatywnymi myślami na temat „ja” jako nieatrakcyjnego

▪ Projekcja: np. brak akceptacji odczuć związanych z agresywnością powoduje

wyprojektowywanie myśli agresywnych w inne osoby, w efekcie chronione jest „ja”
jako nieagresywne
▪ Pojawiające się obrony i wynikające z nich zniekształcenia postrzegania
rzeczywistości są rezultatem oddziaływania ukształtowanych w kontaktach
społecznych warunków akceptacji siebie

▪ Wpływy otoczenia społecznego ograniczają wolność i niezależność jednostki

▪ Zamiast w pełni doświadczać własnego „ja” człowiek uczy się utrzymywania fasady i
odgrywania ról

▪ Mechanizmy selekcji i zniekształcania doświadczeń prowadzą do dezintegracji

osobowości, w której część doświadczeń jest akceptowana, część nie, a wszystkie
doświadczenia pobudzają człowieka do działania- co stanowi efekt obecnej w
człowieku potrzeby samoaktualizacji
▪ Pełna aktualizacja „ja” i zdrowie psychiczne jest możliwa przy zintegrowanej
osobowości; brak integracji blokuje tendencję do samoaktualizacji- zamiast
realizowania siebie organizm jest nastawiony na obronę pozytywnego obrazu
„ja”

Głównymi konsekwencjami potrzeby ciągłej obrony pozytywnego obrazu „ja” są:

▪ Sztywność percepcji wynikająca z konieczności zniekształcania doświadczeń

i ich selektywnej symbolizacji i sztywność zachowań, nieadekwatne
reagowanie

▪ Niespójność zachowań
Koncepcja leczenia:
▪ Celem jest reintegracja osobowości, czyli wytworzenie spójności „ja” z
doświadczeniem
▪ Cel ten osiąga się poprzez rozbicie/przełamanie obrony organizmu tak, by
doświadczenia zagrażające „ja” mogły być przez „ja” przyswojone poprzez
adekwatną symbolizację
▪ Jest to możliwe do osiągnięcia poprzez zmniejszenie skłonności klienta do
warunkowej akceptacji siebie i zwiększenie poziomu akceptacji
bezwarunkowej (przesunięcie źródła oceny siebie z zewnątrz do wewnątrz)
▪ W efekcie człowiek pozbywa się licznych „powinności”, spełniania oczekiwań,
a zamiast tego postępuje zgodnie z własnymi odczuciami i pragnieniami
▪ Warunkiem koniecznym jest odbudowanie komunikacji wewnętrznej-
umożliwienie uzyskania kontaktu jednostki z własnym doświadczeniem
▪ Metodą osiągania zmiany w podejściu skoncentrowanym na osobie jest
komunikowanie klientowi przez terapeutę bezwarunkowej akceptacji poprzez
empatyczne rozumienie zgłaszanych przez klienta problemów

▪ Terapeuta tworzy atmosferę, w której klient może czuć się bezpiecznie

▪ Terapeuta komunikuje klientowi bezwarunkową akceptację, troskliwość, empatię,

zachowując się w sposób autentyczny i spójny

▪ W efekcie ukształtowane wcześniej przez klienta warunki pozytywnego

wartościowania siebie słabną/zanikają na rzecz pojawiającej się bezwarunkowej
akceptacji, co zmniejsza poczucie zagrożenia- doświadczenia uprzednio
postrzegane jako zagrażające strukturze „ja” mogą wtedy zostać włączone do
świadomości, tworząc spójną i zintegrowaną osobowość
▪ W efekcie dokonanej integracji doświadczeń i włączenia ich do „ja” wzrasta
poziom samoakceptacji i wytwarza się pozytywny stosunek do innych ludzi
(zwiększa się przystosowanie jednostki)

▪ Klient w sposób spójny dokonuje ekspresji uczuć i potrzeb, przestaje

tendencyjnie je selekcjonować i staje się w pełni samoaktualizującą się
jednostką- dokonuje świadomych wyborów, nie ucieka od przeżywanych
emocji, myśli i wyobrażeń, ponieważ znika lęk i razem z nim znika sztywność
w postrzeganiu doświadczeń

▪ https://www.youtube.com/watch?v=cfPeVRZ-GQ4
▪ Podstawowa teza podejścia Gestalt: ludzie organizują swoje doświadczenia w
pewną całość/postać/figurę

▪ Wszystkie doświadczenia jednostki systematyzowane są w określony sposób,

komponując się w jednorodne twory
▪ np. w figurze (Gestalt) dotyczącej „życia rodzinnego” zawarte są: obserwacje roli
matki, ojca, rodzeństwa, ich zachowania, wartości, a także doznania zmysłowe-
zapachy (np. perfum matki), dźwięki (np. charakterystyczny sposób chodzenia
kogoś z rodziny), obrazy (wygląd członków rodziny) i wrażenia dotykowe (z bliskości
fizycznej)

▪ Analiza tej figury pozwala na wyodrębnienie wymienionych elementów figury

▪ Doświadczenia tworzą figurę w określonym czasie- gdy człowiek skupia na nim

uwagę; tłem doświadczenia „życie rodzinne” są wówczas doznania i zdarzenia

związane z członkami rodziny

▪ Figury ciągle tworzą się i rozpadają w zależności od tego, na czym koncentruje się

uwaga jednostki

▪ Identyfikacja danej figury w doświadczeniu generuje specyficzne dla niej działania

Świadomość → Pobudzenie → Działanie → Kontakt

▪ Akcentowanie odpowiedzialności za dokonywane wybory oraz znaczenia

doświadczeń z „tu i teraz”
▪ U człowieka zdrowego psychicznie powyższy proces od świadomości do działania i

kontaktu toczy się cały czas- tworzenie się i rozpadania figur toczy się stale i bez
przeszkód
▪ Jednostka w sposób nieskrępowany może dokonywać kolejnych wyborów na rzecz podjęcia

określonych działań wynikających z pobudzenia

▪ U osób doświadczających trudności w funkcjonowaniu psychicznym pojawiają się

zakłócenia w tworzeniu postaci i ich rozpadu: jest to związane ze stagnacją w

rozwoju osobowości i działaniem raczej w kierunku spełniania oczekiwań
społecznych w miejsce realizowania własnych potrzeb i pragnień; jest to efekt braku
integracji osobowości
▪ W osobowości neurotycznej w podejściu Gestalt zauważa się istnienie w osobowości

dwóch warstw: „pana” (top-dog) i „poddanego” (under-dog), które są w nieustannym

konflikcie
▪ W warstwie „Pan” zawarte są nakazy, zakazy, powinności i groźby blokujące działanie i rozwój

▪ W warstwie „Poddany” zawarte są pragnienia i dążenia wynikające z impulsów biologicznych

▪ Część doświadczeń osoby funkcjonującej w sposób neurotyczny nie jest rejestrowana i

ich identyfikacja przebiega fałszywie: zgodnie z treściami składającymi się na „pana”, a

nie z autentycznymi doznaniami; wówczas doznania te mogą ulegać projekcji bądź
zostać przesunięte w fantazje wewnętrzne (zaciera się granica między rzeczywistością
zewnętrzną a wewnętrzną)
▪ Jeżeli doświadczenia nie organizują się w figurę/pojawiają się zniekształcenia
interpretacji doświadczenia rezultatem jest zamrożenie naturalnej energii
organizmu- w efekcie pojawia się trudność w osiąganiu samorealizacji, a
człowiek odgrywa fałszywe, społecznie narzucone role, co prowadzi do
frustracji potrzeb.

▪ Nieuwolniona energia jest źródłem chronicznego napięcia emocjonalnego

▪ Zablokowanie energii organizmu przejawia się zahamowaniem ekspresji

uczuciowej w relacjach, co objawia się sztywnością zachowań,
nieumiejętnością dostosowywania zachowań do sytuacji
▪ Część energii zużywana jest na odgrywanie roli zamiast na kontakt emocjonalny
▪ Celem terapii jest stworzenie warunków do rozwoju osobowości, czyli dotarcie
do prawdziwego „ja” klienta
▪ Terapeuta pracuje indywidualnie z klientem z grupą pozostającą w tle; grupa
po zakończeniu pracy terapeutycznej udziela informacji zwrotnej i dzieli się
własnymi doświadczeniami
▪ Proces terapeutyczny polega na odejściu od odgrywanych ról i przejściu do
poszerzenia świadomości własnych myśli, potrzeb, pragnień
▪ W efekcie klient może dokonać odpowiedzialnych wyborów zgodnych z
autentycznym pragnieniem, systemem wartości
▪ Terapeuta jest niedyrektywny, zachęca klienta do eksperymentowania,
podejmowania prób nowych zachowań i sprawdzania ich, nie wyjaśnia się
przyczyn zachowań, koncentracja skupia się na doświadczeniu „tu i teraz”
▪ Proces terapii aktywizuje autentyczne emocje, myśli i doznania klienta, a
klient podejmuje decyzje o tym, co chce z nimi zrobić i jak zareagować
▪ Laing był psychiatrą i jego zainteresowanie skupiało się wokół psychoz, odrzucał
klasyczne klasyfikacje psychiatryczne, uznając je za etykietujące i jednocześnie niczego
nie wyjaśniające

▪ Wg niego schizofrenia jest sposobem radzenia sobie człowieka z sytuacją, z którą przy
użyciu innych środków nie potrafi sobie poradzić; źródła schizofrenii upatruje w
czynnikach społecznych
▪ Skutkiem silnych i budzących przerażenie nacisków społecznych w dzieciństwie jednostka
tworzy „ja fałszywe”, które upora się z oczekiwaniami, normami, zakazami, nakazami
społecznymi. Funkcją „ja fałszywego” jest ochrona jednostki przed atakiem innych ludzi, którzy
postrzegani są jako niebezpieczni i wrodzy
▪ Pojawia się rozszczepienie na „ja prawdziwe” i „ja fałszywe”; wówczas możliwość realizacji „ja
prawdziwego” jest dostępna jedynie w „szaleństwie”, zwłaszcza przy przeżywaniu lęku przed
wchłonięciem, co skutkuje wycofaniem społecznym z lęku przed utratą tożsamości i autonomii
▪ Izolacja zmniejsza lęk związany z ludźmi, ale powoduje samotność, ale psychotyk
pozostaje w lęku przed zbliżeniem się do ludzi bez utraty autonomii; rzeczywistość
staje się zagrożeniem dla własnego istnienia

▪ Terapia polega na przywróceniu klientowi ontologicznej pewności, czyli

zmniejszaniu lęku związanego z własnym istnieniem; konieczne jest stworzenie
warunków do przeżycia korektywnego doświadczenia społecznego w bezpiecznych
warunkach, udzielanie komfortu psychicznego i możliwość swobodnej ekspresji emocji
i potrzeb

▪ Możliwość doświadczania własnego „ja” i eksperymentowania z nim stanowi podstawę

integracji osobowości, co pozwala jednostce uzyskać poczucie ontologicznego
bezpieczeństwa, dzięki czemu staje się autonomiczna, wolna, odpowiedzialna za siebie
▪ Potrójna dynamika w życiu i działaniu człowieka:

▪ 1. biodynamika (wymiar biologiczny): instynkty, popędy i automatyzmy

▪ 2. psychodynamika (wymiar psychiczny, nie mylić z podejściem

psychodynamicznym w psychoterapii!): potrzeby, uczucia czy emocje

▪ 3. noodynamika (dynamika duchowa)- najbardziej właściwa człowiekowi; wolność

człowieka (m.in. od mechanizmów, instynktów, emocji itd., tj. człowiek nie jest przez
pozostałe wymiary zdeterminowany, może je analizować i ma wpływ na zmianę
swoich zachowań), poszukiwanie wartości, ich realizacja i kierowanie się sumieniem
oraz dążenie do sensu.
▪ Konieczność uwzględnienia wymiaru duchowego
▪ Autentyczność człowieka ujawnia się dopiero wtedy, gdy jest ukierunkowane
na wartości
▪ Akcent na autotranscendencję: przekraczanie samego siebie i kierowanie się
w stronę sensu umożliwia stanięcie się sobą
▪ Pojęcie „woli sensu” stanowi najgłębszą i najistotniejszą potrzebę ludzką
▪ Jest to podstawowe dążenie człowieka do tego, by znaleźć i wypełnić cel i sens
własnego życia
▪ Realizacja woli sensu warunkuje osobowy rozwój, zdrowie psychiczne i szczęście

▪ Analiza egzystencjalna zakłada istnienie zarówno nieświadomości popędowej,

jak i nieświadomości duchowej (twórczy aspekt nieświadomości, także sny
interpretowane w egzystencjalnym kluczu), która umożliwia rozwój świadomej
duchowości
▪ Za nieświadomą duchowością znajduje się nieświadoma głębia, w której zapadają

najważniejsze egzystencjalne rozstrzygnięcia, odkrywanie sensu

▪ Człowiekiem kierują nie tylko popędy, ale też wartości i sens

▪ Istotne miejsce zajmuje wolność

▪ Wolność „od”: od uwarunkowań i determinant, stanów patologicznych, dystansowanie się

od nich mimo ich świadomości

▪ Wolność „do”: kształtowanie siebie poprzez dobrowolne i świadome decyzje

▪ wolność od determinant: nie jesteśmy całkiem wolni od determinant, ale jesteśmy wolni

w podejmowaniu stanowiska wobec nich

▪ Równie istotna jest odpowiedzialność, bez której wolność przeradza się w

samowolę.

▪ Zadaniem psychoterapii jest określenie i uświadomienie człowiekowi przestrzeni

jego wolności i odpowiedzialności.

▪ Jeden z celów analizy egzystencjalnej: człowiek w wolności i przez

odpowiedzialność ma dojść do samookreślenia w oparciu o świat wartości i sensu

▪ Ostatnim istotnym pojęciem jest samorealizacja, której podstawowym

warunkiem jest skierowanie na wypełnianie sensu swojego życia; w efekcie jest
niejako efektem ubocznym procesu autotranscendencji
▪ Dynamika skierowana na wartości i sens tworzy naturalne napięcie, umożliwiające

ciągłe „stawanie się” osoby, wykraczanie poza siebie mimo przeciwnościom

▪ W sytuacji zaburzeń psychicznych dynamika wymiaru duchowego zmienia się i

wymaga uaktywniania

▪ Analiza egzystencjalna jest fundamentem logoterapii

▪ W podejściu do zjawisk chorobowych logoterapia zajmuje się raczej postawą pacjenta

wobec objawów niż nimi samymi

▪ Intencja paradoksalna- pomaga zmienić postawę wobec objawu; pacjent, patrząc na

objaw z innej perspektywy przestaje go zwalczać, a nawet go wzmacnia i obserwuje,

że wtedy objaw się wycofuje
▪ Z perspektywy Frankla część zaburzeń o charakterze nerwicowym wynika z
poczucia bezsensu i frustracji związanych z obszarem duchowym, pustką
egzystencjalną (nerwica noogenna)

▪ Logoterapia dąży do odnalezienia i ukazania sensu we wszystkich aspektach życia

człowieka, też w doświadczanych cierpieniach
▪ W momencie cierpienia człowiek nie jest w stanie realizować wartości twórczych, ale jest
wezwany, żeby w nieuniknionym cierpieniu odnaleźć sens właściwy dla danej sytuacji-
cierpienie może być okazją do rozwoju, ale tylko wtedy, gdy nadany mu zostanie sens

▪ Dialog sokratejski- jedna z najważniejszych technik w logoterapii; „nauczyciel

nie przekazuje uczniom wiedzy, ale uświadamia im to, co oni już mają w środku”
(Pelt, 2008; Wolicki, 2010)
▪ Modulacja postaw- technika logoterapii; rzeczywista zmiana postawy pacjenta z negatywnej na
pozytywną. Terapeuta podaje trafne argumenty, popiera je umiejętnością przekonywania, czasem
dodaje sugestie. Celem jest wykształcenie umiejętności identyfikowania zaburzonego myślenia,
leżących u jego podłoża błędnych założeń i zmiana obu w celu zmiany postawy.

Postawy będące w obszarze zainteresowania logoterapii:

1. Postawa zrealizowania wewnętrznego wzrostu przez zmianę punktu patrzenia.

2. Postawa zwrócenia się od czegoś, co jest subiektywnie postrzegane jako negatywne do czegoś subiektywnie
ocenianego jako pozytywne.

3. Postawa uzyskania perspektywy w stosunku do czegoś starego tak, że jest to widziane w nowym świetle.

4. Postawa akceptowania losu przez nową perspektywę.

5. Postawa szukania sensu w istniejącej sytuacji.

6. Postawa wychowania do odwagi i godności.

7. Postawa zmiany nieukierunkowanego cierpienia w tryumf.

Podstawowe zasady pierwszego spotkania:

▪ 1. Wstępna diagnostyka.

▪ 2. Określenie wolnych przestrzeni (zdrowe obszary i pozytywne aspekty)

▪ 3. Rozwinięcie tego, co zostało dotąd powiedziane i dalsze ukierunkowanie.

▪ 4. Przyjęcie bezwarunkowej wartości osobowości pacjenta (ze względu na osobę

duchową, która nie choruje)

▪ 5. Modulacja postaw

Terapeuta pełni rolę „katalizatora”, umożliwiającego pacjentowi wydobycie i

zrozumienie jego indywidualnych możliwości stojących na drodze do jedynego i
niepowtarzalnego sensu.
Przykład przekierowania pacjenta z obszarów psychicznych na noetyczne:
Pacjentka: Obecna praca mnie nie satysfakcjonuje. Idę do niej z ciężarem, z ciężarem też
wracam. Chyba chciałabym robić coś innego, ale w sumie przecież mam pracę, a życie
jakoś się toczy.
Logoterapeutka: Z jakich motywów robisz to, co robisz?
P: Mam tutaj dobre pieniądze, a muszę utrzymać dzieci.
T: Dobrze zarabiasz i chcesz się zatroszczyć o bliskich. A jakie są twoje prawdziwe
potrzeby, skoro jesteś nieszczęśliwa?
P: Chcę dobrze zatroszczyć się o rodzinę.
T: Czy oprócz pieniędzy są inne sposoby, aby zaopiekować się rodziną?
P: Być z nimi, dać im więcej czasu.. Ale niestety nie mogę, bo dużo pracuję.
T: Dla kogo jest ważna ta praca?
P: Dla ludzi, bo jestem konsultantką. Doradzam ludziom. Polecam im konkretne instytucje,
do których mogą się dalej zwrócić.
T: Co w twojej pracy jest dla ciebie najważniejsze?
P: To, że pomagam ludziom.
T: Pomagasz ludziom i praca jest dla ciebie najważniejsza. Co jest ważniejsze: współpraca
z organizacjami, które pomagają ludziom, czy samo doradztwo klientom?
P: To drugie- bezpośrednia pomoc klientom (…pacjentka rozwija różne aspekty związane z
pracą).
T: Co najbardziej wpływa na jakość twojej pracy?
P: Próbuję indywidualnie patrzeć na klientów, widząc w nich ludzi szukających pomocy,
ludzi, którzy mnie potrzebują.
T: Indywidualnie patrzysz na ludzi. Widzisz ich potrzeby. Czy masz jeszcze inne zdolności,
które pomagają ci realizować twoje zadania?
P: Tak, pracuję dokładnie, szybko, zaradnie. Jestem dobrą organizatorką.
T: Jesteś dokładna, zaradna i odnajdujesz się w sprawach organizacyjnych. Czy te
zdolności, talenty mogłabyś w jakiś sposób przenieść na swoich bliskich, by też ich
doświadczyli? Czy widzisz takie możliwości? Czy rodzina może w większym stopniu
skorzystać z twoich zdolności?
P: Tak. Gdy jeszcze nie pracowałam, spędzałam więcej czasu w domu ze swoimi bliskimi.
Teraz tego nie ma.
T: Czy te możliwości są zablokowane tylko przez to, że nie masz czasu po pracy?
P: Tak.
T: Gdyby ten czas się pojawił, byłabyś bardziej dla rodziny?
P: Na pewno.
T: Jakie okoliczności sprawiłyby, że ten czas by się pojawił?
P: Gdybym się zwolniła z pracy lub znalazła inną, mniej absorbującą.
T: Myślałaś o tym, żeby zmienić pracę.
P: Tak, ale lubię tę, którą mam obecnie. W innej pracy nie będę miała takich możliwości.
Tutaj jest zarazem perspektywa kariery, jak i dobrej zapłaty.
T: Czy wobec tego twoja praca stawia cię „za rodziną” czy „przeciw rodzinie”? Dlaczego
odsunięcie pierwszoplanowego myślenia o karierze i wybranie większego zaangażowania
się w rodzinę wydaje ci się tak bolesne?
P: Skomplikowane.. (zastanawia się)
T: Skomplikowane czy bolesne?
P: (milczy)… Skomplikowane.
T: Co lub kto mógłby ci pomóc podpowiedzieć, abyś mogła dokonać dobrego wyboru?
P: To ja podejmuję decyzje za siebie.
T: Ale jest ci teraz trudno ją podjąć. Czy jest ci potrzebna pomoc?
P: Tak.
T: Więc kto mógłby ci pomóc? Może ktoś z rodziny?
P: Nikt. Muszę sama sobie pomóc.
T: W takim razie jakie słowa mogłyby ci pomóc? Co mogłabyś sobie powiedzieć, aby
uzyskać podpowiedź, aby podjąć decyzję?
P: (milczy)… to, co mogę zrobić dla rodziny powinnam zrobić teraz.
T: Jak rozumiesz te słowa? Czy więc odpowiedzią jest kariera?
P: Coś w tym jest.
T: A postaw na jednej szali to, że jesteś żoną, matką, że masz rodzinę, a na drugiej karierę.
Obydwie szale mają w sobie tyle dobra, ale wyobraź sobie, że w tym momencie możesz
wybrać tylko jedną.
P: A może zamiast wybierać da się to jakoś połączyć.
T: Więc jaką masz możliwość, żeby poprawić sytuację?
P: (milczy).. Nie mogę odejść z pracy.
T: Na ten moment wybierasz karierę jako najważniejszą i najcenniejszą rzecz.
P: Jako cenną.
T: Najcenniejszą.
P: Nie mogę tak powiedzieć.
T: Jeśli nie jesteś w stanie powiedzieć, że jest najcenniejsza to co byłoby cenniejsze na ten
moment?
P: Ważniejsze jest, aby być z rodziną, ale nie mogę odejść z pracy.
T: Czyli wiesz, co jest najważniejsze, ale wybierasz to, co wydaje się być mniej ważne.
Tak?
P: Nie można być tylko z rodziną. Trzeba zabezpieczyć byt.
T: A gdybyś zapytała męża, co według niego jest w tym momencie istotniejsze dla ciebie?
P: Żebym czuła się dobrze. Żebyśmy wszyscy byli szczęśliwi.
T: W jaki sposób mogłabyś zrealizować swoje zdolności menedżerskie, aby projekt
„rodzina” mógł się pełniej realizować, włączając przy tym własny rozwój? W jaki sposób
to połączyć?
P: Gdybym nie myślała o pieniądzach, mogłabym realizować się inaczej.
T: Mówisz to z założeniem, że nie będzie w tym wystarczającego źródła dochodu.
Załóżmy jednak, że pieniądze będą. Jak możesz się realizować jako „ty” i równocześnie
jako „dla rodziny”? Jak by to wyglądało?
P: Byłabym bardziej z rodziną. Nie odsyłałabym dzieci na dodatkowe zajęcia. Sama bym
się nimi zajęła. Dostrzegam też inne swoje zdolności. Lubiłam pracować jako przewodnik.
T: Czyli istnieje możliwość połączenia?
P: Na pewno, tak.
T: Co pomoże ci podjąć ten projekt szybciej?
P: Odejście z pracy, ale co dalej?
T: Jakie pierwsze kroki mogłabyś podjąć, aby po odejściu z pracy od razu podjąć pracę
jako przewodnik, a jednocześnie być bardziej z rodziną?
P: Nie wiem. Szkoda mi tej pracy.
T: Czy dostrzegasz jakieś pierwsze kroki przed sobą, aby od razu po zmianie pracy być w
zawodzie przewodnika, a przy tym mieć więcej czasu dla rodziny?
P: Mogłabym założyć biuro podróży, opracować ofertę. Oprócz tego mogę zaplanować,
jakie zadania będę realizowała z rodziną.
T: Jak ci się wydaje, jak odniesie się do tego pomysłu twoja rodzina, gdy o nim usłyszy?
P: Będzie przeciw. Mężowi podoba się, że przynoszę pieniądze.
T: Czego boją się w zmianie twojego miejsca pracy?
P: Tego, że nie znajdę drugiej pracy i zostanę w domu.
T: Co więc daje ci oparcie, gdy mówisz o pomyśle pracy w charakterze przewodnika? Co
mogłabyś powiedzieć mężowi, gdy poczuje się zakłopotany tą informacją?
P: Że dam radę. Że mam już plan.
T: Czy to, że zobaczą mamę, żonę, która ma dla nich więcej czasu nie będzie dla nich
dodatkową zapłatą i nie stworzy poczucia bezpieczeństwa tak, aby się o ciebie nie
martwili?
P: Tak, na pewno.
T: A twoja chęć kariery i szkolenia się może być dodatkowym argumentem w rozmowie z
nowym pracodawcą?
P: Tak, (zastanawia się) ale mam dobrą pracę.
T: Co cię przeraża? Czego się boisz? Czy to zbyt duży krok?
P: Nie ma gwarancji, że będzie tak jak to sobie wyobrażam.
T: Co ci pomoże w pokonywaniu tych wątpliwości, które się pojawiają? Co, jeśli twoje
obawy są zasadne? Nic nam nie zagwarantuje tego, że wszystko będzie przebiegało bez
żadnych trudności.
P: Pomoże mi tylko trzymanie obranego kierunku i podjętej decyzji w zakresie zarówno
pracy, jak i rodziny.
T: Co się w tobie pojawia na myśl, że podejmujesz ten krok, o którym rozmawiamy? Co w
sytuacji, gdy pierwsze miejsce zajmuje rodzina, a drugie kariera?
P: Czuję się dobrze i spokojnie. Jest w tym jakiś życiowy porządek.
T: Mówiłaś wcześniej, że taki porządek myślenia czegoś cię pozbawia. Jak teraz na to
patrzysz?
P: Wydaje mi się, że widzę w sobie więcej wolności. Czuję więcej wolności.