Women’s property under Hindu

Law
परिचय
1956 चा हिंदू उत्तराधिकार कायदा अस्तित्वात येण्यापूर्वी, स्त्रियांच्या मालमत्तेचे
स्थूलपणे दोन र्षकांत वर्गीकरण केले गेले होते, म्हणजे:

1. स्त्रीधन (किंवा स्त्रियांची मालमत्ता); आणि

2. महिला इस्टेट.
हिंदू महिलांच्या संपत्तीचा हक्क कायदा, 1937 ने हिंदू स्त्रियांना वारसा हक्काचा एक
संच प्रदान केला ज्याचा परिणाम स्त्रियांच्या संपत्तीचे वजन वाढवण्यावर झाला. हिंदू
उत्तराधिकार कायदा, 1956 ने महिलांच्या मालमत्तेत महत्त्वाचे बदल केले आहेत
जसे की कायद्याच्या कलम 14 अंतर्गत स्पष्टपणे नमूद केले आहे. या तरतुदीने
"महिला इस्टेट" ही संकल्पना पुसून टाकली आहे आणि स्त्रीधनाची विज्ञानेवराची रा
चीश्व
व्याख्या सादर केली आहे. स्त्रीधन आणि महिलांच्या इस्टेटमधील फरक मुख्यतः यापैकी
कोणता स्रोत मिळवला जातो यावर अवलंबून असतो. हिंदू उत्तराधिकार (सुधारणा) कायदा,
2005 (2005 चा 39) लिंगभेद करणारे घटक दूर करण्यासाठी हिंदू उत्तराधिकार कायदा,
1956 मध्ये सुधारणा करण्यासाठी पारित करण्यात आला. या सुधारणेनुसार, कोपर्सनरची
मुलगी, त्याच्या मुलाप्रमाणे, जन्मानंतर तिच्या स्वत: च्या अधिकारात एक कोपर्सनर
बनते. या लेखात, हिंदू कायद्यांतर्गत महिलांच्या मालमत्तेच्या विषयावर केस कायदे
आणि न्यायिक दृष्टिकोनाच्या दृष्टीकोनातून चर्चा केली जाईल.

हिंदू कायद्यानुसार महिलांची मालमत्ता

अनेक समाजसुधारकांच्या प्रयत्नांमुळे 1937 मध्ये हिंदू महिला संपत्तीचा अधिकार
कायदा लागू करण्यात आला. नमूद केलेल्या कायद्याच्या परिणामी हिंदू कायद्याच्या सर्व
शाळांचे सिद्धांत बदलले गेले आणि हिंदू स्त्रियांना अधिक अधिकार दिले. या कायद्याचा
परिणाम केवळ कोपर्सनर्सच्या कायद्यावरच झाला नाही तर परकेपणा, वारसा, विभाजन
आणि दत्तक या कायद्यांवरही परिणाम झाला, परिणामी क्रांतिकारक बदल झाले. याने
विधवेला तिच्या मुलासोबत समान भाग घेण्याची परवानगी दिली, परंतु यामुळे तिला
सहपरिवार होण्यापासून रोखले. परिणामी, विधवांना त्यांच्या मृत पतीच्या मालमत्तेत फक्त
मर्यादित मालमत्ता होती, ज्यामध्ये विभाजनाची विनंती करण्याची क्षमता होती.

हिंदू महिलांच्या संपत्तीचा अधिकार कायदा, 1937 हा सर्वसाधारणपणे सर्व हिंदू

नेशा
स्त्रियांच्या संपत्ती अधिकारांचा विस्तार करण्याच्या उद्दे ने होता हे असूनही, तो
केवळ विधवांच्या अधिकारांमध्ये वाढ करण्या शासंबंधित होता, संपूर्णपणे स्त्रियांना
नाही. विधानसभेच्या नमूद केलेल्या कायद्याचा परिणाम म्हणून, मुलीच्या वारसा हक्काच्या
स्थितीवर असाच परिणाम झाला नाही. हिंदू महिला संपत्ती हक्क कायदा, 1937 वर बरीच
टीका झाली, म्हणून संसदेने महिलांच्या संपत्ती अधिकारांचे संरक्षण करण्यासाठी एक
चांगला कायदा आणण्याचा निर्णय घेतला आणि हिंदू उत्तराधिकार कायदा, 1956
स्वीकारला.
स्त्रीधन
स्मृतीकारांना "स्त्रीधन" ची संकल्पना अशी समजली की जी मालमत्ता स्त्रीला तिच्या
नातेवाईकांकडून भेटवस्तूंद्वारे प्राप्त होते ज्यात मुख्यतः जंगम मालमत्तेचा समावेश
होतो. स्त्रीधनमध्ये त्या भेटवस्तूंचाही समावेश असल्याचे म्हटले जाते जे तिच्या
लग्नाच्या पाहुण्यांद्वारे वधूच्या मिरवणुकीच्या वेळी आणि लग्न समारंभाच्या वेळी दिले
जातात. प्रिव्ही कौन्सिलने भगवानदीन डूबे विरुद्ध माया बाय (1869) प्रकरणात असे
निरीक्षण नोंदवले होते की हिंदू स्त्रीला पुरुषांकडून मिळालेल्या गुणधर्म स्त्रीधनाच्या
कक्षेत येणार नाहीत. त्याऐवजी, त्या मालमत्तांचे वर्गीकरण "महिला इस्टेट" अंतर्गत
केले जाईल.

कासेरबाई विरुद्ध हंसराज (1906) प्रकरणातील मुंबई उच्च न्यायालयाच्या

निर्णयाने बॉम्बे स्कूलचे तत्त्व मांडले आहे ज्यामध्ये अ शातरतूद आहे की स्त्रीला
इतर स्त्रियांकडून वारसाहक्काने मिळालेली मालमत्ता स्त्रीधन मानली जाईल. देबी
मंगल प्रसाद सिंग विरुद्ध महादेव प्रसाद सिंग (1912) या सुप्रसिद्ध खटल्यात अलाहाबाद
उच्च न्यायालयाने असे निरीक्षण नोंदवले की, मिताक्षरा आणि दयाभागा या दोन्ही
शाळांमध्ये फाळणीतून स्त्रीला मिळालेला कोणताही हिस्सा स्त्रीधन नाही असा निकाली
काढलेला कायदा आहे. पण महिला इस्टेट. 1956 चा हिंदू उत्तराधिकार कायदा
आल्यानंतर, विभाजनातून मिळालेल्या सामायिक मालमत्तेचा समावेश परिपूर्ण मालमत्ता
किंवा स्त्रीधन म्हणून केला जातो. निरपेक्ष मालमत्तेची मालकीण असल्याने, स्त्रीला
तिच्या परकेपणाचे पूर्ण अधिकार आहेत जे सूचित करते की ती भेटवस्तू, विक्री,
भाडेपट्टी, देवाणघेवाण, गहाण ठेवू शकते किंवा सांगितलेल्या ताब्यासाठी ती निवडू शकते.

भारताच्या सुप्रीम कोर्टाने प्रतिभा राणी विरुद्ध सूरज कुमार आणि अनर (1985) प्रकरणात
निरीक्षण केले होते की मिताक्षरा आणि दयाभागा शाळांनुसार स्त्रीधनमध्ये स्त्रीच्या
(कन्या, विवाहित किंवा विधवा) हातात खालील वस्तू असतात. :

1. लग्नाच्या अग्नीपूर्वी दिलेल्या भेटवस्तू.

2. वधूच्या मिरवणुकीच्या वेळी दिलेल्या भेटवस्तू

3. तिच्या लग्नाच्या वेळी सासू किंवा सासरे यांनी प्रेमाचा इ रारा

शा
म्हणून दिलेल्या
भेटवस्तू.

4. महिलांच्या माता, वडील आणि भावांनी तयार केलेल्या भेटवस्तू.

सुप्रीम कोर्टाने श्रीमती. रमी श्मी

कुमार विरुद्ध महेश कुमार भादा (1996) जेव्हा एखादी पत्नी
तिची स्त्रीधन संपत्ती तिच्या पतीला किंवा कुटुंबातील इतर कोणत्याही सदस्याला त्या
मालमत्तेवर अधिकार सोपवते आणि पती किंवा कुटुंबातील इतर सदस्य अप्रामाणिकपणे
त्या मालमत्तेचा गैरवापर किंवा रूपांतर करतात. त्याच्या किंवा त्यांच्या स्वत: च्या
वापरासाठी, किंवा दुसर्या व्यक्तीस जाणूनबुजून असे करण्यास परवानगी देते, तो किंवा ते
साचेश्वा
विवासाचे गुन्हेगारी उल्लंघन करतात.

हिंदू उत्तराधिकार कायदा, 1956 च्या 15 आणि 16 वरील कलम I मध्ये महिला हिंदूंच्या
बाबतीत वारसाहक्काच्या सामान्य नियमांच्या तरतुदी आणि महिला हिंदूच्या वारसांमध्ये
वारसाहक्क आणि वितरणाची पद्धत अनुक्रमे मांडली आहे. भारताच्या सुप्रीम कोर्टाने
1980 च्या सुंदरी आणि ओर्स विरुद्ध लक्ष्मी आणि ओर्सच्या खटल्यात असे निरीक्षण
नोंदवले की 1956 च्या कायद्याच्या कलम 15 आणि 16 मध्ये स्त्री हिंदू मृत्यू झालेल्या
जन्मदात्याला उत्तराधिकार देण्याची तरतूद आहे. कलम 15(2) मध्ये "वारसा मिळालेला"
असा शब्दप्रयोग वापरला आहे ज्याचा अर्थ "वारस म्हणून प्राप्त करणे" म्हणजे "वं नुसार
नु
सारशा
वारसाहक्क" आहे आणि त्यात मृत मालकाच्या इच्छेनुसार हस्तांतरणाचा समावेश नाही.
मद्रास उच्च न्यायालयाने कोमलवल्ली अम्मल आणि अन्य विरुद्ध टीएएस कृष्णमाचारी आणि
अन्य (1990) प्रकरणात हे निरीक्षण नोंदवले .

स्त्रीधन vis a vis हुंडा

'स्त्रीधन' आणि 'हुंडा' हे पूर्णपणे भिन्न शब्द असूनही, कधीकधी त्यांचा अर्थ एकच असा
गोंधळ होतो. हुंडा म्हणजे घरगुती कायद्यांतर्गत लग्नापूर्वी, नंतर किंवा दरम्यान वधूच्या
कुटुंबाने वधूच्या कुटुंबाला दिलेली किंवा देण्यास मान्य केलेली कोणतीही मालमत्ता
किंवा मौल्यवान सुरक्षा अ शाव्याख्या केली जाते. 'हुंडा' आणि 'स्त्रीधन' मधील सर्वात
लक्षणीय फरक म्हणजे पूर्वीच्या काळात "मागणी, अवाजवी प्रभाव किंवा सक्ती" ची
उपस्थिती, परंतु नंतरच्या काळात नाही. स्त्रीधन ही महिलांना दबाव, अवाजवी प्रभाव किंवा
बळजबरी न करता स्वेच्छेने दिलेली भेट आहे. भारतीय न्यायालयांनी स्त्रीधन आणि
हुंडा यातील फरक प्रस्थापित केला आहे. असा भेद करण्यामागील मूलभूत कारण म्हणजे
भविष्यात कोणतेही लग्न तुटल्यास, स्त्रीला स्त्रीधन म्हणून मिळालेला माल परत मिळू
शके ल, जो हुंडा भेटवस्तूंच्या बाबतीत होणार नाही.

प्रतिभा राणी विरुद्ध सूरज कुमार (1985) या खटल्यात सर्वोच्च न्यायालयाने परक्या
पत्नीच्या मनस्तापाची साक्ष दिल्यानंतर हुंडा आणि स्त्रीधन यातील फरक निचित तश्चि
केला
होता. ती महिला तिच्या स्त्रीधनाची एकमेव मालक असेल आणि ती तिच्या इच्छेनुसार
वापरण्यास मोकळी होती असे ठरले. पतीला नेहमीच्या परिस्थितीत स्त्रीधनमध्ये
कोणताही अधिकार किंवा स्वारस्य नसतानाही, तो तीव्र दुःखाच्या वेळी त्याचा उपयोग करू
शकतो आणि जेव्हा त्याला शक्य होईल तेव्हा तो पुनर्संचयित करणे आवयककश्य आहे, असेही
ठरविण्यात आले.

महिला कौटुंबिक हिंसाचाराचे संरक्षण कायदा, 2005 च्या कलम 12 मध्ये महिलांना
कौटुंबिक हिंसाचाराचा बळी पडलेल्या परिस्थितीत तिच्या स्त्रीधनाचा अधिकार प्रदान
केला आहे. अ शास्त्रीधनाच्या वसुलीसाठी, तरतुदी सहजपणे लागू केल्या जाऊ शकतात.
कायद्यात पुढे असे म्हटले आहे की स्त्रीला कायद्याच्या कलम 18(ii) अंतर्गत दागिने,
कपडे आणि इतर आवयककश्य वस्तूंच्या रूपात स्त्रीधनाच्या मालकीचा अधिकार आहे . या
कायद्यांतर्गत 'आर्थिक अत्याचार' या शब्दाचीही व्याख्या करण्यात आली आहे. यात सर्व
किंवा कोणत्याही आर्थिक किंवा आर्थिक संसाधनांचे नुकसान समाविष्ट आहे ज्याचा
स्त्रीला सर्व विद्यमान रूढी कायद्यांनुसार हक्क आहे, मग तो न्यायालयाच्या
विवेकबुद्धीनुसार देय असेल किंवा अन्यथा.

पंजाब आणि हरियाणा उच्च न्यायालयाने भाई शेर जंग सिंग विरुद्ध श्रीमती या खटल्याची
सुनावणी करताना . वीरेंद्र कौर (1978) यांनी घोषित केले होते की, वराची बाजू
लग्नाच्या वेळी वधूच्या कुटुंबाने देऊ केलेली सर्व संपत्ती, दावा केल्यास, मालमत्ता,
दागिने, पैसे आणि इतर मौल्यवान वस्तू परत करण्यास बांधील आहे. नकार दिल्यास
वराच्या कुटुंबाला गंभीर परिणाम भोगावे लागण्याची शक्यता होती. न्यायालयाला असे
आढळून आले की भाई शेर जंग सिंग आणि त्यांच्या कुटुंबाने भारतीय दंड संहितेच्या कलम
406 चे उल्लंघन करून वीरेंद्र कौरच्या स्त्रीधनच्या संदर्भात फौजदारी विवासभंग
सभंगश्वा
केला आहे, ज्याला तिने तिच्या पतीला सुरक्षित कोठडीसाठी सोपवले होते परंतु नंतरने
ते अप्रामाणिकपणे लुटले होते.

महिला इस्टेट
खालील दोन श्रेणी आहेत ज्या महिलांची इस्टेट म्हणून गणल्या जातात:

1. वारसाहक्काने मिळालेली मालमत्ता - एखाद्या महिलेला दुसऱ्या महिलेकडून

वारसा मिळालेली मालमत्ता बॉम्बे स्कूलच्या अंतर्गत स्त्रीधनच्या कक्षेत
येते. परिणामी, या कल्पनेनुसार स्त्रीला जे काही मुद्दाम दिले जाते ते
तिचे स्त्रीधन असेल.
2. विभाजनावर मिळालेला हिस्सा - विभाजनावर, स्त्रीला मालमत्तेमध्ये तिचा
वाजवी वाटा मिळण्याचा हक्क आहे, परंतु ती केवळ मर्यादित मालक म्हणून ती
घेते कारण तिचे हक्क दोन मर्यादांच्या अधीन आहेत:

1. ती सामान्य रीतीने कॉर्पस (विभाजनात मिळालेल्या गोष्टी किंवा शेअर्स) वेगळे

करू शकत नाही आणि
2. तिच्या मृत्यूनंतर, तिची मालमत्ता शेवटच्या पूर्ण मालकाच्या पुढील वारसाकडे
सोपवली जाईल.

स्त्रोत
स्त्रीधन वारसा, विभाजन, जप्ती, खरेदी आणि निष्कर्षांद्वारे मिळवलेल्या सर्व
संपत्तीचा समावेश करण्यासाठी याज्ञवल्क्याच्या ग्रंथात स्त्रीधनाचा अर्थ विस्तृत
करण्यात आला आहे. जानकी अम्मल विरुद्ध नारायणसामी अय्यर (1916) या खटल्याचा निकाल
देताना प्रिव्ही कौन्सिलने हा दृष्टिकोन नाकारला होता . त्यामुळे महिलांच्या इस्टेटची
संकल्पना उदयास आली. येथे नमूद केलेल्या मालमत्तेची यादी महिला इस्टेट बनवणार
आहे:

1. फाळणीच्या बदल्यात मिळालेली मालमत्ता ( हिंदू उत्तराधिकार कायदा, 1956

चे कलम 14 ): चिन्नाप्पा गौंडर आणि एनआर विरुद्ध वल्लीम्मल (1968)
प्रकरणात , सासरे आपल्या विधवा सुनेला काही मालमत्ता सोडल्यानंतर मरण
पावले. तिच्या समर्थनासाठी देखभाल डीड अंतर्गत कायदा. सुनेने आपल्या
भागभांडवलासाठी तिच्या भागाची विनंती केली जेव्हा सह-संपर्क मालमत्तेचे
विभाजन झाले, परंतु इतर कुटुंबाने या कारणास्तव आक्षेप घेतला की तिला
तिच्या वाट्याचा दावा करण्यासाठी देखभाल करारामध्ये तिला प्रदान केलेल्या
मालमत्तेचा समावेश करणे आवयककश्य आहे. coparcenary मालमत्ता. या
प्रकरणात, कोर्टाने सुनेच्या बाजूने निकाल दिला आणि धारण केले की,
वडिलांनी ती नोंदवहीत कुठेही नमूद केलेली नसल्यामुळे तिला देखभाल
करारांतर्गत तिच्याकडे असलेली मालमत्ता सरेंडर करण्याची आवयकता कताश्य
नाही.
2. पुरस्कार किंवा डिक्री अंतर्गत दिलेली मालमत्ता (हिंदू उत्तराधिकार कायदा,
1956 चे कलम 14): जरी डिक्री किंवा पुरस्कारामध्ये स्त्रीचा भाग
प्रतिबंधित इस्टेट असू शकतो, सर्वोच्च न्यायालयाने सेठ बद्री प्रसाद विरुद्ध
श्रीमती कानसो देवी (1969) मध्ये घोषित केले की मालमत्ता 1956 च्या
 कायद्याच्या कलम 14(1) अंतर्गत विभाजनात मिळालेली तिची पूर्ण मालमत्ता
होता की कायद्याचे कलम 14 भागांमध्ये न
आहे. न्यायमूर्तींचा असा विवास सश्वा
वाचता संपूर्णपणे वाचले पाहिजे कारण ते एकत्रितपणे वाचताना ते अधिक
सापरशंवाटतात. स्वतंत्रपणे वाचल्यावर. शिवाय, मालमत्ता उपकलम (1)
प्र सापर
किंवा (2) अंतर्गत आहे की नाही हे प्रत्येक प्रकरणातील तथ्ये आणि
परिस्थितींद्वारे निर्धारित केले जाते.
3. करार किंवा तडजोड अंतर्गत मालमत्ता : महादेव पांडे विरुद्ध माउंट
बेंसराजी (1971) आणि लिखमी चंद आणि ओर्सची दोन्ही प्रकरणे . v. श्रीमती.
सुखदेवी आणि ओर्स (1970) यांनी कलम 14(1) आणि 14(2) मधील फरक
प्रस्थापित केला. या दोघांमधील फरक निचित तश्चि
करण्यासाठी न्यायालयाने काही
निकष स्थापित केले. त्यात असे म्हटले आहे की जर डिक्री किंवा पुरस्काराने
आधीपासून अस्तित्वात असलेला अधिकार ओळखला असेल तर कलम 14(1) लागू
होते आणि जर एखाद्या पुरस्काराद्वारे मालमत्ता पहिल्यांदाच महिलेकडे
हस्तांतरित केली गेली, तर कलम 14(2) लागू केले जाईल.
4. वारसाहक्कात मिळालेली मालमत्ता : 1956 च्या अधिनियमाच्या कलम 14 नुसार,
कायद्याच्या स्थापनेनंतर हिंदू महिलेला तिच्या नातेवाईकांपैकी कोणत्याही
व्यक्तीकडून वारसाहक्काने मिळालेली कोणतीही मालमत्ता ही तिची पूर्ण
मालमत्ता असेल आणि ती कलम 15 आणि कलम 15 नुसार तिच्या वारसांना दिली
जाईल. तिच्या मृत्यूनंतर कायद्याच्या 16.
5. भेटवस्तूमध्ये मिळालेली मालमत्ता : पंजाब उच्च न्यायालयाने विनोद कुमार
सेठी विरुद्ध पंजाब राज्य आणि आन (1982) मध्ये निर्णय दिला की, एखाद्या
महिलेला तिच्या लग्नाच्या वेळी हुंड्यासह दिलेल्या सर्व पारंपारिक भेटवस्तू
तिच्या स्त्रीधन मानल्या जातील.
6. मृत्युपत्राखाली मिळालेली मालमत्ता: कु . कर्मी विरुद्ध अमरू आणि
ओर्स (1971), एका हिंदू व्यक्तीने पत्नी निहालीला प्रका ततशि मृत्युपत्राद्वारे
आपली जीवन संपत्ती दिली, ज्यामध्ये ही मालमत्ता त्याच्या पत्नीच्या
मृत्यूनंतर त्याच्या दोन तारणांना, भगतू आणि अमरूला जाईल अ शातरतुदीसह.
1996 मध्ये पत्नीचा मृत्यू झाला आणि संपार् विकानेर्श्वि
कानेमालमत्तेची मालकी जप्त
केली, ज्याला न्यायालयाने कायदे ररशी ठरवले कारण एखाद्या महिलेला
मृत्युपत्राद्वारे मिळालेली कोणतीही गोष्ट तिची पूर्ण मालमत्ता होती.

तिच्या इस्टेटवर महिलांची सत्ता

स्त्रीला तिच्या इस्टेटच्या संबंधात मुख्यतः चार अधिकार आहेत:

1. व्यवस्थापनाची क्ती - कर्त्यापेक्षा तिच्या इस्टेटवर स्त्रीची शक्ती

लक्षणीयरीत्या जास्त असते, कारण कर्ता हा फक्त इतर समभागांच्या
अस्तित्वामुळे संयुक्त कौटुंबिक मालमत्तेचा सह-मालक असतो, तर स्त्री ही
एकमेव मालक असते. तिच्या जमिनीचा.
2. परकेपणाची शक्ती - स्त्रीला तिची संपत्ती दूर करण्याचा अधिकार मर्यादित आहे
आणि ती केवळ दुर्मिळ परिस्थितीतच असे करू शकते.
3. आत्मसमर्पण - शरणागती म्हणजे स्त्री मालकाने संपत्तीचा त्याग करणे.
आत्मसमर्पण स्त्री स्वेच्छेने तिच्या हयातीत किंवा आपोआप तिच्या
मृत्यूनंतर करू शकते.
निष्कर्ष
1956 चा कायदा लागू झाल्यापासून महिलांच्या हक्कांबाबतचा न्यायिक दृष्टिकोनही बदलला
आहे, पूर्वी भुगवंडी डूबे विरुद्ध मैना बाय (1869) मध्ये झालेल्या प्रिव्ही
कौन्सिलमध्ये स्त्रीने तिच्या पतीकडून मिळवलेली संपत्ती तिचे स्त्रीधन नसते, आणि
की अ शासंपत्ती तिच्या मृत्यूनंतर तिच्या पतीच्या वारसांवर जाईल, तिच्या वारसांवर नाही.
पुढे, देबी सहाय वि शेओ शंकर लाल आणि अनर (1900) मध्ये, प्रिव्ही कौन्सिलने असे
मानले की मुलीने तिच्या आईकडून मिळवलेली मालमत्ता ही आईचे स्त्रीधन आहे, मुलीचे
स्त्रीधन नाही आणि अ शामालमत्ता तिच्यावर वितरीत केली जाईल. आईच्या मृत्यूनंतर
आईचे वारस, मुलीचे वारस नाही.

हिंदू उत्तराधिकार कायदा, 1956, म्हणून हिंदू महिलांच्या संपत्ती अधिकारांचे संरक्षण
करण्यासाठी एक सकारात्मक पाऊल आहे. या कायद्यामुळे महिलांना पिढ्यानपिढ्या
नाकारलेले हक्क बहाल केले जात आहेत. महिलांच्या हक्कांच्या जपणुकीत हे एक
महत्त्वाचे पाऊल आहे कारण यामुळे संपत्ती मिळवण्यात आणि तिचा एकमेव मालक म्हणून
ठेवण्याची स्त्रीची असमर्थता दूर होते. कायद्याबरोबरच, न्यायव्यवस्थेलाही समान
प्रमाणात श्रेय दिले जावे, ज्यांनी संपूर्ण राष्ट्राचा सामाजिक विकास लक्षात घेऊन
कायद्यातील तरतुदींचा उदार अर्थ लावला आहे.