Panahon bago dumating ang mga kastila

Mga Epiko

1. Bidasari – epiko ng Moro

2. Parang Sabir – epiko ng Moro
3. Indarapatra at Sulayman – epiko ng Moro
4. Bantugan – epiko ng Moro
5. Daramoke-A- Babay – epiko ng Moro
6. Maragtas – epiko ng Bisaya
7. Haraya – epiko ng bisaya
8. Lagda – epiko ng bisaya
9. Hari sa bukid – epiko ng Bisaya
10. Biag ni Lam-ang – epiko ng Iloko
11. Kumintang – epiko ng Tagalog
12. Dagoy at Sudsud – epiko ng Tagbanua
13. Tatuang – epiko ng Bagobo
14. Alim – epiko ng Ipugaw

Mga Awiting Bayan

1. Kundiman – awit ng pag-ibig

2. Kumuntang o tagumpay – awit ng pandigma
3. Dalit o imno – awit sa diyos-diyosan ng bisaya
4. Oyayi o hele – awit sa pagpapatulog ng bata
5. Diona – awit sa kasal
6. Suliranin – awit ng manggagawa
7. Talindaw – awit sa pamamangka

Mga karunungang bayan

1. Salawikain –batas ng kagandahang asal na patalinghaga at nagbibigay aral.

Aanhin pa ang damo

Kung patay na ang kabayo

2. Sawikain – kasabihang walang natatagong kahulugan.

Nasa Diyos ang awa

Nasa tao ang gawa

3. Palaisipan – may sitwasyon o pangyayari na ibibigay na kailangang mabigyan ng solusyon.

4. Bulong – ginagamit na pangkulam o pang-ingkanto.

Huwag magagalit, kaibigan, aming pinuputol

Lamang ang sa ami’y napag-utusan

5. Kasabihan – karaniwang ginagamit sa panunukso o pagpuna sa kilos ng isang tao.

Putak, putak batang duwag

Matapang ka’t nasa pugad

Panahon ng Kastila

Mga unang aklat

1. Doctrina Cristiana – kauna-unahang aklat na nalimbag sa Pilipinas (1593)

Mga may-akda: Padre Juan de Placencia, Padre Domingo Nieva
- Naglalaman ito ng mga dasal at doktrina ng Kristiyano
2. Nuestra Senora del Rosario – ika-2 aklat na nalimbag sa Pilipinas (1602)
Ni Padre Blancas de San Jose
- Naglalaman ng mga Santo, nobena at relihiyon
3. Barlaan at Josaphat – ika-3 aklat na nalimbag sa Pilipinas
Ni Padre Antonio de Borja
 4. Pasyon – buhay at pagpapakasakit ni Hesukristo
- Binabasa tuwing mahal na araw
5. Urbana at Felisa – pagsusulatan ng magkapatid na sina Urbana at Felisa
Ni Padre Modesto de Castro
- Tungkol sa kabutihang asal

Mga kantahing bayan

1. Leron-leron sinta – Tagalog

2. Pamulinawen – Iloko
3. Dandansoy – Bisaya
4. Sarong Banggi – Bikol
5. Atin Cu Pung Singsing – Kapampangan

Mga dulang panlibangan

1. Tibag –paghahanap ni Sta. Elena sa kinamatayang krus ni Hesus

2. Lagaylay – paggalang, pagpuri, at pag-aalay ng pagmamahal sa Krus na nakuha ni Sta. Elena.
3. Senakulo – buhay at pagpapakasakit ni Hesus
4. Panunuluyan – paghahanap ng matutuluyan ng Birheng Maria at Jose upang doon iluwal ang
sanggol na si Hesus.
5. Panubong – nagpaparangal sa may kaarawan o kapistahan
6. Karilyo – laro ng mga tauhang aninong gawa sa kartun sa likod ng putting tela.
7. Moro-moro – ipaalala ang kabutihan ng relihiyong kristiyano
8. Sarsuela – naglalarawan ito ng pang-araw-araw na buhay ng mga Pilipino

Panahon ng pagbabagong isip

Kilusang Propaganda – paghingi ng reporma o pagbabago.

Dr. Jose P. Rizal

Buong pangalan: Jose Protacio Rizal Mercado Alonzo y Realonda
Kaarawan: Hunyo 19, 1861
Bayan: Calamba
Lalawigan: Laguna
Ina: Teodora Alonzo – unang guro niya
Mga sagisag: Laong-laan, Dimasalang

Mga akda ni Rizal:

Noli Me Tangere – nobelang nagpasigla nang malaki sa kilusang propaganda at nagbigay daan sa
himagsikan laban sa Espanya.

El Felibusterismo – nobelang naglantad sa mga kabulukan ng pamahalaan

Mi Ultimo Adios – sinulat ni Rizal noong nakakulong sa Fort Santiago

- Ipinalagay na pinakadakilang tula sa daigdig
- Di nilagyan ng pamagat, nilagay ang pamagat ng ibang tao nang si Rizal ay namatay.

Marcelo H. del Pilar

Isinilang sa Cupang, San Nicolas, Bulacan noong Agosto 30, 1850

Mga sagisag: Plaridel, Pupdoh, Piping Dilat, Dolores Manapat

Diariong Tagalog – itinatag ni Plaridel, 1882

Mga akda ni Marcelo H. del Pilar

1. Pag-ibig sa tinubuang lupa – salin sa tulang Kastila na “Amor Patrio” ni Rizal
2. Kaiigat kayo – isang pabiro at painsultong batikos.
3. Dasalan at tocsohan – hawig sa katesismo subalit painsulto laban sa mga prayle.

Graciano Lopez-Jaena
Jaro, Iloilo Disyembre 18, 1856
Isa sa pinakadakilang bayani at henyo ng Pilipinas
La Solidaridad – kauna-unahang magasin na itinatag ni Jaena.
Fray Botod – akda ni Jaena, tinutuligsa niya ang mga prayle na ambisyoso at immoral.

Iba pang mga Propagandista:

Antonio Luna
Isang parmasyotikong dinakip at ipinatapon sa Espanya
Sagisag – tagailog

Mariano Ponce
Tagapamahalang patnugot, mananalambuhay at mananaliksik ng kilusang propaganda.

Mga sagisag – tikbalang, kalipulako, naming

Pedro Paterno
Mananaliksik at nobelista ng kilusang propaganda.

Jose Ma. Panganiban

Kilala siya sa pagkakroon ng memoria fotografica
Sagisag – Jomapa

Panahon ng tahasang paghihimagsik

La liga Filipina – isang samahang sibiko na pinaghihinalaang mapanghimagsik at naging dahilan

ng pagkakatapon sa Dapitan ng nagtatag na si Dr. Jose P. Rizal.

Andres Bonifacio
Ama ng Demokrasyang Pilipino
Ama ng Katipunan
Namuno sa pagtatag ng KKK – Kataas-taasang, Kagalang-galangang, Katipunan ng mga anak ng
bayan
Sinulat na tula – Pag-ibig sa Tinubuang Lupa

Emilio Jacinto
Utak ng Katipunan
Kanang kamay ni Bonifacio
Sagisag – Dimas Ilaw
Editor ng “Kalayaan” pahayagan ng Katipunan
Sinulat – Kartilya ng Katipunan (Kautusan ng Katipunan)

Iba pang manghihimagsik

Jose Palma
Isinulat ang titik ng Pambansang Awit ng Pilipinas “Himno Nacional Filipino”

Panahon ng Amerikano

Cecilio Apostol
Sumulat ng tula na alay kay Rizal sa wikang Kastila na pinamagatang “A Rizal”.

Fernando Ma. Guerrero

Tinipon niya ang kanyang mga tula sa kanyang aklat na pinamagatang “Crisalidas”.

Jesus Balmori
Nahirang siyang “poeta laureado” sa wikang Kastila
Sagisag – “Batikuling”

Manuel Bernabe
Ipinagtanggol niya ang “Olvido” na nangangahulugang “limot”

Claro M. Recto
Tinipon niya ang kanyang mga tula sa aklat na pinamagatang “Bajo Los Cocoteros” (Sa Lilim ng
Niyugan)
Lope K. Santos
Ang nobelang “Banaag at Sikat” ang siyang ipinalalagay na kanyang pinaka-obra-maestra.

Jose Corazon de Jesus

Sagisag – Huseng Batute
Ang tulang “Isang Punong Kahoy” ang kanyang Obra-maestra.

Florentino Collantes
Sagisag – Kuntil Butil
Ang tulang “Ang Lumang Simbahan” ang kanyang obra-maestra.

Amado V. Hernandez
Makata ng manggagawa
Ang tulang “Ang Panday” ang kanyang Obra-maestra.

Valeriano Hernandez Pena

Kilala sa tawag na “Tandang Anong”
Sagisag – Kintin Kulirat
Ang nobelang “Nena at Neneng” ang kanyang Obra-maestra.

Inigo Ed. Regalado

Sagisag – Odalager
Ang kalipunan ng kanyang tula ay pinamagatang “Damdamin”.

Severino Reyes
Ama ng dulang Tagalog
May-akda ng dulang “Walang Sugat”

Aurelio Tolentino
Mandudula ng mga Kapampangan
“Luhang Tagalog” dula, obra-maestra
“Kahapon, Ngayon at Bukas” dula na kanyang ikinabilanggo.

Hermogenes Ilagan
Nagtayo ng samahang “Compana Ilagan)

Patricio Mariano
Mga nobelang “Ninay” at “Anak ng Dagat” mga Obra-Maestra.

Julian Cruz-Balmaceda
Sumulat ng dulang “Bunganga ng Pating”

Pedro Bukaneg
Ama ng panitikang Iloko
Bukanegan – nangangahulugang balagtasan

Claro Caluya
Prinsipe ng mga makatang Iloko

Leon Pichay
Pinakamabuting bukanegero

Juan Crisostomo Soto

Ama ng panitikang Kapampangan
Crisotan – nangangahulugang balagtasan

Eriberto Gumban
Ama ng panitikang Bisaya

Jose Garcia Villa

Manunulat sa Ingles ng maikling katha at tula
Sagisag – Doveglion

Jorge Bocobo
Isang mananaysay at mananalumpati

Zoilo Galang
Sumulat ng kauna-unahang nobelang Pilipino sa Ingles na “A Child of Sorrow”.

Angela Manalang Gloria

Sumulat ng mga tulang liriko noong panahon ng Komonwelt “April Morning”

Zulueta de Costa
Nagkamit ng unang gantimpala sa kanyang tula “Like the Molave”

NVM Gonzales
May-akda ng “My Islands” at “Children of the Ash Covered Loom”

Estrella Alfon
Pinakapangunahing manunulat na babae sa Ingles bago magkadigma.

Arturo Rotor
May-akda ng “The Wound and the Scar”

Panahon ng mga Hapones

Jose Ma. Hernandez

Sumulat ng dula “Panday Pira”

Francisco Soc Rodrigo

Sumulat ng dula “Sa Pula sa Puti”

Clodualdo del Mundo

Sumulat ng dula “Bulaga”

Julian Cruz Balmaceda

Sumulat ng dula “Sino ba Kayo” “Dahil sa Anak” “Higanti ng Patay”

Pinakamahusay na Kwento noong 1945

Una – Lupang Tinubuan – ni Narciso Reyes

Ika-2 – Uhaw ang Tigaw na Lupa – ni Liwayway Arceo
Ika-3 – Lunsod, Nayon at Dagat-dagatan – NVM Gonzales

Mga kulay ng “Garbage Bin”

Berde – malanta
Pula – Di-malanta
Dilaw – Magamit pa
Itim – mapanganib/makakalason

PANITIKAN HINGGIL SA KAHIRAPAN

PANITIKAN HINGGIL SA KARAPATANG PANTAO

PANITIKAN HINGGIL SA ISYUNG PANGMANGGAGAWA

PANITIKAN HINGGIL SA ISYUNG PANGMAGSASAKA

PANITIKAN HINGGIL SA ISYUNG PAMBANSA

PANITIKAN HINGGIL SA SITWASYON NG PANGKAT MINORYA/MARHINALISADO

PANITIKAN HINGGIL SA ISYUNG DIASPORA/MIGRASYON

PANITIKAN HINGGIL SA ISYUNG PANGKASARIAN

Mga Sanggunian:
Lonez, Leudane L. Sosyedad at Literatura/Panitikang Panlipunan (SOSLIT). Ifugao State University
Printing Center. Nayon, Lamut, Ifugao.

Acopra, Jioffre et. al. (2020) Panitikang Panlipunan. Mindshaper’s Co., Inc. Recoletos St.,
Intramuros, Manila.

Santiago, Erlinda M., Alicia H. Kahayon, Magdalena P. Limdico. (1989) Panitikang Filipino Kasaysayan
at Pag-unlad. National Book Store. Mandaluyong City.