Chủ đề 4

Trình bày quá trình đổi mới tư duy của Đảng về kinh tế thị trường định hướng XHCN.
Tại sao nói phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN là bước phát triển mới về
tư duy lý luận, là sự vận dụng sáng tạo của Đảng ta ? Có ý kiến cho rằng: Việt Nam
không thể kết hợp KTTT với định hướng xã hội chủ nghĩa, bạn có đồng ý không, tại
sao?

I.GIỚI THIẾU

1.1.Đặt vấn đề

1.2.Mục tiêu thuyết trình

II.Qúa trình đổi mới tư duy của Đảng về kinh tế thị trường định hướng XHCN
2.1 Cơ chế quản lý kinh tế Việt Nam trước đổi mới
a. Đặc điểm cơ chế kế hoạch hoá tập trung quan liêu, bao cấp
Thứ nhất: Nhà nước quản lý nền kinh tế bằng mệnh lệnh hành chính là chủ
yếu với hệ thống chỉ tiêu pháp lệnh chi tiết từ trên xuống dưới. Do đó, hoạt động của
các doanh nghiệp chủ yếu phải dựa vào chỉ tiêu pháp lệnh hoặc là quyết định của cơ
quan quản lý nhà nước cấp trên, từ phương hướng sản xuất, nguồn vật tư, địa chỉ tiêu
thụ sản phẩm đến việc định giá, sắp xếp bộ máy
Thứ hai, các cơ quan quản lý hành chính của Nhà nước can thiệp quá sâu vào
hoạt động sản xuất kinh doanh của các đơn vị, nhưng lại không chịu trách nhiệm gì về
vật chất đối với các quyết định của mình. Những thiệt hại do các quyết định không
đúng gây ra thì ngân sách nhà nước phải gánh chịu.
Hậu quả do hai điểm nói trên mang lại là cơ quan quản lý nhà nước làm thay
chức năng sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Còn các doanh nghiệp vừa bị trói
buộc, vì không có quyền tự chủ, vừa ỷ lại cấp trên, vì không bị ràng buộc trách nhiệm
đối với kết quả sản xuất, kinh doanh. Lợi ích doanh nghiệp, quyền lợi người lao động
phụ thuộc hoàn toàn vào Nhà nước.
Thứ ba, trong cơ chế kinh tế cũ, quan hệ hàng hóa – tiền tệ bị triệt tiêu, nhà
nước quản lý nền kinh tế và kế hoạch hóa bằng chế độ cấp phát và giao nộp sản
phẩm, quan hệ hiện vật là chủ yếu, do đó hoạch toán kinh tế chỉ là hình thức. Chế độ
bao cấp được thực hiện dưới các hình thức:
Bao cấp qua giá: là hình thức phổ biến và nghiêm trọng nhất. Nhà nước định
giá tài sản, thiết bị, vật tư, hàng hóa thấp hơn giá trị của chúng. Với giá thấp như vậy,
coi như một phần những thứ đó cho không.
Bao cấp qua chế độ tem phiếu (tiền lương hiện vật): Chế độ cung cấp tem
phiếu với giá quá thấp đã biến thành một loại tiền lương hiện vật đã phá vỡ nguyên tắc
phân phối theo lao động, mang nặng tính bình quân, không kích thích người lao động.
Bao cấp theo chế độ cấp phát vốn: của ngân sách mà không ràng buộc trách
nhiệm về vật chất đối với người được cấp vốn đã tạo ra gánh nặng cho ngân sách nhà
nước, làm cho việc sử dụng vốn thiếu hiệu quả, nảy sinh cơ chế xin – cho.
Thứ tư, bộ máy quản lý cồng kềnh, nhiều cấp trung gian và kém năng động
từ đó nảy sinh ra một đội ngũ cán bộ kém năng lực quản lý nhưng phong cách thì cửa
quyền, quan liêu.
Qua phân tích trên ta có thể thấy: Kế hoạch được coi là đặc trưng quan trọng
của kinh tế XHCN, phân bổ nguồn lực theo kế hoạch là chủ yếu, coi thị trường chỉ là
công cụ thứ yếu bổ sung cho kế hoạch. Trong KTTT, kế hoạch là trên cơ sở từ thị
trường.
b. Nhu cầu đổi mới cơ chế quản lý kinh tế
Đại hội VI khẳng định: “Việc bố trí lại cơ cấu kinh tế phải đi đôi với đổi mới
cơ chế quản lý kinh tế. Cơ chế quản lý tập trung quan liêu, bao cấp từ nhiều năm nay
không tạo ra được động lực phát triển, làm suy yếu kinh tế xã hội chủ nghĩa, hạn chế
việc sử dụng và cải tạo các thành phần kinh tế khác, kìm hãm sản xuất, làm giảm năng
suất, chất lượng, hiệu quả, gây rối loạn trong phân phối lưu thông và đẻ ra nhiều hiện
tượng tiêu cực trong xã hội”. Chủ trương trên bắt nguồn từ những cơ sở sau đây:
- Đảm bảo tính đồng bộ trong việc lựa chọn phát triển kinh tế thị trường thay
cho kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp thì đi cùng với nó phải là cơ chế thị
trường chứ không phải cơ chế quản lý kinh tế chỉ huy.
- Khủng hoảng kinh tế - xã hội vào cuối thập niên 70, đặc biệt là đầu thập niên
80 của thế kỷ trước là hệ lụy của việc duy trì quá lâu mô hình kinh tế nêu trên.
- Xuất phát từ những hạn chế của cơ chế quản lý kinh tế tập trung, quan liêu bao
cấp:
+ Thủ tiêu cạnh tranh nên kìm hãm sự phát triển của các đơn vị sản xuất kinh
doanh, kìm hãm sự tiến bộ khoa học – kỹ thuật. Mô hình kinh tế này không phản ánh
đúng yêu cầu khách quan của các quy luật của KTTT, giá cả gần như không có quan
hệ gì với giá trị hàng hóa cũng như tương quan cung cầu, nên mọi sự tính toán đều
mang tính chủ quan, duy ý chí làm mất đi động lực của sự phát triển kinh tế, làm mất
đi tính năng động sáng tạo của các đơn vị kinh tế, tạo nên một cơ chế kìm hãm sự phát
triển kinh tế - xã hội.
+ Chế độ công hữu được thiết lập một cách nóng vội không những không tạo
được động lực mà còn kìm hãm lực lượng sản xuất phát triển. Sở hữu tư nhân không
được thừa nhận đã làm cho mặt tích cực của các thành phần kinh tế gắn với sở hữu tư
nhân không được phát huy trong quá trình xây dựng CNXH. Điều này đồng nghĩa với
việc lãng phí nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

+ Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp duy trì quá lâu đã tạo ranhiều lực
cản đối với việc thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội. Các cơ quan quản lý hành
chính nhà nước can thiệp sâu vào phạm vi vi mô đã đẩy các đơn vị kinh tế vào tình
trạng thụ động, mất quyền tự chủ. Cơ chế đó không ràng buộc trách nhiệm của doanh
nghiệp đối với hiệu quả sử dụng vốn, tài sản, vật tư, lao động. Điều đó gây nên tình
trạng lãng phí, thất thoát tài sản của Nhà nước, tạo tư tưởng ỷ lại, dựa dẫm, lười biếng,
triệt tiêu động lực sáng tạo của người lao động.

+ Chế độ phân phối bình quân và bao cấp đã không gắn được kết quả sản xuất
với năng suất và hiệu quả lao động, triệt tiêu động lực của người lao động. Mục tiêu
của việc phân phối bình quân qua bao cấp là đảm bảo công bằng trong khâu phân phối
kết quả sản xuất, nhưng việc tạo nên một hệ thống thương nghiệp nhà nước độc quyền
mua và bán, đã tạo nên những đặc quyền, đặc lợi gắn liền với những người nắm giữ hệ
thống “thị trường có tổ chức” gây bất bình đẳng ngay trong khâu phân phối. Phân phối
hiện vật và bao cấp cũng tạo nên những nghịch lý trong xã hội: Người có nhu cầu
chưa hẳn được phân phối, còn người được phân phối lại chưa hẳn có nhu cầu.
+ Không coi trọng quan hệ hàng hóa – tiền tệ đã đẩy nền kinh tế rơi vào tình
trạng hiện vật hóa, không khai thác được vai trò, sức mạnh của quan hệ hàng hóa –tiền
tệ để phát triển đất nước. Những chức năng của tiền tệ (thước đo giá trị, phương tiện
thanh toán, phương tiện lưu thông, phương tiện tích trữ, tiền tệ thế giới) vốn được khai
thác để phát triển kinh tế toàn cầu hiện nay, thì khi đó nó gần như không được thể hiện
trong cả điều hành vĩ mô và thực tiễn cuộc sống. Chính vì vậy, việc đổi mới cơ chế
quản lý kinh tế trở thành nhu cầu cấp thiết và cấp bách.
2.2 Sự hình thành tư duy của Đảng về kinh tế thị trường thời kỳ đổi mới
Trước đổi mới, chúng ta coi kinh tế xã hội chủ nghĩa và kinh tế tư bản chủ
nghĩa là hai phương thức kinh tế khác nhau về bản chất và đối lập với nhau cả về chế
độ sở hữu, chế độ quản lý, chế độ phân phối và mục đích phát triển. Kinh tế xã hội
chủ nghĩa vận động theo các quy luật của chủ nghĩa xã hội, còn kinh tế tư bản chủ
nghĩa thì vận động theo các quy luật của chủ nghĩa tư bản. Tuy nhiên, sau đổi mới tư
duy của Đảng về kinh tế thị trường đã có sự thay đổi.
a. Tư duy của Đảng về kinh tế thị trường từ Đại hội VI đến Đại hội VIII(1986-1996)
Đây là giai đoạn hình thành và phát triển tư duy của Đảng về kinh tế thị
trường. So với thời kỳ trước đổi mới, nhận thức về kinh tế thị trường có sự thay đổi
căn bản và sâu sắc:
- Thứ nhất, kinh tế thị trường không phải là cái riêng có của chủ nghĩa tư bản mà là
thành tựu phát triển chung của nhân loại
+ Lịch sử phát triển của nền sản xuất xã hội cho thấy sản xuất và trao đổi hàng
hóa là tiền đề quan trọng cho sự ra đời và phát triển của kinh tế thị trường. Trong quá
trình sản xuất và trao đổi, các yếu tố của thị trường như cung, cầu, giá cả, có tác động
điều tiết quá trình sản xuất hàng hóa, phân bổ các nguồn lực kinh tế và tài nguyên
thiên nhiên như vốn, tư liệu sản xuất, sức lao động…phục vụ cho quá trình sản xuất và
lưu thông. Thị trường giữ vai trò là một công cụ phân bổ các nguồn lực kinh tế. Kinh
tế thị trường đã có mầm mống từ trong xã hội nô lệ, hình thành trong xã hội phong
kiến và phát triển cao ở CNTB. Kinh tế thị trường và kinh tế hàng hóa có cùng bản
chất đều nhằm sản xuất ra để bán, đều nhằm mục đích giá trị và đều thông qua quan
hệ hàng hóa – tiền tệ. Kinh tế hàng hóa và kinh tế thị trường đều dựa trên cơ sở phân
công lao động xã hội và sự tách biệt tương đối về mặt kinh tế làm cho người sản xuất
vừa độc lập vừa
phụ thuộc vào nhau. Trao đổi, mua bán hàng hóa là phương thức giải quyết mâu thuẫn
trên. Tuy nhiên, kinh tế hàng hóa và KTTT khác nhau về trình độ phát triển: kinh tế
hàng hóa ra đời từ kinh tế tự nhiên, đối lập với kinh tế tự nhiên nhưng còn ở trình độ
thấp, chủ yếu là sản xuất hàng hóa tư nhân, quy mô nhỏ bé, trình độ kỹ thuật lạc hậu
thủ công, năng suất lao động thấp. Còn kinh tế thị trường là kinh tế hàng hóa phát
triển cao, KTTT lấy khoa học công nghệ hiện đại làm cơ sở và nền sản xuất xã hội hóa
cao. KTTT có lịch sử phát triển lâu dài, nhưng cho đến nay nó mới biểu hiện rõ rệt
nhất trong CNTB. Nếu trước CNTB, KTTT còn ở thời kỳ manh nha, trình độ thấp thì
trong CNTB nó đạt trình độ cao đến mức chi phối toàn bộ cuộc sống của con người
trong xã hội đó. Điều đó khiến người ta nghĩ rằng KTTT là sản phẩm riêng có của
CNTB.
+ CNTB không sản sinh ra kinh tế hàng hóa, do đó, KTTT với tư cách là kinh
tế hàng hóa ở trình độ cao không phải là sản phẩm riêng có của CNTB mà là thành tựu
phát triển chung của nhân loại. Chỉ có thể chế kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa hay
cách thức sử dụng kinh tế thị trường theo lợi nhuận tối đa của CNTB mới là sản phẩm
của CNTB.
- Thứ hai, kinh tế thị trường tồn tại khách quan trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội
+ KTTT xét dưới góc độ “một kiểu tổ chức kinh tế” là phương thức tổ chức,
vận hành nền kinh tế, là phương tiện điều tiết kinh tế lấy cơ chế thị trường làm cơ sở
để phân bổ các nguồn lực kinh tế và điều tiết mối quan hệ giữa người với người.
KTTT chỉ đối lập với kinh tế tự nhiên, tự cấp tự cấp chứ không đối lập với chế độ xã
hội. Bản thân KTTT không phải là đặc trưng bản chất cho một chế độ kinh tế - xã hội.
Là thành tựu chung của nhân loại, KTTT tồn tại và phát triển ở nhiều phương thức sản
xuất khác nhau. KTTT vừa có thể liên hệ với chế độ tư hữu vừa có thể liên hệ với chế
độ công hữu và phục vụ cho chúng. Vì vậy, KTTT không đối lập với CNXH, nó tồn
tại khách quan trong TKQĐ lên CNXH và cả trong CNXH. Xây dựng và phát triển
KTTT không phải là phát triển TBCN hoặc đi theo con đường TBCN và ngược lại,
xây dựng kinh tế XHCN cũng không dẫn đến phủ nhận KTTT.
+ Đại hội VII của Đảng (6/1991) trong khi khẳng định chủ trương tiếp tục xây
dựng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, phát huy thế mạnh của các thành phần
kinh tế vừa cạnh tranh hợp tác, bổ sung cho nhau trong nền kinh tế quốc dân thống
nhất; đã đưa ra kết luận quan trọng rằng sản xuất hàng hóa không đối lập với CNXH,
nó tồn tại khách quan và cần thiết cho xây dựng CNXH. Đại hội cũng xác định cơ chế
vận hành của nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng XHCN ở nước
ta là “cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước” bằng pháp luật, kế hoạch, chính
sách và các công cụ khác. Trong cơ chế kinh tế đó, các đơn vị kinh tế có quyền tự chủ
sản xuất kinh doanh, quan hệ bình đẳng, cạnh tranh hợp pháp, hợp tác và liên doanh tự
nguyện, thị trường có vai trò trực tiếp hướng dẫn các đơn vị kinh tế lựa chọn lĩnh vực
hoạt động và phương án tổ chức sản xuất, kinh doanh có hiệu quả, Nhà nước quản lý
nền kinh tế để định hướng, dẫn dắt các thành phần kinh tế,tạo điều kiện và môi trường
thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh theo cơ chế thị trường, kiểm soát và xử lý các vi
phạm trong hoạt động kinh tế, đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế với phát triển
xã hội.
+ Tiếp tục đường lối trên, Đại hội VIII (6/1996) đề ra nhiệm vụ đẩy mạnh
công cuộc đổi mới toàn diện và đồng bộ, tiếp tục phát triển nền kinh tế nhiều thành
phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng
XHCN.
- Thứ ba, có thể và cần thiết sử dụng kinh tế thị trường để xây dựng chủ nghĩa
xã hội ở nước ta
+ KTTT không đối lập với CNXH, nó còn tồn tại khách quan trong TKQĐ lên
CNXH. Vì vậy, có thể và cần thiết sử dụng KTTT để xây dựng CNXH ở nước ta.
KTTT không phải là mục đích mà là phương tiện, công cụ để xây dựng CNXH nhanh
hơn, hiệu quả hơn. KTTT là thành tựu của nhân loại, bản thân KTTT không có thuộc
tính xã hội, vì vậy KTTT có thể được sử dụng ở các chế độ kinh tế - xã hội khác nhau.
+ Trước đổi mới, do chưa thừa nhận trong TKQĐ lên CNXH còn tồn tại sản
xuất hàng hóa và cơ chế thị trường, nên chúng ta đã xem kế hoạch là đặc trưng quan
trọng nhất của kinh tế XHCN, đã thực hiện phân bổ mọi nguồn lực theo kế hoạch là
chủ yếu, còn thị trường chỉ được coi là một công cụ thứ yếu, bổ sung cho kế hoạch do
đó không cần thiết sử dụng KTTT để xây dựng CNXH.
+ Vào thời kỳ đổi mới, chúng ta ngày càng nhận rõ KTTT, nếu biết vận dụng
đúng thì có vai trò rất lớn với sự phát triển KT – XH. Có thể dùng cơ chế thị trường
làm cơ sở phân bổ các nguồn lực kinh tế, dùng tín hiệu giá cả để điều tiết chủng loại
và số lượng hàng hóa, điều hòa quan hệ cung cầu, điều tiết tỷ lệ sản xuất thông qua cơ
chế cạnh tranh, thúc đẩy cái tiến bộ, đào thảo cái lạc hậu, yếu kém.
+ Thực tế cho thấy, CNTB không sinh ra KTTT nhưng đã biết thừa kế và khai
thác có hiệu quả các lợi thế của KTTT để phát triển. Thực tiễn đổi mới ở nước ta cũng
đã chứng minh sự cần thiết và hiệu quả của việc sử dụng KTTT làm phương tiện xây
dựng CNXH.
+ KTTT, cơ chế thị trường ngoài những ưu điểm cũng có những khuyết tật,
hạn chế và cần phải nhận biết để chủ động giải quyết, khắc phục nếu không sẽ ảnh
hưởng đến định hướng CNHX.
Tóm lại, tư duy về KTTT của Đảng giai đoạn từ Đại hội VI đến Đại hội VIII
đã có sự thay đổi căn bản, sâu sắc. Điều đó thể hiện ở việc Đảng ta đã thừa nhận
kinh tế nhiều thành phần, coi kinh tế tư nhân là một bộ phận cấu thành của nền kinh tế
quốc dân, không đối lập CNXH với KTTT.
b. Tư duy của Đảng về kinh tế thị trường từ Đại hội IX đến Đại hội X
- Đại hội IX 2001 khẳng định: Xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa là mô hình kinh tế tổng quát trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước
ta. Đảng và Nhà nước ta chủ trương thực hiện nhất quán và lâu dài chính sách phát
triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trường, có sự
quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đó chính là nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Mục đích của nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa là phát triển lực lượng sản xuất, phát triển kinh tế để xây dựng cơ sở
vật chất – kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, nâng cao đời sống nhân dân Phát triển lực
lượng sản xuất hiện đại gắn liền với xây dựng quan hệ sản xuất mới phù hợp trên cả
ba mặt: sở hữu, quản lý và phân phối. Kinh tế thị trường định hướng xã hội có nhiều
hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ
đạo, kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững
chắc. Theo Nghị quyết của Đại hội X 2006 , các thành phần kinh tế kinh doanh theo
pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa. Các thành phần đó bao gồm:
Kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế cá thể tiểu chủ, kinh tế tư bản tư
nhân, kinh tế tư bản nhà nước và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài.
- Đại hội X làm rõ hơn về định hướng xã hội chủ nghĩa trong nền kinh tế thị
trường ở nước ta đó là: Gắn kinh tế thị trường của nước ta với nền kinh tế thị trường
toàn cầu, hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu và đầy đủ hơn.
Đảng chủ trương: “Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa”. Bốn tiêu chí quan trọng nhất là:
+ Nắm vững định hướng xã hội chủ nghĩa trong nền kinh tế nước ta,
+ Nâng cao vai trò và hoàn thiện quản lý của Nhà nước,
+ Phát triển đồng bộ và quản lý có hiệu quả sự vận hành các loại thị trường cơ
bản theo cơ chế cạnh tranh lành mạnh,
+ Phát triển mạnh các thành phần kinh tế và các loại hình sản xuất, kinh
doanh. Điều quan trọng hơn nữa là với chủ đề: “Tích cực và chủ động hội nhập kinh tế
quốc tế”, Đại hội đã quyết định đẩy mạnh hoạt động kinh tế đối ngoại, hội nhập sâu
hơn và đầy đủ hơn với các thể chế kinh tế toàn cầu, khu vực và song phương, lấy phục
vụ lợi ích đất nước làm mục tiêu cao nhất. Việc Việt Nam trở thành thành viên chính
thức của WTO vào tháng 1-2007 đánh dấu một bước phát triển cao của quá trình hàng
chục năm thực hiện hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta
- Tóm lại, sự thay đổi tư duy về KTTT từ ĐH IX đến ĐH X thể hiện ở những
điểm cơ bản sau đây:
+ Về mục đích phát triển: Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ,
văn minh; giải phóng mạnh mẽ lực lượng sản xuất và không ngừng nâng cao đời sống
nhân dân; đẩy mạnh xóa đói giảm nghèo, khuyến khích mọi người vươn lên làm giàu
chính đáng, giúp đỡ người khác thoát nghèo và từng bước khá giả hơn. (Mục đích vì
con người)
+ Về phương hướng phát triển: Phát triển các thành phần kinh tế, trong đó
kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày
càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân.
+ Về định hướng xã hội và phân phối: Thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội
ngay trong từng bước đi và từng chính sách phát triển; tăng trưởng kinh tế gắn kết
chặt chẽ và đồng bộ với phát triển xã hội, văn hóa, giáo dục và đào tạo, giải quyết tốt
các vấn đề xã hội vì mục tiêu phát triển con người.
+ Về quản lý: Phát huy vai trò làm chủ xã hội của nhân dân, đảm bảo vai trò
quản lý, điều tiết nền kinh tế của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh
đạo của Đảng.
[ → Từ quan niệm chủ nghĩa xã hội chỉ có một chế độ sở hữu duy nhất là chế độ công
hữu về tất cả các tư liệu sản xuất (bao gồm sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể) đã đi
đến quan niệm nền kinh tế của ta hiện nay và sau này có ba chế độ sở hữu cơ bản là
toàn dân, tập thể, tư nhân, trên cơ sở đó, hình thành nhiều hình thức sở hữu và nhiều
thành phần kinh tế khác nhau như kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân (cá
thể, tiểu chủ, tư bản tư nhân), kinh tế tư bản nhà nước và kinh tế có vốn đầu tư nước
ngoài.
→ Từ quan niệm cho rằng để xây dựng được quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa phải
nhanh chóng hoàn thành việc cải tạo kinh tế tư bản tư nhân và kinh tế cá thể tiểu chủ
là những thành phần kinh tế phi xã hội chủ nghĩa, đã đến quan niệm rằng trong xây
dựng chủ nghĩa xã hội, phải ưu tiên phát triển lực lượng sản xuất, còn cải tạo quan hệ
sản xuất cũ, xây dựng quan hệ sản xuất mới nhất
thiết phải phù hợp với từng bước phát triển của lực lượng sản xuất.
→ Từ quan niệm hai thành phần kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể, với việc xóa bỏ
nhanh chóng các thành phần kinh tế phi xã hội chủ nghĩa, ngay từ đầu đã là nền tảng
của nền kinh tế quốc dân, đã đi đến quan niệm rằng: muốn cho hai thành phần kinh tế
ấy ngày càng trở thành nền tảng vững chắc thì phải trải qua một quá trình dài xây
dựng, đổi mới và phát triển với những bước thích hợp; trong khi đó, vẫn khuyến khích
phát triển các thành phần kinh tế tư nhân, coi như thành phần này là động lực quan
trọng của phát triển kinh tế và phát triển lực lượng sản xuất.
→ Từ quan niệm nhà nước phải chỉ huy toàn bộ nền kinh tế theo một kế hoạch tập
trung, thống nhất với những chỉ tiêu có tính pháp lệnh áp đặt từ trên xuống, đã đi đến
phân biệt rõ chức năng quản lý nhà nước về kinh tế với chức năng quản lý kinh doanh;
chức năng quản lý nhà nước về kinh tế và chủ sở hữu tài sản công là thuộc nhà nước,
còn chức năng quản lý kinh doanh thì thuộc về doanh nghiệp. Từ chỗ tuyệt đối hóa vai
trò của kế hoạch, phủ nhận vai trò của thị trường đã đi đến thừa nhận thị trường vừa là
căn cứ, vừa là đối tượng của kế hoạch; kế hoạch chủ yếu mang tính định hướng và đặc
biệt trên bình diện vĩ mô, còn thị trường giữ vai trò trực tiếp hướng dẫn các đơn vị
kinh tế lựa chọn lĩnh vực hoạt động và phương án tổ chức sản xuất, kinh doanh.
→ Từ chỗ chỉ thừa nhận một hình thức phân phối duy nhất chính đáng là phân phối
theo lao động đã đi đều quan niệm thực hiện nhiều hình thức phân phối, lấy phân phối
theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu, đồng thời phân phối dựa trên
mức đóng góp các nguồn lực khác vào sản xuất kinh doanh và phân phối thông qua
phúc lợi xã hội. Công bằng xã hội thể hiện
không phải ở chủ nghĩa bình quân trong kinh tế mà là ở chỗ phân phối hợp lý tư liệu
sản xuất và kết quả sản xuất, ở việc tạo điều kiện cho mọi người đến có cơ hội phát
triển và sử dụng tốt năng lực của mình. Không ngăn cấm mọi sự làm giàu mà trái lại
khuyến khích mọi người làm giàu chính đáng theo đúng pháp luật, đồng thời thực hiện
xóa đói giảm nghèo, hạn chế phân cực quá
lớn.

III. Ý nghĩa của việc phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN
3.1 Bước phát triển mới về tư duy lý luận
Trước đây: Quan niệm chỉ có kế hoạch hóa tập trung mới đảm bảo sự phát triển
kinh tế theo định hướng XHCN.
Nay:
Khẳng định vai trò của thị trường:
-Thị trường là một công cụ hiệu quả để phát triển kinh tế.
-Cơ chế thị trường giúp thúc đẩy cạnh tranh, tăng hiệu quả sản xuất, đáp ứng nhu
cầu thị trường.
-Giải quyết mối quan hệ giữa thị trường và nhà nước:
-Nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong việc quản lý nền kinh tế thị trường.
-Nhà nước sử dụng các công cụ như luật pháp, chính sách để điều tiết thị trường,
đảm bảo sự phát triển theo định hướng XHCN.
-Giải quyết mối quan hệ giữa phát triển kinh tế và công bằng xã hội:
-Phát triển kinh tế là mục tiêu hàng đầu.
-Đảm bảo công bằng xã hội, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo.
3.2. Sự vận dụng sáng tạo:
-Áp dụng nguyên tắc, quy luật thị trường phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt
Nam:
Không áp dụng nguyên mẫu mô hình kinh tế thị trường của các nước tư bản chủ
nghĩa.
-Xây dựng mô hình kinh tế thị trường phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của
Việt Nam.
3.3.Kết hợp kinh tế thị trường với định hướng XHCN: Lấy mục tiêu XHCN làm
kim chỉ nam cho sự phát triển kinh tế. Kết hợp hài hòa giữa lợi ích kinh tế và lợi ích
xã hội.

=>>Phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN là bước phát triển mới về tư
duy lý luận, là sự vận dụng sáng tạo của Đảng ta. Thành tựu kinh tế - xã hội của
Việt Nam trong 30 năm đổi mới (1986-2016) như Tốc độ tăng trưởng kinh tế cao.
Xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân. Hội nhập quốc tế sâu rộng. Đây
là con đường đúng đắn để đưa Việt Nam phát triển nhanh, bền vững và đi lên chủ
nghĩa xã hội.
IV. . Ý kiến phản biện: Việt Nam có thể kết hợp KTTT với định hướng xã hội chủ
nghĩa hay không?

Về ý kiến cho rằng Việt Nam không thể kết hợp KTTT với định hướng xã hội chủ
nghĩa, tôi không đồng ý với quan điểm này.
Lý do:

1. Về mặt lý luận:
Chủ nghĩa xã hội không bài trừ kinh tế thị trường:
-Các nhà kinh tế Mác - Lênin đã khẳng định kinh tế thị trường là một quy luật
khách quan của nền kinh tế hàng hóa.
-Vấn đề quan trọng là phải sử dụng kinh tế thị trường như thế nào để phù hợp với
mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội.
-Kinh tế thị trường có thể được vận dụng để phục vụ mục tiêu xã hội chủ nghĩa:
-Nhà nước có thể sử dụng các công cụ chính sách để điều tiết thị trường, hướng đến
mục tiêu công bằng xã hội.
-Phát triển kinh tế thị trường có thể giúp nâng cao đời sống người dân, tạo nền tảng
cho sự phát triển toàn diện của xã hội.
2. Về mặt thực tiễn:
- Nhiều quốc gia trên thế giới đã kết hợp thành công KTTT với định hướng xã hội
chủ nghĩa: Trung Quốc, Cuba, Lào,... là những ví dụ điển hình.
- Các quốc gia này đã đạt được những thành tựu to lớn về kinh tế - xã hội, đồng thời
giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa.
-Việt Nam đã và đang thực hiện thành công mô hình kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa: Từ khi Đổi mới (1986) đến nay, Việt Nam đã đạt được những
thành tựu to lớn về kinh tế, đời sống người dân được cải thiện rõ rệt. Việt Nam đang
trên đà trở thành một quốc gia thu nhập trung bình cao vào năm 2045.
3. Một số vấn đề cần lưu ý khi kết hợp KTTT với định hướng xã hội chủ nghĩa:
Cần giữ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam:
-Đảng là lực lượng tiên phong của giai cấp công nhân, đại biểu cho lợi ích của giai
cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả quốc gia, dân tộc.
-Đảng lãnh đạo Nhà nước và xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Cần đảm bảo công bằng xã hội:
-Nhà nước cần có các chính sách để thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, đảm bảo an
sinh xã hội cho mọi người dân.
-Phát triển kinh tế phải đi đôi với bảo vệ môi trường, phát triển văn hóa, giáo dục,...

=>> Việt Nam hoàn toàn có thể kết hợp KTTT với định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đây là một chủ trương đúng đắn, phù hợp với quy luật khách quan và đã được thực
tiễn chứng minh.