Grupa A Klasa .................... Liczba punktów ...... / 105 p.

Imię ..................................................................................

7.Poznajemy krajobrazy najbliższej okolicy

1 Uzupełnij schemat przedstawiający podział krajobrazów oraz ich wybrane elementy. ( ... / 2 p.)

2 Zaznacz zestaw składający się wyłącznie z elementów krajobrazu kulturowego. ( ... / 1 p.)
A. pole, torfowisko, droga C. huta, stocznia, dolina
B. rzeka, góry, elektrownia D. sad, fabryka, kopalnia
3 Zaznacz literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe. ( ... / 4 p.)

1. Krajobraz naturalny składa się wyłącznie z elementów przyrody ożywionej. P F

Wysokie budynki mieszkalne i gęsta sieć dróg to elementy krajobrazu
2. P F
miejskiego.
3. W krajobrazie przemysłowym przeważają takie obiekty, jak fabryki i kopalnie. P F
Krajobraz naturalny to krajobraz, który został tylko częściowo przekształcony
4. P F
przez człowieka.

4 Napisz, w jaki sposób powstaje wybrany krajobraz kulturowy. Wymień jego główne elementy. ( ... / 2 p.)

5 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Rozległe obszary bagienne, które występują w dolinie Biebrzy, to przykład krajobrazu
A. kulturowego. B. wiejskiego. C. rolniczego. D. naturalnego.
6 Przyporządkuj do poniższych zdań odpowiednie nazwy wymienionych niżej krajobrazów, wpisując je ( ... / 2 p.)
w miejsce kropek.
krajobraz przemysłowy, krajobraz miejski, krajobraz rolniczy
A. Rozciągają się tu pola uprawne, sady i łąki.
……………………………………………………………………………………........
B. Przeważają tu fabryki, kopalnie, stocznie i inne zakłady przemysłowe.
…………………………………………………………………………………………
C. Głównymi elementami tego krajobrazu są wysokie domy i gęsta sieć ulic.
………………………………………………………………………………………
7 Uzupełnij zdania, używając określeń krajobrazu wybranych spośród podanych niżej. ( ... / 2 p.)
rolniczy, przemysłowy, górski, miejski, pojezierny
Wysokie szczyty, głębokie doliny, liczne potoki występują w krajobrazie ........................ .
Pola uprawne, łąki, pastwiska występują w krajobrazie .......................... .

QEA10QLB Grupa A | strona 1 z 9

8 Uzupełnij zdania, używając odpowiednich określeń krajobrazu. ( ... / 2 p.)
górski, równinny, wiejski, miejski
Gęsta zabudowa, dużo bloków, sklepów, ulic to krajobraz ............................ .
Monotonny, płaski, mało urozmaicony teren to krajobraz ............................ .

9 Zaznacz zestaw złożony tylko z elementów krajobrazu przemysłowego. ( ... / 1 p.)

A. drogi, fabryki, kopalnie C. kopalnie, pola, drogi
B. fabryki, drogi, łąki D. stocznie, sady, drogi
10 Podaj cztery różnice między krajobrazem miejskim i wiejskim. ( ... / 4 p.)
1. ...........................................................................................................................................
2. ...........................................................................................................................................
3. ............................................................................................................................................
4. ............................................................................................................................................

11 Wskaż zestaw, w którym błędnie przyporządkowano nazwy form terenu. ( ... / 1 p.)
A. góra – forma wypukła C. dolina – forma wklęsła
B. kotlina – forma wypukła D. wzgórze – forma wypukła
12 Zaznacz punkt, w którym wymieniono tylko wypukłe formy terenu. ( ... / 1 p.)
A. góry, pagórki, doliny C. góry, wzgórza, pagórki
B. pagórki, kotliny, góry D. wzgórza, pagórki, kotliny
13 Zaznacz punkt, w którym wymieniono tylko wklęsłe formy terenu. ( ... / 1 p.)
A. góry, doliny B. doliny, kotliny C. pagórki, kotliny D. kotliny, góry
14 Zaznacz punkt, w którym poprawnie opisano wzgórze. ( ... / 1 p.)
A. Wzniesienie o wysokości ponad 300 m od podstawy.
B. Zagłębienie terenu w kształcie zbliżonym do koła.
C. Wypukła forma terenu o wysokości do 50 m od podstawy.
D. Wzniesienie o wysokości od 50 do 300 m od podstawy.
15 Podkreśl wklęsłe formy terenu. ( ... / 1 p.)
dolina, góra, pagórek, kotlina, równina
16 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Wysokość wzgórza od podnóża do szczytu nie przekracza
A. 50 m. B. 100 m. C. 250 m. D. 300 m.
17 Zaznacz zdanie, w którym poprawnie opisano górę. ( ... / 1 p.)
A. Wzniesienie o wysokości powyżej 300 m od podnóża.
B. Wypukła forma terenu o wysokości do 50 m od podnóża.
C. Wzniesienie o wysokości od 50 m do 300 m od podnóża.
D. Wypukła forma terenu o wysokości do 30 m od podnóża.

QEA10QLB Grupa A | strona 2 z 9

18 Rysunek przedstawia dolinę rzeczną. Wpisz w miejsce kropek nazwy elementów tej doliny. ( ... / 2 p.)

19 Zaznacz poprawne dokończenie zdania: ( ... / 1 p.)

Do skał litych należy
A. glina. B. żwir. C. wapień. D. piasek.
20 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Skała, która powstała ze szkieletów organizmów morskich, to
A. granit. B. piaskowiec. C. piasek. D. wapień.
21 Który z wymienionych elementów jest skałą? ( ... / 1 p.)
A. beton B. cegła C. cement D. wapień
22 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Skałą sypką, wykorzystywaną przez człowieka między innymi do produkcji szkła, jest
A. less. B. glina. C. wapień. D. piasek.
23 Wybierz skałę, za pomocą której można wbić gwóźdź w deskę. ( ... / 1 p.)
A. żwir B. granit C. piasek D. less
24 Wpisz w miejsce kropek odpowiednie wyrazy z ramki. ( ... / 3 p.)

granit, wapień, żwir, piasek, glina, less

A. skały lite: …………………………………………………………………………….

B. skały zwięzłe: ………………………………………………………………………..
C. skały sypkie: …………………………………………………………………………
25 Ułóż we właściwej kolejności etapy powstawania gleby, wpisując w miejsce kropek liczby od 1 do 4. ( ... / 1 p.)
…… Ze szczątków organizmów wykształca się cienka warstwa próchnicy.
…… Na skalnych okruchach osiedlają się pierwsze organizmy.
…… Skały kruszą się na coraz drobniejsze fragmenty.
…… Powstaje w pełni wykształcona gleba, na której mogą rosnąć duże rośliny.
26 Wpisz odpowiednie nazwy skał obok ich opisów. ( ... / 3 p.)

A. Składa się głównie z ziaren kwarcu. ...........................................................................

B. Jest zbudowana z drobniutkiego pyłu, piasku i żwiru ..................................................
C. Składnikami tej skały są duże kawałki wielobarwnych minerałów..............................

QEA10QLB Grupa A | strona 3 z 9

27 Podaj po dwa przykłady skał litych, zwięzłych i luźnych. ( ... / 3 p.)
Skały lite: ………………………………….., ………………………………………….
Skały zwięzłe: ……………………………..., …………………………………………
Skały luźne: ……………………………..., ……………………………………………

28 Ustal właściwą kolejność etapów powstawania gleby, wpisując w miejsce kropek liczby od 1 do 5. ( ... / 1 p.)
..... Pojawienie się pierwszych organizmów – głównie bakterii i grzybów
.... Tworzenie się próchnicy.
.... Rozpad skał na drobne okruchy.
.... Pojawienie się mchów i większych roślin.
.... Rozkład pierwszych organizmów przez destruentów.

29 Zaznacz literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe. ( ... / 4 p.)

1. Nieożywione składniki gleby to bakterie, okruchy skalne, powietrze i woda. P F

2. Obumarłe szczątki organizmów tworzą warstwę próchnicy. P F
Do organizmów żyjących w glebie zaliczamy między innymi krety i
3. P F
dżdżownice.
4. Próchnica zawiera składniki niezbędne do życia roślin. P F

30 W tabeli zamieszczono ilustracje wybranych skał litych, zwięzłych i luźnych. ( ... / 3 p.)
Wpisz nazwę każdej ze skał oraz dobierz jej opis, zaznaczając odpowiednią literę w ostatniej kolumnie
tabeli.
Opisy skał:
A. Skała luźna, zbudowana z kilkucentymetrowych okruchów.
B. Skała zwięzła, zbudowana z drobnego pyłu o słabej spoistości.
C. Skała lita, zbudowana z wyraźnie widocznych, dużych, różnokolorowych minerałów.
D. Skała luźna, zbudowana głównie z ziaren kwarcu, które w ogóle nie są ze sobą.zespolone.

Ilustracja skały Nazwa skały Opis dotyczący skały

..................................

..................................

..................................

QEA10QLB Grupa A | strona 4 z 9

31 Skreśl w poniższych zdaniach błędnie użyte wyrazy. ( ... / 2 p.)
A. Im grubsza jest warstwa próchnicy, tym żyźniejsza / mniej żyzna jest gleba.
B. Do najważniejszych składników krajobrazu / gleby należą okruchy skalne, powietrze, woda i próchnica.
C. Do organizmów glebowych zaliczamy dżdżownicę / żmiję.
D. Z rozłożonych szczątków organizmów powstaje próchnica / gleba.
32 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Wody słodkie na Ziemi nie występują w
A. morzach. B. lodowcach. C. rzekach. D. bagnach.
33 Zaznacz zdanie, które zawiera prawdziwe informacje. ( ... / 1 p.)
A. Jeziora, rzeki i bagna to zbiorniki wody słonej.
B. Połowa wody słodkiej na Ziemi znajduje się w jeziorach, rzekach i bagnach.
C. Rzeki, jeziora i bagna zalicza się do wód powierzchniowych.
D. Niewielka część wody słodkiej występuje na Ziemi w stanie stałym w postaci lądolodów i lodowców
górskich.
34 Napisz, jakie warunki muszą być spełnione, aby powstały rzeki, jeziora i bagna. ( ... / 2 p.)
A. Rzeka: …...................................................................................................................
B. Jezioro: ….................................................................................................................
C. Bagno: ….................................................................................................................
35 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Do wód płynących zaliczamy
A. staw. B. jezioro. C. bagno. D. potok.
36 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Grząski, stale nasiąknięty wodą obszar, to
A. pole. B. bagno. C. rzeka. D. źródło.
37 Wskaż zdanie, które zawiera prawdziwe informacje. ( ... / 1 p.)
A. Tylko duże rzeki mają swoje ujścia.
B. Źródła rzek są zawsze w górach.
C. Każda rzeka ma swoje źródło i ujście.
D. Rzeka wpadająca do jeziora nie ma ujścia.
38 Uzupełnij schemat podziału wód powierzchniowych. ( ... / 2 p.)

39 Zaznacz poprawne doakończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Duże naturalne zagłębienie terenu wypełnione wodą to
A. rzeka. B. jezioro. C. bagno. D. staw.

QEA10QLB Grupa A | strona 5 z 9

40 Zaznacz punkt, w którym podano, gdzie rzeka kończy swój bieg. ( ... / 1 p.)
A. w ujściu B. w spływie C. w źródle D. w zakolu
41 Który z diagramów przedstawiających rozkład wód i lądów na Ziemi jest prawidłowy? ( ... / 1 p.)

42 Uzupełnij poniższy schemat. ( ... / 1 p.)

43 Wpisz do odpowiednich rubryk tabeli podane nazwy zbiorników wodnych. ( ... / 1 p.)
morze, rzeka, staw, jezioro, ocean

Wody słodkie Wody słone

44 Zaznacz zdanie, które zawiera prawdziwą informację. ( ... / 1 p.)

A. Na Ziemi jest więcej wody słodkiej niż wody słonej.
B. Na Ziemi jest tyle samo wody słodkiej co wody słonej.
C. Na Ziemi jest więcej wody słonej niż wody słodkiej.
45 Zaznacz zestaw zawierający tylko nazwy stojących wód powierzchniowych. ( ... / 1 p.)
A. jezioro, staw, kanał C. strumień, bagno, potok
B. staw, bagno, jezioro D. bagno, jezioro, rzeka
46 Dobierz do nazw wymienionych wód powierzchniowych właściwe opisy. Wpisz w okienka odpowiednie ( ... / 2 p.)
litery.

kanał potok jezioro bagno

A. Naturalne zagłębienie terenu wypełnione wodą, którego dno jest zbudowane
z nieprzepuszczalnych skał.
B. Obszar o utrudnionym odpływie, na którym wierzchnia warstwa ziemi jest stale nasączona wodą.
C. Niewielki, naturalny ciek wodny, w którym woda płynie bardzo szybko.
D. Ciek wodny wybudowany przez człowieka, który najczęściej łączy rzeki lub jeziora.

QEA10QLB Grupa A | strona 6 z 9

47 Opisz w tabeli dwie zmiany w przyrodzie (jedną korzystną i jedną niekorzystną), jakie zaszły w twoim ( ... / 2 p.)
otoczeniu pod wpływem działalności człowieka.
Opis zmiany Skutki

48 Opisz krótko skutki jednej zmiany, która zaszła w okolicach twojej szkoły lub domu na przestrzeni ( ... / 1 p.)
ostatnich 5 lat.
49 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Naturalne zmiany w krajobrazie mogą być wynikiem
A. rozwoju przemysłu. B. budowy dróg. C. wielkich powodzi. D. rozwoju miast.
50 Uporządkuj stopień przekształcenia krajobrazu naturalnego przez człowieka w kolejności od ( ... / 1 p.)
najmniejszych (nr 1) do największych zmian w krajobrazie (nr 4). Wpisz w odpowiednie miejsca
numery od 1 do 4.
a. wycinanie lasów, budowanie fabryk, gwałtowny rozwój przemysłu ..........
b. wypalanie lasów, początki uprawy ziemi, budowanie osad ..........
c. polowanie na dzikie zwierzęta, zbieranie dziko rosnących roślin ..........
d. rozwój wielkich miast, gęstej sieci dróg, portów morskich i lotniczych ..........
51 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Obecnie lasy zajmują
A. jedną trzecią obszaru Polski. C. połowę obszaru Polski.
B. jedną czwartą obszaru Polski. D. trzy czwarte obszaru Polski.
52 Wyjaśnij, czym jest skansen i po co tworzy się skanseny. ( ... / 1 p.)

53 Podaj dwa przykłady zmian, które obecnie zachodzą w krajobrazie wiejskim. ( ... / 2 p.)
1. ...............................................................................................................................
2. ................................................................................................................................
54 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Źródłem informacji o tym, jak wyglądała okolica w przeszłości, nie mogą być
A. stare fotografie i pocztówki. C. opowieści dziadków i rodziców.
B. współczesne zdjęcia i mapy. D. stare plany i mapy.
55 Oceń skutki wprowadzenia podanych zmian w krajobrazie dla człowieka i dla środowiska. Uzupełnij ( ... / 3 p.)
tabelę.
Zmiana w krajobrazie Skutki dla człowieka Skutki dla przyrody
wprowadzona przez człowieka

a. wybudowanie autostrady wygodny i szybki transport dla niszczenie siedlisk roślin i

ludzi i towarów zwierząt, hałas, zanieczyszczenie
powietrza

b. wybudowanie wysypiska
śmieci

c. założenie szkółki leśnej

d. wybudowanie oczyszczalni
ścieków

QEA10QLB Grupa A | strona 7 z 9

56 Ustal kolejność działań podejmowanych przez ludzi po odkryciu złóż węgla kamiennego. W prostokąty ( ... / 1 p.)
wpisz litery oznaczające te działania.

A. Wycinka drzew wokół przyszłej kopalni.

B. Budowa osady górniczej, a potem miasta.
C. Odkrycie złóż węgla kamiennego.
D. Budowa kopalni węgla kamiennego.
57 Napisz, skąd pochodzi nazwa miejscowości, w której mieszkasz. ( ... / 1 p.)

58 Przyporzakuj nazwom obszarów lub obiektów chronionych (1-4 ) właściwe opisy wybrane spośród ( ... / 3 p.)
podanych (A-D).
1. Park narodowy A. Zajmuje obszar ponad 1000 hektarów. Służy
ochronie przyrody tego terenu i charakterystycznych
cech jego krajobrazu.
2. Rezerwat przyrody B. Jaskinia, w której występuje bogactwo form
skalnych
3. Pomnik przyrody ożywionej C. Zabytkowa aleja starych dębów o wyjątkowej
wartości przyrodniczej
4. Pomnik przyrody nieożywionej D. Na jego terenie, który na ogół nie przekracza 1000
hektarów, ochronie podlega cała przyroda albo jej
wyjątkowo cenne elementy.
59 Podkreśl w poniższym tekście dwa zdania opisujące niewłaściwie zachowania dzieci na obszarze ( ... / 2 p.)
chronionym.
Dzieci wybrały się na wycieczkę do rezerwatu przyrody. Szły wyznaczoną trasą. Zbierały do koszyka grzyby.
Podczas obserwacji ptaków posługiwały się lornetką. Ponieważ nie miały przy sobie lupy, spotkanego po
drodze motyla złapały do pudełeczka i zabrały do szkoły.
60 W jaki sposób sam możesz dbać o przyrodę? Podaj dwie propozycje. ( ... / 2 p.)
1. ............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
2. ............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
61 Skreśl w poniższym tekście błędne określenia. ( ... / 1 p.)
Parki narodowe tworzy się na obszarach liczących co najmniej/mniej niż 1000 hektarów. W rezerwatach
przyrody ochronie podlegają tereny wykorzystywane pod uprawę roślin/cenne elementy przyrody ożywionej
lub nieożywionej. Pomnikiem przyrody ożywionej może być zabytkowa aleja starych dębów/jaskinia. Na
terenach objętych ochroną ścisłą zwalcza się szkodniki roślin/nie usuwa się martwych drzew.

62 Ala i Krzyś wybrali się ze swoją klasą na wycieczkę do ścisłego rezerwatu przyrody. Jak powinni ( ... / 2 p.)
zachować się w opisanych poniżej sytuacjach? W miejsce kropek wpisz przykładowe wypowiedzi
dzieci.
1. Chłopcy obserwują owady. Jeden z nich powiedział, wskazując palcem dużego chrząszcza:
– Zabierzmy tego jelonka rogacza do pracowni przyrodniczej. Pani na pewno się ucieszy.
Krzyś odpowiedział: ......................................................................................................
........................................................................................................................................
2. Dzieci idą ścieżką, obok której rosną kwitnące rośliny. Jedna z dziewczynek powiedziała:
– Patrzcie, jakie piękne kwiaty. Może zrobimy z nich bukiet?
Ala odpowiedziała: .....................................................................................................
.....................................................................................................................................
63 Podaj dwie zasady właściwego zachowania się w parkach narodowych i rezerwatach przyrody. ( ... / 2 p.)
1. ....................................................................................................................................
2. ....................................................................................................................................

QEA10QLB Grupa A | strona 8 z 9

64 Podkreśl zdanie zawierające prawdziwą informację na temat parków krajobrazowych. ( ... / 1 p.)
A. Mają niewielką powierzchnię, często mniejszą od powierzchni rezerwatów przyrody.
B. Na ich terenie nie wolno hodować bydła.
C. Na ich terenie wolno prowadzić działalność gospodarczą, jeżeli nie zagraża ona środowisku.
D. Na ich terenie nie wolno uprawiać roślin.
65 Rozpoznaj i napisz nazwę zwierzęcia – mieszkańca Białowieskiego Parku Narodowego. ( ... / 1 p.)

................................................................
66 Jest Światowym Rezerwatem Biosfery oraz obiektem przyrodniczym wpisanym na Listę Światowego ( ... / 1 p.)
Dziedzictwa Ludzkości. Występuje w nim ponad 4,5 tys. gatunków roślin zajmujących różnorodne siedliska.
Symbolem tego parku jest żubr – największy ssak europejski.
Którego z parków narodowych dotyczy ten opis? Zaznacz prawidłową odpowiedź.
A. Białowieski Park Narodowy C. Ojcowski Park Narodowy
B. Biebrzański Park Narodowy D. Świętokrzyski Park Narodowy
67 Podaj przykład parku narodowego i rezerwatu przyrody znajdujących się w najbliższej okolicy. ( ... / 2 p.)
Park narodowy – ..............................................................................................................
Rezerwat przyrody – ........................................................................................................

QEA10QLB Grupa A | strona 9 z 9

Grupa B Klasa .................... Liczba punktów ...... / 105 p.
Imię ..................................................................................

7.Poznajemy krajobrazy najbliższej okolicy

1 Uzupełnij schemat przedstawiający podział krajobrazów oraz ich wybrane elementy. ( ... / 2 p.)

2 Zaznacz zestaw składający się wyłącznie z elementów krajobrazu kulturowego. ( ... / 1 p.)
A. huta, stocznia, dolina C. pole, torfowisko, droga
B. sad, fabryka, kopalnia D. rzeka, góry, elektrownia
3 Zaznacz literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe. ( ... / 4 p.)

1. W krajobrazie przemysłowym przeważają takie obiekty, jak fabryki i kopalnie. P F

Krajobraz naturalny to krajobraz, który został tylko częściowo przekształcony
2. P F
przez człowieka.
3. Krajobraz naturalny składa się wyłącznie z elementów przyrody ożywionej. P F
Wysokie budynki mieszkalne i gęsta sieć dróg to elementy krajobrazu
4. P F
miejskiego.

4 Napisz, w jaki sposób powstaje wybrany krajobraz kulturowy. Wymień jego główne elementy. ( ... / 2 p.)

5 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Rozległe obszary bagienne, które występują w dolinie Biebrzy, to przykład krajobrazu
A. rolniczego. B. naturalnego. C. kulturowego. D. wiejskiego.
6 Przyporządkuj do poniższych zdań odpowiednie nazwy wymienionych niżej krajobrazów, wpisując je ( ... / 2 p.)
w miejsce kropek.
krajobraz miejski, krajobraz rolniczy, krajobraz przemysłowy
A. Przeważają tu fabryki, kopalnie, stocznie i inne zakłady przemysłowe.
………………………………………………………………………………………
B. Głównymi elementami tego krajobrazu są wysokie domy i gęsta sieć ulic.
…………………………………................................................................................
C. Rozciągają się tu pola uprawne, sady i łąki.
…………………………………………………………………………………….....
7 Uzupełnij zdania, używając odpowiednich określeń krajobrazu spośród ponanych poniżej. ( ... / 2 p.)
rolniczy, przemysłowy, górski, miejski, pojezierny
Pola uprawne, łąki, pastwiska występują w krajobrazie .......................... .
Wysokie szczyty, głębokie doliny, liczne potoki występują w krajobrazie ........................ .

QEA10QLB Grupa B | strona 1 z 9

8 Uzupełnij zdania, używając odpowiednich określeń krajobrazu. ( ... / 2 p.)
górski, równinny, wiejski, miejski
Monotonny, płaski, mało urozmaicony teren to krajobraz ............................ .
Gęsta zabudowa, dużo bloków, sklepów, ulic to krajobraz ............................ .

9 Wskaż zestaw złożony tylko z elementów krajobrazu przemysłowego. ( ... / 1 p.)

A. kopalnie, pola, drogi C. drogi, fabryki, kopalnie
B. stocznie, sady, drogi D. fabryki, drogi, łąki
10 Podaj cztery różnice między krajobrazem miejskim i wiejskim. ( ... / 4 p.)
1. ...........................................................................................................................................
2. ...........................................................................................................................................
3. ............................................................................................................................................
4. ............................................................................................................................................

11 Wskaż zestaw, w którym błędnie przyporządkowano nazwy form terenu. ( ... / 1 p.)
A. dolina – forma wklęsła C. góra – forma wypukła
B. wzgórze – forma wypukła D. kotlina – forma wypukła
12 Zaznacz punkt, w którym wymieniono tylko wypukłe formy terenu. ( ... / 1 p.)
A. góry, wzgórza, pagórki C. pagórki, kotliny, góry
B. góry, pagórki, doliny D. wzgórza. kotliny, góry
13 Zaznacz punkt, w którym wymieniono tylko wklęsłe formy terenu. ( ... / 1 p.)
A. pagórki, kotliny B. góry, doliny C. doliny, kotliny D. kotliny, góry
14 Zaznacz punkt, w którym poprawnie opisano wzgórze. ( ... / 1 p.)
A. Wypukła forma terenu o wysokości do 50 m od podstawy.
B. Wzniesienie o wysokości od 50 do 300 m od podstawy.
C. Wzniesienie o wysokości ponad 300 m od podstawy.
D. Zagłębienie terenu w kształcie zbliżonym do koła.
15 Podkreśl wklęsłe formy terenu. ( ... / 1 p.)
dolina, góra, pagórek, kotlina, równina
16 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Wysokość wzgórza od podnóża do szczytu nie przekracza
A. 300 m. B. 250 m. C. 100 m. D. 50 m.
17 Zaznacz zdanie, w którym poprawnie opisano górę. ( ... / 1 p.)
A. Wypukła forma terenu o wysokości do 50 m od podnóża.
B. Wzniesienie o wysokości od 50 m do 300 m od podnóża.
C. Wypukła forma terenu o wysokości do 30 m od podnóża.
D. Wzniesienie o wysokości powyżej 300 m od podnóża.

QEA10QLB Grupa B | strona 2 z 9

18 Rysunek przedstawia dolinę rzeczną. Wpisz w miejsce kropek nazwy elementów tej doliny. ( ... / 2 p.)

19 Zaznacz poprawne dokończenie zdania: ( ... / 1 p.)

Do skał litych należy
A. wapień. B. piasek. C. glina. D. żwir.
20 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Skała, która powstała ze szkieletów organizmów morskich, to
A. piasek. B. granit. C. wapień. D. piaskowiec.
21 Który z wymienionych elementów jest skałą? ( ... / 1 p.)
A. cement B. wapień C. beton D. cegła
22 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Skałą sypką, wykorzystywaną przez człowieka między innymi do produkcji szkła, jest
A. wapień. B. piasek. C. less. D. glina.
23 Wybierz skałę, za pomocą której można wbić gwóźdź w deskę. ( ... / 1 p.)
A. less B. piasek C. granit D. żwir
24 Wpisz w miejsce kropek odpowiednie wyrazy z ramki. ( ... / 3 p.)

piasek, granit, żwir, wapień, less, glina

A. Skały zwięzłe: ………………………………………………………………………….

B. skały lite: ………………………………………………………………………..
C. skały sypkie: …………………………………………………………………………
25 Ułóż we właściwej kolejności etapy powstawania gleby, wpisując w miejsce kropek liczby od 1 do 4. ( ... / 1 p.)
…… Na skalnych okruchach osiedlają się pierwsze organizmy.
…… Ze szczątków organizmów wykształca się cienka warstwa próchnicy.
…… Powstaje w pełni wykształcona gleba, na której mogą rosnąć duże rośliny.
…… Skały kruszą się na coraz drobniejsze fragmenty.
26 Wpisz odpowiednie nazwy skał obok ich opisów. ( ... / 3 p.)

A. Jest zbudowana z drobniutkiego pyłu, piasku i żwiru ..................................................

B. Składnikami tej skały są duże kawałki wielobarwnych minerałów..............................
C. Składa się głównie z ziaren kwarcu. ...........................................................................

QEA10QLB Grupa B | strona 3 z 9

27 Podaj po dwa przykłady skał zwięzłych, luźnych i litych. ( ... / 3 p.)
Skały zwięzłe: ………………………………….., …………………………………..
Skały luźne: ……………………………..., …………………………………………
Skały lite: ……………… ……………..., …………………………………………...
28 Ustal właściwą kolejność etapów powstawania gleby, wpisując w miejsce kropek liczby od 1 do 5. ( ... / 1 p.)
.... Rozkład pierwszych organizmów przez destruentów.
.... Rozpad skał na drobne okruchy.
.... Tworzenie się próchnicy.
.... Pojawienie się pierwszych organizmów – głównie bakterii i grzybów.
.... Pojawienie się mchów i większych roślin.
29 Zaznacz literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe. ( ... / 4 p.)

1. Obumarłe szczątki organizmów tworzą warstwę próchnicy. P F

2. Nieożywione składniki gleby to bakterie, okruchy skalne, powietrze i woda. P F
Do organizmów żyjących w glebie zaliczamy między innymi krety i
3. P F
dżdżownice.
4. Próchnica zawiera składniki niezbędne do życia roślin. P F

30 W tabeli zamieszczono ilustracje wybranych skał litych, zwięzłych i luźnych. Wpisz nazwę każdej ze ( ... / 3 p.)
skał oraz dobierz jej opis, zaznaczając odpowiednią literę w ostatniej kolumnie tabeli.
Opisy skał:
A. Skała luźna, zbudowana z kilkucentymetrowych okruchów.
B. Skała zwięzła, zbudowana z drobnego pyłu o słabej spoistości.
C. Skała lita, zbudowana z mocno ze sobą spojonych ziaren piasku.
D. Skała luźna, zbudowana głównie z ziaren kwarcu, które w ogóle nie są ze sobą zespolone.
Ilustracja skały Nazwa skały Opis dotyczący skały

..................................

..................................

..................................

31 Skreśl w poniższych zdaniach błędnie użyte wyrazy. ( ... / 2 p.)

A. Im grubsza jest warstwa próchnicy, tym żyźniejsza / mniej żyzna jest gleba.
B. Do organizmów glebowych zaliczamy dżdżownicę / żmiję.
C. Z rozłożonych szczątków organizmów powstaje próchnica / gleba.
D. Do najważniejszych składników krajobrazu / gleby należą okruchy skalne, powietrze, woda i próchnica.

QEA10QLB Grupa B | strona 4 z 9

32 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Wody słodkie na Ziemi nie występują w
A. rzekach. B. bagnach. C. morzach. D. lodowcach.
33 Zaznacz zdanie, które zawiera prawdziwe informacje. ( ... / 1 p.)
A. Rzeki, jeziora i bagna zalicza się do wód powierzchniowych.
B. Niewielka część wody słodkiej występuje na Ziemi w stanie stałym w postaci lądolodów i lodowców
górskich.
C. Jeziora, rzeki i bagna to zbiorniki wody słonej.
D. Połowa wody słodkiej na Ziemi znajduje się w jeziorach, rzekach i bagnach.
34 Napisz, jakie warunki muszą być spełnione, aby powstały jeziora, rzeki i bagna. ( ... / 2 p.)
A. Jezioro: ….....................................................................................................................
B. Rzeka: .........................................................................................................................
C. Bagno: ….....................................................................................................................
35 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Do wód płynących zaliczamy
A. bagno. B. potok. C. staw. D. jezioro.
36 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Grząski, stale nasiąknięty wodą obszar, to
A. pole. B. rzeka. C. bagno. D. źródło.
37 Wskaż zdanie, które zawiera prawdziwe informacje. ( ... / 1 p.)
A. Każda rzeka ma swoje źródło i ujście.
B. Rzeka wpadająca do jeziora nie ma ujścia.
C. Tylko duże rzeki mają swoje ujścia.
D. Źródła rzek są zawsze w górach.
38 Uzupełnij schemat podziału wód powierzchniowych. ( ... / 2 p.)

39 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Duże naturalne zagłębienie terenu wypełnione wodą to:
A. jezioro. B. staw. C. rzeka. D. bagno.
40 Zaznacz punkt, w którym podano, gdzie rzeka kończy swój bieg. ( ... / 1 p.)
A. w zakolu B. w ujściu C. w źródle D. w spływie

QEA10QLB Grupa B | strona 5 z 9

41 Który z diagramów przedstawiających rozkład wód i lądów na Ziemi jest prawidłowy? ( ... / 1 p.)

42 Uzupełnij poniższy schemat. ( ... / 1 p.)

43 Wpisz do odpowiednich rubryk tabeli podane nazwy zbiorników wodnych. ( ... / 1 p.)
morze, rzeka, staw, jezioro, ocean

Wody słone Wody słodkie

44 Zaznacz zdanie, które zawiera prawdziwą informację. ( ... / 1 p.)

A. Na Ziemi jest więcej wody słodkiej niż wody słonej.
B. Na Ziemi jest więcej wody słonej niż wody słodkiej.
C. Na Ziemi jest tyle samo wody słodkiej co wody słonej.
45 Zaznacz zestaw zawierający tylko nazwy stojących wód powierzchniowych. ( ... / 1 p.)
A. staw, bagno, jezioro C. strumień, bagno, potok
B. jezioro, staw, kanał D. bagno, jezioro, rzeka
46 Dobierz do nazw wymienionych wód powierzchniowych właściwe opisy. Wpisz w okienka odpowiednie ( ... / 2 p.)
liter

kanał jezioro potok bagno

A. Ciek wodny wybudowany przez człowieka, który najczęściej łączy rzeki lub jeziora.
B. Niewielki, naturalny ciek wodny, w którym woda płynie bardzo szybko.
C. Naturalne zagłębienie terenu wypełnione wodą, którego dno jest zbudowane
z nieprzepuszczalnych skał.
D. Obszar o utrudnionym odpływie, na którym wierzchnia warstwa ziemi jest stale nasączona wodą.

QEA10QLB Grupa B | strona 6 z 9

47 Opisz w tabeli dwie zmiany w przyrodzie (jedną korzystną i jedną niekorzystną), jakie zaszły w twoim ( ... / 2 p.)
otoczeniu pod wpływem działalności człowieka.
Opis zmiany Skutki

48 Opisz krótko skutki jednej zmiany, która zaszła w okolicach twojej szkoły lub domu na przestrzeni ( ... / 1 p.)
ostatnich 5 lat.
49 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Naturalne zmiany w krajobrazie mogą być wynikiem
A. wielkich powodzi. B. rozwoju miast. C. rozwoju przemysłu. D. budowy dróg.
50 Uporządkuj stopień przekształcenia krajobrazu naturalnego przez człowieka w kolejności od ( ... / 1 p.)
najmniejszych (nr 1) do największych zmian w krajobrazie (nr 4). Wpisz w odpowiednie miejsca
numery od 1 do 4.
a. polowanie na dzikie zwierzęta, zbieranie dziko rosnących roślin ..........
b. rozwój wielkich miast, gęstej sieci dróg, portów morskich i lotniczych ..........
c. wycinanie lasów, budowanie fabryk, gwałtowny rozwój przemysłu ..........
d. wypalanie lasów, początki uprawy ziemi, budowanie osad ..........
51 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Obecnie lasy zajmują
A. jedną czwartą obszaru Polski. C. trzy czwarte obszaru Polski.
B. jedną trzecią obszaru Polski. D. połowę obszaru Polski.
52 Wyjaśnij, czym jest skansen i po co tworzy się skanseny. ( ... / 1 p.)

53 Podaj dwa przykłady zmian, które obecnie zachodzą w krajobrazie wiejskim. ( ... / 2 p.)
1. ...............................................................................................................................
2. ................................................................................................................................
54 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Źródłem informacji o tym, jak wyglądała okolica w przeszłości, nie mogą być
A. stare fotografie i pocztówki. C. opowieści dziadków i rodziców.
B. stare plany i mapy. D. współczesne zdjęcia i mapy.
55 Oceń skutki wprowadzenia podanych zmian w krajobrazie dla człowieka i dla środowiska. Uzupełnij ( ... / 3 p.)
tabelę.
Zmiana w krajobrazie Skutki dla człowieka Skutki dla przyrody
wprowadzona przez człowieka

a. wybudowanie autostrady wygodny i szybki transport dla niszczenie siedlisk roślin i

ludzi i towarów zwierząt, hałas, zanieczyszczenie
powietrza

b. wybudowanie wysypiska
śmieci

c. założenie szkółki leśnej

d. wybudowanie oczyszczalni
ścieków

QEA10QLB Grupa B | strona 7 z 9

56 Ustal kolejność działań podejmowanych przez ludzi po odkryciu złóż węgla kamiennego. W prostokąty ( ... / 1 p.)
wpisz litery oznaczające te działania.

A. Budowa osady górniczej, a potem miasta.

B. Wycinka drzew wokół przyszłej kopalni.
C. Budowa kopalni węgla kamiennego.
D. Odkrycie złóż węgla kamiennego.
57 Napisz, skąd pochodzi nazwa miejscowości, w której mieszkasz. ( ... / 1 p.)

58 Przyporzakuj nazwom obszarów lub obiektów chronionych (1-4 ) właściwe opisy wybrane spośród ( ... / 3 p.)
podanych (A-D).
1. Rezerwat przyrody A. Zajmuje obszar ponad 1000 hektarów. Służy
ochronie przyrody tego terenu i charakterystycznych
cech jego krajobrazu.
2. Pomnik przyrody ożywionej B. Jaskinia, w której występuje bogactwo form
skalnych
3. Park narodowy C. Zabytkowa aleja starych dębów o wyjątkowej
wartości przyrodniczej
4. Pomnik przyrody nieożywionej D. Na jego terenie, który na ogół nie przekracza 1000
hektarów, ochronie podlega cała przyroda albo jej
wyjątkowo cenne elementy.
59 Podkreśl w poniższym tekście dwa zdania opisujące właściwie zachowania dzieci na obszarze ( ... / 2 p.)
chronionym.
Podczas wędrówki po rezerwacie przyrody dzieci szły wyznaczoną trasą. Zbierały kolorowe kwiaty.
Obserwując ptaki, posługiwały się lornetką. Ponieważ nie miały przy sobie lupy, spotkaną na drodze
gąsienicę złapały do pudełeczka i zabrały do szkoły.
60 W jaki sposób sam możesz dbać o przyrodę? Podaj dwie propozycje. ( ... / 2 p.)
1. ............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
2. ............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
61 Skreśl w poniższym tekście błędne określenia. ( ... / 1 p.)
Parki narodowe tworzy się na obszarach liczących co najmniej/mniej niż 1000 hektarów. W rezerwatach
przyrody ochronie podlegają tereny wykorzystywane pod uprawę roślin/cenne elementy przyrody ożywionej
lub nieożywionej. Pomnikiem przyrody ożywionej może być zabytkowa aleja starych dębów/jaskinia. Na
terenach objętych ochroną ścisłą zwalcza się szkodniki roślin/nie usuwa się martwych drzew.

62 Ala i Krzyś wybrali się ze swoją klasą na wycieczkę do ścisłego rezerwatu przyrody. Jak powinni ( ... / 2 p.)
zachować się w opisanych poniżej sytuacjach? W miejsce kropek wpisz przykładowe wypowiedzi
dzieci.
1. Chłopcy obserwują owady. Jeden z nich powiedział, wskazując palcem dużego chrząszcza:
– Zabierzmy tego jelonka rogacza do pracowni przyrodniczej. Pani na pewno się ucieszy.
Krzyś odpowiedział: ......................................................................................................
........................................................................................................................................
2. Dzieci idą ścieżką, obok której rosną kwitnące rośliny. Jedna z dziewczynek powiedziała:
– Patrzcie, jakie piękne kwiaty. Może zrobimy z nich bukiet?
Ala odpowiedziała: .....................................................................................................
.....................................................................................................................................
63 Podaj dwie zasady właściwego zachowania się w parkach narodowych i rezerwatach przyrody. ( ... / 2 p.)
1. ....................................................................................................................................
2. ....................................................................................................................................

QEA10QLB Grupa B | strona 8 z 9

64 Podkreśl zdanie zawierające prawdziwą informację na temat parków krajobrazowych. ( ... / 1 p.)

A. Na ich terenie wolno prowadzić działalność gospodarczą, jeżeli nie zagraża ona środowisku.
B. Na ich terenie nie wolno hodować bydła.
C. Mają niewielką powierzchnię, często mniejszą od powierzchni rezerwatów przyrody.
D. Na ich terenie nie wolno uprawiać roślin.
65 Rozpoznaj i napisz nazwę zwierzęcia – mieszkańca Białowieskiego Parku Narodowego. ( ... / 1 p.)

................................................................
66 Jest najstarszym Światowym Rezerwatem Biosfery oraz obiektem przyrodniczym wpisanym na Listę ( ... / 1 p.)
Światowego Dziedzictwa Ludzkości. Występuje w nim ponad 4,5 tys. gatunków roślin zajmujących
różnorodne siedliska. Symbolem tego parku jest żubr – największy ssak europejski.
Którego z parków narodowych dotyczy ten opis? Zaznacz prawidłową odpowiedź.
A. Ojcowski Park Narodowy C. Białowieski Park Narodowy
B. Świętokrzyski Park Narodowy D. Biebrzański Park Narodowy
67 Podaj przykład parku narodowego i rezerwatu przyrody znajdujących się w najbliższej okolicy. ( ... / 2 p.)
Park narodowy – ..............................................................................................................
Rezerwat przyrody – ........................................................................................................

QEA10QLB Grupa B | strona 9 z 9