FORMULARIUM BIOFYSICA

Kinematica: beweging in één en twee dimensies

Gemiddelde snelheid en versnelling
Δx Δv 1
v gem  a gem  v gem  (v 0  v)
Δt Δt 2

Positie in functie van de tijd

1 1
x  x 0  v0 x t a x t 2 y  y0  v0 y t a y t 2
2 2

Snelheid in functie van de tijd

vx  v0x  a x t vy  v0 y  a y t

Snelheid in functie van positie

v 2x  v 02 x  2 a x Δx v 2y  v 02 y  2 a y Δ y

Vectoren in de fysica
A x  Acosθ A y  Asinθ

Ay
tgθ 
Ax

A  A 2x  A 2y

A  Ax e x  Ay e y

Bewegingswetten
Tweede wet van Newton: F  m a

Derde wet van Newton: F12   F21

Veerkracht: F   kx

Kinetische wrijving: FW  µ k FN

Statische wrijving: FW, max  µs FN

mv 2
Middelpuntzoekende kracht: Fmz 
r

1
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Arbeid en energie
Kracht onder een hoek  t.o.v. de bewegingsrichting: Arbeid W = F d cos

1 2
Kinetische energie: K  mv
2
1 2 1 2
Arbeid-kinetische energie theorema: W  mvf  mvi
2 2
1 2
Arbeid vericht door een veer: W  kx
2
W
Vermogen: P  en P  Fv
t
Potentiële energie: W   ΔU

Zwaartekracht: U  mgh

1 2
Veer: U  kx
2
Behoud van mechanische energie: E = U + K

Impuls en botsingen
Impulsmoment p  m v

Δp
Newton’s tweede wet: F 
Δt

Impuls I  Fgem Δt

Inelastische botsingen:

behoud van impulsmoment: pi = pf

geen behoud van kinetische energie: Ki ≠ Kf

Elastische botsingen:

behoud van impulsmoment: pi = pf

behoud van kinetische energie: Ki = Kf

Massacentrum: X CM 
m1 x1  m2 x2  ...
  mx YCM 
m1 y1  m2 y2  ...
  my
m1  m2  ... M m1  m2  ... M

2
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Rotatie kinematica en energie

Angulaire positie:  (in radialen) = booglengte / straal = s/r

Δθ Δθ dθ
Hoeksnelheid: ωgem  ω  lim 
Δt Δt  0 Δt dt
Δω Δω dω
Hoekversnelling: α gem  α  lim 
Δt Δt  0 Δt dt
2π
Periode van rotatie: T 
ω
Rotationele kinematica

ω  ω0  α t

1
θ  θ 0  (ω0  ω) t
2
1
θ  θ 0  ω0 t  α t 2
2

ω 2  ω02  2 α (θ  θ 0 )

Verband tussen lineaire en rotationele grootheden:

Tangentiële snelheid: v t  rω

Centripetale versnelling: a cp  rω
2

Tangentiële versnelling: a t  rα

Rollende beweging:

1 2
Rotatie kinetische energie: K  Iω
2

Traagheidsmoment: I  m r
i i
2

1 2 1 2
Kinetische energie van de rollende beweging: K  mv  Iω
2 2

3
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Rotatie dynamica en evenwicht

Torsie:  = rF sin

Newton’s tweede wet voor rotatie:  = I

Voorwaarde voor statisch evenwicht: F = 0 en  = 0

Angulair moment: L = I

   L = rmv sin

ΔL
Newton’s tweede wet voor rotatie:  τ  Iα  Δt
Behoud van angulair moment: Li = Lf

Arbeid uitgevoerd door een torsie: W = 

Hydrostatica
F
P
A
dP
Pascal: P = Po + gh  g
dy

1 pascal = 10 dyne/cm2 = 0.01 mbar.

1 atm = 101325 pascal = 760 mm Hg = 760 torr = 14.7 psi.

1 Pa = 1 N / m² = 10-5 bar = 7.5 · 10-3 Torr = 0.987 10-5 atm = 1 Pa = 10 µbar.

Hydrodynamica
Continuïteitsvergelijking: A1v1 = A2v2 = constant

Vergelijking van Bernoulli: P + ½  v2 + gy = constant

P = Q R

R 4 ( P1  P2 )
Poiseuille: Q 
8L

CO = SV x HR = slagvolume x hartfrequentie

2r v
Re 


4
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Trillingen
Periodieke beweging
1
f 
T

Eenvoudige harmonische beweging

Positie als functie van de tijd

2
x  A cos( t)
T

Angulaire frequentie

2
  2 f 
T
Snelheid harmonische beweging

v   A sin t 

vmax  A

Versnelling harmonische beweging

a   A 2 cos t 

amax  A 2

Periode van een massa aan een veer

m k
T  2 met  
k m
Behoud van energie

1
E  K  U  kA2
2
Wiskundige slinger

L
T  2
g

5
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Fysische slinger

l  I 
T  2  2 

g  ml 

Golven en geluid
Golfsnelheid
𝑣 = 𝜆𝑓
Golven op een touw

m
 , 𝑉=
L

Geluidsintensiteit
E
I
At
P
I
A

Intensiteit op een afstand van een puntbron

P
I
4 r 2

Intensiteitsniveau
I 12 W
  10 log met I 0  10
I0 m2

Doppler effect
1. Bewegende waarnemer
u
f '  (1  ) f
v
2. Bewegende bron

 
 1 
f'  f
u
 1 
 v
3. Bewegende Bron en waarnemer

6
 FORMULARIUM BIOFYSICA

 u0 
1 v 
f'  f
 1  us 
 v 

Superpositie van golven

Constructieve interferentie

d  m
Destructieve interferentie

d  (m  0,5)
Staande golven op een touw

v
f n  nf1  n
2L
1 2L
n  
n n
Staande golven in een luchtkolom gesloten aan één einde

𝑓 = 𝑛𝑓 = 𝑛 n=1,3,5,…

1 4L
n  
n n
Staande golven in een luchtkolom met open uiteinden

v
f n  nf1  n
2L
1 2L
n  
n n
Zwevingen

f zwev.  f1  f 2

7
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Lading en elektrische velden

Wet van Coulomb
 q q  1
F  k 1 2 2 er met k 
r 4 0

Elektrisch veld van een puntlading


 F  q 
E E  k 2 er
q0 r

Wet van Gauss

Elektrische flux
 
E  EA cos  E  
oppervlak
E.d A

Wet van Gauss

  qin
 E.d A 
E  
0

Elektrische potentiaal
Elektrische potentiaal
B  
U U
V V     E.d s
q0 q0 A

Potentiaalverschil in een uniform elektrisch veld

V   Ed

Elektrische potentiaal rond een puntlading

q qi
V k V  k
r i ri

Condensatoren
Capaciteit en de parallelle-plaat condensator
Q 0 A 0 A
C C Ck
V d d

8
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Parallelle combinatie van condensatoren

Ceq  C1  C2  C3  ...

Serie combinatie van condensatoren

1 1 1 1
    ...
Ceq C1 C2 C3

Energie opgeslagen in een condensator

Q2 1 1
U  QV  C V 2
2C 2 2

Energiedichtheid van het elektrisch veld

1 UE 1
U E   0 E 2  Ad  uE   0E2
2 Volume 2

Elektrische stroom
Elektrische stroomsterkte
Q dq
I I 
t dt

Stroomdichtheid

Q
I gem   nqvd A
t

Wet van Ohm

Weerstand
l
R
A

De wet van Ohm

V  RI

9
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Elektrisch vermogen
 V 
2

P  I V  I 2
R
R

Gelijkstroomschema’s
Weerstanden in serie
Req  R1  R2  R3  ...

Weerstanden in parallel
1 1 1 1
    ...
Req R1 R2 R3

Wetten van kirchoff

I in   I out 
geslotenlus
V  0

RC circuits
Opladen condensator
 t
  RC 
t
 t
q  t   C  1  e   Q  1  e 
RC
I t   e RC

    R

Ontladen condensator
t t
Q RC
q  t   Qe RC
I t    e
RC

Magnetische velden
Magnetische velden en krachten
FB  qvxB

10
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Magnetische kracht op een stroomvoerende draad

 b  
FB  ILxB FB  I  d sxB
a

Magnetisch moment van een kringstroom

  IAxB    xB

Lorentzkracht
F  qE  qvxB

Bronnen van magnetische velden

Wet van Biot-Savart
   
  Id sxe   I d sxer
dB  0

4 r 2
r
B 0
4  r2
De magnetische kracht tussen twee parallelle geleiders
 0 I  0 I1 I 2 FB µ0 I 1 I 2
F1  I1lB2  I1l  2
 l 
 2 a  2 a  2 a

Wet van Ampère

 
 Bd s  0 I
Magnetisch veld van een solenoide
N
B  0 I  0 nI
l

Magnetische flux
 
B   Bd A

11
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Wet van Gauss voor magnetisme

 
 B.d A  0
Veralgemeende wet van Ampère
  d
 B.d s  0  I  I d   0 I  0 0 E dt

De wet van Faraday

Inductiewet van Faraday

d d d
  B   N B    BA cos  
dt dt dt
dB
 Eds   dt

Vergelijkingen van Maxwell

q
Wet van Gauss:  E.dA  
S 0

Wet van Gauss voor magnetisme:  B.dA  0

S

d B
Wet van Faraday:  E.ds   dt
d E
Wet van Ampère-Maxwell:  B.ds   I   
0 0 0
dt

Inductie

Zelfinductie
dI d B N B L
 L  L  L  N L L
dt dt I dI
dt

12
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Inductantie van een solenoide

N NA
B  0 nI  0 I B  BA  0 I
l l

0  nl  A
2
N B  0 N 2 A
L  L  0 n 2 Al  0 n 2V
I l l

RL circuits
  Rt
 t
 t
I 1  e
L
 I  I 0e   e
R  R

Energie in een magnetisch veld

1 2 B2
U LI uB 
2 20

Wederzijdse inductie
dI 2 dI1 dI
1   M  2  M   L
dt dt dt

Het RLC circuit

d 2Q dQ Q
L 2
R  0
dt dt C
 Rt 2
1  R 
Q  Qmax e 2L
cos d t d   
LC  2 L 

Wisselstroomschema’s
Wisselstroom
v  Vmax sin t

13
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Complex formalisme
e jt  cos t  j sin t

 Im z 
 Re z    Imz 
2 2
r   Bgtg 
 Re z 

a  jb  r cos  j r sin  r e j

Weerstanden in AC circuits
vR  I max R sin t i R  I max sin t

I max Vmax
I rms  Pgem  I rms
2
R Vrms 
2 2

Inductiespoelen in AC circuits
Vmax V Vmax  
iL 
L  sin tdt   max cos t 
L L
sin  t  
 2

Vmax Vmax
I max   met X L   L
L XL

di
vL   L  Vmax sin t   I max X L sin t
dt

Condensatoren in een AC circuit

q  C Vmax sin t

 
ic  C Vmax sin  t    C Vmax cos t
 2

Vmax Vmax 1
I max  C Vmax   met X C 
 1  XC C
 
 C 

vC  Vmax sin t  I max X C sin t

Het RLC serie circuit

v  vR  vL  vC

Vmax  I max R 2   X L  X C 
2

14
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Vmax
I max 
R2   X L  X C 
2

Vmax  I max Z met Z  R 2   X L  X C 

2

 XL  XC 
  Bgtg  
 R 

Vermogen in een AC circuit

P  iv  I max Vmax sin t sin t   

1
Pgem  I max Vmax cos 
2
Pgem  I rms Vrms cos 

Pgem  I rms
2
R Pgem  I rms Vrms

Resonantie in een serie RLC cicuit

Vrms
I rms 
Z
1
0 
LC

 Vrms  R 2
2

Pgem 
R 2 2  L2  2  02 
2

Transformator en transmissie van vermogen

d B dB N2
V1   N1 V2   N 2 V2  V1
dt dt N1
2
N 
I1V1  I 2 V2 Req   1  RL
 N2 

15
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Elektromagnetische golven
Vlakke EM golven
E B B E
   µ0  0
x t x t

2E 2 E 2B 2 B
 0 0 2  0 0 2
x 2 t x 2 t
Emax  E
 c  c
Bmax k B
Energie gedragen door een EM golf

1 dU c  B 2  EB
S ExB   0E2  
0 Adt 2   0  0
2
cBmax
I S 
2 0
2
E
B 2   E2  E2
C
uB      2  0  uE
20 20 2c 0 2

B2
u 
20

I  S c u

Impuls en stralingsdruk
U 2U
P P
c c
F 1 dU
P 
A Ac dt

I 2I
P P
c c

16
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Wiskundige formules

Trigonometrische relaties
Beschouw de volgende rechthoekige driehoek

x = r cos  → cos  = x/r

y = r sin → sin  = y/r

tg  = y/x

cotg  = x/y

cosec  = r/y

sec  = r/x

r2 = x 2 + y 2

Beschouw de volgende willekeurige driehoek:

a b c
De sinusregel:  
sin A sin B sin C

De cosinusregel: a  b  c  2bc cos A

2 2 2

17
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Goniometrische relaties:
sin2 + cos2 = 1 cos2 - sin2 = cos2

cos2 = ½ (1 + cos2   sin2 = ½ (1 - cos2

tg2 + 1 = sec2

sin( – ) = sin  cos  – cos  sin 

sin( + ) = sin  cos  + cos  sin  → sin 2 = 2 sin  cos 

cos( – ) = cos  cos  + sin  sin 

cos( + ) = cos  cos  - sin  sin 

sin  + sin  = 2 sin [½(+)] cos [½(-)]

sin  - sin  = 2 sin [½(-)] cos [½(+)]

cos  + cos  = 2 cos [½(+)] cos [½(-)]

cos  - cos  = -2 sin [½(+)] sin [½(-)]

sin  sin  = ½ [cos( – ) – cos( + )]

cos  cos  = ½ [cos( – ) + cos( + )]

sin  cos  = ½ [sin( – ) + sin( + )]

18
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Logaritmen
n
 1
 Definitie van e: e  lim1    2.7182818...
n 
 n

 Grafiek van de exponentiële functies y = ex en y = e-x

8 8

7 7
y=e-x
6 6

5 x 5
y=e
4 4
3 3
2 2
1 1
0 0
-3 -2 -1 0 1 2 3 -3 -2 -1 0 1 2 3

 Natuurlijke logaritme (basis e): y = ln x als x = e y

 De gewone logaritme (basis 10): y = log(x) als x = 10 y
 De natuurlijke en gewone logaritme staan in verband met elkaar via:
ln(x) = log(x)/log(e) = 2.303 log(x) en log(x) = 0.434 ln(x)

1 y=ln(x)
0,5
y=log(x)
0
0 0,5 1 1,5 2 2,5
-0,5

-1

-1,5

-2

-2,5

19
 FORMULARIUM BIOFYSICA

Machtreeksen

n(n  1) 2 n(n  1)(n  2) 3

(1  x) n  1  nx  x  x  ...
2! 3!

1 2 1 3 x2 x3
ex  1 x  x  x  ... ln(1  x)  x    ...
2! 3! 2 3

x3 x5 x2 x4
sin x  x    ... cos x  1    ...
3! 5! 2! 4!

x3 2x5
tgx  x    ...
3 15

Veel gebruikte benaderingen voor x << 1:

(1 + x)n ≈ 1 + nx

ex ≈ 1 + x ln(1 + x) ≈ x

sin x ≈ x cos x ≈ 1

tg x ≈ x

Afgeleiden en integralen

f (u ) df
 f (u )du
dx
un nun-1 du/dx un+1/(n+1) + C (n ≠ -1)

u-1 -(1/u2) du/dx ln u + C

ln u (1/u) du/dx u ln u – u + C

eu eu du/dx eu + C

sin u cos u du/dx - cos u + C

cos u - sin u du/dx sin u + C

tg u sec2u du/dx - ln cos u + C

cotg u -cosec2u du/dx ln sin u + C

bg sin u (1-u2)-1/2 du/dx

u sin-1u + 1 u2 + C

20