Formuleblad Vloeistofmechanica CTB2110

Fysische constanten Hydrostatische drukkracht in open waterloop, diepte d, constante dicht-

heid:
zwaarteversnelling: g = 9,81 m/s2
1
dichtheid water: ρw = 1000 kg/m3 Fp = ρgd2 p.e.v. breedte
2
−6 2
kinematische viscositeit water ν = 1 × 10 m /s
Piëzometrisch niveau, atmosferische druk pa :

Kentallen p − pa
h≡z+
ρg
Froude-getal, stroomsnelheid U , waterdiepte d:
Hydrostatisch evenwicht, ρg en pa constant:
U
Fr ≡ √
gd h = constant

Reynolds-getal, lengteschaal `, dynamische viscositeit η, kinematische vis-

cositeit ν, dichtheid ρ: Kinematica
ρU ` U`
Re ≡ = Versnelling van een deeltje
η ν
Meebewegende (materiële) afgeleide, grootheid f , snelheidsvector
Hydrostatica T
(ux , uy , uz ) :

Hydrostatisch evenwicht: Df ∂f ∂f ∂f ∂f
≡ + ux + uy + uz
∂p Dt ∂t ∂x ∂y ∂z
+ ρg = 0
∂z In natuurlijk (s, n, b) assenstelsel:
bij constante dichtheid:
Df ∂f ∂f
≡ + us
p + ρgz = constant Dt ∂t ∂s

1
Meevoering Torricelli
Volumestroom door doorgang D, normaalsnelheid uN : Stroming uit reservoir via kleine opening:
Z p
Q = µA 2g ∆h,
Q= uN dA
D waarin ∆h de hoogte is van het piëzometrisch niveau in het bovenstroomse
Overdracht willekeurige grootheid X met dichtheid ρX : reservoir boven dat in de uittredende straal.
Z
SX = ρX uN dA
D Energie
Bijvoorbeeld, impuls ρu:
Z Energieoverdracht
Simp = ρuuN dA Doorgang D met oppervlak A en normaalsnelheid uN :
D Z Z  
1 2
Idem, kinetische energie: P = p + ρgz + ρu uN dA
Z D 2
1 2
Skin = ρu uN dA Dwarsprofiel gemiddelde energiehoogte:
D 2
P
hHi ≡
ρgQ
Ideale-vloeistofstroming
Rechte stroomlijnen (h constant binnen dwarsprofiel), gem. stroomsnel-
Euler-vergelijkingen heid U:
U2
Bewegingsvergelijkingen in termen van hoogte piëzometrisch niveau h = hHi = h + β
z + p/ρg (natuurlijk assenstelsel): 2g
waarin β = D u dA/U 3 A ≈ 1
R 3
 
∂us ∂ 1 2 ∂h
as = + u = −g
∂t ∂s 2 ∂s
2 Energiebalans
∂un u ∂h
an = + = −g
∂t R ∂n Voor een stroombuis geldt (stationair, geen toevoeging/onttrekking van
∂ub ∂h energie):
ab = = −g
∂t ∂b P = ρgQ hHi = constant
Bernoulli Pomp, turbine:

Stationaire ideale-vloeistofstroming: ∆Ppomp,turb = ρgQ∆Hpomp,turb

 Energiedissipatie balansgebied met doorgangen D1 en D2 , stationair:
u2 u2

p ∂H
H =z+ + s = h + s = constant langs stroomlijn =0
ρg 2g 2g ∂s ∆Pdiss = ρgQ∆ hHi = ρgQ (hHi1 − hHi2 )
Drukverschil Daling energieniveau:
Geleidelijke vernauwing (bijv. Venturi-meter), dynamische druk p; 2
H1 − H2 = ∆Hv = (U1 − U2 ) /2g
1 2 −2
ρQ A2 − A−2


p1 − p2 = ∆p = 1
2 Vertragingsverlies na lokale vernauwing, contractie µ:
2
Impuls U2

1
∆Hv = −1
µ 2g
Impulsoverdracht
Buisje van Borda (intreeverlies):
Doorgang D met normaalvector eN :
2
U2
Z Z 
1 1
p + ρu2 eN dA


F= µ = ⇒ ∆Hv = −1
D 2 µ 2g
Idem, doorgang met oppervlak A, evenwijdige stroomlijnen en gemiddelde
Uittreeverlies (Carnot met U2 = 0):
snelheid U :
Z Z
F = p dA + αρU 2 A U2
∆Hv =
D 2g
u2 dA/U 2 A ≈ 1
R
waarin α = D

Snel variërend vrij oppervlak

Impulsbalans
Kracht vloeistof op zijdelingse begrenzing stroombuis, doorgangen D1 en Bodemhoogte zb , diepte d, specifiek debiet q, diepte-gemiddelde snelheid
D2 , zwaartekracht Fg , stationaire stroming: U = q/d, rechte stroomlijnen.

K = Fg + F 1 + F2
Energiehoogte
Horizontale kracht op begrenzing balansgebied, verticale doorgangen D1
en D2 , stationaire stroming: Diepte-gemiddelde energiehoogte (vormfactor β):

KH = F1 − F2 = ∆F U2
H = zb + d + β
2g
Lokaal vertragingsverlies
Specifieke energiehoogte:
Carnot (abrubte verwijding van diameter D1 tot D2 in pijpstroming)
Stijging piëzometrisch niveau: U2
E = H − zb = d + β
h2 − h1 = ∆h = U2 (U1 − U2 ) /g 2g
Impuls- en energieoverdracht Stationaire watersprong
Impulsoverdracht (vormfactor α): Gelijke impulsoverdracht overgang d1 - d2 (super- naar subkritisch):

1 1 2 q2 1 q2
F = ρgd2 + αρqU p.e.v. breedte gd1 + = gd22 + p.e.v. breedte
2 2 d1 2 d2
Energieoverdracht: Dissipatie in sprong (via energiebalans):

P = ρgqH p.e.v. breedte q 2 −2

 
−2


Pdiss = ρgq d1 − d2 + d − d2 p.e.v. breedte
2g 1
Kritische stroming
Lopende watersprong
Froude-getal F r:
Voortplantingssnelheid:
U
F r = √ = 1 ⇒ U 2 = gd ⇒ q 2 = gd3 r
gd d1 + d2 d2
c= g
2 d1
Specifieke energiehoogte:
Idem, lage storing (d1 ≈ d2 = d):
U2 gd 3
E =d+ =d+ = d p
2g 2g 2 c = gd

Grensdiepte (kritische diepte):

Overlaten
 2
1/3
q 2
dg = = Eg (1) Diepte op kruin dk , specifieke energiehoogte op kruin Ek , afvoercoëfficiënt
g 3 m.

Onderspuier Volkomen afvoer

r
Gelijke energiehoogte, overgang d1 - d2 (sub- naar superkritisch): p 2 2
q = m dk gdk = m Ek gEk
3 3
q2 q2
d1 + 2 = d2 + afvoer te bepalen via één meting (bijv. dk òf Ek )
2gd1 2gd22

Kracht op schuif (via impulsbalans): Onvolkomen afvoer

p
1 q = m dk 2g (Ek − dk )
ρg d21 − d22 + ρq 2 d−1 −1



K= 1 − d2 p.e.v. breedte
2 afvoer te bepalen via twéé metingen (bijv. dk èn Ek )
Weerstand omstroomd voorwerp Definitie weerstandsfactor:

Stuwdruk, aanstroomsnelheid U : f
τ0 = cf ρU 2 = ρU 2
8
1 2
∆pd = ρU geeft:
2
Sleepkracht, aangestroomd oppervlak A: f U2
iw =
8 gR
1
Fw = cw ρU 2 A en
2
waarin cw de weerstandscoëfficiënt is. Voorbeeld bol: L U2
∆Hw = iw L = f (Darcy-Weisbach)
D 2g
24ν 24
Re < 1 : cw = = k


UD Re waarin f = f Re, D , zie diagram of onderstaande vergelijkingen
103 < Re < 2 × 105 : cw ≈ 0, 4
Poiseuille
Energiedissipatie omstroomd voorwerp:
Re < ca. 2300, laminair:
1
∆Pdiss = Fw U = cw ρU 3 A 64
2 f=
Re
Wandwrijving eenparige stroom waarin Re = ρU D/η = U D/ν

Buisstroming White-Colebrook
Diameter D = 2r0 , hydraulische straal R = D/4, ruwheid k, kinematische Re > ca. 4000, turbulent:
viscositeit ν, gemiddelde snelheid U = Q/A, wandschuifspanning τ0 .  
1 k 2, 5 3, 7D 3, 7D
√ = −2 log 0, 27 + √ = 2 log = 2 log
Algemeen f D Re f k (1 + 3, 3/Re? ) k + δ/3, 5
√ √
Evenwicht schuifkracht - netto drukkracht: waarin δ = 11, 6ν/u? , Re? = u? k/ν en u? = gRiw = 21 gDiw .

τ0 LP = ∆pA = ρg∆hA
Willekeurig dwarsprofiel
zodat Doorstroomd oppervlak A, weerstand leverende omtrek P , schuifspanning,
ρg∆hA gemiddeld over P , is hτ0 i, hydraulische straal R = A/P , turbulente hoofd-
τ0 = = ρgiw R stroom (Re = U R/ν > ca. 600). Open waterlopen: iw = ib
LP
Algemeen Bélanger
Evenwicht schuifkracht - netto drukkracht (eenparige stroom): Algemeen:

hτ0 i = cf ρU 2 = ρu2? = ρgRiw dd ib − iw ib − cf Q2 P/gA3

= =
q ds 1 − F r2 1 − αQ2 B/gA3
U = gRiw /cf
Tweedimensionale stroom (breedte en diepte constant in dwarsprofiel):
U2
∆Hw = iw L = cf L
gR dd ib − cf q 2 /gd3 d3 − d3e
= = ib (d 6= dg en ib > 0)
ds 1 − αq 2 /gd3 d3 − d3g
White-Colebrook
Oplossingen
Gegeneraliseerde coëficiënten voor willekeurige sprofielvorm:
Kleine afwijkingen van de eenparige toestand:
U U 1 12R 12R
=√ = √ = 5, 75 log = 5, 75 log 
s − s0

1 − ib /cf
u? gRiw c f k (1 + 3, 3/Re? ) k + δ/3, 5 ∆d = ∆d0 exp waarin L = de
L 3ib
√
waarin δ = 11, 6ν/u? , Re? = u? k/ν en u? = gRiw .
Horizontale bodem:
Hydraulisch ruw: 1 4
d − d3g d + cf d3g s = constant
 1/6 4
U U 1 12R R
=√ = √ = 5, 75 log ≈ 8, 3
u? gRiw cf k k

Verhanglijnen
Tweedimensionale stroom, breedte en diepte constant in dwarsprofiel

Eenparige stroom
Evenwichtsdiepte (ib = iw ):
1/3
cf q 2

de =
ib g

Grensdiepte: zie (1)