vii

İÇİNDEKİLER

Birinci Bölüm
TURİST REHBERLİĞİ TERMİNOLOJİSİ
GİRİŞ .............................................................................................................................. 1
YASAL ÇEVRE TERMİNOLOJİSİ ............................................................................. 2
TUR OPERATÖRLÜĞÜ TERMİNOLOJİSİ .............................................................. 7
SEYAHAT ACENTACILIĞI TERMİNOLOJİSİ ....................................................... 9
ULAŞTIRMA İŞLETMECİLİĞİ TERMİNOLOJİSİ .................................................. 14
OTEL İŞLETMECİLİĞİ TERMİNOLOJİSİ ............................................................... 15
YİYECEK - İÇECEK, HEDİYELİK EŞYA EĞLENCE İŞLETMELERİ
TERMİNOLOJİSİ ......................................................................................................... 19
TARİHİ ALANLAR, ÖREN YERLERİ VE MÜZELERDE
KULLANILAN ARAÇLARLA İLGİLİ TERMİNOLOJİ ......................................... 20

İkinci Bölüm
MESLEK OLARAK TURİST REHBERLİĞİ
GİRİŞ ............................................................................................................................. 25
TURİST REHBERİ KİMDİR? .................................................................................... 25
TURİST REHBERLİĞİNİN GELİŞİMİ ...................................................................... 28
Dünya’da Turist Rehberliğinin Gelişimi ........................................................... 28
Türkiye’de Turist Rehberliğinin Gelişimi ......................................................... 30
TURİST REHBERİ VE TURİZMDEKİ ÖNEMİ ....................................................... 33
TURİST REHBERLİĞİNİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI ........................ 37
Turist Rehberliğinin Avantajları ......................................................................... 37
Turist Rehberliğinin Dezavantajları ................................................................... 38
viii

Üçüncü Bölüm
TURİST REHBERİNİN YETKİNLİKLERİ
GİRİŞ ............................................................................................................................. 47
TURİST REHBERİNİN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ ..................................................... 48
TURİST REHBERİNİN MESLEKİ YETKİNLİKLERİ ............................................. 53
Turist Rehberinin Bilgi Yetkinlikleri .................................................................. 53
Turist Rehberinin Genel Kültür Yetkinlikleri ................................................... 57
TURİST REHBERİNİN BECERİ YETKİNLİKLERİ ................................................. 58
Turist Rehberinin Yönetim Yetkinlikleri ........................................................... 59
Turist Rehberinin İletişim Yetkinlikleri ............................................................. 61
Sözsüz İletişim Yetkinlikleri .......................................................................... 61
Sözlü İletişim Yetkinlikleri ............................................................................. 66
Kültürlerarası İletişim Yetkinliği ................................................................... 68
Problem Çözme Yetkinliği .................................................................................. 69

Dördüncü Bölüm
TURİST REHBERLERİ VE KİŞİLİK
GİRİŞ ............................................................................................................................. 75
KİŞİLİK KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİ ................................................................... 76
Kişilik Kavramı ..................................................................................................... 76
Kişiliğin Temel Özellikleri................................................................................... 78
Kişiliği Oluşturan Faktörler ............................................................................... 81
Kalıtım ve Bedensel Yapı Faktörleri ............................................................ 81
Aile Faktörü ...................................................................................................... 81
Toplumsal ve Kültürel Faktörler .................................................................. 82
Diğer Faktörler ................................................................................................. 83
TURİST REHBERLERİ VE KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ ............................................... 84
Beş Faktör Kişilik Modeli ve Turist Rehberleri ............................................... 86
Dışadönüklük................................................................................................... 87
Uyumluluk (Yumuşak Başlılık) ..................................................................... 90
Özdenetim (Sorumluluk) ............................................................................... 91
 ix

Duygusal Denge (Nevrotiklik) ...................................................................... 92

Gelişime Açıklık............................................................................................... 93
A Tipi ve B Tipi Kişilik Tipleri ve Turist Rehberleri ........................................ 97
Myers-Briggs Kişilik Tipleri ve Turist Rehberleri ........................................... 95

Beşinci Bölüm
TURİST REHBERLERİNİN GÖREVLERİ VE ROLLERİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................101
TURİST REHBERİNİN GÖREVLERİ .....................................................................101
Tur Sürecine Göre Turist Rehberinin Görevleri .............................................103
Tur Öncesi Görevler ......................................................................................103
Tur Sırası Görevler ........................................................................................104
Tur Sonrası Görevler ....................................................................................105
TURİST REHBERİNİN SORUMLULUKLARI ......................................................106
TURİST REHBERİNİN ROLLERİ ...........................................................................108
Mesleki Rolleri ....................................................................................................108
Anahtar Rolleri ...................................................................................................109
Arabuluculuk Rolü ........................................................................................110
Aracı Rolü .......................................................................................................111
Liderlik Rolü ..................................................................................................111
Danışmanlık Rolü ..........................................................................................111
Temsil Rolü.....................................................................................................112
Yürütme Rolü .................................................................................................112
Yönlendirme Rolü .........................................................................................113
Kültür Temsilcisi Rolü ..................................................................................113
Tanıtma Rolü ..................................................................................................114
x

Altıncı Bölüm
TURİST REHBERLİĞİ VE UZMANLIK ALANLARI
GİRİŞ ...........................................................................................................................117
TURİST REHBERLİĞİ VE UZMANLAŞMA .........................................................118
Uzmanlaşma Kavramı .......................................................................................118
Turist Rehberliği Açısından Uzmanlaşmanın Önemi ...................................118
Dünyada Turist Rehberliğinde Uzmanlaşma ............................................119
Türkiye’de Turist Rehberliğinde Uzmanlaşma .........................................120
TURİST REHBERLİĞİNDE UZMANLAŞMA ALANLARI ................................121
Kültür Turlarında Uzmanlık .............................................................................121
İnanç Turlarında Uzmanlık ...............................................................................125
Eko Turlarda Uzmanlık .....................................................................................127
Gastronomi Turlarında Uzmanlık ...................................................................129
Özel İlgi Turlarında Uzmanlık .........................................................................131

Yedinci Bölüm
TURİST REHBERİNİN TUR YÖNETİMİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................137
TUR PLANLAMASI VE TURİST REHBERLERİNİN ROLÜ ..............................138
TUR YÖNETİMİ ........................................................................................................140
Tur Öncesi Hazırlıklar .......................................................................................140
Kişisel Hazırlıklar .........................................................................................140
İş İle İlgili Hazırlıklar ....................................................................................140
Tura İlişkin Hazırlıklar .................................................................................143
Turun Gerçekleştirilmesi ...................................................................................143
Tur Araç ve Gereçlerinin Denetlenmesi .....................................................143
Yola Çıkılması ................................................................................................144
Turun Başlaması ...........................................................................................145
Ziyaret Alanlarının Gezilmesi ....................................................................147
Yiyecek-İçecek İşletmelerinden Hizmet Alımı ......................................148
Konaklama İşletmelerinden Hizmet Alımı ................................................149
 xi

Tur Sonrası İşlemleri ..........................................................................................150

Katılımcılara Dönük Tur Sonu İşlemleri ....................................................150
Seyahat İşletmesiyle Tur Sonu İşlemleri ....................................................151
NİTELİKLERİNE GÖRE TURLAR VE TURİST REHBERİN ROLÜ ..................152
Bağımsız Turlar...................................................................................................152
Gözetimli Turlar .................................................................................................152
Yönetilen Turlar ..................................................................................................153
Eşlikli Turlar ...................................................................................................153
Rehberli Turlar ...............................................................................................153
COĞRAFİ KAPSAMA GÖRE TURLARDA REHBERİN ROLÜ ........................154
Tek Merkezli Turlar ...........................................................................................154
Çok Merkezli Turlar ...........................................................................................155
TURLARDA ZAMAN YÖNETİMİ .........................................................................156
Zaman Planlaması ..............................................................................................157
Zaman Planının Uygulanması ..........................................................................157

Sekizinci Bölüm
TUR ÇEŞİTLERİ VE TURİST REHBERLİĞİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................161
YURT İÇİ VE YURT DIŞI TURLARDA REHBERLİK ..........................................161
Yurt İçi Turlarda Rehberlik ...............................................................................161
Yurt Dışı Turlarda Rehberlik ............................................................................163
KÜLTÜR TURLARINDA REHBERLİK .................................................................164
Arkeolojik Alanlarda Rehberlik .......................................................................164
Müze ve Tarihi Mekânlarda Rehberlik ............................................................165
ŞEHİR TURLARINDA REHBERLİK ......................................................................166
ÖZEL İLGİ TURLARINDA REHBERLİK ..............................................................167
GASTRONOMİ TURLARINDA REHBERLİK ......................................................169
VIP TURLARDA REHBERLİK ................................................................................170
MUHAFAZAKÂR TURLARDA REHBERLİK .....................................................171
KONGRE TURLARINDA REHBERLİK ................................................................173
xii

ENGELLİ BİREYLERE YÖNELİK TURLARDA REHBERLİK............................173

DOĞA TURLARINDA REHBERLİK .....................................................................174
Macera Turlarında Rehberlik ............................................................................175
Yürüyüş (Trekking) ve Dağcılık Turlarında Rehberlik .................................176
Eko-turlarda Rehberlik ......................................................................................176
FARKLI YAŞ GRUPLARINA GÖRE REHBERLİK ..............................................177
Çocuk Gruplarında Rehberlik ..........................................................................177
Genç Gruplarda Rehberlik ...............................................................................178
Yaşlı Gruplarda Rehberlik.................................................................................178
ARAÇLI TURLARDA REHBERLİK .......................................................................179
Otobüs, Midi ve Mini Araçlarda Rehberlik ....................................................179
Gemi ve Yat Turlarında Rehberlik ...................................................................181

Dokuzuncu Bölüm
TURİST TİPOLOJİLERİ VE TURİST REHBERLİĞİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................187
TURİST TİPOLOJİLERİNİN TURİST REHBERLİĞİ
HİZMETİ AÇISINDAN ÖNEMİ .............................................................................187
TURİST TİPOLOJİLERİNE GÖRE TURİST REHBERLİĞİ ..................................188
Deneyimlerine Göre Turist Tipolojisi ..............................................................189
Örgütlenmiş Kitle Turistleri ve Turist Rehberliği .....................................189
Bireysel Kitle Turistleri ve Turist Rehberliği .............................................191
Araştırıcı (Kâşif) Turistler ve Turist Rehberliği .........................................192
Başıboş Turistler ve Turist Rehberliği ........................................................193
Yaşam Biçimlerine Göre Turist Tipolojisi .......................................................194
Dış Merkezli Turistler ve Turist Rehberliği ...............................................195
Orta Merkezli Turistler ve Turist Rehberliği .............................................196
Ruhsal Merkezli Turistler ve Turist Rehberliği .........................................196
Turistik Etkinliklere ve Yerel Halk Etkileşimine Göre Turist Tipolojisi .....197
Araştırıcı Turistler ve Turist Rehberliği .....................................................198
 xiii

Seçkin Turistler ve Turist Rehberliği ..........................................................198

Garip Turistler ve Turist Rehberliği............................................................199
Olağanüstü Turistler ve Turist Rehberliği .................................................200
Kitlemsi Turistler ve Turist Rehberliği .......................................................200
Kitle Turistleri ve Turist Rehberliği ............................................................201
Kapsamlı Turistler ve Turist Rehberliği .....................................................202
Yaşa Göre Turist Tipolojisi ...........................................................................203
Üçüncü Yaş Turistleri ve Turist Rehberliği ................................................203
Milenyum Çocukları ve Turist Rehberliği .................................................203

Onuncu Bölüm
TURİST REHBERLİĞİ VE TEKNOLOJİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................207
ÖREN YERLERİ VE MÜZELERDE TEKNOLOJİ KULLANIMI ........................208
Mobil Turist Rehberleri .....................................................................................209
Sesli Rehberlik .....................................................................................................210
Bilgi Cihazları......................................................................................................211
Etkileşimli uygulamalar ....................................................................................211
Arazi Bilgi Sistemi .........................................................................................212
Arkeolojik Kazı ve Eşleşme Oyunları .........................................................212
Sanal Asistan ..................................................................................................213
Etkileşimli Maketler ......................................................................................213
Statik Canlandırmalar ...................................................................................213
Üç Boyutlu Hologram Uygulamaları .........................................................213
Sanal Müzeler.................................................................................................214
ULAŞIM ARAÇLARINDA TEKNOLOJİ KULLANIMI ......................................215
TURLARDA TEKNOLOJİ KULLANIMI ...............................................................216
Tur Öncesinde Teknoloji Kullanımı .................................................................217
Tur Sırasında Teknoloji Kullanımı ...................................................................218
Tur Sonrasında Teknoloji Kullanımı ................................................................219
xiv

On Birinci Bölüm
TURİST REHBERLİĞİ MESLEKİ ETİK İLKELERİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................223
ETİK KAVRAMI ........................................................................................................224
Etiğin Tanımı .......................................................................................................224
İş Etiği ..................................................................................................................225
Meslek Etiği .........................................................................................................226
TURİST REHBERLİĞİ MESLEK ETİĞİ ..................................................................227
TURİST REHBERİNİN İLİŞKİLERİNDE ETİK .....................................................230
İşletmeler ile İlişkilerde Etik İlkeler .................................................................230
Seyahat İşletmeleri ile İlişkilerde Etik İlkeler ............................................230
Konaklama İşletmeleri ile İlişkilerde Etik İlkeler ......................................232
Alışveriş İşletmeleri ile İlişkilerde Etik İlkeler ..........................................233
Konuklar ile İlişkilerde Etik İlkeler ..................................................................234
Meslektaşlar ile İlişkilerde Etik İlkeler ............................................................236
Araç Sürücüleri ile İlişkilerde Etik İlkeler .......................................................236
Bölge ve Toplum ile İlişkilerde Etik İlkeler.....................................................237

On İkinci Bölüm
TURİST REHBERLİĞİNDE MESLEKİ ÖRGÜTLENME
GİRİŞ ...........................................................................................................................241
ÖRGÜTLENMENİN GEREKLİLİĞİ.......................................................................241
TURİST REHBERLİĞİNDE ULUSAL DÜZEYDE ÖRGÜTLENME ..................243
Turist Rehberleri Birliği (TUREB) ....................................................................243
Turist Rehberleri Odaları..............................................................................246
Bölgesel Turist Rehberleri Odaları .............................................................250
TURİST REHBERLİĞİNDE ULUSLARARASI DÜZEYDE ÖRGÜTLENME ...252
Dünya Turist Rehberleri Birliği Federasyonu ................................................252
Avrupa Turist Rehberleri Birliği Federasyonu ...............................................254
TURİST REHBERLERİNİN İLİŞKİDE OLDUĞU ÖRGÜTLER ..........................255
Kültür ve Turizm Bakanlığı ..............................................................................255
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) ................................................256
 xv

Üniversiteler ........................................................................................................258
Sivil Toplum Kuruluşları ...................................................................................259
Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu (TURİNG) ....................................259
Turist Rehberleri Vakfı (TUREV) ................................................................259
Turizm Akademisyenleri Derneği (TUADER) ..........................................260

On Üçüncü Bölüm
TURİST REHBERLİĞİ MEVZUATI
GİRİŞ ...........................................................................................................................265
TURİST REHBERLİĞİ MEVZUATININ KÖKLERİ .............................................266
Osmanlı Döneminde Turist Rehberliği Mevzuatı ..........................................266
Cumhuriyet Döneminde Turist Rehberliği Mevzuatı ...................................267
TURİST REHBERLİĞİ İLE İLGİLİ MEVZUAT .....................................................269
Turist Rehberliği İle İlgili Mesleki Yasal Düzenlemeler................................269
Turist Rehberliği Mesleği Kanunu ..............................................................269
Turist Rehberliği Yönetmeliği ......................................................................271
Turizm Mevzuatındaki Turist Rehberliği İle İlgili Diğer Yasal
Düzenlemeler ......................................................................................................280
Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu .......................281
Turizm İşletmelerinin Bakanlıkla, Birbirleriyle ve Müşterileriyle
İlişkileri Hakkındaki Yönetmelik ................................................................282
Alan Kılavuzluğu Yönetmeliği ....................................................................282
Turist Rehberliği ile İlgili Diğer Yasal Düzenlemeler ....................................285
xvi

On Dördüncü Bölüm
TURİST REHBERLİĞİNİN AÇMAZLARI
GİRİŞ ...........................................................................................................................291
TURİST REHBERLİĞİNDE YASAL AÇMAZLAR ..............................................292
Yasa Dışı Rehberlik Faaliyeti ............................................................................293
Vergilendirme Açmazı .......................................................................................295
Devlet Desteğinin Olmaması ...........................................................................296
TURİST REHBERLİĞİNDE SEKTÖREL AÇMAZLAR ........................................297
Rehberlik Ücreti İle İlgili Açmazlar .................................................................298
Turlardaki Alışveriş Politikaları ve Koordinasyon Eksikliği .......................299
Turist Rehberi Enflasyonu .................................................................................300
Türkçe Rehberlik ...............................................................................................301
TURİST REHBERLİĞİNDE EĞİTİMSEL AÇMAZLAR .......................................302
Eğitim Düzeylerine Göre Açmazlar .................................................................302
Sertifika Programlarının Açmazları ............................................................302
Ön Lisans ve Lisans Programlarının Açmazları .......................................303
Yüksek Lisans Programlarının Açmazları .................................................304
Uygulama Gezisine İlişkin Açmazlar ........................................................304
Eğitimin Eşitsizliği Açmazı ...............................................................................306

Ek -1: Turist Rehberliği Meslek Kanunu ................................................................311

Ek-2: Turist Rehberliği Meslek Yönetmeliği..........................................................321
Ek-3: Turist Rehberliği Meslek Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına
Dair Yönetmelik ..............................................................................................347