Λαϊκό Διδακτικό Παραμύθι Το πιο γλυκό ψωμί” είναι ένα παραμύθι διδακτικό

Είναι μία περιπέτεια με δύο κεντρικούς ήρωες, χωρίς υπερφυσικά όντα και στοιχεία
μαγείας. Ανήκει στα διηγηματικά ή κοσμικά παραμύθια.

«Το πιο γλυκό ψωμί»

Περίληψη

Το παραμύθι μας μιλάει για ένα πλούσιο βασιλιά, που ό,τι επιθυμούσε η καρδιά του
το ’χε. Κάποτε όμως έπαθε μια παράξενη ανορεξία και δεν είχε όρεξη να βάλει
τίποτα στο στόμα του. Τότε Πολλοί γιατροί πήγαν να τον δουν, μα οι θεραπείες που
του έδιναν δεν μπορούσαν να τον γιατρέψουν.
Κάποια μέρα, έτυχε να περνάει από το παλάτι του ένας ασπρομάλλης γέροντας
φτωχός, που ήτανε όμως σοφός κι ήξερε από γιατρικά. Του είπανε λοιπόν για το
βασιλιά, κι ανέβηκε να τον δει.
Σκέφτηκε, σκέφτηκε λίγο ο γέροντας και είπε στο βασιλιά ότι για να γίνει καλά ,
πρέπει να φάει το πιο γλυκό ψωμί. Τότε βασιλιάς έδωσε διαταγή στους
φουρναραίους του παλατιού να ζυμώσουν και να του ψήσουν «το πιο γλυκό ψωμί του
κόσμου! ». Όμως , όση ζάχαρη κι αν έβαλαν στο ψωμί , ο βασιλιάς δε γιατρευόταν
με τίποτα .
Γιαυτό το λόγο , ο σοφός γέροντας είπε στο βασιλιά , ότι η μόνη λύση είναι να τον
πάρει μαζί του για 3 ημέρες και να κάνει ότι του πει. Τον πήρε λοιπόν μαζί του ο
γέρος και για τις επόμενες 3 ημέρες τον υποχρέωσε να κάνει όλες τις εργασίες που
χρειάζονταν για να φτιαχτεί το ψωμί. ( να θερίσει, να αλωνίσει, να λιχνίσει, να
αλέσει , να ζυμώσει και να φουρνίσει).
Στο τέλος, όταν κουρασμένος και πεινασμένος έφαγε από το ψωμί που έφτιαξε ο
ίδιος με τόσο κόπο και ιδρώτα, θεραπεύτηκε.

ΘΕΜΑΤΑ: 1) Η τεμπελιά και η έλλειψη ενδιαφερόντων κάνει τον άνθρωπο

δυστυχισμένο,
2) Το ψωμί στο καθημερινό τραπέζι αποκτά μεγαλύτερη αξία όταν ο
άνθρωπος έχει
κοπιάσει για να το αποκτήσει,
3) Η δουλειά και η δημιουργία προσφέρει στον άνθρωπο ικανοποίηση και
χαρά.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η αξία της εργασίας για τον άνθρωπο.

Τίποτα δεν είναι πιο γλυκό απ αυτό που έχεις φτιάξει με τα δικά
του χέρια.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:
1η ΕΝΟΤΗΤΑ: "Κάποτε... λέει ο λόγος".

2η ΕΝΟΤΗΤΑ: "Όπου κάποια... το κεφάλι".

3η ΕΝΟΤΗΤΑ: "Κι ο βασιλιάς... κι εμείς έτσι!".
ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:
1η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ανορεξία του βασιλιά.

2η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι ανώφελες συμβουλές του γέροντα για να γιατρευτεί ο βασιλιάς

και ο θυμός του βασιλιά.

3η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η δοκιμασία του βασιλιά και η λύση του προβλήματός του με την
αλλαγή της συμπεριφοράς του.

ΤΕΧΝΙΚΗ:
- Ο αφηγητής βρίσκεται μπροστά στο ακροατήριό του και η αφήγησή του είναι
προφορική.
- Ερωταποκρίσεις. (Ερώτηση - Απάντηση)
- Τεχνική της αινιγματικής φράσης "να φας το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου".
- Περιγραφή.
ΓΛΩΣΣΑ: Απλή και φυσική, με τη ζωντάνια και την αμεσότητα που διαθέτει ο
προφορικός λόγος.
Λέξεις κεφαλλονίτικης διαλέκτου.

Χαρακτηριστικά παραμυθιών

 Αοριστία τόπου και χρόνου και ανωνυμία χαρακτήρων.

 Η χρήση μαγικών και υπεφυσικών στοιχείων.

 Απλή και κατανοητή γλώσσα και λιτότητα εκφραστικών μέσων.

 Προφορικότητα της αφήγησης.

 Σύνδεση της υπόθεσης με τη ζωή και τις ασχολίες των κατοίκων.

 Παρατακτικός και μακροπερίοδος λόγος.

 Χρήση του διαλόγου που προσφέρει ζωντάνια και αμεσότητα

 Το ηθικό δίδαγμα στο τέλος του παραμυθιού.

 Το καλό και χαρούμενο τέλος στις περισσότερες περιπτώσεις.

Στα παραμύθια συνήθως διακρίνουμε διάφορα στάδια-μοτίβα από τα οποία

περνά ο ήρωας:
α) Στην αρχή παρουσιάζεται ένα πρόβλημα.

β) Στη συνέχεια κάποιοι προσπαθούν να το λύσουν, χωρίς όμως να τα

καταφέρνουν.

γ) Μετά εμφανίζεται ένα άλλο πρόσωπο που δίνει κάποια συμβουλή.

δ) Στο τέλος ο ήρωας του παραμυθιού περνάει κάποιες δοκιμασίες, και

καταφέρνει να λύσει το πρόβλημα.

Στάδια εξέλιξης του παραμυθιού

α) Πρόβλημα του ήρωα Το πρόβλημα του βασιλιά ήταν η ανορεξία του

β) Κάποιοι προσπαθούν να το Προσπάθησαν να το λύσουν πολλοί γιατροί, αλλά δεν τα

λύσουν κατάφεραν.

Τότε εμφανίστηκε ένα άλλο πρόσωπο, ένας γέρος

γ) Εμφανίζεται ένα άλλο πρόσωπο σοφός, που ήξερε από γιατρικά και πρότεινε στον ήρωα

ένα γιατρικό, δηλ. να φάει το πιο γλυκό ψωμί.

Οι δοκιμασίες του βασιλιά που κράτησαν τρεις ημέρες

ήταν οι εξής:

α) να θερίσει ένα χωράφι με σιτάρι

β) να αλωνίσει το θερισμένο σιτάρι

δ) Δοκιμασίες του ήρωα
γ) να το λιχνίσει

δ) να το πάει στο μύλο, για να το αλέσει

ε) να το ζυμώσει

στ) να το φουρνίσει
Ποιο πρόβλημα αντιμετωπίζει ο βασιλιάς;

Το πρόβλημα του βασιλιά είναι η ανορεξία.

Ποιοι προσπαθούν να βοηθήσουν το βασιλιά; Τα καταφέρνουν;

Το βασιλιά προσπαθούν να τον βοηθήσουν διάφοροι γιατροί, χωρίς να τα

καταφέρουν.

Ποιος έρχεται στη συνέχεια να βοηθήσει το βασιλιά; Τι οδηγία δίνει; Είναι

σαφής ή μοιάζει με αίνιγμα;

Στη συνέχεια έρχεται ένας γέρος σοφός. Δίνει οδηγία στο βασιλιά να φάει το πιο

γλυκό ψωμί. Η οδηγία δεν είναι σαφής και μοιάζει με αίνιγμα.

Πώς ερμηνεύει την οδηγία ο βασιλιάς; Τι διατάζει;

Ο βασιλιάς διέταξε τους μαγείρους του να του ετοιμάσουν το πιο γλυκό ψωμί.

Βρίσκει τη θεραπεία στο πρόβλημά του;

Παρόλη τη ζάχαρη που έβαλαν οι μάγειροι στα ψωμιά που έφτιαξαν, ο βασιλιάς δε

θεραπεύτηκε.

Για να θεραπευτεί τι αναγκάστηκε να κάνει;

Για να θεραπευτεί αναγκάστηκε να ακολουθήσει το γέρο σοφό και να κάνει διάφορες

εργασίες-δοκιμασίες, όπως, π.χ. θέρισμα, αλώνισμα, λίχνισμα, άλεσμα, ζύμωμα και

φούρνισμα. Στο τέλος, όταν έφαγε από το ψωμί που έφτιαξε ο ίδιος με τόσο κόπο,

τελικά θεραπεύτηκε.

Ποια είναι η γλώσσα του κειμένου;

Η γλώσσα του κειμένου είναι η νέα ελληνική με πολλές λαϊκές λέξεις. Απλή και
φυσική, με τη ζωντάνια και την αμεσότητα που διαθέτει ο προφορικός λόγος. Λέξεις
κεφαλλονίτικης διαλέκτου.

Να εντοπίσετε τις λαϊκές λέξεις και φράσεις.

έρεβε, λιμπιζόταν, ποδέθηκε, λιοπύρι, έδωκε, ολάκερη, έκαμε, δάρτη, ορμήνια κ.λ.π.

Σε τι πρόσωπο γίνεται η αφήγηση;

Η αφήγηση γίνεται σε γ’ ενικό πρόσωπο

Τι είδους αφηγητή έχουμε; γιατί;

Ο αφηγητής δε συμμετέχει στα γεγονότα, άρα είναι Tριτοπρόσωπος παντογνώστης

εκτός από ένα δυο σημεία που απευθύνεται στους ακροατές του, οπότε είναι

πρωτοπρόσωπος (για παράδειγμα, «Κι ο βασιλιάς παιδί μου….»). Ο αφηγητής έχει

απλό λόγο, καθημερινό και αφηγείται σε απλή, καθημερινή γλώσσα.

Ποιοι αφηγηματικοί τρόποι χρησιμοποιούνται στο παραμύθι; (αφήγηση,

περιγραφή, διάλογος, σχόλιο)

Οι αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο παραμύθι είναι:

α) αφήγηση (κάποτε ένας πλούσιος βασιλιάς)

β) περιγραφή (σε λίγο βγήκαν τα καρβέλια αχνιστά και ροδοκοκκινισμένα)

γ) διάλογος (- Μήπως κουράζεσαι, βασιλιά μου; - Μα τι λες, γιατρέ μου)

δ) σχόλιο (ούτε του πουλιού το γάλα που λέει κι ο λόγος)

Υπάρχουν στοιχεία προφορικότητας στο παραμύθι; Αν ναι, να τα εντοπίσετε.

Στο κείμενο εντοπίζουμε στοιχεία προφορικότητας, π.χ. Κι ο βασιλιάς, παιδί μου…,

για να μην τα πολυλογούμε…

ΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Τα γεγονότα παρουσιάζονται με τη χρονολογική σειρά.

Σχήματα λόγου- εκφραστικά μέσα:

Μεταφορές: π.χ.«Έπεσαν με τα μούτρα στη δουλειά»
Παρομοίωση: π.χ. « σαν πεινασμένος λύκος»
Υπερβολή: «ούτε το μικρό μου δαχτυλάκι δεν κουνώ»
Εικόνες : «Φόρεσε κι αυτός φτωχικά ρούχα..»( οπτική), « άρχισε να βγαίνει από τον
φούρνο η μυρωδιά τους» (οσφρητική)
Ειρωνεία: «Φαίνεται ότι το ψωμί που σου ζύμωσαν δεν ήταν τόσο γλυκό όσο
έπρεπε…»
Επανάληψη: «Κάποτε ήταν ένας πλούσιος βασιλιάς, πολύ πλούσιος».
Αναδίπλωση: «που ό, τι επιθυμούσε η καρδιά του το ΄χε .Όλα τα είχε.»

Βασιλιάς
Είναι οκνηρός, παράξενος και γκρινιάρης. Διαθέτει εξουσία αλλά όχι και σοφία. Δεν
εργάζεται και αισθάνεται πλήξη, είναι όλη την ημέρα ξαπλωμένος και τίποτα δεν
μπορεί να τον ικανοποιήσει. Αυταρχικός και απειλητικός στην αρχή, χωρίς να έχει
κακές προθέσεις, στη συνέχεια υπακούει στις συμβουλές του σοφού γέροντα, ηρεμεί,
συνειδητοποιεί την αξία της εργασίας και βρίσκει το νόημα της ζωής που έψαχνε.

Γέροντας
Δεν έχει την εξουσία και τη δύναμη του βασιλιά αλλά διαθέτει πείρα και σοφία και
μπορεί να συμβουλεύει τους άλλους. Γνωρίζει πολύ καλά την αξία της εργασίας και
της δημιουργικότητας και ξέρει ποιο είναι το πραγματικό νόημα της ζωής. Με αγαθή
προαίρεση γίνεται ο σύμβουλος του βασιλιά και τον οδηγεί στη λύση του
προβλήματος του και στην ευτυχία.

Κοινό σημείο βασιλιά -γέροντα: Αν και είναι αντίθετοι στον τρόπο ζωής και στις
αντιλήψεις, ο βασιλιάς και ο γέρος σοφός, μετά το τέλος της δοκιμασίας ταυτίζονται,
γιατί συμφωνούν για την αξία της εργασίας.

Η ανωνυμία των προσώπων, η απουσία συγκεκριμένου τόπου και χρόνου:

Τα πρόσωπα είναι ανώνυμα. Επίσης ο τόπος και ο χρόνος του παραμυθιού είναι
άγνωστοι. Έτσι το παραμύθι μας αποκτά διαχρονική αξία, δηλαδή αυτό που θέλει να
μας διδάξει, η αξία δηλαδή της εργασίας στη ζωή μας, ίσχυε στο παρελθόν, ισχύει
στο παρόν και θα ισχύει και στο μέλλον.

1. Απαντώντας στις παρακάτω ερωτήσεις, θα έχετε αποδώσει περιληπτικά το

περιεχόμενο του παραμυθιού:

α. Ποιο πρόβλημα έχει ο ήρωας;

Ο ήρωας του παραμυθιού είναι ένας βασιλιάς, που παρότι έχει όλα τα πλούτη του
κόσμου και ζει ευτυχισμένος, ξαφνικά κυριεύεται από ανορεξία, δε θέλει να φάει
τίποτα και γίνεται ολοένα και πιο αδύναμος, γκρινιάρης και παράξενος.

β. Ποιες λύσεις δοκιμάζει αρχικά;

Σε πρώτο στάδιο καλεί γιατρούς να εξετάσουν το πρόβλημά του, δοκιμάζει τα
γιατρικά τους, όμως οι μέθοδοι που του προτείνουν είναι αναποτελεσματικές.

γ. Ποιος έρχεται ως βοηθός του και τι τον συμβουλεύει;

Κάποια μέρα ένας γέρος σοφός, που έτυχε να περνάει από το παλάτι, επισκέφτηκε
τον βασιλιά και αφού τον εξέτασε και διαπίστωσε ότι δεν έχει τίποτα σοβαρό, του
πρότεινε να φάει το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου. Η συμβουλή του εισακούστηκε,
όμως όσα ψωμιά και αν δοκίμασε, δε θεραπεύονταν. Η ανορεξία συνέχιζε να τον
βασανίζει. Θυμωμένος ο βασιλιάς προστάζει να του φέρουν τον γέρο. Εκείνος
εμφανίζεται στο παλάτι και προτρέπει τον άρρωστο να τον ακολουθήσει για τρεις
μέρες στην καλύβα του, προκειμένου να γιατρευτεί.

δ. Ακολουθεί τη συμβουλή-δοκιμασία και πώς;

Ο βασιλιάς πείθεται από τον σοφό γέροντα, ντύνεται με φτωχικά ρούχα και τον
ακολουθεί, πρόθυμος να υποβληθεί στη δοκιμασία που του πρότεινε. Οι δύο ήρωες
για τρεις μέρες δουλεύουν από το πρωί ως το βράδυ νηστικοί. Αλωνίζουν, αλέθουν,
ζυμώνουν και φτιάχνουν το δικό τους ψωμί έπειτα από σκληρή δουλειά.

ε. Ποιο αποτέλεσμα είχε η δοκιμασία για τον ήρωα ως προς το αρχικό του πρόβλημα;

Η τριήμερη εργασία στον κάμπο είχε ευεργετικά αποτελέσματα. Ο βασιλιάς

συνειδητοποιεί πως το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου είναι αυτό που έφτιαξε ο ίδιος με
κόπο και ιδρώτα. Το μόνο φάρμακο για την αρρώστια του, ήταν η εργασία, ο μόχθος,
δημιουργικότητα. Τελικά, ο βασιλιάς γιατρεύεται από την ανορεξία και αποφασίζει να
αλλάξει στάση ζωής.

2 Ένα γνώρισμα της λαϊκής αφήγησης είναι ότι γίνεται μπροστά σε ακροατήριο
το οποίο ο λαϊκός αφηγητής φροντίζει να συγκινήσει, να διδάξει και να
ψυχαγωγήσει. Βρείτε μέσα στο παραμύθι σημεία που να επαληθεύουν αυτή την
παρατήρηση.

Ο λαϊκός αφηγητής απευθύνεται στο κοινό δημιουργώντας ένα κλίμα οικειότητας

(«που λέει ο λόγος», για να μην τα πολυλογούμε», «παιδί μου», «βλέπεις»). Ο λόγος
του αρθρώνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να ανταποκρίνεται στο γλωσσικό αισθητήριο
και στα πολιτισμικά βιώματα των ακροατών του. Έτσι τα πρόσωπα και τα γεγονότα,
τα συναισθήματα και οι νουθεσίες που εμπεριέχει το παραμύθι παρουσιάζονται στο
κοινό ως κάτι γνώριμο και κατανοητό.

Ειδικότερα, στόχος του αφηγητή είναι να διδάξει, να συγκινήσει και να ψυχαγωγήσει.

Η διάθεση διδακτισμού διαφαίνεται σε όλο το κείμενο, αλλά κυρίως εντοπίζεται στις
τελευταίες παραγράφους, όπου ο σοφός γέροντας τονίζει την αναγκαιότητα της
εργασίας και του μόχθου για την ψυχική ισορροπία του ανθρώπου (« Βασιλιά μου,
πρέπει να ξέρεις πως… η όρεξη δε θα σου λείψει»). Η τεμπελιά και η νωθρότητα
απειλούν την ψυχική και σωματική συγκρότηση του ανθρώπου, ενώ η εργασία και η
δημιουργικότητα οδηγούν στην ηθική ικανοποίηση και στην ευτυχία.

Ακόμα, ο αφηγητής στοχεύει στη συγκίνηση του δέκτη. Στην αρχή του παραμυθιού,
το κοινό αισθάνεται οίκτο για τον δυστυχισμένο βασιλιά, ενώ στη συνέχεια η επίμονη,
κοπιώδης προσπάθεια του ήρωα και η μεταστροφή της συμπεριφοράς του (« Μα με
την πρώτη μπουκιά που κατάπιε… ούτε μια κουταλιά ζάχαρη δεν έριξα στο ζυμάρι
του!») προκαλούν αισθήματα συμπάθειας και θαυμασμού. Οι ακροατές
παρακολουθούν με αγωνία τα στάδια της δοκιμασίας και χαίρονται με το τέλος που
τους επιφυλάσσει η ιστορία, τη θεραπεία και τη λύτρωση του βασιλιά.

Τέλος, η πρόθεση του αφηγητή να τέρψει το κοινό είναι έκδηλη σε ολόκληρο το

παραμύθι. Η ιστορία ξεκινά με έναν διάλογο ανάμεσα στον βασιλιά και τον σοφό
γέροντα, μέσω του οποίου έρχονται στην επιφάνεια τα ελαττώματα του
πρωταγωνιστή. Τονίζεται η τεμπελιά, ο εγωκεντρισμός και η ανικανότητα του
βασιλιά να εκτελέσει τα καθήκοντά του ως επικεφαλής του τόπου (« Μήπως
κουράζεσαι, βασιλιά μου; …. Βασιλιάς είμαι, και ό,τι γυρέψω το βλέπω μπροστά
μου!») τον ψυχαγωγικό χαρακτήρα της αφήγησης ενισχύει ο γρήγορος ρυθμός
εξέλιξης της ιστορίας, η αμεσότητα του λόγου, οι ζωντανοί και παραστατικοί διάλογοι
μεταξύ των προσώπων.

3 Περιγράψτε τους δύο ανθρώπινους χαρακτήρες του παραμυθιού, το βασιλιά

και το γέροντα. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές εντοπίζετε;

Βασιλιάς: παρουσιάζεται στο παραμύθι ως ένας εγωιστής, ανεύθυνος, αδρανής

άνθρωπος με πλούτη και εξουσία. Προτεραιότητά του είναι η καλοπέραση. Αδιαφορεί
πλήρως για τον λαό που κυβερνά, παραμελεί τα καθήκοντά του και αντιμετωπίζει με
σκληρότητα όσους δεν του προσφέρουν ικανοποίηση. Χαρακτηριστικά του είναι
τεμπελιά, η αδιαφορία, η ανωριμότητα, η ασυνέπεια. Κατά την εξέλιξη του
παραμυθιού σημειώνεται μεταστροφή του χαρακτήρα. Από τεμπέλης και κακότροπος
ο βασιλιάς μετατρέπεται σε έναν εργατικό και υπεύθυνο άνθρωπο. Μετά την
τριήμερη δοκιμασία του στην καλύβα του γέροντα, ο ήρωας κατορθώνει να
κατακτήσει την ευτυχία

Γέροντας: παρουσιάζεται ως ένα βαθιά σκεπτόμενος και συγκροτημένος άνθρωπος,

που διαθέτει σοφία και ψυχική ισορροπία. Αξιοποιεί την πείρα και την
πνευματικότητά του για να καθοδηγήσει τους συνανθρώπους του, μεταδίδει τις
γνώσεις του και προσφέρει απλόχερα τη βοήθειά του. Είναι ευαίσθητος και
φιλάνθρωπος. Η στάση του απέναντι στον κόσμος και τη ζωή χαρακτηρίζεται από
υπευθυνότητα, ψυχραιμία και μεθοδικότητα.

Διαφορές: τα δύο πρόσωπα παρουσιάζονται αρχικά ως αντίθετοι χαρακτήρες. Από

τη μία ο γέρος, εκπροσωπεί τη λαϊκή σοφία και συνάμα εμφανίζεται καλόβολος και
αλτρουιστής. Αναζητά τις αλήθειες της ζωής και νοιάζεται για τον συνάνθρωπο.
Ακόμα, εργάζεται σκληρά και μοχθεί για το ψωμί του περνώντας ένα ήρεμο και
ευτυχισμένο βίο.

Από την άλλη, ο βασιλιάς παρουσιάζεται ως ένας ασύνετος, δύστροπος, σκληρός

άνθρωπος που ζει στο πολυτελές παλάτι του, αδρανής. Απολαμβάνει όλες τις
ανέσεις χωρίς να κοπιάζει για τίποτα. Στην πορεία όμως, ο αυταρχικός και νωθρός
βασιλιάς δέχεται να εισακούσει τη συμβουλή του γέροντα και τον ακολουθεί.

Ομοιότητες: η δοκιμασία στην οποία υποβάλλεται ο βασιλιάς τον μεταμορφώνει σε

έναν άνθρωπο δεκτικό, δραστήριο, εργατικό. Οι ταξικές και κοινωνικές διαφορές
των ηρώων φαίνεται να υποχωρούν. Ο βασιλιάς γεύεται τον καθημερινό μόχθο των
απλών ανθρώπων και συνειδητοποιεί τη σημασία της δουλειάς στη ζωή του, αλλά και
της προσφοράς και της ανιδιοτέλειας.