LAHUTA E MALCÌSË (E Plote 735 Faqe)

Lexo me shume ne http://www.scribd.
com/shefdomi
Pers flamuri kuq e z, Sod m s' pari, bukur Pors fleta e Engllit t' Zotit, Po valvit mb tok t' Kastrjotit, Si valviti dikr motit; E dr m'qiell ushto brohrija, Kah gerthet fusha e malcija: Per jet t' jets rroft Shqypnja! Edh ksht, mbas sa mjerimit Mbas sa gjakut e shemtimit, E p'r int t' Shkjevet t' Ballkanit Per gazep t' atij Sulltanit: Si premtue kisht' perendija: Prap zoj m' vedi duel Shqypnija.
VII
Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi
LAHUTA E MALCS
Vepra q i emritoi Fishts mt lartin epitet, q nji Komb i ep letrarve t vet, tue e quejt Homerin e Shqipnis dhe Poetin kombtr e q n kang t parat botueme i suell emnit t tij nam e z, lavdime e mim mbrenda e jashta kufijve, sht, pa dyshim, LAhuta e Malsis. N t, end i r, Fishta nisi t kndoj si m i miri rapsod i maleve, edhe pse sdinte ti binte lahuts arkaike, trimnit e Kombit, herojt e tij dhe luftat q kta, banor t Jutbins shqiptare, zhvilluen, jo pr t grabit t bijn e krajlit, as pr t etue n krajl, por pr t librue nga prangat e robnis shumshekullore vendin e vet, trojet e t Parve, farefisin me trung e rraj ilire. Nga ky trung, i cili se buer kurr linfn e jets, ashtu si se ndrroi kurr identitetin e vet tejt t vjetr, as spranoi t shortohej me pipa e filiza t huej, At Gjergji xuer drunin e Lahuts dhe ksaj, mbasi e pregaditi me dorn e mjeshtrit, ia ngrehi ambl zhargun dhe ia ujdisi mir qimet, sa mos me e njoht kush se a ishte vegla e rapsodve t Mujs e t Halilit apo strument muzikuer i shkollarit. E ktu pr mue sht zhenia e Fishts dhe origjinaliteti i Lahuts, s cils vshtir mund ti gjindet shoqja njeti. Sikurs ai q sdin shqip, ska si ta lexoj Lahutn, ashtu ai q se njeh shpirtin, psikologjin, doket dhe
VII
mentalitetin e Shqiptarit, smundet ta kuptoj e, aq m pak, ta shijoj Lahutn fishtjane. Fisht e Lahut, Lahut e Shqiptr jan posi lahut e hark, posi zharg e qime, t lidhuna aq imtisht njani me tjetrin sa me prb nji gja t vetme. Fishta, mos kurrnji shkrimtr tjetr i Rilindjes son, aq i hini shpirtit shqiptr, q n fund t fundit ishte edhe shpirti i tij, aq gjall e picak e paraqiti, aq mir e prshkrou dhe aq me delikates ia zbuloi ndjenjat e zemrs, aq besnikisht ia huajiti gjuhn dhe aq me mjeshtr hetoi afshet e shpirtit, sa fshatari vet e malsori sdijti t dalloj se a ishte ai vet q folte, apo ndokush tjetr q ia zbukuronte fjaln, pa ia ndrrue kuptimin. Lahuta n duer t Fishts djerset n rreshin shqiptare dhe Shqiptari n ket rrshin frkon, m mir se do amakez t blm, harkun e historis s vet, pr t kndue n ujd me zemr e shpirt t vet shqiptr epopen e fisit. E pvetn me sherr Marash Ucin, plakun e Traboinit, mbasi ia lexuen kangt e parat Lahuts, q flitshin pr t e pr shok t tij lufttar te Ura e Rrzhanics: Si t duket, Marash, a jan t vrteta shka ka shkrue Fishta pr j? E ai me urtin e maleve, q kur duen t thon sentenca lapidare shtojn: po, na jemi t pa shkoll, more zotn, e sdijm m gjat! prgjegji lakonisht : t gjitha jan t vrteta, edhe pse pak t zbukurueme. E njimend, dora e Fratit hartist e me shkoll kishte zbukurue me lajle e hijeshue me shkronja jo me maje t briskut, si objt, por me mje t pends Lahutn e Lekve t Veriut, pa iu ndryshue drunin as pa ia ndrrue formn, pa ia luejt magjarin as
XIX
VIII
pa ia shlirue qimet. Marash Uci kishte mbet Marash Uc e un Mula un Mul, Oso Kuka Oso Kuk e Ded Gjo Luli Ded Gjo Lul edhe pse njani e tjetri, kristijan e muhamedan, me ann e Fishts, k l e r i k, hijshin t bjn pjes n numrin e tridhdhet agallarve , n etat e Jutbins neoshqiptare. E prejs malsori n Lahut njihte vendin, kndonte trimnit e veta t Parve, kallxonte luftat dhe njehte fitimet, madhnonte armt dhe naltonte burrnin, ndern, besn e fjaln, trvesn e kanunin doketr, mbit cilat end n fillimin e shekullit t njizett, pshtetej dhe cilsohej fizionomia e Kombit, ai malsori e fshatari edhe pse analfabet, kangt e Lahuts i bnte t vetat, i ndiente t tilla dhe i msonte pr mendsh me qinda vargjesh me nji t ndieme t vetme. Mandej, pa u ndrrue varg as pa shkaprcye fjal, i prcillte goj m goj, lahut m lahut, dark m dark, fest m fest, darsm m darsm porsi pasun, t nxjerrun nga vizari i njaj kulture mijvjeare s ruejtun m fort n zemra e shpirt, se sa n pergamen e letr. E Fishts n kuvend me shok, n log t kishs e n mbledhje t bajrakut, i malsori i prshtatt shka mt bukur kishin rapsodit tona homeride apo poett e lm t letratyrs gojore, edhe ata shka sishte e tija. E emni i Fishts kthehej nga emni i prvem n emn t pergjitht. Epizodet e Lahuts i malsori, poet i lindun, i rreshtonte n vargun e Kangve kreshnike dhe smund e besonte kurrsesi se ato mujshin me qen fryt kalemi apo prodhim shkolle, vepr asteti t zbutun e t limuem nga qyteti e kultura modrne. Kangt trimnie thot populli dalin nga gryka e pushks : kangt fishtjane dilshin nga xhebehanja e
XIX
Kallun e Atdheut e prandaj smujshin t jen shkndija hekuri t zbutun, as flak kashte e krandesh. Shka kndonte Fishta n gojn e fshatarit, ishte thalbi i psihes kombtare. Kndej me arsye t plot pohon Prof. E. Koliqi, ndr m t mdhajt tetrar t kohs, n mos m i madhi : Tue lexue Lahutn e tij (t Fishts) prplot me teprica kangsh rapsodike t pa emn, t cduket se j tue veshtrue popullin shqiptr kah i kndon vedvedit, me fjalt e Fishts, m t kulluetn kang, e cila shprthen nga nji gjak misterioz q rrjedh n zemr t tij ilire 1 Ishem krejt i vogl e n fshatin tem aso kohe flas pr vjett e largta 1923 23, ishin fort pak ata, q dijshin t lexojn e t shkruej. Famullitari i vendit, franqeskan i zellshm e aktiv pr 4do nisjativ feje e kulture, ishte ather, msuesi i vendit, sekretari i komunes, npunsi fetr e civil pr t gjitha nevojt e popullit, tue prshi edhe ato t shndetsis, prandej mjek e infermier. Gjithnji n mjes t ksaj njegulle s pafajshme panjohunie e analfabetizmi, m se nji, sidomos ndr kangtar lahute e kta smunguen kurr n kt fis poetik pr natyr dijshin fillim e mbarim kangt e parat Lahuts. M bjen n emnd se qysh aso kohe shetitte dor n dor ndr ata pak, q belbzojshin n lexim, nji librec me titull Te Ura e Rrzhanitss ase Marash Utsi . Libreci ishte aq i yndyruem nga perdorimi, sa q deri ata, q thojshin se e lexojshin, ma fort e dijshin pr mendsh, se sa e kndojshin. Pak a shum t njajtn gj m tokoi ta
E. KOLIQI, Genesi del poema Il Liuto delle Montagne di Giorgio Fishta, dispensa dattiloscritta, Roma, fq.II.
1
XIX
prjetsoj tridhet vjet m von n viset e Veriut, t mbetuna jashta Atdheut. Edhe Ktu Lahuta fishtjane mshehtas kalonte nn dor nga nji familje n tjetrn, mbasi kto ana Lahuta ishte rrebtsisht e ndalueme prej Shtetit okupues. T gjith e dijshin n do koh se ku gjendej libri, tue qen se fshatart, n sekret, shtegtis s librit i kishin caktue pushime t preme : ka nji jav n shp. N trojet mt skajshmet e etnis shqiptare, ku end ather, kur un qesh ndr to, banort n prgjiths sdijshin t dallojn akoma turkun prej muslimanitapokat likunp ainitsio hodo nprejserbt,mrtdgjo o rejl t rt ksi i i jngadykangariteliekan reshniketOsoKuks. t f gtk Ktyne kangve rapsodt kosovar as su kishin ndrrue fjal as su kishin hjek vargje. E pra ata, q kndojshin, sdijshin t thon tjetr jashta se kto kang i kishin ndie, si t rij, prej njaj lahutari t ardhun nga Shqipnia. Fishta kndohej pa dijt se si i thojshin emnit : kndohej prse n kang t tija ishte Shqiptari : Shqiptari n doke, n kanu, n mitologj, n folklor, n aspirata, n jet, n luft e n ngallnime. Shi ktu e ssht pr tu bind duhet krkue e gjet arsyeja, pr t ciln Lahuta ndalohej aty, ku aspiratat e shpirti i Shqiptarit jan t pagueme t zhvillohen simbas natyrs e prirjes s vet, ashtu si ssht pr tu udit end sot shi n votr e truell, ku spari pau dritn e ku dha drit, n vendin ku thithi ajrin e dha oksigjen n tan harkun e jets s vet, t jet i ndaluem Fishta e t ndalueme shkrimet e tija, mbasi po m kt votr e m kt truell sprkunden m djepa djelmsh me poros t
XIX
Al Pashs s Gusis, q tue nis pr luft i la amanet nuses s vet : Nji amanet jam tue ta lan : rritma djalin djal bujr, tm dal burr e burr shqiptr... 2
as n Jutbinn e Lahuts srriten m burra me fizionom thjesht shqiptare e aq m pak me ideale fishtjane. Kto ideale, q sjan vetm t Fishts, port t do Shqiptari t vrtet, fatkeqsisht jan t xevendsueme me forc e dhun nga marksizmi e nga diktatura e proletariatit, t cilat shkado e sido t jen, cok sjan shqiptare. Pr fat shqiptarizmi sidentifikohet me nji regjim as szhduket me shpat e gjak, ashtu si sqitet n harres as sshlyhet me shpuz nga analet e t Mdhajve ai, q ktij shqiptarizmi i kndoi mos kurrnji poet tjetr, ai due t thom q em kang t veta i ngrehi Kombit e gjuhs nji permendore t padekshme. Akropolis i Athins e Koloseu i Roms i qindruen deri m sot dallks e stuhive t shekujve: e pra me koh edhe kta mund t zhduken. Edhe athere, por, Iliada e Homerit e Eneida e Virgjilit kan pr t mbet n kamb, prs n to ssht graniti, bronzi as mermeri q naltohen, por shpirti i dy popujve, q prfaqsojn klasiizmin e n klasiizm shpirtin njerzuer t bots s vjetr. Pes shekuj robnie otomane rrnuen gjithshka t madhnueshm patm ndertue n tokn ton, por
2 Lahuta,
K.VII, 32-34, botim II, Rom 1958.
XIX
Smrrijtn t shlyejn shpirtin at ta asgjasojn Kombin shqiptr. Prfaqsuesve tipik t ktij shpirti t huejt u ndrruen, po, emnat e u imponuen deri besimin, por sia dueln t u ndrrojn etnit as tradicionet gjyshore. Muja e Halili, Zuku bajraktr e Gjergj Elez Alia, Mehmet Aga e Hysen Aga i r, Halil Garia e Omeri i vogl mbetn shqiptar n zemr e shpirt ashtu si shqiptar t pashortuem i ruejti Fishta herojt e vet me emna t Mrrun uh : Oso Kuk e un Mul, Ali Pash e Haxhi Zek, Abdyl Frashr e Abdullah Dr krahas e me t njejtn vler si Ded Gjo Lul e Matash Uc, Prel Tul e Mar Lul, Patr Gjon e Llesh t Z, Tring e motr t Avds. Iu kujtue Vates profet se me Lahut t vet Shqiptarizmi i kishte ngreh nji pomendore dhe, besnik i mitologjis ilire jo pse i ebsonte, por pse ishte prfaqsues autentik i atij shpirti, mbit cilin edhe sot mitologjia ka gjurmt e veta t dallueme, q t ojn n burimet e lashta t nji populli n mbarim t veprs i sillet Zans dhe asaj i falet nders pr pun t kryeme sbashku me t : Hej, moj Zan, ti kjosh e bardh! Tridhet her, man, rreth diellit Hausit tqills toka ka ardh, e aq her lulet njeth jan Prillit, se ti, pur mLahut tMalcs, nhull menden mbajt ma k. ........... Ve se po, moj bjeshkatare, Krah mkrah bashk na tue kndue, Ndertue kem i pomendare, Rrfe as mot mos me drmue 3
3 Idem, K.XXX,
1- 6, 21 24, botim i II, Rom 1958.
XIX
E pomendorja njimend u ngreh e madhnueshme posi Alpet tona glqerore. Njegulla e vjeshts e plajmi i dimnit n kalim mund ti mbuloj bjeshkt dinarike tona, por fill mbas cikolet e majeve, si teishin l n argjend, qesin kryet madhnisht mbi r dhe prekin rishtas qiellin e kaltrt, ashtu mnia e inadi, fanatizmi e dispjeku helmues mundet, po, ta ven mnjan apo ti hjell agj Lahuts, por kurr skan pr t mujt ta qesin n harres, ta thejn apo ta coptojn. Rruf e mot, q gjuejn majet, shkrehen e kalojn: majet qndrojn dhe slkunden: mn e harres e bjn Lahutn t heshtoj, at e vjerrin n kuj, por kuji me Lahut bhet tr kulmi n kulln e Shqiptarizmit. Kndej: Pa u shemb kulm e themel Alpet, nga t cilat u xuer Lahuta, kjo ska pr tu drmue. Edhe sot, e sidomos sot, kur Lahuta ska as sguxon kush t ia luej gishtat as t ia ujdis qimet, ajo pret n mshetsi t zemrave pr t kndue rishtas kangn e Kombit e kangn e vet. Pret me dures t murgut Lahuta e Murgut, ti diftoj Shqiptarit me jehonet e veta t prmallshme se liria e bashkimi e bjn Kombin e se pr ket Komb, t peshtetun n besim n nji Perend, n nder, n bes e burrn, kan derdh djers e gjak, kan dhan djelmt e vet e kann flijue plang e shp, jet e familje herojt e knduem n Lahut. Pa kto cils morale ska Shqipn e edhe po pat Shqipn, ssht ajo q dallohet prej kombeve tjera.
XIX
QLLIMI I LAHUTS
Fishta nisi t shkruej kangt e parat Lahuts athere kur, t thuesh, n qiellin e Shqipnis fillonte pos t lbardh drita e liris. M ket agim t pasugurt dhe t luhatshm ndrmjet territ t robnis e drits s pavarsis, natyrisht Poeti i yn sqe i vetmi hyll drite. Padyshim, por, qe nji ndr hyjt m t shndritshmt n grupin e shejzave lajmtare t saj. Qe, apo u b, me shkrime t veta gati gati si t ishte hylli polr i Popullit shqiptr n Rilindje. E ket mision kaq t nalt ai e filloi, ne e par, n << Albania >> t madhit Faik Konica e mbrapa, mbas u ushtrue pr pak koh me kang << malsorisht >> 4, ai vet kapi Lahutn n dor dhe ia tha kangs << shqiptare >>. Diplomati sviceran e historishkruesi i Richelieu (1585 1642), Burckhardt Carl Jacob ( 1891), n veprn e njoftun t vetn mbi ket kardinall t prmendun, ministr t Luigjit XIII r thrmrlues t Akademis franeze, thot m nji vend t shkrimit t vet: << Nji personalitet historik, n prgjiths, nuk mund t gjykohet, tue e prjashtue nga rrethanat e kohs, m t ciln ai jetoi, dhe n ket veshtrim ska gjith aq randsi se veprimtaria e tij u zhvillue me pun t mdh apo me id >>5. Tashti, tue e vu Fishtn mbrenda vjetve t para t shekullit XX, me nji atmosfer e rrym, m t
4 Albania 1900, fq. 29, 74,93,122; 1902, fq. 36; 1904, fq.105; Diturija 1909, fq. 70. 5 BURCKHARDT, Richelieu, fq. 86, botim ital. Einaudi 1943.
XIX
Ciln n Shqipn zien, shprthen dshiri i liris, lir t ciln, n fund t fundit ai vet e prjetoi t ndrydhun e n terr t robnis e ai vet e shijoi t fitueme, por end t pastabilizueme mir, kuptohet vetit se ai, i ndieshm si ishte, smund jitte i pandieshm ndaj ksaj fryme. Ai u b e qe n realitet interperetuesi m besnik i njaj shpirti, q gjallonte nji Komb, dhe ket shpirt skishte si ta falsifikonte, pa i r mohit misionit t vet. Shqipnia e Lahuts ishte pr tu b e pr tu ndertue n te jo pr tu stolis as pr tu zbukurue. E pr ta b Shqipnin, ai, e me t t gjith tatat e Kombit, kishin pun me bashkatdhetart e 1900-shit e jo me ata t 1940-shit e kndej. Kta Etn t nderueshm, Baba t Kombit, e me ta Fishta, skishin si ta restaurojn tempullin e kulturs ilire me copa moderne : misioni i tyne sishte vetm t mbledhin tepricat e nntoks apo copat e vjetra ndr grmmadha t mureve iklopike ilire dhe kto, simbas shijes s kohs, ti rreshtojshin n muzej modern apo n akadem t harteve e t letrave t hueja, por, prkundra, kta mjeshtra t Kombit muern mbi vedi ta prtrijshin ket ndrtes, ket akthedrale, q thirret Shqipn, n stilin klasik t vetin dhe ksaj, tue e pas naltue me copa origjinale, ti epshin ajr e drit sa me e shti n numr e me e b t njoftun porsi nji ndr pallatet e kathedralet m t prmendunat krahas me shoqet tjera t bots s qytetnueme. Fishta ishte i mbushun madje, dhe me ket mbushmendje diq, se sishte xevendsimi i akirve as i fustanit, i qystekut as i qeleshes me pantallona a kravat, me kapel a fes, q e bnte Shqipnin moderne, por ishin virtyte shqiptare dhe shpirti kombtr, q
XIX
Tue iu prshtat kulturs dhe tue u vesh met , tue prparue n dije e shkoll, do t pasunohej me kto, pa bjerr vlerat e larta morale, t cilat prbjn identitetin e racs e t fisit. Shumica e Shqiptarve, mbas gadi pes shekujsh robn,mbas sa e sa prpjekjesh, t shueme n gjak pr t fitue lirin, kishin r si m nji far letargjie. Nji numrit t madh t banorve i kishte hup shpnesa e liris s andrrueme nga poett apo nga utopistat idealista. Lypej t zgjoheshin prej gjumit t part, t ngjalleshin n shpnes t dytt. Kishte, mandej, asish q mendojshin se ishte e pamundun, q ata aq t vegjl, pa qen t ndihmuem prej fqijve as prej t huejve, me fuq t veta ti delshin doret njaj perandorie, e cila sido t ishte deri m athere kishte dridh botn. Edhe pr kta nevojitej t ngjalleshin e t zemroheshin me shembuj e heroizm t atyne , q ishin flijue e flijoheshin gjithnji pr Atdh. Prap t tjer - e as kta sishin krejt pak ishin ndry mbrenda kufijve t fiseve e t bajraqeve dhe akoma se ndiejshin aq sa duhej dashtnin e Atdheut. Ishte nevoja t skjaroheshin edhe t edukoheshin, tue formue n ta ndgjegjen e bashksis kombtare, Smungojshin, mandej, asish q, pr padije, muslimanin e njehshin Turk dhe katolikun Latin ndrsa orthodoksin, simbas krahins, e mbajshin Serb n Ver, Grek n Jug. Edhe ktyne u duhej diftue se tjetr ishte besimi e feja e tjetr kombsia apo edhe nenshtetsia e se musliman, katolik a orthodoks, me gjak e me gjuh shqiptar, ishin vllazn e kishin t njajtin bab Atdh e t njajtn nan Shqipn.
XIX
Jo vendit as i shtyem nga trilli poetik e aq m pak prs skishte ku ti gjj njeti ase, ndoshta, skishte aq fantaz sa me krijue protagonistat e Lahuts, Fishta me t emndueme e pr nji qellim t prm bashkimi e vllaznimi, zgjodh edhe naltoi n Panteonin e Atdheut Oso Kukn muhamedan e Marash Ucin kristian, Ali Pashn e Ded Gjo Lulin, Abdul Frashrin e Patr Gjonin, Hodo Begun e Kapidanin e Mirdits, Tringn sokolesh e t motrn e Avdis Hiss vajtore, pr mos t prmend ktu t tjer e t tjer nga t trija besimet. Nuk sht, pra, enfasi i pakontrolluem i Poetit, por program jete dhe norm veprimi shka Fishta me vetdije i ven n goj bashkvllaut t vet, Patr Gjonit, i cili para anmikut t vet e t kombit dishmon trimnisht e pa i pas ra syni qerpik:
Un, zotn, nushtri kam dal, jo me Turq, por em Shqiptar, turq a tkshten, si jan gjith mbar, pse tkshten, si muhamedan, Shqipnin sbashkut tgjith e kan ; e prandej tgjith do tqindrojm, do tqindrojm e do tluftojm, kem mu b kortar kortar Priftn, Fretn Hoxhallar Pr Shqipn ............................ 6
T njajtin ideal Frati i Madh idealist ia vuni n goj Oso Kuks, athere kur ky, tue i hi ndrmjet Kerrni Gils e Jovanit t Malazias, mbasi ktij t
Lahuta, K. XXI, 285-294. Botim i II, Rom 1958.
XIX
fundit i fali jetn dhe, si Shqiptr i vrtet, i lidhi varrt e i dha rrugn pr vend prej kah kishte ardh, e porositi trimin e huej ti thonte gospodarit t vet :
Ndoshta tdm ne jem nder veti, por ku n tna lype Mbreti, por ku Shkjau tna ngas nvend tParve, per ket bes, fara e Shqiptarve, turk a i kshten merr vesht, or djal kan me u gjetun krejt me i fjal! ... 7
Ishte ky ideali i Klerit Katolik dhe veanarisht i Fran4eskajve, mbas t cilit rriteshin e edukoheshin breznit e reja, t prfaqsueme simbolikisht nga Fishta n xhakonin e Fratit, n Lulash Ndren e Patr Gjonit. Lulashi, tue u nis pr luft, brij fratit e n krye t etave, kndon me sa z ka:
ohi, o bij t Skanderbeut, turq e tkshten, mos tu daj feja! ohi e bini nfush tbejlegut, tue gjimue ju porsi rrfeja 8
Po kshtu pohon Shan Deda para burrave t lidhjes s Prizrenit, aty ku rrahen fatet e Shqipnisw w ku t krishten e muhamedan, pa dallim feje kishin t njajtin problem : lirin e pamvarsin e vendit, ather kur ky, mbasi veshtron nga goja e art e Abdullah Frashrit epopen e Kombit, thot me idhnim atdhedashinie dhe prbetohet n
7 Idem, k. III, 336 341 8 Idem, k. XIX, 448- 451
XIX
Zotin se Shqiptari des pr Atdh, pa shikjue se besimit sht :
K t' a lyp e mira e Atdheut E t' a hjek lirija e vendit, Kush nipash t' Skanderbeut, I ' do fs e i ' do kuvendit, Per t' a ms aj k anmikun, Si petriti zogjt trumcak, E kdo t' vringllojn elikun Nuk ln token pa e pergjak. 9
Bashkimit, q lidh Shqiptart me ndryshim feje m nji Atdh t prbashkt, i prgjegj, m tjetrn an, bashkimi i fiseve e i krahinave. Para Shqipnis e pr Shqipn ska krahin as fis, bajrak as vllazn, Geg as Tosk, malsor as qytetar t izoluem : t gjith jan bijt e saj n pun dhe ushtar t saj n luft. Shqiptari m vetveti sht i fort e trim, guximtr e lufttr i mir, por egocentrik e individualist.. Dasit dhe luftat ndrmjet princit me princ, n t kaluemen, ndrmjet fisit me fis, bajrakut me bajrak, deri n koh t vona, qen gjithmon smundje e varr q Kombit, si t till, i prun dekn. Cilsit dalluese t Shqiptarit, t spikatuna n tana drejtimet jashta se n kuptimin : bashkimi bn forcn, i viejtn t huejve e jo vetvetit.Shqiptari u b i mir e i dobishm pr t tjer e mbet prher e zeza e vetit e e vllaznve t gjakut. N tan historin e gadi dy mij vjetve vetm Skanderbegu me zots t vet iu imponue t tjerve dhe, pa prdorue forc brutale as pa cenue lirin, mrrijti t bashkoj princa e komandar, ushtar e popull rreth vetit e rreth njaj ideali, q pshtetej n F e Kombs.
9 Idem k. IX, 354 361.
XX
Me ket ideal ai mrrijti t mbaj n kamb, sa qe gjall, me nji grusht njerz, Makabej arbnor, flamurin e pamvarsis dhe flakn e liris. Para ktij realitetit t idht q Apostullin e bashkimit e bnte t buej shpirtnisht aq, sa me i lshue nam vetit e bashatdhetarve tjer, ai shprehet ankueshm: Perzet-a, t' dy kraht na thashin N Shqyptarve: turq na thain, Ortodoks ase t kshtn: Msue gjithmon qi kemi kn A me thye per t' huej'n rradaket: Edh hor, pa far nafaket: Ase, neper sherr t t, Ndermjet vedit na me u gr!... 10
Nuk ishte pun e leht as mision i udobt, n kto kushte, t formohej nji mentalitet i r, t krijohej nji ndrgjegje e prbashkt, t amalgamoheshin elementa shpesh her heterogjen. Pr ket mision t vshtir shtrngoheshin tatat e Rilindjes son kombtare ; pr ket qellim punonte pa u kursye Fishta ; n ket drejtim binte e kndonte Lahuta . Hej, moj Zn! si t' duket t? A thue shof un kurr me s, Se Shqyptart do t'bijn m' nji fjal, Zot Atdheut kta per t'i dal? Se mas Flamurit kuq e z, Geg e Tosk, fush e Malc, Kan me dal ndo'i here n' ushtr, Me derdh gjakun per Shqypn? 11 pvet dyshueshm Poeti.
10
Idem, k. XXVIII, 261 268.
11
Idem, k. VI, 220 227.
XXI
Gadi si t donte ti prgjegj ktij dyshimi figurativ dhe t donte t largoj do droje q, padashtas, e kapte para njaj mentaliteti t rrajosun n popullin ton aq, sa me prb, po thue se, nji natyr t dyt, Fishta sheh e beson n ndrgjegjen kombtare, e cila do t brumosej edhe pse me djers e lot : prandej shton me enfasi poetik : << Bini! Tosk, ju n pik t vrapit, Mos t u ndalin mal as zll: Naim Frashri i r Qitapit Mos m e lshue Shqypnn per t gjll. Ju prej Dibret, prej Bishkazit, ohi djelm si shqype t leta! 12 N kuptim t bashkimit pr t mbrojt kufijt e Shqipnis, kudo jan n rrezik, n shkolln e Naimit t ambl virgilian e t At Gjergjit t fuqijshm homerid, Shqiptart harrojn fiset e bajraqet, krahinat e djalektet, dasit e gjaqet dhe : <<E m' ather, shka Tosk e Geg, ... mlidhen tok, si kokrrat n' sheg 13 <<E t jan ue Tosk e Dibrn E jn ngreh Lum e Pejan, Gsh, Krasniqe e Gucinjn, Me Gjakov e me Tetov, Me r n Tuz. me r n' ushtri. Me dhn jeten per Shqypni...
14
12
Idem , k. XIX, 468 473
13 Idem , k. IX, 491 492.
14Idem , k. XV, 123 128.
XXII
Shpirti e ndrgjegja kombtare formohen me msim e pend, she shembull e pun dhe kto bhen kushtrim e arm n duer t lufttarve heroj, kthehen n poros e urdhn t Orve e t Zanave gjys hyjnore, q mbas mentalitetit populluer drejtojn shartet e Kombit. Qe se pse Fishta n epizodin e Al Pashs s Gusis ia vn n goj Ors s Shqipnis fjalt: M' km pr Al per n'kjosh kund gjall, Nuk sht ngaeja sod me u tall: Knjazi topin sht ka e kall. Dil e piqu m' Haxhi Zeken; Grish Kosoven, bashk Reken: Lsho kushtrimin n' Tosk e n' Geg; Mblidhnu tok si kokrrat n' sheg : 15 Mitologjia, e rrjosun kthell n shpirtin e Shqiptarit, bahet ktu vegl n dobij t atij ideali, q ishte i prbashkt me lufttarin e pends e me at t pushks. Fishta mson, Ora urdhron, Al Pasha lufton. Edh n' Pej trimi16 k dal, T' tan Shqypns k ue nji fjal, Fll me dalun n Prizrend, Per me ngraf at kuvend, E, si motit, per, per Atdh Me lidh bes, me lidhun f: Bes e f me lidh Shqyptare, Se p dale Shqypnija fare... Vendin t' huejve mos m' u a lshue... Edh n' lajm qi pon Alija, Trup n kam ohet Shqypnija, Shk' Gegn e shk' Toskn... 17
15
Idem , k. VIII,224 230.
16
Ali Pasha.
17
Lahuta , k. IX,32 33; 36- 41; 45 ; 49 - 51
XXIII
E kemi than edhe prpara, se n ket mision Fishta as sqe i pari as i vetmi e aq m pak qe ai, q publikisht korri kunorn e fitimit, sa me u quejt e me u njoft si < Pater Patriae . Qe pa dyshim e sht, nji ndr t Mdhajt e Kombit e si t mdhajt e vrtet nn zhgunin e prvujt franeskan, q sht i mueshm kur t mbahet i msheft, n fillim e mshehi emnin. M von duel n shesh, se drita smbahet msheht. Dielli szhet me shosh. Prvujtnia sht shji i njerit t madh. U kujtue Fishta se, pa dasht, u gjet n lam t lufts. Ngjeshi atbot pendn e pendn e prdori posi hark Lahute. Me kte ai kndoi posi Ofreu, pr t cilin thot Horaci se qe interpretuesi i zotnave e qortues i dokeve t njerzve 18. Edhe Fishta n gjasim t birit t Kaliopes u b interpretuesi i <humus t Popullit shqiptr. oi znin, tue u kthye n jehon t hyjnive autoktone; u paraqit posi qortues e permirsues i atyne dokeve, q shqiptarimit i siellshin m shum dam se dob, apo ket shqiptarizm e shortojshin sa mos me u njoft m se fizionom kishte. N Lahut Frati lahutr i diftoi Kombit, se ky sishte bajrak as fis, sishte pasun as tok e muslimanve apo e krishtenve vemas, prkundra ishte e sht tok e lir me njerz t lir, q zgjidhshin vet fatin e vet. Ma Lahut Fishta msoi, se Shqipnia sishte ifllek i kurrkujt as mall tregtije n duer t njanit a t tjetrit; sshte magazin e pashs as e begut, e ags as e bajraktarit edhe pse pasha e bajraktari,
18
E.CUROTTO, Dizionario della Mitologia Univesale , SEI 1988, fa, 337.
20
begu e aga mujshin t rrijn aty, ku kishin vendin, me qyshk t jen n dob t tjerve e t vendit, pa shfrytzue kurrkund, mbasi vendi e t tjert sbashkut me ta e dora doras prbjshin bashksin dhe banesn, truellin dhe tokn e racs. Kjo Shqipn e ky Atdh, prandej, simbas parimeve t Lahuts mkambej, rindertohej dhe forcohej me bashkim vllaznuer, me vetmohim t madhit e t voglit, me pun e kontribut t gjithve. Ka asish, ndoshta, q sot mbas 50 vjetsh t botimit t par t Lahuts e fajisin Fishtn, apo pak me than, e kritikojn pr konceptin e tij tepr patriarkal. Kta duen t thon se Poeti, t cilit pohojn smund ti mohohet shija e spikatun hartistike as trilli poetik, e nalton aq fort ket humus primitiv t popullit shqiptr, sa me e b ideal e pik-arritje, n vend q ti edukoj shtresat e popullit ti braktisin keto dukun t mbrapambetuna e anakroniste me botn tjetr t qytetnueme 19. Mbas mendimit tem, kta pa dasht t fyej ndokend ase se kuptojn Fishtn, apo duen e pretendojn q Fishta Lahutn shqiptare te ket shndrrue n kitar. Lahuta sht epopeja e nji popullit, q em fuq t veta, me arm e lufttar t vet, me mjete q pat e me nji shpirt q e gjalloi at e q gjalloi deri gurt e malit, tue i kthye n gur-gac, q gjalloi tokn, tue e shndrrue n barut e Shqipnin, tue e b xhebehane, duel n veti. Me ket xhebehane u dogjn begler e agallar, bajraktar e vojvod, qytetar e
19
Cfr. G. FERRARI, Giorgio Fishta: Lahuta e Malds, canto III, introduz, Bari 1973.
21
fshatar dhe me fije t tyne u fitue pamvarsia e dshirueme. Lexuesi m ljon ta prseris edhe nji her : sht ky shpirt, t cilin kndon Homeri i yn. Kurrkush m mir se Fishta siu kujtue njaj nevoje, q n rrethana t kohs ishte e doemosdoshme, ashtu si ai mendoi : ai desht ti ap Popullit t vet jo gjith aq libr pr ta lexue si prrall apo pr t kalue kohn me t, por, prkundra, nji lahut pr t kndue me t historin e vet, jetn e vet, doket e veta dhe luftat, me t cilat ishte prgjak ai e jo tjetrkush. Shi ktu rrhem ndoshta un duhet krkue intuicioni zhenial i Fratit zhen. Me Lahut, t punueme me dru e elementa t popullit, me z e fjal t rapsodve malor, Frati rapsod, gjet mndyrn m t prshtatshme, m t natyrshmen, m efikasen pr t shprnd idet e veta t shndoshta kombtare e njiherit okcidentale. Qellimi i tij qe, t formoj ndr bashkatdhetar me shkoll e pa shkoll nji botkuptim real mbi atdh e lir, mbi vler shpirtnore e virtyte t racs, virtyte t cilat Shqiptarin e dallojn nga t gjitha kombet tjera dhe i apin atij nji fizionom t veant. N rrjn e vjetr, q kurr su th, duhej ngjall nji jet e r, nji shpirt q, pa ndrrue natyr as rod, ta bnte Shqiptarin e panjohtun e t harruem, t hij e t njihej ndr popuj t qytetnuem dhe me ta t hecte kamb per kamb e hap pr hap. Psikolog i lm, m fort se pr pregaditje teorike, me nji intuicion, t cilin kan vetm pak njerz, u kujtue se metodi m i afti, pr t ia dal qllimit edukativ, ishte ai i maleve tona, ku shkoll e kathedr ishte, asohere, votra mikpritse, ku mesues ishte tata, edukatore lokja fisnikesh, liber kanuni e rapsodit,
22
kalem lahuta e iftelia, bibliotek kallximet e pleqve, dishiplin respekti ndaj t vjetrve e nderimi ndaj grues e motrs. E plotsojshin kvadrin edukativ prrallat, lojt, vajtimet, mitologjit, bestytnit. A sjan kta elementat e Lahuts ? M ket shkoll, ku djal mbas djali u rritn fatosa, m ket votr patriarkale, ashtu si egzistonte n fillim t shekullit ton, ather kur, akoma breznit e reja, n munges t bankave shkollore, msojshin prej babave burrnin, ndern, besn, trimnin, urtin, dashtnin pr vend e pr vatan, bujarin e mikpritjen, shpirtmadhsin, faljen e pajtimin, Fishta me Lahut n dor xu postin n krye t oxhakut. Prej kndej, n dritn e pishs lotuese n vend t elektrikut, ai trhoq vemenden e t mdhajve e t vegjlve, t burrave e t granis, t shkollarit e t analfabetit, t fshatarit t thjesht e t qytetarit dinak, t vetit e t huejit. T gjith, pa dallim hapn vesht dhe e ndigjuen me goj hapt. E prejse kndoi shqip e kndoi pr Shqiptar, nuk pat si ti harroj as skishte se si ti qes n harres elementet prbs t shoqnis s kohs, as botkuptimin e njaj shoqnie s vjetr, sa t vjetra ishin trashigimet ilire. Kujdo q n rrethin fishtjan sdijti shqip apo sdon t dij end sot, kanga iu dukt monotone dhe idet e mbrapametuna. M ket vshtrim, prandej ssht pr tu udit ke n botn e Lahuts marrin pjes dhe shpesh jan vet protagonista pash e begler, oxhiqe e dyer t mdh, bajraktar e vojvod, trima pushke e pleq kuvendi ashtu si Or e Zana, drangoj e kulshedra, Shtojzovalle e lugetn, shtriga e mgjistare, floka e kshetza, t cilat mbas mentalitetit populluer kishin hise n shartet e njerzve, t vendeve e t Shqipnis.
23
Ngjit me mitologj, trashigim mijvjer, t cilin Shqiptari e ruejti me fanatizm, Fishta sharroi karakteristikat e psihes s tij n t mir e n t keq ashtu si n gjaqe, hakmarrje, kor, tue nnvizue, ve se kto t fundit sishin personale, por prkundra ishin vetmbrojtje pr vend e Komb. Smshehi besime e supersticione atavike, t cilave ai, si Meshtr katolik e njeri kulture, skishte si ti besonte as si besoi kurr. Kndej edhe pr t andrrat, shpendt ogur-zez, shpatullat, kostelacionet, mgjit, sy-kqijt etj. Mbeten pasun e teprica t fisit arian, t ruejtuna deri m sot mos n kurrnji popull n Europ n popullin ton. Jan kto gjurmt e njaj kulture mbivjeare, q na ojn n origjinn e Kombit ton t vogl me numr, por t madh me vjet. Natyrisht kush nuk i njeh keto vizare, ska se si ta kuptoj as ta shijoj Lahutn. Ai, po qe i huej, hin me nji muz ku spjegimi bhet m nji gjuh t panjohtun ; po qe i joni, pretendon q truporet e thyeme apo t zdeshuna, t gjitha hyjnit pagane t zhduken apo t shndrrohen n figure moderne futuriste e ekspresioniste. M tjetrn an, kush nuk e njeh Shqiptarin n t gjitha dukunit e tija esistenciale, ska pr t dijt kurr ta edukoj pa ia zvetnue fitionomin20. Me plot arsye nji bashkpuntuer i Cirka nn pseudonimin Gjiri i valve, pohon : ... psikolog i shpirtit t Shqyptarit e shqyrtues i kthellt i jets s popullit At Fishta ka dijt me penden e vet ari ta ravizoj me aftsin e nji piktori hartist
20 Shif. PALAJ n Studime e tekste, nr. 1, Rom 1943.
24
jetn e Shqyptarit, sidomos ate t Shqyptarit t maleve ndr t gjitha manifestacjonet e saja individuale, familjare, kombtare e shoqnore me njyr aq t gjalla e t freskta, sa me t than mendja se neser, pr nji hipotez, me pas pr tu zhduk prej faqes s bots fisi i Shqyptarit e me pas per t humb eksistencen e vet n do pikkpamje, do t kishte me jetue nder flett e Lahuts, ku paraqiten t pershkrueme me nji realitet t uditshm: doket e tija, zakonet e tija, perpjekjet shoqnore t tijat, psihja e idealet e shpirtit fisnik... 21 I prmenduni albanolog, Maximilian Lambertz, m nji studim t vetin amgistral mbi Lahut t Malsis, tue e paraqit kt posi epopen e kreshnikve shqiptar ndr tjera thot: ... Lahuta e Malsis e Gjergj Fishts, jo vetm se ka randsi n pikpamje hartistike, por edhe pse ajo porsi vna e mir sa m shum vjet t kalojn aq m vler merr, tue qen se ajo sht pasqyra, magazina e kopja besnike e jets, e shpirtit, e dshirave e prpjekjeve, e lufts dhe e deks s Shqiptarve: me nji fjal, Lahuta sht shprehja m e kjarta e dokeve t fshatarve, banor t Maleve t Veriut. E prejs doket e lashta t fiseve malore jan gjikue t zhduken nga tallazet e forta t civilizimit, lexuesi, letrari, folkloristi, juristi e historiku i nesrm ka pr t ia dijt pr nder n dhet a qindvjett e ardhshm Poetit, i cili n Lahut t Malsis na la nji ritrat t Shqiptarit, t prshkruem nga goja e dishmitarve njikohsor, ashtu si kta e gjetn n agimin e shekullit t XX me
21
Cirka 1938, nr. 37, 5.
25
at ndryshim t vogl, q Shqiptari psoi prej kohve t largta t Ilito-Thrakve>> 22. Gjykimi i ktij dijetari, i cili n albanologj prbn triaden Hahn Jokl Lambertz ka nji rands t madhe, jo ve pr kompentenc t padiskutueshme e pr shka me paans t nji dijetari gjerman pohon, por edhe pse ai shkrou, kur n Shqipn emni i Fishts ishte qit prej qeveris n i n d e x>> dhe ishte shlye nga Partia Komuniste dhe veprat e fishtjane ishin djeg apo prjashtue kryekput nga letratura, q sishin m shqiptare, por partijake. Pr m tepr Lambertzi pohoi kta nga nji kathedr universitare, q ishte edhe ajo nn nji regjim marksist. Por dijetari e kritiku objektiv sht dijetr e kritik i paanshm, kudo t jet, dhe gjikimi i tij sndjek oportunizmin politik as levertin, si ndodh, mjerisht, sot n vendin ton apo n krahinat nn t huejin. Ka arsye Arshi Pipa aty, ku thot se kandari i letrsis peshon vlerat letrare, q jan n themel vlera gjuhsore>>. E shton: Nji shkrimtr ka t drejt me figurue n letrsin shqipe ... pse ka pasunue letrsin shqipe me vepra t shkrueme shqip >> 23. N ket drejtim vlera letrare e Fishts sht aq e madhe, sa edhe po t dojshim m eia hjek emnit t tij t gjitha meritat tjera, nuk mund t ia mohojm at t shkrimtarit e t Poetit, q deri m sot kalon n gjuh e hart t gjith tjert. Po thom n gjuh, mbasi, tue b t miat fjalt e fletores Cirka>> Fishta
22
MAXIMILIAN LAMBERTZ, Gegj Fishta und das heldenepos Lahuta e Malcs , Leipzig 1949, fq. 75 6.
23
Arshi Pipa n Koha e jon, 1986 nr. 10 11 12, Fireze.
26
shkrou ... n nji gjuh qi s kishte mujt me ken m shqiptare 24. Edhe pse, simbas Henri bremond 25 : Poett jan t drguem pr t than e jo pr t qen kta nuk mund t pohohet pr Fishtn e aq m pak pr veprn e tij, Lahutn. Fishta n tan jetn e jo ve se msoi, por edhe qe koherent deri n pikn e fundit me shka msoi: Lahuta po e prseris edhe nji her thot se sht Shqiptari, prs auktori i saj qe kamb e krye shqiptr dhe foli e shkrou thjesht shqiptare. Kushdo ta studjoj pa apragjykime e pa mn sektare Lahutn besoj un smund t largohet nga ky realitet: Shqiptari pa Lahut sht pa epop kombtare: Lahuta pa Shqiptr sht pa subjekt. Lahuta sht minjer e pasun, ku etnologu, juristi, historiku, letrari, folkloristi mund t gjej land studimi dhe mund t zbuloj material t mueshm pr ndertimin e asaj binaje, q quhet Komb arbnuer dhe Shqipn. Me ket bin gurt e themelit apo elementet, q em ta prbjn qoshet e ksaj kulle, fortes ilire, jan: burri shqiptr, grueja shqiptare sokolesh, besa shqiptare, ndera, mikpritja, urtia kanunore, mitologjia etj. S duhet harrue edhe, se n ket kvadr s mund t lhet jasht frati shqiptr, ai q prfaqson Klerin e Buzukut, t Budit, t Frang Bardhit, t Bogdanit e t Kazazit. Elemente t ndryshm kta, por q kan nji atribut t prbashkt me auktorin e Lahuts: Ky e ata jan s h q i p t a r .
24
Cirka 1939, nr. 58, fq. 41.
25
Prire et Posie.
27
LAHUTA E MALCS
KANG E PAR
C U B A T ARGUMENTI Sii i gihas i gede hsoie t vei 15 de hkm jtmrhm jnjs itrk jtt 88 h plani i poemit. Turqija, qi per pesqind vjet mbajti Shqypnin n robni, nis t ligshtohet. Popujt e Ballkanit i dalin doret. Shqiptart zgjohen dhe mendojn per te fitue lirin e deshirueme. Ndeshen ne nji anmik tjetr. Knjaz Nikolla i Malit t'Zi, tuj p gjendjen e turbullt dhe ligshtin e Perandoris Otomane, don t b j t v te pj e v i re t S i n . P t a m r jt k i e n es n er o hq p is er 'i r i t j qlii e ni Cr i Rss i cl, na aa e vt snn t ste n elm xt ai ui, ii g n e, yo hij dor Stambollen. I shkruen, prandej, nji leter tan dredhi e pegdhelje Krajl Nikolls tuj i premtue ndihmn e vet me buk e fse mat q a ms ta lj t qt Tru. Lte i dro ihk, jf i i o ' e ukn ern a ozn l j ta i (K sn c ) t ve . M a n a ud t i t g a s t t i a m r a e it t b s j j h im t j t h eg ar kapet n Cetin dhe dorzon shkresen.
1
LAHUTA - Kang e Par

Knjazi e kndon me vemendje, e pleqnon mir me vehte, mandej on e thrret Vulo Radoviq-in, Serdarin e Vasoviq-it, brr ky i fort e trim, i urt e guximtar, dhelpnak e i tmershm per Turqt e Malit t Zi. Mbasi e merr me t mir, me prgdhelje e premtime, e shtyen t formoj nj et cuabash dhe me ta t bij n Vranin. Dahet vuloja prej Knjazit dhe tashti s'mendon tjetr ve t oj n ve d pl t e Gos a (zo - Mb etit n ane pod rit tnis r )
2
CUBAT
Ndihm, Zot, si m'k ndihmue!

Pesqind vjet kishin kalue se t buk'rn ket Shqypni Turku e mbate n robn, Kett'el t me n ga, rj u ' jrn jk Frymn tue ia xanun njak, Ea t'eln,j,dim p: s u a o rt e Kurr t keqen pa ia d: Rrihe e mos e ln me kj: Me i d t, po min n' m , u himb , it ur Me iu dhimbt gjarpnit nn gur! Vs ' dm v n lvrsai e i i , u ' a pr, Q,k'eve zjdaeklr i a rt geh uai Kah nuk bn m'e thek strumb'llari,
51 -0
10
Frymen tue i zanun njak :tuj(duke) e shtrngue n fyt s t' bj t plas as tue e ln,jo,drit me p :tuj mos e la n(dot)t shof dit t mir.- Rrihe :godite,(me e
rraf).
10-15 Me i u dhimt,po,minit n'mr...gjarpnit nen gr :aqemadheshtdhimba dhmbja),s deri mini(miu)n mr dhe gjarpni nn gr k mshir pr t.- m'e thek strumllari : nuk bn qi bujku t'a gacmoj,ta thr,me strumllr(ust) per t'a nxitue t
terheq parmendn(m' pluer...).
3
LAHUTA - Kang e Par

S'ndigjon me trhjekun m'pluer: E tue dhan kryq e terthuer, Tu' i dhan bulkut shum mrz, M uv s rstprhl e u ' ye ul E as me shoq ai pend me shkue: Kst Sqpa,t cl mse hu hitrt it u S'i' m nd ro nn zg t e n e ej b jedh 'hu j, Pg etdeam il kj: a 'ht e u Por t lir me sh ue a moti k ta n, Ve mbi vedi tue njoht Zotin, Ea krkj n kt toet vt s uru ' o rj ' ea Mos me i b kurr tungjatjeta, N'braz me Turk kurr nuk kan r E as kurr pushkn s' ia kan d; Prtjn gm t etjn v o 'a r e 'a r, Si m k tu' u v m S e en r e hkj Epadjs ptflu rne i a ile Turkut Ora m' iu ligshtue, Ens ptm i ty ai hv, i a ' u h' tj oi M' qaf prdit tu' i mbet Moskovi:
me shok.
15
20
25
30
15-20 Me u v s'ryset per hull :s'bindettvhetnhull,astshkojpend(ift,krahas) 25-30 Mos me i b kurr tungiatjeta :mosmeiushtrue,meenjoftprzotndhesit tillmeibnderimetenenshtrimit.- N'braz me Turk kurr nuk kan r :s'
kan r n braz,hull n godi me Turk.
30-35 Me Shkj :me sllan.- Ora :fytyr mitologjike shqiptare,e pa

raqitun si nji vash e hieshme qi ruen shjet dalluese t vehtjes,vendit a familjes qi mbron.Kur kjo des,lngon a ligshtohet,dhe vehtja,vendi a familja vuen si ajo.- Moskovi:Moskva(Rusija)
4
CUBAT
EaofsteBlknt t ie alai, Zun me i d do e Su anit al r llt , Nis Shqiptart kan me u mendue, Si Shqipnin me e skapullue Zjde t Tru :q s mtt geht ' ukt i i oi N aokhteGeg Ksroi, ' t o jrj atitt Ket elr kotihe eakj rj i j 'st, su Ndtjt KalaMrtihe, 'a 'e rj be uj Me i b kurr m tungjatjeta, Kurr me i l m pag e t'dheta: Edhe Flamuri i Shqipnis, S feEg'l tPrni i lt njli 'eeds, S aofaaer'ezgeae i j lk rfs hjtr, Me u suval prap n'tok shqiptare. Krq a Kjz iMlttZ, u e i nai ai 'i KjzNkla ' grhl: na iol, i xe Grxhel, por bela: Na dynd top, na dynd ushtr Edhe del e bjen n'Shqipn, Pr me shtr kt bje e vr ue o shk r, Sk mr Dii prst gai ha er rnn ' jtt
35-40 Si Shq. Me e skapullue :nisen t mendojn pr t'a libre Shqipnn nga zgjedha,nga
robnija.
35
40
45
50
55
45-50 Si flet Englli t'Perends :porsiflatr(krah)Engjulli.- Si ajo fl. E rrfs zhgjetare :sikur flaka e rrufs,qi bjen porsi shigjeta.- Me u suval :me u valvit.- Knjazi :Krajli i M.t Z,ose Krajl Nikolla. 50-55 'i gerxhel :trim i artun.- bela :qi kerkon bel tuj i mbet n qaf tjervet,tuj u
ngatrrue kot me tjer. Shka m.Drinit per s't giatit :shka prfshin rrjedha e Drinit,lum qi del n malet e Pejs,n Kosov,e prshkon Shqipnn deri n Liqe t' Ohrit.
5
LAHUTA - Kang e Par

Dr n Kl t Rzftt e' ' a oaai, Ku ai me ngul do' trobojnicn, Do' m' ia vu Shkodrs kapicn: Me b Shkodrn Karadak, Mai' hr t kst l nga! bs i e a ih' 'jk K ndej Turku e kqyr haru, Pk-ialttt' ske iapk o ui hu, Kah s'ka Shkjaut si me i qindrue; Se Moskovi e ka rrethue: Ka Stambolln muhasere! Bjn shtat Krajlat muzhavere So eso,tesateS t eamipsm'u! hqm hq u hru -iaaezz ' at blePr t buk'rn kt Shqipn, S mi lsu ndr MlttZ. i 'a he 'o ai ' M'kamb Shqiptart ather t'jan ue. Sa mir n'arm na jan shtrngue! Tfrkn ldnibs t Ztt 'ot a ih j e oi, S t Prtu ldsi mtt i a a ihhn oi Naokh tGeg Ksroi: 't o 'jrj atitt
fillestare SSSS,qi n gjuhen slave duen t thon:Vetm Bashkimi Pshton Serbn.- Karadak :Mal t Z. 60-65 kqyr har :shikon perseri si h gardhi.- Stambollen muha sere :Konstantinopullin e rrethuem.- B.shtat Krajlat matha: fuqtmdh(Austr,Gjermani,Franc,Itali,Angl,Rus,Turqi)bjn kuvend,mblidhen t bisedojn.- tue shartue z :tue mendue, njell z.
60
65
70
75
55-60 Kal t Rozafatit :deri n kaln e Shkodrs.- trobojnicen :flamurin tringjyrshe t M.t'Z.- kapicen :ksulen rrafshataket zez me kapak t kuq dhe me germat
6
CUBAT
Me 'i kamb mbath e tjetrn zdath, Gjan e gjall pa grazhd mbyll n'vath, Diku ngran, diku pa ngran, Harrue grue, motr e nan, s' azt zm brt yn go, ern ao, Es a pam m fr, i i lji e u T'kan rr ndesh Malit t Z, PrtgatCmtnakf, 'jt 'ei 't u Ku edhe trimat t'jan prl: Tjn prSqpaeSk 'a l hitr hj, Blprblaat' v al al t uu r, Ftaft os t'up y--y, fh! u r: Tue mbet shakull prmbi dh, Mish pr shpez e kaubeta, Gihukeaopk edai, jtk j j ia jlt Gjithku kjen sokola malit, Pa k m'ta as na at e sh a. j n kret Ve se, po, me parzme t'veta Aty Shkjaut sulmin kan thye.
80
85
90
80-85 Sy'n agzot :synin si baruti n bubz t pushks.-plasmi:boreimtmefrym,me er.-T'k.rr n'ndesh :t jan ndesh me hov njani kundraj tjetrit-kan rr kundra.P.t'giat t'Cemit :gjat Cemit,lum,qi buron n perendim t Trojanit(213 2
m),pershkon Selcen,bashkohet me Cemin e Vuklit te Ura e Tamars dhe prej andej kalon n Traboin per t'u derdh m von n Liqe t Shkodrs s bashku me Mora. 85-90 T.mbet shakull : dukembetdekun,pafrym,tftohunpertok.- shpz :shpend grabitar.- kaabeta :qifta(Milvus). 90-95 so kola malit :petrita,metaforikisht per trima,burra t fort.
7
LAHUTA - Kang e Par

Mbasi Shkjaut sulmin kan thye, Bjn kuvend Shqiptart n'mjet vetit E 'i fj t'm e ue Mbr t: al adh kan eti S j vq KjzNkl e o e i na iols Nkiljkr pg etdea u an ur a 'ht, Pra Mrttt Sabl os s bei tmols S'duen me i b m tungjatjeta, E se dore duen me i dal: Se S pnin n p e kis fal hqi uk o ht' Perendia pr erkez, Turq, manov, likurazez; Por pr do sokola mali, Qi Shqiptar bota po i quete, Prt gzekt dama dai a u a jl bs jl, Dr q jt mstusut. e' i ea o ' hee Trufa ek n: uk jln a d' Se 'asht mbush ai me mn! Se edhe lshue 'ka mbi Shqipn, Gal Sqpa a m ipr jl hitrt i e p! PrSqpaigal sprie, o hitr jl 'phj Ea m uskl,bs,sp lhj s e he e 'o ie, Kur po i mbushej mendja e vet, Pr Shqipn me b gajret, N' dasht ta msyjn Krajl edhe Mbret. Edhe kshtu t'jan kaprthye Gryk pr gryk Turq e Shqiptar,
100-105 erkez :banor t Kaukazit n'afers t Detit t Z. 105-110 manov :ushtarTurqijetme origjin orjentale.- jeta...shuete :derismos t
mbaroj jeta.
95
100
105
110
115
120
115-125 t'jan kaperthye gryk per gryk :jan ngatrrue,mberthye zan fyta-fyt,aq afr s
m' undesh grykt e pushkvet.
CUBAT
Pa dhimb krenash tue u thye Si me thye kunguj npr ar. 8
T'i dha zjarm ather Ballkanit, Shkjau: kah drote se Shqipnia Nihr skpt dr s Sltnt j e hu oe ' ulai, M sd tbt nkhtattj, 'o 'ie 'ter 'ia S ai hn i kst pla i tj agr a ih' al: Merr e msyn m'Turk fulikare, E si derrat me akalla T'ja mbr e, t k thy n thy 'jan apr e: Haju n , , vra , gaju aju ju, M' pushk e m'top gjueju batare, Gjaku rrmb npr rrahe e qare, E npr fusha e npr gajusha, Der' s'mb it, n'p' at zhu r qi ram r' mh , Zgjedhe s' Turkut pshtoi Shqipnia E duel m'veti si dikr: Si premtue kisht'Perendija; Prs dst,bs,lmvla, o i ah e u lu
125
130
135
9
LAHUTA - Kang e Par

Sd tkst ps a Tru a Ska. 'o 'ih' a s uk, s hju S sk dst Trulr, e 'a ah uk i Ma merr mendja; ve un s'dij Knjaz Nikolls kah gjith kjo zemr Ardh i paska, qi nn themr Rob Shqiptart po don me i shtrue, Edhe at tok ai me pushtue, Prt clnvtimtt i eo oi Spt r'e' Geg Ksroi? haa rf i jrj atitt E qi s'paska dert aspak, Se Shqipn dhe Karadak Krej m at p po i l n ak? t e un te 'gj Zemra i ardhka prej Moskovit! N'Petrograd Cari i Moskovit Nib tmdep ekst b: j 'ah o ih' M' e ndie plak e kalam: Se a n t'm e s'd t mto i at adh o 'kre te, Se ai kumbar as krushk s'do t'shkote: Gost as darsm nuk do t'ngrifte, Sd tult a sd tukit, 'o ' ae s 'o ' rfe A sd tdlenlgtkvni, s 'o 'it 'o 'uedt Pr pa i hi Stambolls prmbrendit, Pr pa kcye mbi post t Mbretit, 140
145
150
155
160
10
CUBAT
M ub ztitkseidtt e o o ei; Edhe Europs tregun m'ia pr, Msmeln m si m b o ' a e ht, e l, Mos m'e lan me il kund pun; Por me b qi ajo prdhun, Pr me ue 'i gri bu te s ja, m k hpi Rbt net nkhta ttj, o gle 'tert 'ia N'at k ra me g zhy o thet jak e, Msue gjithmon n'gj t'huej me grrye! P r s s t is i eev e , o ,p ei h e' k l j t r S prfaahuprltr i jl st e, Mos m'i gj ku d nj s tje , u et n i hoq tr A p edt mr ehl i o ie i ol, Se i ' do pu m hi n' bol sht n e Stam l: Se isht'do pun Turkun me e thye, pa sharrue vet mbrend me krye. Padjxna m tile rne i e rlu, M'shpin Shkjenin Turkut m'ia lshue: M'ia l shue m' sh in Shk p jet e Bal kani l t, Q m iqt kt pn Sltnt i e i a u ulai; Me i qit pun kta 'i her m para Me trazime e pun t'pambara, Emne vt pe Rsjt adj e rj uie,
165
170
175
180
185
11
LAHUTA - Kang e Par

Si harusha prej pusiet, Me i r Turkut fulikare, M'zhb n'vend, m' e qitun fare; Pr pa b me mend pleqn, Se m a p bo n u e t un t nj Mjenoha m epstel nz ut dst, ' hjl ' Kur ket pun e ka pleqnue, Ka marr trimi e n'od ka shkue, Ka ndej n'tryez e asht vu ma shkrue, Me u shkrue miqve kah Serbia, Kah Zagrebi e kah Sofia Me lidh besn shkaf asht Shkj, Mbi Budin, m'anak-kal, Edhe tok kta ndrmjet vetit Mos m'ia d t keqen Mbretit; Por m'e nxi po m'e m , t, r rzit Mi vris ' dt prdt, 'u ads i i i i Hr prstk hr prkf, e he, e u Tash me png tash me pleqn,
190
195
200
12
CUBAT
Por gji n, po pa kan thmo , u, Ve si t'mu n' epos m'e vu jn t ht . Mbasandej, ky zogu i Shkins, Merr e i shkruen Knjazit t'Cetins, Mr e' ltr i aglts, er i e, a nlai Me d h t ia q s: red ue indi T,q j qjKjzNkla i i a na iol, Falmshndet Cari i Rusis, Se z t'madh pr ty kam ndie Q j ti egrhl, i rm xe Q j brekvntr i ur ued, Me ta drasht hijen anmiku, Pr m ga kofasih'g o, e js, j jl 'st j; Peq t maraCtn s e i 't rs eie M k ndej me 'i gjysm opinge, Ej b,p,gz idet o ai hu, Tue mrzit miq e kumbar, Veprbk tan gj. e u ht o Mje sa Turk pr ri t t, u, b eje Dredhun allmn m'vetull t'synit, 205
210
215
220
13
LAHUTA - Kang e Par

Drh sala a pl-oa ed hlvrt i oapl, Rrin e ban kok n e p s, rr all E as m' p ti s' und ta shof e m ish Prmbas kodrs s pilafit P atu,tl t kmaedr, o he 'a y ab oa Aenjt j nohanro s gi dst 'rg, J s h k bl n ehe, o e i uk ' ujn Q sp niehkn prsgal? i 'o dhs ud 'jli Mo', br bu , s nuk ka hij e rr e e Urt me ndej Cubi i Cetins, Edhe n'shp me e shkuem ai motin, Tue u n n furk t vet desh pr a 'gra !.. Po a s'ta mbush synin Shqipnia, Me ato male t madhnueshme, Me ato fusha t blerueshme, Qi k kund s' k o te, urr j ah rva M i ske' sudlprvt?. e a hy i knil ei. M t,ka-ht,emsrifeu! ' rhta o r jtn Pep let t kmedr, s a uj i ab o 225
230
235
240
14
CUBAT
S't' nd n Z a i Sh Ni l: ihmo ot s n kol Prt le,nfk le, o i uj aaa uj K ps taa briihe; a a hn i ur uj Sa pr buk e pr fyshek, Pq nme s tiqsvt; iu 'u, e ' e e Edhe ksuln vne n'sy, S t ne Mrt iSabl: e gt bei tmols Nuk ta l me t'prek me pupl.Letrn kshtu Cari e ka shkrue, Edhe mir e ka palue, E k myl m dlt z; e a bl e yl i I k daksei tr, a a hn anct ' Me ia ue Knjazit n'Mal t'Z. Lt ngk qt ksei ern 'j a i anc, Ka thek kambt ai sa mund heci: Ka lan mbrapa fush e zalle Kaprcye ka bjeshk e male, Edhe dal ka lum e sh: Ka s gtue p u e dh hte r j , Drq' dt,temru dli 'ii i u arn il, 245
250
255
260
15
LAHUTA - Kang e Par

N Ctn k bh a fli ei a e i il: Ster oagt giu st; hjr pna, rsn ern Knjazit n'dor ku ka dhan letrn, M dlCr s ekst msi e yl ai i ih' bhl. Ka marr Knjazi edh' e ka il, Ek l eh ek knu, a i d' a de Tihr reh a ek knu, r e rst i a de Tidtreh eh eh mnu; r i rst d' st ede Mbasandej ai fjal ka ue Njatij Vulo Radoviqit, Kerkserdarit t'Vasoviqit, Qi m d me r n in e al 'Cet , Pa kqyr shteg, pa kqyrun stin: M fu'u s geai e ltre i jrqn, Pr me u pjek me Gospodarin. Njiky Vuloja Serdari Kst ps kn niti iru: ih' a e j rm atn M'e pas rand toka m'e bartun. Pa t p k s' shte ma r und i rr, P fattjnakesih'br a jl 'i gru 'st ar, 265
270
275
280
16
CUBAT
Pgesihevra ga, au 'st ar s jk S'kishte vu nuse duvak, A sih'd gyapen. s 'st jq lq Pse edh Tu i M e rku alit t' Z P ekst ps sqp miky, o ih' a hie b r' Mos m'e lan me p me sy. eeh ' pn,k zg iSkns S de i u y ou hi, P ekst b mauh tCtns o ih' 't d 'ei. Paska marr e shi n rrug Prtrhe stianisu tur hrk j tg, Eh ieafatrhrs de uk jl toe, Qi s sh T i Ce gore hka t urk rna s, Mos me mujt m'e shkaprcye, Prp l ' dktprky. a i ua reBe ks'kn eh ' fr bri r! ih e de i a ur, Lr elr m idju tri ag ag e atn ur. Ftr etjpridha ya i os ui, Sn itj tn zamesknia yi i, a jr hdj; 285
290
295
300
17
LAHUTA - Kang e Par

Vtla tah nty klr e'lt rs grhe u, Prils dri bgr os eh ert u; Vesh e m'vesh dega e mustakut, S d kraldprlkt i y ob ih au; Edhe i mbrr e k yet n tr: ijt r Briail m s m up. ur tl e y e Vesh e mbath e m'arm shtrngue, Kish t e han se s t l dr e. h angu S kt Kjz fr edt, e nai ot oe Fr edt eh enijt; ot oe de dgoe Peeh iut a kst noh, s de r i ihe dd Me ia pr mendja fort holl. Prandej Knjazi i ueka fjal N C n p ngu me dal eti r t . Edhe Vulja bjen n'Cetin, Pa kqyr shteg, pa kqyrun stin, Tefu'u s geai u ltre i jrn. NaCtn krVlazrt, 't ei u uj bii AKjz mr epii t nai i rt, Mr epiienoeqt, i rt 'd ii
305
310
315
320
18
CUBAT
I qi duha e ka e, ti n f Eh ns kst tbj laede ii hu 'a lf: Ku j, Vulo, eh kopilane! S t uk p,n n ubn, e i j, o a a Ke s'po duke kah Cetina, Ku k miq e probatina, Q st nrjm s t bli? i ' dron e y alt P,ak mj ak fr hli? o ut? a alt S p tsknnVsvqmt? i o 'ho 'aoi oiPrjt tne!s d'Zt, e ad i o oi Merr e i th Vu o Se ri; ot l rda Pse sivjet, lum Gospodari, Nuk ka pas toka valig, Ek adnikh elg, a rh j o i S nkdjs k mi b, a u i i a 'u Pr me pshtue do rob e gj, Pse edhe buka asht tue na ln. Hajt, eh q'! Knjazi i ka than& Se s'po gjen cubi me ngran& Se s'po gjen skyfteri mish&
325
330
335
340
19
LAHUTA- Kang e Par

Se t e nxj k rn dy fish i err o !& Mattibehnoivni p jf ' is d' edt r, Se p e ban me lo e q, o p S m mat nezekji a e bj jrt urs, Jo se m gjindn e shpis& A din shka, Vulo Serdari, Ndiej shka t'thot ty Gospodari: Pstlibsk nads cb: hil ah j ia ua T ihs gapin kb, ' dt i jrn dr aua Tlhetspjs geaia 'et 'het i jrn: Edhe lshoj ti kah Vranina, Pr me vr ata e pr me pr, Pr me djegun gur e dh, Mrnteveh etepakt, bed u jd u li Tegaieterbt, u rbt u oi N'da me nat e n'da me dit; Se u p ej t k fjal n rand am ue , Der' n' n nji her me dal Ceti , Pse dishka mue tash m'ka kcye, Prap me Turk me u kaprthye: Prap me Turk, po, na me u vr. Pse edh as hi thom n k e je, , uk , Urt ma ndejun Turk e Shkj.
345
350
355
360
20
CUBAT
Ekst,telgu, hu u ijre Krye m krye tue bisedue, Hlegaek qru, ol jt a ote S m usel es m umre i e jl i e pu, Pr m'e l Vraninn n'gjak. Es vstjn mrm fa i eh a ar e jl, Knjazi n'buk at e ka ndal, Edhe fal i ka do pare; Eik fl nihvrae, a a j xeedr Krejt n'argjand kondakun ngr, Msmegesoj nMltZ: o ' jt hqa 'a 'i M'e dra sht vj u n s , err n rgj J m nka t nilfai, o 'rh j utrt Jo m n'krah t'Vulo Serdarit, Qi isht' me br hekur me dhamb! Ather Vulja sht ue n kamb: Ka b Knjazit tungjatjeta, Eh h ns mltprjt, d' st i ai pea Udhs me mend ai tue prblue, Si Vraninn me shkretnue, Kjz ahus ekst qru. nai st i ih' ote 365
370
375
380
385
21
LAHUTA E MALCS
KANG E DYT OSO KUKA
ARGUMENTI
M nji mbledhje Avdi Pasha, me dredhi, ankohet per mizori e rrenime qi Vulo Radoviq-i kishte nis t kryente n Vranin. Snus ,trei i Skd, vt i p da nk ge ni br udei ,uql" hors e a jl, u jn j ur s q pt r t z m i d p b l t M la i i Os K ka d l hi a on e al er al a z as t. o u , ja Shkodran, veshtron fjalen e Pashs, por kur ky pohon se Shqipnija kishte mbet n vasha (upa), i vlon gjaku, nxehet dhe m n on t qe n P s n I ur i s' g te . Nd l d re , p s mu d ed s ah . t n u t a o n or ' n pritet pa fol. Provon se Shqipnija ka djem si zana, t gatshm kurdoher me dek ku t'i lyp Mbreti, Atdheu, Kanuni, Besa e Feja. Ai vet zotohet me u provue me Cubat e Knjazit dhe me u dl hvnaem uskin fat brtt a oi s e hr lk aoi.
23
LAHUTA - Kang e Dyt
N krye t javs Oso Kuka me 40 djelm t zgjedhun, vesh e math e m'arm shterngue - thue se krushq po duen me shkue rresht me nji l on undr n gry t Buns dhe n k isen per V r a n i n .
24
OSO KUKA
Zot, ' k th n Avd Pa : n jaj i sha Paska mbet Shqypnija m' vasha, Qs s s lk mrnnida yh e ' a bed j jl, N' at Vranine mue sod me m' dal, N a Vai m a tzz trhr, ' t rnn, ' t 'e etoe K mbe'n shkret s arm mizore, K mbe'n djerr s tok gratore, K mbe' n vithnat pa bagt, Vpe cbs t Mltt Z, e rj uah ' ai ' Q p vai dem er, i o rsn jlt Qi po mrrin lopt me via, Qi po presin dhnt me ogia,
10
25
LAHUTA - Kang e Dyt

Ep dei klaesae o jgn ul tn, E po thjn kaq zmra nane! Eh! po,knjazi ke Cetina Ka lshue cubat kah Vranina, Per me vr at e per me pr, Per me djegun gur e dh, Vs t ns dgm m n; e i , i ea e Pse dus i tue nde hman sht rsy, Tokt e Mbrett per me i ms, Per me i ms e me i rremb. Nidam vtrt m ihel j jl ' oe ' ' st l, Pa m' i a l t m me f , n ' en sh P m ialn mte m k a ' orn e j: T' m en m r, e p vll jer ote hu! , En Vaiu keteeqtn ' rnn n j u iu, Cbtkjztprm iapiu. ua nai e ' rtn Por mue djal nuk m' k qillue; En Sqpnidadage ' hyn j jl rnu, T cli mst idie jt ' ilt o ' hmt ea PrDue etoet vt, e alt rj ' ea Fort kerkova e s' mund e gjeta.-
15
20
25
30
26
OSO KUKA
Ksht ankoi Pasha turel. Oso kuka paska nd: Paska nd,po,e knka idhnue: M' sylah doren paska ue: Me qit m' Pashen k mendue. Priut kr nknue, o ri ur u gtt Pe brnsej pe ttt rj ur o rj ue, Prandaj Osja ndali doren, Ea m exer s exe mzrn s ' jr ' ur ioe, N' f e t s l h t t l u ; lt ' yai aale Ve p fol s' mujt me u durue: Ad Ps ta m kdl! v ah, h, aa Msetujd hr a fa o ha e t jl, S,prD' eprIn e e n e m', Tbjq t kaezz nn! ' i ' jj ea T bjq tkap xenn; ' i 'jj a ehlt a Pen Sqpk dems Zn, s ' hyn jl i a Q prMrtetoet vt i e be rj ' ea Nuk u dhimet gjja as jeta: 35
40
45
50
27
LAHUTA - Kang e Dyt

Ek ilp bs ebrnj, y ea uria K i ly M ti e i l Shq ija p bre yp ypn , Kam t prtjn n fst mjai, t ' a ' uh ' ednt Kta m t rrebt jan n'ball t'dushmanit : Jn lkprtft tgnt a ei e e ' aai. Mrevdtkr s ilm ! ar ei ur ' P ksul m' krye pa oping n kmb, Na per Mbret e per Atdh Per kan p bes e F , er , S' druem me r nder pr t thyeshme, S' druem me ms kalt e rrmyeshme : E ka qi t' bje Sh tari hdo r qyp , Sknrueateenezai ho rfj u dz hr, Psk ebs pen l iPr. uh e s a a ai Et ts ve ken tu : i ah jn t a he Se n' Shqypni nji djal drangue, Q prmrtetoet vt i e be rj ' ea Nkidibtgaa jt, u hme jj s ea Fort kerkova e s' mund e gjeta& Prsk fj;pezn iz o ' a s i Aj k d al, po p r Sh n, , e qyp
55
60
65
70
28
OSO KUKA
qysh se erd P a tur , h ash el Qse edh t' hu sod Shq ri jve ypta Qiri m' kam do t rr qyq , b ' ij ari S pnen s n k iPr.. i uu , a ai. Prp ilmts n kofa o o ah a t jl. N Vai q ,u jmtet dl, rnn, e n a u ' a CbtKjztm tiana ua nai e ' dl. Vtilp u dztvt, e ' yi n ye e Dztvt,p,demt lt, ye e o jl e Q t dsnk t ztsn i ei ' aei: Si mund t'ljn ve e n'Shqypn'; Ep t a bsneZtt o ' p ee oi, S,p udeu n fat brtt e a jg n ' lk ' aoi, S k m ulheprt gal Vaia ' e su e ' jl rnn. Avd Pasha knka ue, Osos doren k shterngue: Aferim, bre,ti Oso Kuka! S t t tofaaeh dk e ' ht jl d ua 75
80
85
90
29
LAHUTA - Kang e Dyt

Q k l nisklmlt i j oo ai. Zihk t jt,p,pk edai, gd ' e o ia jlt Eh dlt n a rax bk: d e i ' t rn oe N a Vai k tzztlk, ' t rnn, 'ea oe Q knmu,eu dem er, i a le h! jlt Q knkh rjtn gi i a ty ea ' jn, Jn tjt pis diadeln a u ' rt i rt ili. Fl Psa Bzss Cklt oi ah. u ' uai, Nky tjvs del krue 're 'a, ili u u, Per me shnd m ko t s ull t, rit b be hek i K e perbuzne shuen e drejta, QfssKls q,t eOo a 'a, e ea ss Po mrr rrugen kah Vranina. t evgl prkehie e oe, o rsnk: Dyze v m s' j me t' n un: t et an jeh Djel t zg hun n'ma e n' vrr m e ied l , Jo per duk e per pash, Por per zmer e trimn: Oso kuka na u k pr. OoKk,' rf pe qelt s ua i r rj ili, Shoq nuk k kah vrn e kthiellet.
95
100
105
110
30
OSO KUKA
Ase ihr,k'ibeskkt h' e a j oau, S mibj t gihtnjtea e ' ' n ' jt ugajt! Se ' permnershem xheverdarja M' i flakon mb sup t krahit, S aorfj n nt telmt i j rea ' a hlii! N' flet t' sylahit fol bollash ata e i k d k et: llu ubur T mesee mtat tihtgnt ' nrhmt or ' 'dt aai, Qi ndermjet u rri kercnue. Vesh e mbath e n'arm shtrengue, Sttndv es'ns zgea hai i, i hjt, Oso Kuk n' je arit a lek , Ps em ps p ibe pzrt ah ' ah o jn aai. Nima tjve spt edks jt bs i jn haa e, Soko To i Gu t' L s; na rit ek Soko Tona, si Valbona, Larg permend m' kto male t' ona, S prbk n sp t tjt nrne i e u ' h ' i gam, Si per pushk e bes t dhanme. Tos ik natnsae hn e j r ihn, Tr nishane, me fermane Per sherbim qi i baka Mbretit
115
120
125
130
31
LAHUTA - Kang e Dyt

Ke eadjvlnedtt tj ne ae ei. Mrp isknnq'ibr it mrt baa hoi a ii ' ii, Taro Pllumi i Jegumirit. Mandej vn d r mizore, Dy djelmoa prej Zagore: Kael Doda e Kerrni Gila: Riu mc s krjia rtn o i aafl. Ehu! bre Oso, Oso-rrfeja, ' kan me t'nam d vasha t' reja: ' kan me t' nam d bija nane N aomieen aosae ' t rz ' t tn, Kr, kercunat, kan me nd, S k zided dadr t r, e e geh y hnra ' i Me i perpjek me Mal t Z. P atu ene na km- o he jf jt iez, Q b l i is n , iek a l ns i Qi e k sn si d in uh, Q ik sptlts nia? i hala i j r Aj sht oku i Mar Kol Dinit Pe Kbsi t Dkgii : rj aaht ' uajnt 135
140
145
150
32
OSO KUKA
Ti iru,ti s Zn, rm atn rm i Ip tt eh ip nn, a d D grni to s ik ln. y u jt, hn, ' Prma ki ve t tee, e bs tj jn ea jtr D m t r,d pa m t vee, o ' o rp ' jtr Prt gihmc m ti: o ' jt o e rmn Me trimn e me bujar : Ve, per duk e per pash Dn m n' shj njaj Jup Qehaja, Galo Keqi e Sinanaja, Vka GeieMtZnl ; usn jl e eei Ene tgihprhl die dr 'jtos l rt, Preng Markola prej Mirdite : Lyp per pushk ky e per pleqn Q' mrr prej Shkodre e n'Peshkop. Vesh e mbath e m' arm shtrengue : 155
160
165
170
33
OSO KUKA
Thue se krushq po duen me shkue: Nama naip ibe Pzrt j bs j' o in aai, S aor q pe Tvrt i j i rj iai Nie z trhrv toa jtt etoee 'n, Per me shkrepe ndokahe t' e vona: Edh kapen m'at breg Buene, K n n l er u rre uene ' ji und sht . Vn n a lne t gihkrzn, ed ' t udr ' jt u ue Rrqa sht lu a e v u n se ndr eli de, Eh ns h prir, de ie st os Tuj valen nper Liq: Tuj valen kah Vranina, K po bte nm Cetina.
175
180
34
LAHUTA E MALCS
KANG E TRET
PREJA
ARGUMENTI Epizod i thekshm vrasjes s Vraninasit Avdi Hiss,t cilit Vuloja merr petka e arm bashk me tufen e gjs. E motra Avds, zem lasu k shef v n n v g, e va n pr llsh V i r-p n, ah ll i jto ma m. aji saj bhet edhe ma i pikllueshm kr ajo ankohet i vrmi s'la mashkull mbrap per t'i a mrr gjakun.Porosit,zogun e z qi Ads k pr ti knu mi vr,i a t bht ljtr n Sqp v e ' ede b orq i e am hin per kobin easaj dite.Oso Kuka,ndigjon brimn e motrs vajtore dhe mbushet me mn kundra gjaksorve malazez.Vendos me i u b vll Avds dhe me i a marr gjakun. Thrret shokt e me ndihmn e tyne dn me i a kthye ndern Shqipns. U vhet per gjurm cubavet me djelmt e vet sokola.N breg t'Moras krset m e para pushk, pushka e Preng Markoles nga Merdita kundra Malazezve.
35
LAHUTA - Kang e Tret
Vo lfaD pe ts s Vl Srai vie,jrt ln ga e ln ut.y rj e uo edrt rtnte a jn plakat e vehen n t hikun.Vetm Vuloja s'e shpejton hapin: s'ishte burr q trmbej; por mjerisht s'ka kush e ndjek& Osja sht habit, prse n etn e tij mungon Kerrni Gila nga Zagorja. Gjaku ishte pague dy pr nj, prandaj Shqyptart duen me kthye. Rrugs, Oso Kuka heton Kerrni Gilen, q tash sa koh isht z n bej eg m t Ma ija in J nin. e an l e laz s ova Pes t d tia ed s ksi mj m e d lfii e ah. rje y rm, ne ' ihn ut e a utmn spr Kri tj p pisn , trnht Sel m tn fq m tgnn e en, u a rji upoe. jl e a ui e aai prgjakun n anmik, por ky kishte ndodh jet-gjat.Osja u hin n mj t e e n n d l ft m . l dh v rr t an ik t e e l sh n t dr e da y u i in I i a m u o kthej shndosh te shpija. E porosit, ve, q t'i baj me dije G s od r t v t q a y e m a a m s t r j m a a t t r t o p a it e t br p o 'a re t s je me msy tokat shqiptare.
36
VRANINA
Vall,kush din mue me m' kallzue, Pse kjo qyqja, zog i true, Si mos kurr sht tue vajtue N a Vai na t zz kai ' t rnn, 't ' e rhn, M be t Lqntn a kdi ' rg ' ii ' t orn? A mos kjn hallet e veta, Prz isknmt ejt, es ho oi ea Bra b p rieskea s rt hrt? Qqavhe s h tek yj etn ' st u j, Bra b peemeas k; s s jr ' Por po kjn aj n i mo , o j ter Qi ka mbet sod qyqe n' voter, Sdq kuih kliisps o i pt st um h: Kjn qat motren e at Avds!
10
1-5 qyqja, zog true: qyqja(cuculus) sht zog i truem,pers , gjithmon vajton. 51 Bra b p rieskea:qqankil a nkiri zgt evt:aoilso ve ne rh -0 s rt hrt yj u i s u rt oj e j hn ot dr ede t zgv tedeaailneiuhen. oje jr,h t ii sqj 10 5 k mb s q qe n v er : ka m t pa v l a m hk l n sh , rc n k ut i t ku mi i -1 a et od y ' ot be l ,p as ul p k u .- p sh l sps:brifmle sqpaeh s klita kyse imljss sps h urn aijn hitr st i um,ru reur bo h.
37
LAHUTA - Kang e Tret J,p,h v to Ad Hs, o o st r, hn, v ia Mriz kah bte nn dy lisa, Nnd ls nmlt Vai: y ia 'a ' rnns Eva Vla ibr Skns ru uj, ii hi! NiyVla ' ti dage jk uj, i rm rnu, N a Vaifr h rnu: ' t rnn ot st ade Nuk ln U kl, jo, me shtektue, Nklnk,j,m ufje u i o e eu, K p ive a deter, e o rt j jm K p ikhnnstn gi e o te ue ' jn, K p ivsUnntn z. e o eh aa Edh u ueka, zogu i shkins, Me tremdhet cuba t' Cetins, Me msy mrizet e Vranins: Po i ' k kan un m i i dh sht n d ish s: Edh u ndes m' mriz t' Avd hka s. Qaj Avdija vrik piskati: Ndalo, Vula, mustak-giati: Ndalo, Vulo, me caruqe, Pes t ilhj j,d ekq, s ' ' so, o ht ue Prp el mii m ga: e rzn e jk 15
20
25
30
35
15-25 Mriz ka bte : nders pushonte nn hije.- trimdrangue :K.I,309.- sht rande :stb ip drehmirn-mie :ad dggaam hj t h a uus, ad. rzt ln eajn e ie dtrat)t vnum n lge lvdeebazknstbkoehk (rs, edee dr oj, iah rj,aoih r rjs,u pson brtm gn zeu edts uhj a e j hgn i. 2-5P iih'kn knu : kst ps ply, aks ps ad. vi psai:rt 53 o st adn i ihe a eqei ih a na- rk ikt bii s p t t m h - c ru : ma hu t d ll es t M la ez t h ej ad e. a qe t t na a u a a z ve .
38
PREJA S'ruej un dh per Karadak! Edh' e drodh t' zezen bershn Q ekst ps mtrenn, i ih' a oe Kins i mj , z arm me i dh ; , eri j n Prpe Ztts kst kn ta o rj oi ' ih' hn; Priskein dr brhn , es hrp ' o esa Skrdst s d t iakst nn. h u ah ' o ' ih' aa P,prVlj itru, o o oa ebe Qi p push ish e ga , er k t tue Mkrjieiustrge 'aafl henu: Dekun m' tok e la pushue. Eh utr m t iptnoi d ur ' aezn, (haa ai s iaet zkn) Sk s tj ' pe aoi, E i a zdeshi xhamada'n Eiaxe eh tg', ur d aan E i a muer pushken e giat, S ne bras h znt i dr ur ' st a; Mandej dht i vn perpara, Edh u graf nper rrege e ara. Fr p ne cp iVai, ot o gt ai rnns
40
45
50
55
3-0Krdk:.,9-dohtzbehn :ulkhikha t zbehn:j 54 aaa KI5. rd ..rs sel,te a i .rsani psk m gr-an r:urennpe qtttt IaiBeca,u uh e ugc akme mi rj yei ' tls rsi k pnhsi aohrt Kne:jj prtaspaprt qt.(jr m ida. uoehn s ee. is go e ' hrz,e i-zam e hn) 4-0iskei:u ineinkiuspa,aiip s nei05 hrp nk dz,u hrzstn o i dz. S:irstm nas. Mkrjieiustrge:iim krjienifr h pkih,u 't at- 'aafl henu qt e aafl,j a pushke e gjat me gr. 5-0ree:ot pneet pnaa nieprmne t meuade det 06 rg tk uum( uur) jhr,o adj btn jr h pihn pe roe-cp :saisai rsue rj rmj. ai jp(qp)
39
Fort po e ndjek cubi i Cetins, Fr p k niebj eTri: ot o jn j ia ukns Fr p k efr p fhn ot o jn ot o s, Deku m vi k s t vll n ' g ah hef n: Krk dl qjhliidi, u a a yl rts , m Ovlui ovl! la l Mb ato suka t' Podgorics, O v l u i , o v l ! i la m lT m i a v e pu hk k ah t ' n s en r i , O v l u i , o v l ! la m l Edh m' dol m d r t v t, e ' e athi O v l u i , o v l ! la m lE mialhv znnsjpt ' soe i kai, O v l u i , o v l ! la m l M ilhepdtelvdi, e su oi iaht m O v l u i , o v l ! la l Me ilshue m' uj - m' at uj t' Moras m O v l u i , o v l ! la l M imiu k a ls iraht e rze e j ii rsi. O v l u i, o v l ! la m l Qyqja motra tue t' kundrue,
s a i -v g: j l js k l i h e h p r p e y r j e g a m it i t q p . i n il o h a c tit j s t , e b r jd d u v tt j t , b c l lde skpjs sta prt mat ,m uoih t dkn,su et ihn ho i hrt bj , dbst eutt mtt varruemit. 6 - Pd or : t i v i v d m n f h n o n e ( at em ) he qi 0 65 g ic s qy et og l en ue us mo im me en d prshkohet nga lumi Mora.Bnem nnslvq d t tonnml.j kh h qetTtga;stirehe i la,i o ht e a)Ni o st uj iordh rtum prej sukave t zdeshuna.
60
65
70
75
40
PREJA
m O v l u i , o v l ! la l Pors l m d prar is e eg ue, , m O vllau i o vll! Lsm mj t llu, i e e uze O vllau i m, o vll ! Rrite e mjera tue u mendue, O v l u i, o v l ! la m l S m vst m t fje e e ' ah e ' eu; O v l u i, o v l ! la m la Por qe Vlo 'i dran , ja, gue , m Ovlui ovl la l M tk t zz t t k mru, e o ' e ' ate O v l u i, o v l ! la m l Am eptatet skene r ek u ' hrtu, m O v l u i , o v l ! la l Nan e mote t t ze , r ue ' zue O v l u i, o v l ! la m l T' zezat qyqe tash kndojn, O v l u i, o v l ! la m l Nan e moter t' u ndihmojn, O v l u i, o v l ! la m l Pse m udh per t s' kundrojn. O v l u i, o v l ! la m l Ts kno nizgiz, ah dn j o , m Ovlui ovl! la l Kah t' flutroj neper Shqypn: O v l u i, o v l ! la m l Kurr ket pn un s' e kam nd, O v l u i, o v l ! la m l
80
85
90
95
100
105
41
LAHUTA - Kang e Tret Se k mbet kund gjak p u kthye, m O v l u i , o v la l! A me pare a se me krye, O v l u i, o v l ! la m l Vk mena gauiAds e bt jj jk vi, , m Ovlui ovl! la l Qyqj m , v e Av !a otra aj, ds Ksht vajton t vlln Turkina: E ndien Lqni edh Vranina, Edh e ndieka aj Oso Kuka; Vaj'n e ndieka e m' kamb u ueka: -Hn dem ej vat bk! ai jl! u rf ua Eh j v b e Da tit; u raft uka ule E j daautedtt h u h je ei, P s u m e El s d g a u i A d s o ' ur o jk v, Po s'i u kthye ndera Shqypns. ou bre, Soko, e mund t' i xm! T' mos t'i mjm cubat me vjm, T' mos t'i lame ikat me nm. Po!T oZtkrn jn e rh i o,u a a u, Mbath e zbath - si kan qillue
110
115
120
125
105-11 gj p u k 0 ak thye :pa u mr g r jaku. A me par a se m kry aku as pa t e e e:gj e guhe m pr aemre tjevdr-ai. e ae s ert u r orsn 110-12 E nd 5 ien L qni( liqeni i Shk s)dhe Vranin anid odr a.-H jelm e j vraft buk k u a:Bu a h g e set:j mn tae bkm a pr ve a q e sproo. bk e st j hjao ud bht ei o rt t i hdrn- ua Duei :.I3. j daau edtt: udaaru erii, altt KI,2- u hq jt ei i hq rgn gmt
42
PREJA E i kan rrokun armt shqyptare,Njato ltina e xheverdare Njato t' bardhat n' z breshna Eiknninatgn, a jt jt aa Eiknv naocln, a jt aia Se ' ushtim k marr Vranina! Pors,kur ndokush t'i nguce, Dlnghtjst brc, ai rta ah iue Nahtr prdr t kuhs jst ur e e ' as Djelmt e OSOS rrjn drejt fushs K kst kiezz ptr, ih' rs e oea Motra e Avds k kjate e mjera. Shoqi shoqin nuk po e pritka, Prsiiiva p nik, o ecl rp o gta Tu s t prtq d t vk, he e ' ai i o ' ea Ptuhtd t iupa ek oe o ' rk, Ej m s p ipe dk! o e o rt ea S h tedeh j,ks reiu, ' st u rst, o uh rzkn Kah per gjurm po ndjek anmkun; Vs ilgnstiltzma e e no ecli r, K m elt s inol tr. e e ' dli hma
130
135
140
145
1510lia:rtaduape Iaie-xeedr :.I15 2-3 tn am 'rhn rj tlj. hvrae KI,1. 1015Eiknnin.aaa:.I5. cln D :rbeis kbra-tinue:ti 3-3 a jt jtgn KI,7- aia am rz i uuj. ' gc ' taotinitina rzj,' xs,' gs. 1 5 4 k sh s: an sa e r u ta ak n k i R j : ng si , v po n tu re 3 -1 5 au b e oj s sh r e uf . r n a n ra j , r n, d r e - do ve a : t sh ue a, s pe t s ku ,d t v k e dh n. k do k k pa ka r e h e o et a. 1510ilgnzma: ve kq-s dliter: 4-5 no r i jn e. i ol hma
43
Stuqsnfaeskdj y ei lk hnia Kht fiuse,s dhj, a ' rgehm i uia Qi kalon me t' rrebt zhumhuer, Fs ibe ky etrhe, uhs jn rq etur N' dor tuj mbajtun pushkt arbnore, Qi u flakojn neper terthore Prrfj n amzr. os rea ' t ioe S ' lnu,q,dl m gu, i i age i a e je Endet malit p pushue, Drs t jt e e p uv: a ' e pr r Djelmt e Osos njashtu ngasin, Ve me cuba si mund t'hasin, S kre,j,niplm tpr ' est o j yl ee, Kur mrr zjarr ndoj majes s' eper, S kre Vaiaeske i est rnn hrt, Sdq ibe Sqpa elt, o i in hytrt e Vrap tu ng p t e per : j osh pjet Thue se kam u k v f . nve an let Kr q,kii' xeedr u, e rs i hvrae M' breg t Moras nder do zhavare:
150
155
160
165
kmakma,ai-Stuq faesldj :qjn t ,zmums ste ab(b)hp. y . lk hnia a a ,ere a y tn dkns t qthnpe ihii ,etinj faesknia ye ue i isi rj dnmt , rmie lk hdj. 1010zmur:hrki,ptr. mnr :tihusm q s k dib pr 5-6 hhe zum,rzm oe- ioe t rstehe i ' a hm e krkn prt zufrn ethsS ' lnu :os nilnu-qngutri ured e e bt ui sui i i age pri j age(e jea, spj eihjhm. e ep uv :eigutrprat dl,gtadjeD het as)- pr ra qn jea,os ane ne kndej per t hetue ern e gjaes(egrsirs). Si mund t'hasin :si mund t takohen,ndeshen.
44
PREJA M' breg t' Moras drejt Bjellopoles, Krisi pushka e Preng Markoles. Pren M la pre Mir et, g ario j dit Ne sot vtprhl die, dr hk ' e os l rtt Ipucbta m ipr, a ua j ai Ke po majshin kah Ponari. Ah! kad al, br z gu i sh s, e o kin S s iamr t g Vai, e ' r i jn rnns Me kn vet Knjazi i Cetins! Prenga Mirkos i vikati, M' xhe are , edh i ndi ga verd ti. Kris p a, at er, ba . i ushk h tare Kiiliexeedr rs tn hvrae , Edh ushtoi duhma e breshns Me u dridh fmija n' zmer t' nns. Epetiim ti s t hs s rm ' rm i ' ae En lgZns s tkrae ' o ah i 'ess, S t kraepsk,o vl, i ' ess uha r l Rrall p gjak se mujm me u d, Pavloviqi kt edh u vr: Pvlvq uvn psk t pr, aloii r ' uh ' aa Ka' u grah dhive neper ara. Kr pau Vloja se shoku
170
175
180
185
190
1510ne d zaae:edm bm keah-detBeooe :fhtIvnumn 6-7 dr o hvr vn e i nts. rj jlpls sa ede brigje e Mora a Liqni t Shk t s fer t odrs dej Vr s. ,kn anin 1010khPnr :edn rehteZalkt-Kjz iCtns:.,0. 7-8 a oai vn rte hbau. nai ei KI28 1015En lgZns :.,6;KI,0 8-8 ' o ah KI10 .I5.
45
LAHUTA - Kang e Tret Ikev es ptlk j r, e aaou Prt s ih'nivdbjeu. e ' st j e elgt Ilhid eh unsbeu. so ht d i rgt Me d , bu ! - sa i mu z , or rra jt ni BiiOj abt s ui rt sa to i ln, Edh m' shp aj zhgj i u ls in et hue M demt vt pri' tru. e jl ' e, os i ebe K p no ' hr prsr d' i e e ei S s,krt ubesytr, e i u ' jr kfei Hikin pulat nper kauba? Njasht atbot, hikne ata cuba. Hikne cubat porsi zhgjeta, Kush n' teposht, kush kah perpjeta, Ve se Vulj ue doll n, a, me Aj a s t s e ndrr e k n: q hpej ' ont mbe Kisht' kn trim, eh i bsha gjmen! Prsk?Sds ihc emr, o ha o ' ei aa Peeh ' so iafk Tr. s d i hq iu aa Tara Pllumbi i Jegumirit Ir k sinm t mrt rs h jj ' ii,
195
200
205
210
190-195 e se patalogu : sheshivogl,rrafsh.- nji vend bejlegut : njivendiaftper dyluftim.- Me dor,burra!-sa i mujt zni :-meszpatbertiti:m,d.burra! gjoj:mtni e kapni me dor! 195-211 si ulni :porsiluani.- skyfteri :K.I,341.- ue dollmen : shpervjel dollamen:loj capote e ilun perpara dhe e gjat deri n gj. - s'e ndrronte kmben : s'hecte,s'ndrrontehapinehibshagjmen:epafshadekun.- i a fiku : ia vrau.- i Jegumirit : K.II,137.
46
PREJA Nadaoi pe Zrt jj jlt rj aii, Teelhedknm d gehfrt u su eu ' o jt ii. Deh! Mo Z m' a th nji fj : j n, uej al K e ka Osja edh nji djal? K ek Oj e Krn Gln a sa t eri ie, Q siadjkn kriie i ' ud aafln? At u i s d l iir , h et ,p en o l Epeed q prt n sp s i e ' h Rreh nji zmer plot dashtn, Ndos sod po i d et jeta hta himb E rrin msheft nder shkorre e mbreta? Nuk sht msheft, jo, Kerrn Zagorja, Kerrn Zagorja - r mizorja; Por sht ndesh aj me Jovanin, M' breg t' Moras tue da mejdanin. Desht ky Jovja 'i her me hikun, Prprva s kst krkn o e rp ' ih' eriu; Prandej shokt e lane mbrapa, T cltp hkhnm t mhjhp. ' il o isi e ' da aa Ur!m spn,abt,s bsa ra ' hi to i ih I u lshue Kerrni neper plisha, Nprpih ebeu t u', ee lsa rgt ' jt M kriiem nateegut, ' aafl ' j u jj M nateegut,prvpr ' j u jj o e e n:
215
220
225
230
210-215 prej Zairit :krahineM.tZi.- Zn :K.II,50. 220-230 shkorre e mbreta :shkurre, kauba t shpeshta me deg t kaperthyeme e mbreta:krifsha,kripa. 230-235 Neper plisha :bm knatash e lart mr gjrth t gjat(Phragmites communis).
47
LAHUTA - Kang e Tret Gal m dr dt m exn, jl e o oe ' Por me dor nuk xhej djali, Pekst kn nisklml: s ih' j oo ai Kisht' kn Shkjau, po, me tr zmra! Tek e ndieu Kerrnin te thmra, E hodh pushken m' nji ferrman, Eh xe a t ihtg', d ur j ' dt an Q kst fk m s ninn; i ih' i e j Et udeh k'iZgrai ' rd a aojn, Ksht po mrr e i thot Jovani: Mst rmnj,o ti ir, o ' rj eda r rm Se e koris Malin e Z, Tjt r n dr s nibx u ' ' o i j ah; Pr n j iameen j Sqp, o, ' rv ' hytr E per n' j ndopak bujr, Xrtg',enkot gyu, an 'jf jke N' bejleg kryet shkurtoma mue. Vi qjKrn n in gt, rk a eri a di ai N in gt eh ipsai a di ai d ikt: S tgn s psk t ga i aa, i uh it, Jam Shqyptr, e i kam zant; Edh cubi i Malit t'Z Sk prt m mu bs ebrn.. ' e ' ' se e ur. Pr mrimait h jt o, ezt bs ' st ea Me cubn e me pn t shkreta, 235
240
245
250
255
235-245 sokol mali :K.I,91.- ferrman :ferra qi dalin gardhijeve,ner stomije e mure dhe i bjnkokrratposimanat(Rubus fructicosus).- t'idht t'agn :taganine idht:K.II,57. 250-255 shkurtoma : m'a shkurt.
48
PREJA A ti kt k me marue; Kerrni Gila pse m' thon mue, Edh nx tag prej mi : uer 'n llit k farem a reedelt 'a lku ' t rz ili! Es psknm tk eui i uhe ' o l, Bl prbl Jvsidl. l e l oo ui Or S ptr q t sh n vona hqy , i a 'e , Tuj perbuzun F e zakona, Ve mbas shpinet msyn anmikun, Hcesi s deh lkn e hf i rd eiu Krn Gl ena Jvn: eri ia jj oai Si s dht be mjai hf i ae, r, edn! N bl t sohj aas ugee, ' l ' hsot t i jtn Kryq taganat i zateten: Es t ihnfaeazt i ' si lk go, Lum e lum per t' Madhin Zot! S flun m vigle e ' ilee e rnlu, S d rf.Eu Tefare i r h! u lku. Shkrepshin shkndija ndaj perpjet Prim klm pe hkrtt ne os ' ul rj eui ' xt, N artgntk'prisi, ' j aa a epqhn Kytsohj ak'inisi. re hsot t a dqhn 260
265
270
275
280
2920Eh xt.ilt:rjklei leuem t clnmae.Dl : de. s deh 6-7 d .amli pe lft kr,e ii bht ui i ul- i rd l u : p rd ro s a n e ik n si e o n hp t . 2025Ky tizttn: nehnm hvnaiknr tert Faeazt:.,0 7-7 rq . aee i dse e o jn uda jti. lk go KI8. 275-28 Sh .sh.n perpje : duke) nd 0 krep daj t tuj( u esh s thej hper shin xixa drejt prjt(ar)-Pmkli:oikd cn ilkmit cln epeZd.. .'ulm psn uhr ug eit b ii farkatari(kovai)rreh me ekan hekurin e skuqun.
49
LAHUTA - Kang e Tret Djers e gjak x me u kullue; Prs x anim ulghu, o ' sjn e iste MuU m fort erdh t'u terbue. Krvroe n mlnia u arht ' a j r A me pushk a m' hekur t'z, J vs pe di s tptt o e e rj hms ' oie, Prm tprve enie, o ee jn ztt Edh, msyn,n' furi t' terbueme, M ga t vtamnt tium: e jk ' e re ' rtee Njashtu atbot at dy trima T spjnadr s vtm, ' het g oa i eia T ret k'eselaprrfj, ' rb a jlm os rea Mrsi tr m fq t rj, rhn ur e u ' ea Tue ter em e t e ke uem, fllu u rcn Shkum e gjak prej gojs tu' u shkuem. Kriabh,q,n a fsoe u e e ' t uhr Oso Kuka, rrf mizore, Kah po kthete asajta n' shp Me dy rob edh me dh, Q kst mrpe Mltt Z. i ih' ar rj ai ' Oson Kerrni tuj e p Disi marra atbot i r Ke nene s' kisht' pr anmikun; Padjnt pet lkn rne o rh eiu
285
290
295
300
305
285-290 nji ar :njiharush.- m'hekur t'zi :nkurth,grack.- s'topitet:s'frigsohet. 290-300 Me gj. t'vet arm.t'ritueme :rresht;msyenarmneritueme,tlagunmegjakt vet.- Tue terflluem :tujtrflluetuj(duke)frybulsht.- I a beh :arrinpapritmas. 300-305 Ke nene :keakoma,ende,hal( Zadrim).
50
PREJA Eh eselm kqfr, d il e a u Q tkst neh n cbt Mltt Z i 'ih' ds ' u ' ai ' Fl prgy ta,ket'ep l e js, hm j u r. Prjt-it cb kst l; o ega ui ih' Peneme tg' iaqt s drjt an ii M t dkneh epii e ee d rt. Kur tagnat jan zatet, Fort sh loi Vr nina e shkr . ungl a et Edh u kpu' t d per mj it, n ' y edis S t k' kn d kad lst i ' in rne ii. Jam ndermjet! atbot vikati Oso Kuka edh u ndi gati. U nd gati me i s rru i hkat e, Pse me dor kjen t'u pushtue. rm,matps'ilfu: Tia jf akn ute Dik ve nuk k kn shkrue. Zni Osja ather me u thn, Dik shkrue ve nuk k kn Niterndk m eln.. jn jti e e . P t u iiM l tt r ic b a i 'Z , Prehi kmbt e dredh n' shp, Etujnnsensssr he ue ' (e nipt kn na d, Pr ' a i ud 't h) S prs dttsdk l. e e ' yi o Jmtet fl,p,nktdt tsdt e'u ' a o 'e i 'oi Pe m ga q knerdt s, e is, i k oi.
310-320 shunglloi :ushtoi,utundmezhurm.- u kpu'n :ukputn.- t'u pushtue :tuju rrok(nveshtrimin e t folmes kosovare),tue u kap,kacafyt. 325-330 Prehi kmbt:baras: K.I,258.
310
315
320
325
330
51
LAHUTA - Kang e Tret Prktfasov m uatuj o e jl hke ' he: T msurna Cr ije ' o rj jj ai uj Se sundon mbi n kurr Nika, Per p mbet Shqypnija m' ika. Ndoshta t' dm na jem' nder veti; Por k n t'na lype Mbreti, Por k Shkj t'n nga n've t' t Pa , au a s nd ' rve Per ket bes, fara e Shqyptarve Tr eikh-mr vsto,da uk stn r eh,r jl Knm ugeu ketm ' fa. a e jtn rj e i jl.. Ksht tha Osja. Atbot Jovani Nj as d m nuk i a bani, Prs ialde vr esttt o,i ihn art hai, Rrok p en e u nis dh t: u ushk pati Lum! E lum! po, kopilani Peiuku na dt tgn.. s pt 't i aai. U nis shpatit per Cetin E Oso Kuka per Vranin, Per Vranin, k kndonte Zna: Ke b diel e k mr h je li e r na Oso Kuk nuk bn m nna As n' Begller as n' Kapidana!
335
340
345
350
3 5 5 a : p g a, a a ko l i : 3 -3 0 ik u a, oc v jz .- pi an K.I,324. 350-353 Zna :K.II,50.- Ke bje dielli e ke mrr hna:kahbjen dielli e perndon hana.
52
LAHUTA E MALCS
KANG E KATRT VRANINA ARGUMENTI
Sdrm i gede n Vai bn q kyqtt i Mlt t hnrii jnjs rnn a i reyei ai Zi, Cetina, t shqetsohet. Shkjaku i ktij ndryshimi sht Oso Kuka. Prshkrimi i hollsishm i kreshnikut Shqiptar. Knjaz Nikolla thrret krent e Malit t Zi dhe il mbledhjen tuj u paraqit gjendjen e Vranins dhe planet e veta. U paraqet t pranishmve premtimet e Carit t Rusis, premtime, premtime, t cilat nuk mund t ohen n vend per pa hjek qafet trimin S k dr n I p i, q m rr fj l m a K ja i s i C t j ni h o a . ar i e a n b s n z t, ht e in a , Mirkja. Ai vet, si Knjazi, pohon trimnin e Shqiptarve, por ashtjen s'e bjen t disprueme shum. Me Shqiptar - thot - kur s'punon trimnija, ka me
53
LAHUTA - K ang e Katrt
punue dredhija e parja, t fitmet e dasija. Per mos me bjer koh a lp pe Ctns 70 vt e 40 pe Boe nn Guoi Prn i y rj eie 0 e 0 rj ict hkvq ee. Mtavnot dl n Vranin e eds a . Autori thrret Zann per t'i lajmue Osos vendimet e mshehta t Cetins. Pergjegja e Zans sht nji ankes e pervajshme jo aq per dek t'Osos,(Kuks), sa per pleqni t bame me coptue tokt e Burrit, t Leks e t Kastriotit. Mbyll kangn nji kushtrim i tes,q peiusel Sqpae,esdmsdetsvt t hkhm ot jl hitrvt ioo rjuae, e ndjekin shembullin e k r e s h n i k u t Shkodran dhe t desin, si a,praas t ln m cpu vni et Prv tjber F e i epr e a e ote edn ae u jr zakone.
54
VRANINA Vjifaak ctn: ot jl a eia Vall ' po bn mbi Shkij, Vranina! Vall ' po bn Vranina m' Shkij, Rob tue zn e gj nd t pr: e i ue Tepgid tezn hjua u r jn, u adk, Qysh se duel njaj Oso Kuka! Oso Kuka, i' burre Shkodran, Shoq ne Shkoder, thon, s' k lan Per kah besa e kah trimnija, Qi zant i k Shqypnija. Kalashan e s - pergjakun, Mje m' sylah e ka mustakun; Uho ml,to krt fae stn ai hn, u ' ls, Drid fus kah t' v se; het ha ika Ekhtdeh t ret tg', a 'rd rb an tu s rfj skepr he e rea hrp e n: Kaq vringllim aj shkon tu' i dhn! Edh e k nji xheverdare, Xheverdare pushk vrastare,
10
15
55
LAHUTA - K ang e Katrt Q ,k ' a es n j r t i et l j iin e i , M t s' iaze syei. e n ir kfrt Burr kaprro e trim si Zna, Thon me kmishe e bni nna; Edh, thon, k l drangue, Petzmaiknqlu, s r r a ile Epeik tppat at s a r ul ' ra Prnnka t amet lra e e rh rv ' at. Prandaj plumja m' t nuk ngulet, M' t tagni edh perkulet: Tpm ir spet s isklt o e hiri ' hue. Ky n'Vranine edhe k zn Me njiqind e nji breshn K nifaeepsat j jl ak hn: S prt gal rd iSqpai e e ' jl oi hytrt Sibe n dr kr Gsoai. ' jn ' o ur opdrt Faakjztn vs ik ske jl nai ' eh hu: Edh Knjazi na sht idhnue, Na sht idhnue kur e k nd. Thir Kre e M rka nt alit t' Z: Naia ter dh, jn r, jti u 20
25
30
35
40
56
VRANINA
T gihl skl mlt jt ooa ai: E m'ledin n"kuvend rreshtue, Nety vtltm stkt bli, grhe ela ' he alt Fl upsas teuuu: o ak i u lre K dl faane Ctn, a jl pr ei Se 'i Shkodran k r n'Vranin, N'at Vranin, po n'at rranz suket Thon k r 'i far Oso Kuket. Kaleshan e Kime-z, Ga ezama sn it; jk jr j i Edh i k nji pare mustaqe Kre elq -lq, aarl ee ee Q m imt memfet slht i e rj j 'lt ' yai, T zzet tah s laaekai. ' e ' rs ln rht K eh,to k l dage y d hn, rnu, Pushk as top mos m'e shinue, As tagn mos m'e varrue; E po thon se k zatet N'at Vranine me dyqind vet, M dqn fts t r e yid aoa ' Djelm t zgjedhun n'mal e n' vrr Jo per dok e hijesh, Por per zmer e trimn,
45
50
55
60
57
LAHUTA - Kang e Katrt Qi e kan pushken tat e nn. K eh ' fae psat y d i jl ak hn: S prtgal rd iSqpai e e 'jl oi hytrt Sibe ndr kr Gsoai.. ' jn 'o ur opdrt. Prap po thon se ky Oso Kuka Paska znun do hajduka: D ik zn ed ik p o o r: S'ln me r m Shkj n'at dh. Cubat vet i pa nders, T'zez Vraninen per me ms, Vras e pr mos me i a ndal, Vm Tr s tns fa e e uk i 'ii jl; Pse Moskovi e k pleqnue Shqyptarn n me na lshue M' Rozafat e m' Kish Deane, K do t'mrrj megja serbijane, Per me u gjetun Cernagora Me Serb bashk dora - dora. Kjo kqsn kst r. utj e 'a ihe Shqypnn tjeter kan me e d Bulg ja e aj G eqij ari o r a. Pe maiSkjteBlknt s, bs hi alai T kn pstetkteSltnt ' a uhu o ulai, E m t'k do skel d rr en e etit Te k lid bes nde et v t, ane h rmj eti K m' i dhn Shkjens e mbara, K m'u shtrue ura perpara 65
70
75
80
85
90
58
VRANINA Dt e m'dt m'u kap Moskovi; K m'i thye Krajlnive hovi. Por, qe tash, mbasi k zn N'at Vranine ky burr Shkodran, Nkp djs khtiamj: u o i e a ' a Drue s'ka met per sod uzdaj S ipstjtkteSqpai, e uho o hytrt S ekmps fae eCrt i a a jln ai! KhtaKjz iMltt Z. st h nai ai ' Ke p risi teen rnt o rjhn u d, Tue e ndi e tue mendue S sk Kjz ih telgre e ha nai s' u iju Per Shqypn e per Shqyptar. Kur qe Mirkja, Krensh se par, P itoKjzt Gso, o ht nai: opdr FaaeCrtnuh sd ln, jl ai 'd 'o Pse ka dal nji burr Shkodran Na Vai na tzz kai 't rnn, 't 'e rhn, N'br t'Li it n kod . eg qn 'at rin Pe p kes k OoKk, s, o j e y s ua Po nji ni qi e ma bu sht eri n ka N'mos e mrrt pushka e kurrkuej, (jf q,imei mn taguj) Mat i jr, ud ' je! K m'e marr nji pushk vrastore:
95
100
105
110
59
LAHUTA - Kang e Katrt Psk ebbslimzr, uha a tn ioe Qi der m'sod mue s'm'k koritun, Pse edh m' k a o s vadi ... tur j ht tun Ve po e zm se ket Shkodran Gjall as dek s'po mjm m'e zn, Me gjithkta nuk do me thn, Se na s'e pushtojm Shqypnn. Malazezt te gjith e dn Se n'Shqypn k djelm si Zna, Q m t frsp tibnnn. i , ot ,o ' a M am ndr,s ton,l, e r 'o i hm a An e kand permend mbi dh Prtin,prbs eF: e rm e e E pr aj p i' d Shq ja and 'r ite ypni Stbe ndr,bs,lmZtia ''jn 'o ea u onj. Por me koh e me dredh, Me u kap mundet Mali i Z M' Teqe t' Krs e m'Kish Deane, K do t'mrrj megja serbijane. Petekn s knflu s u e a ile N' Shqyptar sod m' kmb me u v Muhaxhr e Anadoll, Gjin t pla e t'p sh d 'p ng dh p, 115
120
125
130
135
60
VRANINA
Q nkdns sk ukeipr, i u e ha j ai ZteMrtprtclth ai o be e 'il st r, E u lan m' sh d ane yert bu , jare Dyert bujare t 'toks Shqyptare: Njata kren e kapitana, Bajraktare, trima si Zna; T'msuem per Mbret me dhnun jeten, T'msuem per vend me shkr at veten, Prktbs,klxukltn e e e alo uee, Se Shqypnn k m'e pushtue Para se t'a kesh mendue. Prandej zn tash, Gospodr, Me qit fitme nder Shqyptar; Pse me koh e dhelpn. K m' u b Krajl mbi Shqypn. Edhe ndoshta mbi Serb... Por na as t ha sp t m: ash r o 'rr S m spj nVaip t bm a het 'rnn o ' , Me u perpjek ma at Turk Shkodran. Un po t'bie me Cetinjan, Ceti n n sht tqin v nja ja a d et, Q prgs ebj ktjt: i e j ' n e e Si me dek asht me met. Mandej t'bjer Gjukovic Pera
140
145
150
155
160
61
LAHUTA - Kang e Katr Me nja katerqind pushk tjera, Katerqind Bijoca t'r, Q jn OaeMlttZ. i a r ai ' Kam uzdaj se me kto eta N'su t'Vr ns un p t' ve k ani ors ta, Kam me ngul m't Trobojnicen, Kam m'i a v Osos kapicen, Nkot s kytsiape tgn, 'jf e re ' rt ai S nCtn k dlnzn.. i 'ei a au i. Pse perndryshej, kam m'i a pr Ke nCtn,tnuu mnih.. rt 'ei 'gln 'j . Ksht tha Mirkja, Kapitani. Ver me goj kush m nuk bani. AeKjz iMlttZ thr nai ai ' Mrr e u th : S kola t' ot o m, Bini pra, n'Vranin me ushtr, M s tdeiuhat r; e a 'un str e Por Vraninen m'a pushtoni, Oo kytprmiaskroi ss re o ' hutn. S p fitm e pe nga esa er e r trr M ln me pre q bs, ' i u, es, e ea Me pak pare e tuj gerg, At e br un kam me d: J s m bjaeefs, o e arq ie Qi, q'se mora mend e shise,
165
170
175
180
185
62
VRANINA
Un t'bashkuem mend nuk i maj... Oh! po tash mund t'kem' uzdaj, Se serbija e Crnagora Kan me u gjetun dora-dora Me Greq e me Bullgar, Si n'Moskov b pleqn. Por Vraninen m'a pushtoni! Osos kryet por m'i a shkurtoni! Fl Kjz,eKe unae oi nai rnt dn, E n' Vranin, mbi xhebehne Z me krrok nji sorr kob - zne. Deh! moj Zn, psh njato kroje, Psh cu at nep r pr e, rril e roj Psh bylbylat e Prandvers Eps talnfldt e h 'mi la e rs Epra ve,q bepe qel ' t os i j rj ili Eps lltdadfle h ue rnoil, Deh! m'kallxo a po t'vjen keq, Se e da Kn i s d nd Pleq u jaz o er Trup nji ushtr n' Vranin me ue, Osos kryet per m'i a shkurtue? Mue m'u kputshin flett e krah'e Mue m'u bshin prozhmet rrahe, Mue m'u shuejshin kng e valle,
190
195
200
205
210
63
LAHUTA - Kang e Katrt
Kng e valle edh zavalle Mbi njato rudina t' buta: Per mjedis mue m'plast lahuta, N'paa dhim a kurrnji grim, Pep ipie Oo kyt s o rtt ss re, Pep iernt d st s o re y : Krye n'Shqypn mos mett p u pr, Nkot s nseula k l, 'jf e 'hkl j Per me u v mb t kapica M na skoq esko Nkc! e jt hrl i hri iia Por m'lingon mue shpirti e zmra, Shtati m'dridhet mje ke thmra, K p niju kbt r: e o de n o Q ik mt sdMlttz, i e o ai ' Per me d t'mjeren Shqypn, K kan l e k jn perkundun, Prej kah shk" llin e kan tundun Burri, Leka e Kastrijota, Pr tclv sut bt: aa 'ile hea oa ESqpa prithte hytrt os 'uu, Me duer m'i rrn tue shikjue,
215
220
225
230
64
VRANINA Tu s ' mn qel ek d, he e i ed ila Rob me ndjun kta nen Shkj: M'i u shtrue knjazit dheu i Shqyptarve, Sttftem ga t tPre.. hrj iu e jk e 'av!. Eh! mallkue kjoft njaj n'Shqypn, Kot mlke p,apa air, jf alu, o lk Qi p Mbre e pe lir er t r , S'ohet sod me arm mizore, Slde sdm bs aboe 'iht o e e rnr, Per ma dhn m para jeten, Per me shkr m para veten, S m r fs iSqpai e e ii hytrt N'thoj t'pangshem t'Gospodarit. Shka? a thue n'kng se k me u v, Se p pushk e ndj har I r Knjazit n'dor Shqypnija, N'z kah besa e trimnija? Jo, per Zotin! Para toka E perpft me male e boka E me lume e fusha t'gjna: Prt del uerehn!. e ili rt a.. O zotnt e Shqyptars, O ju kr ent ed t cs h 'Mal , Psia Ztea nntuj ah t o t mi 'e, Mos lakmoni pares s'huej:
235
240
245
250
255
65
LAHUTA - Kang e Katrt Sado von me pas per t'shkue Mbi djelm t'uej k me gjikue! Ej tclv iBkr iqlv u 'ile uui ile Uk zidu m ipnrt gehn e r ii Ravs s'amshueme t' t' nalt Empirit, Q elrseesDetspsya i i 'rj aqr, Kinie n'mend: per j detyra Sh m mevdlttuj, 'st e jl e ee 'ea S'sht me mkmb ve gjht e hueja, Prm a F,q km pe qli, o e t i e' rj ilt Prm t brhnditUjli, o e ' ade rt 'nilt Mrend dashtnn m a ndez Shqyptarve Prkhgaevniit Pre e a ih ed ' av: Q Sqpiat jt evtt i hynj ' e ei, Qi Shqyptart t'sherbejn nja'i Mbretit: Q prMrtetoetvt i e be rj 'ea Mos tu dhimbet gjja as jeta, Por te desin, si Oso Kuka Q h tedk,eu naosk! i st u e h! 't ua
260
265
270
275
66
LAHTA E MALCS
KANG E PEST DEKA ARGUMENTI
N dark ma n pjes h jt e Vr s, Os Kuk i lid t , rri ero anin o s he buka. Han s me than, lan duert, del m'anash e pshtetet bri votrs. Duhani i a lehtson mendimet. Hija e deks, qi n'anderr i u gj se i dha zjarr barotit t xhebehanes, s'i hiqet mendsh. Djelmnija, dikur, ojn tryezn e vehen, simbas dokeve, dikush t luej, dikush t lyj armt. Soko Tona kqyr shpatullen, e cila kallxonte vorre e gjak. Skena familjare merr ngjyr t zymt. Vetm kamga e Kael Dods mbi dyluftimin e Gjergj Elez Alis me Harapin dishka zhdavarit merzin e asaj mbasdarke, por jo kujdesin e Osos. Mbas kangs ky i urdhnon Met Zenelit t marr Vuksanin, Sinanin e Kerrnin naZgradet dlnprrj n v.Te bjm fe g aoj h ai oe jrt in e jt.
67
LAHUTA - Kang e Pest

Oson, ve, s'e merr gjumi, ashtu si s'flejn anmiqt e tij shkj : Zeliq Uka, Mirko Serdari e Gjukoviq Pera, t cillt prdorojn natn per te rreshtue ushtrit e veta rreth Vranins, k n n j d t z v l e hi l t m . N i j e n i in p s u e ad e o e h il oh s n uf i et j mi j q d u hk jan ata me t njehun. Poeti thrret Zann per t'i lajmue Oso Kuks planin e Shkjaut e rrezikun qi e prt ; kujtohet menjiher se n v jan rojet Shqiptare. N t zbardhun t drts krset pushka e Kerni Giles. N t shtime t para vritet Gjukoviq Pera. Lufta ndezet, shtohet mrrin n kulmin evet kur etat malazeze prej se tana ansh msyjn e kalojn nn. Oso Kuka rrn menjhere n ndihm djelmve t vet roje. Shef se anmiku sht tpr i md, pr sfioe. Kte dl pe bli t lf vtm ee ah o 'rght hn a rj alt uts ee athere, kur t vett i lajmrojn se ushtrit anmike kan m'sy n drejtime t ndryshme xhebehanen dhe ngujohet n t me ata pak lfa q i ksi tpu. Kr Sk, n sj t nmi, i vse utr, ihn ere u hjt ae urt ehn kulls s ngujimit dhe krkojn me nxn gjll Shqiptart, Oso Kuka vet i ep zjarm barotit dhe hjedh per hava vehten e anmiqt tradhtar. Mbyll kangn nji grishje e qortim nanave shkina, q mos t msojn ma fmijt me msy tokn shqiptare. N V r a n i n nue fauitigyhiMltt Z. glt lmr rnjrs ai i
68
DEKA
Kish t'a dej, 'k aj Oso Kuka,

Qi t shku s ht s e bu ue e ' s and ka. Sp isknbk a msiidsi: 'o ho ua s ih aht Ktne tyzsnprraht o gt re dj e rsi, Tue perdredh njato mustaqe! Thon k p n a r t ke , ji nder , qe. Anderr t'keqe, thon, k p Mbram, qi shkoi, porsa k r. K p n' anderr se prej Rjeket Knk n nji hi e de a is j ket Neu fa s falgtt dzn lk, i lk uai, Q,tehcnfs esptt i u eu uhs hai E np knet e ne er z ina, er a p all Fl p vt khVaia l o e a rnn. Kr n' Vran aj k mrr in o , N' Xhebehne, paska h,
10
15
69
Edh i dhnka zjarr barotit. Kur k dhnun zjarr barotit, K plas kulla e k marr gjm, Asht dridh toka per nen km, K ushtue Lqni, mali e lumi, Edhe Osos po i del gjumi. P ket anderr Oso Kuka, E prandej nuk po i shkon buka, S p isknbk a msiidsi, ' o ho ua s ih aht Ktne tyzs6 nprraht o gt re a dj e rsi. Po, s'han buk, ve s me thn; Ilndetedlmn ur e 'jn n, Pruvtr phemnanb e r oes stt 'j' r, Tue mendue, duhan tue p. Sa rrin osja tue mendue, Buk djelmnija kan marue; eetyzteiphee, un rea sttn Rrokull ods mandej zateten, Kush tue dhn, kush tue kuvend, Ks telet cc-mchn, uh u uj i i e Kush tue lye ndo'i ark breshne: Nji tag'n m' unuer e mrefe,
20
25
30
35
70
DEKA
Fse ter m vzeine uhkt jti ' em jf. Kur zn Osja atje m vona: Kqyre at shpatull, Soko Tona, En tujadfo g a he itn j, Pedsk nklm h b.. s iha ae ' st . J,p,sptl kqdfoe o o hala e itt: Lfkhmj aoklxt, ut a aa j aloe E ka prenda dis vorre, Tym e gjak neper oborre. Prandaj Soko erdh e u vr Kah po e kqyrte m' drit p z. Nohasptl,h,sg dst halata ' j Pse per ndr ej f k gias ysh ort Se na luft kemi me pas; Se shum nieri k me u vr; Shum do vorre jam tue i p... Prpe lf Sqpa nkttn o rj uts hytrt u ue. Merr, Kael, njihr lahuten E na thuej nji kng Shqyptare; S'm na z p n qit f jm a are! Muer lahuten n'dor Kaeli, M t mgai n vn enei ' ajrn ' ed gl
40
45
50
55
60
71

E maiprz auds, , bs e t jii Kstukn aeoians: eh6 gs tbt ii Ks'dl niHrppe dt, ih a j aa rj ei Ti iz eblg rm eaj Eh qta' prztrn d ik i oe 'ad: Ka tr buk paga per shp, Stt ms vn prdt m ip, ha a e i e K ' trprms t z, a i ao e ih e Ka n dash n' mj sdit m a pj n ji e 'i eku , K nisjpprdrmiarpn a j ka e ak ' eu. Njiqind vet n' mejdan k pr, Niidvtn qt frt jqn iha ii ae, Njiqind shpija edh k djegun. Kur vojt rendi n' Shqyptar, NaiGeg Ee A, jt jrj lz ls Ltrt vahipsae ee ' rst ak u: Nij t o Geg Ee A de, i r jrj lz l, Ma d jvs s t bekoltr bs ah i ' jr j ee, Ti n' mejdan mue k me m' dalun; P et u l td 'id e i s k l a ot j g , Mlevr ped t iskl, a r s o ' hei D edped t imei hn h s o ' jl, Pse edhe gruen rob do t' a mrr!
65
70
75
80
72
DEKA
LtaGegi n dr k r; er jrjt ' o Eh Gegifr v d jrj ot r, Fort a vr kur e k kndue. D jav vehten e k majtun, Bk pe derta tehne, u rj jri j u agr Mish taroit aj tue ngrnun, Vn tveeeh tep: r j d u Edh atin e k majtun Tguii n srjteiqtn aj rzt ' tac u iu, Vn me p per uj tue i dhnun. Krye d javsh, mushun d jav, Vhe Gegiek pou: etn jrj rve Nilst md ks'an oor j i ' ah ihps ' br; Me d duert Gjergji e k kapun, Me gjith tok edh e k shkulun, Opt n' vend edhe e k ngulun. Knka mbath e knka veshun: Paska veshun petkat arit, Pask n s t f init a jesh hpa en lor ; Zgithka gjokun pullal, Iavnfei teidplah rnn rqn uls, Iamrhnm stt klaa ete e ha oln, Edh nns aj po i bn z: Hll nn,t m m ab all, i e ' Mir e keq, shka kemi folun!
85
90
95
100
105
73

E i ka puthun nnes doren. Amanet, mor ti loke, N' kjoft gjikue me m' pr Harapi Lot per mue ti mos me derdhun! -at mrbr Zt t rett Hj, o i, oi e uj, S 't o i o o j o e es 'k r t ,j ,l k aej t . E k m top n n' dor rre uzi , E k ha mbi sh in t' atit pun p , Eh nsnprt gasptt d iu e ' it hai, Tue zbardh drita prej sabahit I k vo jtun n' de e Ha it. r rap aj emr,Hrpiz! Nda i aa Nuk k ngae me ndj sod n' h, Pruedln a fst mjai, o o e ' t uh ' ednt Sdd jv s m k efae; o a i ' u jln Sdt kytdem t ap o re u e ' r! Kur k p Harapi i detit N dr na Geg Ee A, ' e jt jrj lz ln Shif shka bni ather Harapi: Lkura buejsh per at k lidhun. Ah tt aiiGeg Eei, st u t jrj lzt E kah Gjergji paska shkue. Msutt bezg iai: o u, r ou tt Gjj e cof kur gj s'm t'b . a t r und j Ih trHrp iz st ur aai
110
115
120
125
130
74
DEKA
E m'topuz m' t edh k sht. Gegikytprek uu: jrj re o ln Prb ky tpz irsii em re oui rht. TiudohGeg Ee Aia ' rd jrj lz lj: Dl -kdl,Hrp iz! a aa aai Se m t ' hon Gj j Ele A erg z l. Emtpzm t eh k st. 'ou ' d h M lgt d kav iak niu, ' u ' y rhe jtn Tre pash para m' dh e k ngulun. Dekun m' tok r atbot Harapi. K marr djali edh k zdrypun, Iak paaky t z. a r t re e Huku Zot e ki ht' fal bet i s un: Tr pllm buzen kishte pasun; Kst ps vsi s ' zgnbri: ih' a ehn i hu urt S dy vet me t me u mlue. Kur k ndie Mbret Sylejmani, Paska shkrue m'at der Stambolle: Trima k e trima s' k, Por si k trima n' Shqypn Sik Kal a s ik Mrt, ' rji s ' bei S t k ss d t . 'ik o aa 'ik e i Ksht Kaeli po kndonte; Rrokull oda po e vezhgote, Po e vezhgote tue kendue, Ve se Osja, trim drangue,
135
140
145
150
155
75

Vsi kn s iakst v: ehn gs ' ihe Knaa nt s ih'u iply; g t a ' stte eqe Prandaj knga kur u krye, Zmat knot!sitaKlt r ' edf ' h aei, Vs to p,MtZnlt e e ht, o e eei: Mrr Vuksanin e Sinanin , Edh mrr Kerrn Zagorjanin Edh dilni sogje n' v; Pement ts tjr, s jsa ah u E thon Shkjau se bes nuk k... KhtaOj,esge dee, st h sa ojt uln Oj edem m feuue. sa jlt e jt ln R me fjet, njaj Oso Kuka, Prs p f j,ZlqGua o ' o ln o ei jk, Nuk po fln as nuk po kotet: Naipnss fr m ga p iztt j' ' ot, e is, o oe; Pse ka her dikah a nis, Me nji strug per krye mertis, Vall, moj Zn, a din me m' thn Se k Gjuka don me zn, Q ne tr k dl n v i pr er a e Thektueshem udhs tue i ra? ZlqGua nizgsknt ei jk, j o hie, Nji zog shk t p ej V inet ine r ran , Kah Prevlaka kmbt po i thek, 160
165
170
175
180
76
DEKA
Me qat Mirkon per m'u pjek; PeqjMrj iMltt Z s a ika ai ' i Paska dynd nji t' madhe ushtr Edh dashtka, n'nt t, p hn, Mrend n' Vranin sande me zn: PadjGuo faiea rne jks jl uk M ipuhrsne aosk. e r st dr t ua Edh fjals i ndejka Gjuka', Pe p kdegea epr, s, nu jlt a Aj ne pjek m' Mirkon Serdr, N h pe p,m t tahai a st jk, o ' rttr, Shtr pag pse e ka Se i. ejt ue rdar Por nuk d a mendue mir, S n uhr jn kea lr.. e ' st rnt i. Mbasi shjzet pa'n prendue, M' k us ija atbo u u mb htr t e, Per me u nisun kah Vranina. Shtatqind pushk qi oi Cetina Eq Mrj ukst p i ika ihe r, Tok u nis v e v s en Beu t Re s Croeii, rgt ' jks ' enjvqt
185
190
195
200
205
77

Tuj shk v er m Zel ; ue ist bas iqit E ato katerqind pushkt tjera, Qi u kish'pr Gjukoviq Pera Rjeks u nisen mbi lundrica Tuj voz kah kavi it a ca, Per m' e ms t' zezezn Vranin N bl t Lsnes-na kai ' l ' eedr 't rhn. - Eh! moj Zn, psh t dy st, Shkomi Osos tash te kret, Eh mvs ai m ituj d 'eh tj ' he, S ne tk es ne u i pr o i pr j K ue Knjazi m' e rrethue, Kytai prmiaskru! re tj e ' hute Pr n dna;peOj fe o, ' a dl s sa jt Nuk , jo, me kat r ve e t Q ik qt a sgen v. i ie j oj ' Vet Moskovi at me zn, P iazer gui s eln; jr jmn ' Pse k ndolli Met Zeneli Met Zen - e Vu san Gje eli k li, E aj Si nani - e a Zag ani, j orj At fusha k marr gjm At toka dridh nn km! HliiDi abt tel yl rts to u Prm ipdetspet r, e e r hu hns Per me i pr s' mjeres Shqypn, Os vj nikbt r, fh, , j o Kur qe Mirkja ndolli n' v,
210
215
220
225
230
78
DEKA
P,atu,sgas ek p?. o he oj ' .. Ek p,s k ntefeu; ' dj u jtn Por nde pr k zate , r ita tun Push Shk t p r m' a fil , ken jau e i lue Prs t pskss t jt are e hj ' uh i ' e fu. N'uj t'Moras tek beh ushtrija, U zdath Gjuka, at e vraft buka! Evat bk s teev rf ua i u r! Edh va d t a me i r ut esh j , Kesh me u kapun m'breg t' Vranins, M ul stkdemet Ctns e i he jlv ' ei. Prkert ibr iskns o j rj ii hi! Perse at 'i Kerrni Gile Ine gt m krjie dj ai ' aafl, Teianisimll tbli, u jt h 'ue 'alt Tjefosim rn t zli. u tf h ' e alt P,tkqt iZgrai o e ii aojn Kuku, majko! Gjuka bni E r dekun pik m i pari: Asht raft gjithmon tradhtari! Pors k n bur gj r i ur ji r uet T'qese m' korba, grumbullue n' ar, Et avano kr t z, ' rs dj ob e
235
240
245
250
255
79

ohen korbat per ajr, T uphjlu et upri ' stele ' ez: Nahuhrj eMlttZ jst stia ai ' A hr xn muphjlu, t e i ' stele Kur pau Gjuken dekun shtrue. Por, qe r p tr bre a , n rap shn Tr bre a - si tr Zn shn a, N z tevsu pa tnn. ' u ehn rp r a Krnibrt azlj amkn u j ur ' bo niu, Et akt n dr lkn ' e o eiu, Elk t aktzme, eit ' e rn Edh plum t' a kete thmren, Q t ds k t zts; i ee ' aee Shum gerset at potera, Shum do nna at i thn vera! Qe edh Mirkja kur k p S prbl kst pie n v, e e l ih' rtn ' iidem-uhrsvkt, Bn jl st iai Peik adVai sht, s a rh rnns aai! Eh uhrj a hr ne gt: d stia t e dj ai Krisi pushka at batare: Krisi ltin xhaverdare, Krisi dilke edhe breshn, Uho Lqn em sti 'i n ' n.
260
265
270
275
280
80
DEKA
Ah! gaj bre M t Ze i, ret , e nel Ah! qindro, bre, Vuksan Gjeli, Mos e lsho mori Zagore! Nu,Snn be r mzr! gl ia, r, ioe Pem ga k dihtsk, s e js, e rde ua Asht tuj ardh tash Oso Kuka. Aman ,Zot ! kur Osja mrrni S r behik s na vrn, i rsn rs ' jj rii Me t het e dis bur rid ra, Eztt nprcra aei ee ur, Se k n un f ' je dez lak Vr a! anin At qiell m nuk u p, At pushk m nuk u d; Njekaq tymi erdh tue e mlue, Njekaq gjma erdh tue ushtue! Rrihte ltina edh dudumja; Pors b ni vt plu : i resh e mja Jthngidanprkea isi jnj ee nt, Neper kneta - e neper mreta Terku prnn t vt! u ete e a ' ea -Eiesin o nn t skea n hfi j a ' hrt, Eiesin ' hr n a v n hfi i e ' t Dem er,q auknr!. jlt i t a .. Po, a d 'im , mor j sh a, ro, end i u kin Iri dem j khCtn rtt jlt u a eia
285
290
295
300
305
81

Per me u mbetun ke Vranina? Per me u mbet nen arm t'Shqyptarit, Vcpe lomss Gsoai?. e rj lke ' opdrt.. Kai a hr!s kmdri t uj jn, t e ' a etn ' e, Pr k aaknn me niu o, e t a ' jt j j, Ek n bl knds cra e ' l a i ur E nper curra - dis burra, Q prMrtetoet vt i e be rj ' ea Nuk u dhimbet gjja as jeta, Fr p du s sdn a v ot o re e o ' t Su m z kn prt p.. hm ii e ' . Tue kri p ka p i a d s ush , Tue korr deka krena m' Shkj, Tu s sedisi n qel d del he e hnrthn ' il y ila N pe t Lmtukqqel. ' n rj ' ii u ila E kuq ishte edhe moraa! E ag drit Nep r kl a oi a. e la Kur pau Mirkja djelmt sharrue, Me m fr t' cill k har , arr yme t i'n rue Aa,Zt s utru! mn o, e ' ebe Oren xuer aj t' Karadakut, Xuer taga'n t' dryshkun prej gjakut, Etebiepria u rt os r: rn skl t Mltt Z! Med, ooa ' ai ' Ir vu pridhj at os uia
310
315
320
325
330
82
DEKA
Ema s t gihuhrj. bs i jt stia A,kdl,be zg iskns h aa r, ou hi, KiiOj n cr t Vaie, rs sa ' ur ' rnns S k dlnn v t p v, e au ' ' a S n lgZns j ter! e ' o ah u Edh m' kamb atbot u ue, Me tagan n dor shterngue, Fl em t uyhteske l ' a rs u hu: Priu q t soamkn os l, i ' hf niu S khsrfl in kriu. e a toli dn ekn Eh! moj Zn, po t'ishin ndeshun Ata burra te kerleshun, Q m t frnkibnskn, i ' ot u hia Q m t ret s ibntria i ' rb ' ukn, Nohaztnru s ks'Vaia dst o dre ' ih rnn: Por n' qiel ndr shej kn l y dote sh l kro a! Pse, p u ndeshun kta sokola, Briti t' madhe Preng Mar' Kola: Dredho, Oso, n' Xhebehane, S n r Ska pe aae e a hju r' sj n! M ir tni' u ne bre e iz i k dr er,
335
340
345
350
83
Kht upne ml eder, a ' rj pr ae jre Sdeh m spj,j,nibr 'rd het o j a Kah anmiku t' ket nd, Si m' atbot drodh Oso Kuka, Tjuniprjt khsk. u jt epe a ua Kjan kjan o Z na, kja i, i j ni N' ato maje, k ju hani, N aokoe k j pn, ' t rj, u ii N t i e j r n , 'a oh j ,k ur i i N aovle k vlzn, ' t al, aloi Kaielt msipsoi jn ot o uhn, Pers t e ash, eh n ! 'ata cu rra Kan me mbet eh! njata burra, M a kje q ikn riu, e q uds i ii rtn N am en lfq ipttvdtn ' r ' ut i ai aiu: Qi edh vete i kini msue Me ms anmikun pa u frigue, P u frigue, po, me ms anmikun, Nja m' dhet v m i b me h n, e et e iku Msm eljpr'ztkriu! o e ut ' ie ekn Prsk t bj sds jn tjpsn o ha ' n o ' ae u au: Per gji h s kjau u rr n. th ns h asu S'kan shka bjn? po, a thue, mund t'desin? T dsn p nkknsk pei; ' ei, r, u a ha rsn T dsn p,s ukndk t Prt ' ei, o i a e " a E t' a marrin vesht Shqyptart, Se m mir nen dh me u kj,
355
360
365
370
375
84
DEKA
S prt gal m nnnSk. e e ' jl e dj e hj.. P,l t dsn-sknsk pei, o e ' ei 'a ha rsn Pe q,Mrj ts de n v, s, e ika ah ul ' Kah Lesendra edh' tuj r Tinz, neper mal, Gjukoviq Pera M Boat lt s ea e ic ' e i r; Ejn eSkjteVai a u hi rnns E ja b m u r t' ins n e sht Cet , Per me marr sod Oso Kuken, Qi me ta ka pase da buken, Qi u k rujtun mal e vrr Q uk mrju ezesp: i putn r h Por, s'din Shkjau me mbajt miqs! Aman,Zot, kur duel Serdari, Se k n V anin z ! ' je dez r a hari Aman Zot, kur mrrni Pera, S su kiiabt ptr! e hm rs to oea Por kur rn Shkijt e Vranins Shum u krisi plumja shpins! Pris q m nint ge os h, i ' j a jmt Rie tr edlpe e rtt ur e rj mt Tuj ushtue - e tue shkumue, Shkaperderdhet nper zallina, Asht u derdh Shkjau te Vranina, N'vl Sqpa ketteiprh. a hytrt rj u es
380
385
390
395
400
85

S'lufton ndryshe e rrebt kulshetra E me dhmb edh me kthetra, Zamesrultefare jr ufl u lku, Kur drangojt t' a ken rrethue; Si i qendron sod Shkjaut Shqyptari Prdt ae,q il iPr: e h ' ml i a ai Kmb per kmb, tuj qit p d, Tue korr krena neper Shkj. U jan ndezun flak breshnat, U ku jn g n' dor ta t, llo jak gna E u kullojn gjak edh zmra, Vs vni s ulttr. e e edt ' o hma Pr db:del tel o ' o ili u -Ih'tel m a dt prSk st u ' t i e hj! I rn ndore Shkjaut t' terbuem Tiht t v edet sium.. rde ' rm ht ' hte!. Oaat lm,q daejtn t ' ut i hn ee, Oaat lm,q skevtn t ' ut i hrn ee, Qi p Mber e v nd t t Pa , er et e ' rve Qi per erz e nder t' Shqyptarve Derdhen gjakun tuj luftue, Prit Prtup'npne os ' a a uu!
405
410
415
420
425
86
DEKA
Lt ukot mvr ldn, e jf b or eia Bt ukohnmt esia u jsi oi tn, Ali br esrtn: kl, oa eoia E d t kn e n mal nd i Zn r ' doj ' o , Edrt kt n dtuern, ' e ' j Drs t snrsndelehn, ' hdii il Ata kurr mos u harrojshin, N' k e n' val e po u ken shi . ng l r doj n Ena ga,q kndke jj jk i a iu, Bn oZt q t js tevu , o, i ' e u le Per m' i a x zmren Shqyptarit, Prkhvniegaet Prt e a ed jh ' ai! ovl!Oj k d t jt? P l sa o ' e Oso Kuka a mos k mbet? N' Xhebehane k zatet! K ztt n a klt brtt ae ' t ul ' aoi, K k b mnin e Zotit, S prt gal nkk m elhe e e ' jl u ' su, Shok e ve p p i pag t t er a ue Tiht t v edet siu. rde ' rm ht ' hte Kur pau Shkjau se pushka mni S khvu s khLqn, i a a, i a ii E se mbet s' kisht' Oso Kuka Me t t' vr perj t k s , jer m, ash e uka M' Xhebehane u turr m' at hera,
430
435
440
445
450
87
S,krt lhj khPadea i u ' soe a rnvr, Vultbear na zjnt rle lt ak jj goi, Tue zuk si rry a e prr . at m onit Nbooteilt jt Kjzt 'rhr u u ee nai Niidvt kynm kl tplai, jqn e ce ' um 'ulzt M t' permendun kah trimnija, Njaq u njiten mbi frangia, Tue thye muret n'gjak t' perlyeme: - Por k gioben shpija e thyeme!-KiiOj abt s ui rs sa to i ln, MemCtn ivjizn: j 'ei ot i hkdl,Nkl t vat Zt! A aa iol, ' rf oi PekitoeOobrt: s t hn s ao Se s' k pa Shqyptr me s, S devhe eh t! e jg etn d Eh zar idabrtt d jr h aoi. Aman f i k h Z t, , al jos im oti Kur k dhanun zjarr barotit, S dih Vaiaeske e ' rd rnn hrt!
455
460
465
88
DEKA
S heh klaprjt! e ' jd ul epe Se edhe L'qni ' k gjimue M' kal t' Shkoders tuj ushtue! Qpa tela gretea er, jgl, u rn: Kemb e trupen, krah e krena, H etmefaeskdj, y lk hnia Shi mje m' Vir i hodh du ; i hija I hodh duhmja shi m'breg t' Virit Qepr gur e g t nir a, jym yr it. Eni, eni, mori Shkina, Ei eit Vaia n, n e rnn, Mblidhni vet nper shpat e prrue Eh! Kortart e djelmve t'ue; Edh msoni fmn mbas sotit Mst lkontkss Ksroi, o ' amj o ' atitt Peube stt q bs eZtt s jn hrj, e ea oi! Njasi gjakut qi Oso Kuka Sod k derdhun ke ato suka, S prMrt s prdt t Pre i e be, i e h ' ' av Vlon se nder dej t' Shqyptarve. P p udeu n fat azi r, a jgn ' lk ' got S OoKk n klt brtt i s ua ' ul ' aoi, S k m r fs iSqpai ' e ii hytrt N'thoj t'pangshem t' Gospodarit! Del n cl krue ili ' ia u u, N' Vranin s' parit u zhvillue Trobojnica - kjoft mallkue! 470
475
480
485
490
495
89
LAHUTA E MALCS
KANG E GJASHT
Dervish Pasha
ARGUMENTI Ndersa n'Yildiz-Kios, n t'errun t nats, thrret jacija, a r n n i la mt r p e Sh i i dh i k k n d rt i t h j t r i j j a r j q pn je e er o ar t y e Sltn. Pr knestmv t rjs rutr i lr klxn s ulai aa udrhiee oe rgai agt alo e h hj ej nei s sh ekqaekjes h inake m st ie o jr, e 'st ej u e st grum e q hle e Sqp. Hn t Mrt de n gu i ed fl e pr p alt hins y e bei h jj n l e ngjarjet e fundit. Ankohet pr rmjen e Vranins, t Zets e t Podgorics ndr duer t Malit t Zi. I parashtron rrezikun, q i kercnohej Shkodres e Shqipns mbar, dhe i lyp Sulltanit t drgonte nji ushtri kundra Malazezve. Mbreti thrret Dervish Pashn; i urdhnon t gatoj(baj gati) pesdhet bataljona e me ta t nstprbli elfe. ie e aln uts Poeti e shef punn ndryshej dhe mjerohet para luftimit, q d t zvloe de q ade sd ti sle te pre z e kb o hilht h thu 'o ' ilj jtr evq o, vj e gjak. U drejtohet bashkatdhetarve t hutuem mbas t
91
LAHUTA - Kang e Gjasht

Hujve, t dm e t'anmiqsuem ndr veti dhe i keshillon t lidhen me bes t Zotit per t'i dal zot vendit t vet, perndryshej P r nd j v t k p r t i v me s p a n e r n s n n S j d ee ia e a e ' r hu l ke ob e h , he djelmt dhe nipat dikur kan pr t'i nam, po qese per faj t tyne ka per t hup Shqipnija. Dast, mnija e inati ndr bashkvendas e lgho atrn i cl i selt Zns e gd n dsi, e pvt istn uoi, ii jle a , ai yhm e a ti klxj s kr sy e tj kn pr ti p Ggt e Ts ni t ' alo e u `t i a ' e okt j faeeniqliikhlfon prnifau eprniSqp jl j lm a utj e j lmr j hin. Pa nuhlht e spea t rj i njle pei, k s n rp gsloe hrs ea galn ott e i e vegim profetik shef ditn e dshirueme. - Dervish Pasha kapet n Shkodr me ushtri dhe prej kndej dyndet n tr drejtime kundra Cetins tuj ndjek vn Podgoric - Kernic e Liq t Shkodrs. K j z N o la n r a qe ku ht m n n er M a z. N z t t j n a ik l , de k q, t s ri i d al ze i rin(atn bra e ga n lf N reht e Re uhrj e rjvj) ur r ut. rte jks stia Knjazit bethet mos me e lshue Cetin. Lufta ndezet trishtueshm. Pasha shtyhet por Malazezt trima s'ligshtohen. Bjen Zeta, Podgorica, Viri e Kernica. Ushtart anadollak drejtohen kah Cetina. Luftimi ashprsohet dhe arrin kulmin. Malazezt s'lshojn armt e krahit dhe e dbojn anmikun deri n V n P sh t s i t j p b e o s p s ( s r se ra in . a a a ht , u as j rr d h ne e hp e ) fitimin ball pr ball i qet Knjazit nji ushtri t zgjedhun permbrapa per t'i kput rrugn e Kryeqytetit. Krajl Nikoll i kujtohet dredhis dhe terhiqet nder male, tuj i lshue rrug ushtrive anmike. N Berlin dika vlon dhe poeti mbyll kangn m nipvtepej)ironike e j oej(yte .
92
D E R V I SH P A S H A
N a Ydztetir Jca ' t li u hre ai, Zbret te dera Kapixhija, Kapixhija i Abdul Hamidit, Prm iav sui drss zdt e ' hln e ' ii; Pe ps nhn p ih'uepat, s, o 'a, o stpn rp Me ndj dera neten hapt. Kr p pi q,sim aea u, a rt, e h ' thr, Nistk j bh t dr: j hetr a e e ea Nji shtektr me rryp shterngue, Sprjl tri drn g heve iqt e i, Lg enrg edeztteiske a da jr u hu: Rut lrt kst mreiskei rg e ag ih' r hrt! Edhe lyp me h te Mbreti. P ks j,mr t da o uh oe i jl? Kush j ti? kahdo me dal? Kpxiap inpfa aihj o e jl; S kp ih'pn m n.. e t o st ua e dr.
10
15
93

E s' muej mrend kdo me shpjer; Jo q m e me t s i rend dhe ' ht, S dlpa,dras mn t'h. e e rp ozn ' ud Se kush jam, pse m'pvet nuk k; Se u v h b mbi dh n e ije j , Znstkaiinrt tefh: hetr ga u s Se un kam kn e nuk jam m: Kam knmoti n' nm e n' z, Kam pase tok e kam pas gj, Kam pas dhn e kam pas dh, Kam pas plemet me tagj, S m imr nroul. i ii 'rkl Ose sd pr ps gihuj fh! o, o, o jtke, Un kam ngel nn zgjedh t huej Em ikq,nmky t vni, ei dj 're ' edt M' a bn gjygjin jasht kuvendit; Mimertkta,q m l bb, ' 6r o j i ' a aa Edhe mue m' man mish per krraba, N' da per t'z a n' da per t'pjek, G i h ia i 'v j u ut k . . j t s t jt t ej e . . Prandej kt pash t' madhin Zot! Mos m rrek me fj l t k a i ot; Pse edhe ngae me u tall nuk kam,
20
25
30
35
40
94
E pse e zez e kuej nuk jam, Vs n koh ezz evtt e e ' jsa ea ei, Mpemqt p ,pr Mrtt 'rj 'i, o aa bei: Se mue Shkodra me ka ue, Prnidr u miadru: e j et n ' ete Prnidr ei kbt z, e j et ' o e Q ik r s mee Sqp i ' jrs hyn, Qs s ik dentkjh, h e rqi os Eh nrf gapi n g. d go jrnn j.. Kape ja e i k pr xhi dh , Fl t Mrt aek st. l e bei t a h Kur k dal trimi te Mbreti Lg enrg,s ih'kn iskei a da i st hrt, M t d gtaa k r ' y ij t j Eh khk ns tek d st i u j: Prjt t ad,ll Mrt e e ' ne aa be, A ti mahe Mbret m' Shqypn, A po Mbret sht Knjaz nikolla, Qi i k mbledhe cubat n'Cetin Euk piketkhSqpia r rj a hynj, Edh mrre e k Vraninen; K mrr Zet e Podgoric; Na k thye atj ne Kernic, K, mos t'kenke ajo Mirdita,
45
50
55
60
95

Q m ianau ayhvn i ' dln t oi: Si z t pu en q e k, an shk i Edh n'Shkoder pat me t' h, Me u b krajl aj mbi Shqypn: PreSkda tunjttjt! es hor, ' ga ea P ih kyteSqpa. o st re hytrs Prjt t ad,ll Mrt e e ' ne aa be, Ahqdr t pe Sqpie, i o i rj hynjt As nrseeniuhr, e dyh o j st Q t ibeMltt Z; i ' jr ai e Pse ksht gjall ma nuk u rrnueka! Ka ndj Mbreti edh e k ndie, E k ndie edh sht idhnue: on e thrret qat Dervish Pashen: Pa n jo, ti Der ish Pas dig v h: K a pu tuj u tr , rdh na ash Tjutset upr u rh ' ez: PeqjKjz iMltt Z s a nai ai ' Ka ue m' km, po thon, nji ushtr, Edh dal k n Shqypn, K mrr Zet e Podgoric, Me Vranin e me Kernic, Edh n' Shkoder do me r, Per me e b t' ta e ve n Sh , n ndi kj M'e b Shkj Shkodren mizore! Philibsk psht tbre stel ahe de aor, Edh del n' at Cernagore 65
70
75
80
85
90
96
E m'a bn Knjazin terbjet, Qi S ptar k z e i nge hqy t n t, Es p iln j m gelsn ' o , o e jliu, Nbehenvr a teuvriu. 'jsk 'r j u adsn Mori e mjera Shqyptar, S tskimt gihoen z, i 'ho oi jtmn ' S t skimt tek i ho oi u j! Veprvet nga teul, jt e jt i 'jk u Veprveeme prme, jt e jt uj e uj Hr nga tad hr nga t he, e 'jk 'n, e 'jk e uj pa t,u ndrrue kurrkund neshtrasha! Qy ky Pasha, Dervish Pasha, T' r t n ush r n k k ue reb ji t am E n' t do me u per ue, per shk Per me u ndesh me Karadak... Prm t l eh i hr m ga. e e ' de ' e e jk Po a njimend thue, se Dervishi Ket ushtr nen arm e ngrishi Prm adm t dl ztt, e e rh e ' a o Edh hekrat me t' shperthye, Qi dermishe t' kan kmb e duer, Et mj rbts s d s kr ' an o ah ' e ?
95
100
105
110
97

J,m' ske Drih s lt o oe hrt! evsi ' o Prm adm t dl t zt e e rh e ' a o E per t me Shkj me u vr: S a zntlrns ek, e j aa i ' Se p si, ka k r rej hdo , Kush s' k knd ve se k k ue, j. Pra ve preSabla o j jn es tmol Sd q thj nSkdrNkla 'o i ' 'hoe iol, Ped vt,p,eh ma stt s o e o d bs oi M t mjrbaos mtt e , at o j i oi, E, tue t'ndrydhun per nen thmer, M tnusihnm khl n zmr e 'gl hsi telt ' e, Edh gjakun me t' a p, M t askm jtnuj, e ' hi ee n Em t ln m uklmd. e ' ' ab b h.. P t dem,Sqp k ik? o i jlt hyn, K ik dem,q stprt jlt i o e M' arm me u ue edhe me ms, Me ms m' arm, po, t'prjt anmikun E, pa dhim, m' parzme elikun Me ja rras, e Knjaz Nikolls M idfu eh Sabl, e ite de tmols S Sqpaiizt ivtt e hytr oi ei, S s istoe Skata Mrtt.. e ' hrht hju s bei?. A,p!dem,q t k riu, h o jlt i i rtn Ata moti t t'kan r,
115
120
125
130
135
98
Eh vdtiaknniu: d ei a jtn NiTr eter Sk jn uk jti hj; Dikush Grek, e dikush Zejbek; E kurdo qi u k qillue Kaprt,j,sknqnre t e o 'a idu, PrprmrteprTr o e be e uk, Por per Serb e per Greq; Aj, t' a mj Turkun n' Shqypn, K,t abjvni Sr y ' edn eb, Ter,Geu t ab n sp; jti rkn ' ' h Eh sit knprpr, d ht a e ae T' kan r mohit per timare, Prqflq eprbglq, e ylae e elae S tks'kn t nigu hr i 'ih i j re oe E jo nn e zoj kunore, Zj eGegi Ksroa oa jrjt atit, Qi s t en sti e e mot 'end n a Me e nderue k rrokull bota. E pr ej t gi t e ok and ash a olla T bjnDrih et bj Nkla ' ie evsa ' in iol, Et alj tui n ga, ' n rpn e jk 140
145
150
155
160
99

Et azn spri t na, ' htn jk Si mo' Zot m keq per t, S k pim p m s, e ' rt e e S k pim s m p, e ' rt e e M t pstu t Tr eSk e ' ohne uk hj, Prit ih nn ep da os ' s' a jl! K Sqpanijne' fa t, hytr dgoi i jl: A me hjek sod mn e res, Z6em t' k e do ng es er eqe ' atrr , Eh t frm eldnibs, d ' ot ' ih j e T frm eldnibs t Ztt ' ot ' ih j e e oi, S Sqpa q eldsi mtt i hytrt i ihhn oi S nksie ne t he, e u htn dr ' uj S qnrn prAdt uj e idoi ' th ' e: A se n he Shq ptar , drys y ija K me hup, e perendija, P,t adn,k m uv o ' ii e r, TjulhetgihennSk u su 'jtv hj: Pers dita k me ardh Dk ezz edk ebrh i e i ad N t cle Ska Tru ibe: ' ' iln hju ukt jn Edh Shkjau Turkun e than E e ngarmon aj jashta Europet, M ga t o q ri enoe, e jk ' n, i rn gpt Ts psideds ve: ah qn ia jt P a dt Ska,p bn euge r, t i hju o jt T' dm n' mjet vedit, jue Shqyptarve,
165
170
175
180
185
100
Ep zl prg6h t t Pre l e iu ' avt P dstprAdt uj ahn e th ' e, Prktbs,a d t usuj e e e j o ' he, Pors s t k a n' uj i huhe ryp ; Pers trim e dhime nuk k, Per k6edo qi nuk sht Shkj, J q ik prt mrd u. o i e ' r o h.. Emspin s ve Mrt, o rti e jn bei S ve Kal ave Duei e jn rji jn alt, M j phu pe tov t t; e u ste rj hje ' Pse, si thom na kt n' Shqypn: Sk t ahj uk nihr, ha ' a ju j e S'a zn gjarpni Kurrnjiher... S"j jo t ejt qi e ps n S p n 'hu htoj hqy nn, Q j bj vni lrn i a in edt i: Jne Shqyptart, e kurrkush tjeter; Mnenmn,peh faevee; ai 'ed s st jl jtr Eu padjp ev km ltr n rne o t ' ee, Qi,po kje se hup Shqypnija Prfjt uj krt rie fia e a ' e, u ' rtn mj Et ue np:n kes gal: ' jt ia ' j e jl U a ln Shkjau ndonj per mll: Ektfam "aut Ml" e jl ' Lht ' acs T'a kndojn, ne fryme t'idhns T'u a mallkojn shpirtin per s'dekuni E t' u namin rroc e koc;
190
195
200
205
210
101

Pers sht dam, po, pasha Zotin! N'z Shqypnija m'e shkue motin E me fsh ajo n'robn, Tue pas djelmt qi per trimn Iprednn fstt tn, emne ' ie ' a K bedel ek mr hn. e j ili e er a Hj mjZn!s t dktt? e, o i ' ue A thue shof un kurr me s, S Sqpa d tbj m nifa e hytrt o 'in ' j jl, ZtAdetkaprtidl? o thu t e ' a Se mas Flamurit kuq e z, Gg eTs fseMl e ok, uh ac, Kan me dal nd here n' ush , o'i tr Me derdh gjakun per Shqypn? Po, pse jo? Me koh e pn, K me endire e k me dhn, Gp ub nkjtnktseul j a u e 'e hkl: Ksht q 'i he d j mr ll, i r ka uke eku Dnmne s t ihelj. adj i ' st o J,p,dt d t ao o o ia o ' gj, N t cle tkfs iSqpai ' ' iln o ii hytrt K me u mledhe edhe barbarit. Qi dr m' shprt e ka poshtnue, Me arm n' dor k me i dishmue, S a prt gal s istoe ke, e j e ' jl ' hrhj uj S rbs rinnte t he, e o ' r hmr ' uj 215
220
225
230
235
102
Por don koh, moj zmer val, Qi S pnij m v di t d hqy a ' e ' al; Pse vjen moti per kadal. Prnidt bj kuda ns e j i n prht 'h; Por nuk mkmet, jo i'Shqypn... Pa kofa ts ktilj, r, t jl, ah t ' m Epa kn fle t iazj: rp gs iln ' m Pse po ndiej ke atje kah Shkodra Fort po rreh trompeta e lodra, Fort po ushton qaj Rozafati, DrihPsak s ianit, evs ah e ' gai Edh n' Shkoder i a ka befun Me psdhet taborre t' njefun: T' tan Harap e Anadollak: Per me e ndez Cetinen flak: Menefa eh mekl ' dz lk, d ' al, Knjaz Nikollen me e zn gjall; Edhe lidh n'Stamboll m'e ue, M'e ln mshilun ne katue, Kuri kl tehnlu. 6 rn ai u igle Heshtu, Zn, mos qesh me mue; Se merzitshim kam qillue! Pjprtgal slde Nkla a e 'jl 'iht iol; S a p ikst d demskl, e j o ih' o jl ooa 240
245
250
255
260
103

Q e el r ' t a i , ip rF i t 'P r t Q prnet Gsoai, i e dr opdrt Nrsesbn j n fst mjai, dyh ', o ' uh " ednt Nrses rnmake t Sltnt dyh ' rj 'sjr ' ulai, Ve si krushku, qi shkon n'darsem: T' tna plumet presin m'parsem. Peeh aeknkn, s de t a a Bes me Turk kurr mos me v, Mos me v kurr bes as f: Me t por me u vr, me u pr, P de a no' hr m a d o ul j d i e ' t h. J q vt Kjz iCtns o i e nai ei P iheti,p,zg iskns o st rm o ou hi, Enklde prst galt u iht e ' jli, Prm umhl t gahiiklt e e si e rzd ai. Shka t'i bjm: anmik na e kemi; Prt detnd tj tei. o rje o 'a hm.. Prandaj vet kishe me thn, S eh tprk prt kn, e d ee a e ' Per Dervishin, n' mujtt me dal Drn Ctn,a ru p una ' ei j rgs a dl; Preh mlCtn eske es st a eia hrt: Duhe p me u n it per .. t n j pjet . Jo, po; duh bes , p et, a n, Per me i h Cetins perdhun, Pe q,Kjz s k ni, s, e nai a de S Drih ed n Sqp e evsi rh ' hyn, 265
270
275
280
285
290
104
Fak eMltt Z, jl a u ai N lfm dlnpa eir, ' ut e au lk N'luft me dalun burr e grue: Burrat mir n6en arm shterngue, Grt me kmes e me supata, Me kosh m'shpin ikat e ngrata, Per me i bartun buk ushtrs, Prm idlnztlrs e e au o i Kunder anmikut t lirs. E ps r e reth t' t Ka aku n rad Ah nige ' fj e' gau st j ih, i ee i jk, E nuk do ve Qevern Sa per t' ngop me r Parn; Prd Ad ed lrn o o thn o i, Do me shkue per dit m para, Per kah dieja e pnt e mara, Burr e grue n km jn ue, Edhe pritat i kan zn, Asht Knjazi si u ka thn: Kan znpritat n e m' n Burr djel gr , e vas a, m,e ha. Qe, edhe dynd sht Dervish Pasha Me psdhet taborre t' veta Edh mrr rrugen perpjeta, Tue rrah lodra dhe trompeta. D uhrnek n tt: st ' r ea Njnen lshon kah Podgorica, Tjetren derdh aj kah Kernica,
295
300
305
310
315
105

Mrr t tre pe mas ve ten r tit Galqntmlnr tMrtt it ii 'uda 'bei: Es askla edtt i t humt ei, Qi,tue vlue e tue shkumue, Tue gjimue e tue ushtue, Vn , p ose p r an land n e , Hr prbl ehr prb e e l e e r, Tash tue hjedhun,thue,nder r, Tash pingul neper kurrn Su ntpst teekra hl 'eoh u arn, Thue n' avis duen m' e perp: Skea tri prMlt Z, hrf j urn e a ' M' Veleik e del m' Rum. Asht nd zha m e vr ez ri al r. Kers topi r hava et , reh ni: K mrr gjm te tn Ballkani. Ah! kad al, br K jaz Nik : e n olla Se ky Mbreti e kjo Stambolla, Se me top e me nizm T'djegin dhn, po, per nn km. A me Turk deshte me u pr? Q,ts Tru tkek: e ah ukn e 320
325
330
335
340
106
Dl dh rue m j p. e, e! rgn e a r.. Prnkdes k m ud, o u i i ' N' pa v s me t me u vr; Preh ti,p,akeiit, es st rm o sjr S m imr ne Kal i ii dr rjn, Krt kt keaq m p u ' e rn i e r, T kt bk,brtt z. e u ao A nuk shef? a k verbue? Derv Pas ' t k rr e? ish ha ' ethu S n mnaet k strge i ' ejn ' henu: Gal pe dr s k m iphu, jl rj oe ' e ste Peeh m t fr h ihu. s de ' ot st dne Se sht idhnue Pasha i Stambolls, Kish' me thn se Knjaz Nikolls S'po ja hak k k pal a urr und la; Pe q,aj,'d krat gal, s, e ten o ap ' jla Rreth e ark aj permb Rjek, T' t ush n e k p jek n tr erp , K dhan besen per me dek, Per me dek e per me u shue E Cetinen mos me e lshue, Per p u b gj dr n' gje aku . Knldbsn p.n me vtt a ih ee, o ' jt ei, Me b pushk me askjer te Mbretit,
345
350
355
360
107

Eh t Prtmsm ikrtn de ' a o e oiu, Q,p uldep utptn i a oh a oiu, Kurdoher me Turk jn pr, Prlr,p,eh prf. e i o de e Mne d ik t -t, adj ea ea Re teilhemltprjt, jks u su ai epea K s' k ve curra e kauba: Per kauba ka dy cuba, Per gjith curra ka dy burra, Ka dy burra malazez, Njashun vezmet mir per brez, Nitgntn slh jt aaa ya, Idht n at psh et per kra ovic t h, Snnxih evtltslg, i hx ela hln Nj -nj kyts bn ee ee re i g, Q,'qn hr m ir spt, i iid e e ua Nkiahe j iahe t ta u jk. o skl " ht: Prt tn mn et tn dj, o ' ed ie Per me u pr me Turk Azije... Dervish Pashs, mandej, on fjal: Byrm! kuer t'duejsh, mundesh me dal, N' da per mik, n' da per anmik, Se m gati, se kam l, 365
370
375
380
385
108
Seno vdnn ktd ' jf ei e h: Bk ems,brtt z, u ih ao S zntq h nMlt z. i a i st 'a Shkon Dervishi tuj u sht Tuj u s e t r e. ht ue remy Ka mrr Zet e Podgoric, Ka mrr Viri edhe Kernic, Edhe mrr e ka Vraninen, Oso Kuka k ka met: Mandej kmen aj ka thek, Per me dalun neper Rjek E me u kapun te Cetina, K kst rhngeaia ih' ede jrn: K k t tr in K ish oll njaz Ni a: koll Eh tolnreheool de rli rt kla Me ja shm, me ja dermue: Ndand pash n' dh me ja gropue. Por se shka kr erdh me dal Neper Rjek me kapun mal', MdiZt t t kohmfl! ah o, ' jsi a S k skeaptr, e ' hrf t oea S h neu lfaa hr, e ' st dzn ut t ea Se shum gjaku edhe k shkue, Shum nizami k sharrue! Kan met gjindja pa u rmue,
390
395
400
405
410
109

Me i ngrn shpzt e Karadakut, Q eh lhjhnfr met gau.. i de sosi ot 'r ' jkt. Msni Turku me fuq; Priti Shkjau me trimn, E ka' u ndeshen me fur: S t unehhnfaeazt i ' dssi lk go: Lum e lum per t' Madhin Zot! T iadavgaetiadauhia ' h im ' h stm, T' i a dha krizma e bumullima; T'nisi topi me gjimue, T flo psk am vu, ' ilj uha t e le T' u perl Turku me Shkj Nim ternt unes, jn ' jti ' dr Shoq me shoq t' u kaperthye, Nim eter stj jn sj jti h: Si dy dema bll per bll Q aj n derannoj zl, i te ' jr 'dni l Krbj gehtmi pe s t ztt n jde rz rj ' ' ei Kaperthye brynash n' mjet vetit, Kukzue shpnet, b kulr, Shtrangue bishtin strumullr, Dyndun pluhni r n' ajr R t uvm t mdem rn ' r e ' ah n, Drt idj noj br. ' a dni a D her Turku u kap n maje, D h Shk e l ere jau shoi nd z , er aje
415
420
425
430
435
110
Tue shtrue shpatin me Harap. Pr krs tei me m ukp o, ' rtt ur e a E me dal prap m' maje t' malit, K n Mlt Z kepk edai, ' a ' j ia jlt Ilhim tk a hr sesa, so ' o t e hjhnt Edhe u ue e zuer tagnat, Es bsatelre i ih u uu, Fulikare m' Turk u lshue. Et iansnm ikece ' ie e rku K me krye, po, e k me kok, Tue i l shue sh d yt ekun pe to r k. At Turkun e lshoi zmra, Edhe vends' i z m thmra; Prudoheslispnn o rd ol hie, E n' teposhte e muerr rrpinen. T'i u lshue Shkjau mrapa per gjurm, E me vigme e t madhe zhurm, Vrap pe vr e t rr t e nd , r ap u ue jek K tete k teln dk, u hr, u e E dermoi dr posht n Rjek, K prap zhgjat i vhet m' Shpin. Eh edo eeqtn Vai de bn e ' rnn. Kur me s k p Dervishi, S Nklauhrniapih, e iol st rsi Fr nihr a n h ihu, ot j e j a st dne 440
445
450
455
460
111

Ka shkrep kmt porsi i terbue; Idht j in k q e: aver ortu Pr mne,zihnialjt r, o, adj gd j la ' Ne m t mrtq ikst n uhr, dr ' i i ih' ' st E ja qet Shkjaut mrapa shpins, M iaprue ectns ' r rgn ei. VNkla ibr iSkns e iol, ii hi, P kst kn nibrml o ih' j iae, Q m n Sksois idl i ' hj hq ' e: Prande'e p me koh rrezikun, Edhe u drodh e u v ne t' hikun; Mori malin Thik perpjeta, Tuj u z m ta t v hduk e e ' eta. U zhduk Knjazi, e Dervish Pasha, Ihnety aovtl t tah, dt grhe t ela ' rsa Mori rrugen per Cetin. Vl,ahnPsan Ctn?. al ah ' ei.. Nkede ahnn Ctn; u ij ' eie PrnCtn ede s s ri: o 'ei ij e ' rn Dp vo aj nBri.. i o ln te 'eln. 465
470
475
480
112
LAHUTA E MALCS
KANG E SHTATT
KUVENDI I BERLINIT
ARGUMENTI Para ushtimes e gjams, qi vjen nga Rumelija, Poeti pvet Znnevtprtidfu s sk Jn.Prjgah eqr a e e ' ite e ha egej st at. Lufta ndermjet Turqis e Rusvet kishte shpthye dhe do t kishte shkue gjat, po mos t kishin h ndermjet fuqit e mdha Europiane. Kshtu nxen fill Kuvendi i Berlinit. Mjerisht pr Shqipni s'mendon kurkush n'at mbledhje. Perkundra Knjaz N k l a iol, s d i v s u s l p s p r q t t d e p a o e n k v n . Ankesat e ao ehn i y, aaie h rnht ued tija t prvajshme prekin dhe thejn zemrat e t m d a v . K t , m hje a e gd m Sltnn iai dr t lr mivsts p o i e u l a i , p n o i b i e hqi tare t ver iut dhe daj q P a Gu a, S dra e Ma ja t i k l j M l t t n lav , sij hko lsi ' a o n a i Z , k f n i t c l t d t k p j d r n r j d e e D i i . K ve d i u i i i i o a e e i r e h n r n t y n im i p d e ba P t n t na n ns r e t e a t t m z r d e a r jt n oe i m e hk u si ki io h breoe s Sqpias k prtiulsu kj s ga t ebtht e hinj ' a e ' h e u , e j ku d r he de i n g d e b ta m t k l t Fl k e d t r ju h o ar a le a .
113
LAHUTA - Kang e Shtatt
Gzimi i Knjaz Nikolls sht i pamas. Ai tashti s'mendon ve kohn e ardhshme plot pasuni e tmir, plot madhn e nderime. Kthehet n Cetin dhe thrret Pl Milanin, t cilit i urdhnon t gatoi sa m par pes taborre dhe me to te niset per tkt sqpae E prst de i e pai e lf. Pl, m i ut oa hitr. ooi h p lnn uts ai a r se trim, pleqnon me veti dhe bindet per fjalet e Knjazit, per te clnihtgd m ehehn fat zamten vl tui. pr ii si ai e jd e lk jri a 'jt, o jo me ran Shqpni . Qesh Nikolla para ligshtis s prisit dhe ns ta tl tj e ksile s n gz t bhj pp a pr t nehe i ' al u hlu, i a, ae o o jst fre e gus pr t ter, vn t sj t dr e stps. A ukn re e jrn ed a, e ea hei t ka s'ndgjon Pli, ka pr t m'a ue n vend Mark Milani thot krajli - dhe me nji her ep urdhn t thrret tan burrnimin n' ushtr. Tjbtvttfa eZnsisle PeiKjzNkl de u a ea jlt a ilt ot na iols h e qorton per gabim qi, ishte tue ba, mbasi rrhet keqas kushdo, q ine n t pdet shqiptart gt arj .
114
KUVENDI I BERLINIT
Deh! oj Zn, t t' kjosha true!

A thue din ti me m'kallxue, Se 'k ndj tue bumbullue Andej larg kah Rumelija, K'aoPen eBlaia a j lva ugrj? A kjen topa a ve kjen gjm, Qi u dridh toka asht nn km? Besa,jo, pra nuk kjen gjm Qi u dridh toka ashtu nn km; PrketpteRss o jn oa u, Kjen havanet e Turks Qi bumbulluen fushs s' Rumels, Nt edt terap d, i u rh Rmlnt tn n ga teel ue ' ' jk u Kah na u pr Turku me Shkj, Me Miskov Turku ka' u pr. Rrmej gjaku shkulm mb dh: Si mjer Zmra e atyne nnave, Qi i pa d mt a 'n jel tyne n eve,
1-10 Rumelija : krahinat bregore mbi Detin Egj. Plevana: qytet n kufi me Bosnje. 10-15 havanat : K.VI.333 15-25 Rrmej : rrodhi, gufoi gjaku gulfa gulfa.
10
15
115

Pers k e ryet n g yk t' hava e, n r nav Kur t rrahin kta batare, S ibnnei,j nipr. ' irt o j ae Bem z 'h ptprt nol, r de a e ' dl Pse tue u rras kje Shkjau n'Stamboll, M zb Mrtnm ps t vt e h bei ' ot e e; Ve se u rn Krajlat ndermjet, Edhe pushka tashti prni. SdtstttKalteSltn o 'ha rji ulai N' at Berlin na jn bashkue, Na kan nise me e bisedue Se si pnen me e vendue, Per ma v paq edhe bes, Prm su lfenare e e he ut gtrs, Zme t ke mn e r , r ' qe, es Tenugr tenukf, u gl , u gl u Prgihvn,prgihmrt e jt ed e jt ben, Giat B nit m' Dt te Z. alka Prtekn s bs ef o u e e Nkp kst,j,sdmid u o ih' o o b h, Es fri n am mrhe e ot, ' r ety, Aj p k ' g h o isht jit mon ar sye, Un tue e pas jam kt do frig Srn bnno ipn elg e a d' i Per Shqypn e per Shqyptar: Ke kta s' kan miq as kumar, Q m efl prt nifa i e o e a j jl, Qi me h atyzot me u dal,
25-30 Me zhb Mbr.m'post t vet : merrzuembrngafroni. 30-35 mn e res : K.VI,168
20
25
30
35
40
45
KUVENDI I BERLINIT
116
Pse, ed q qaj Knja N la, he e, z ikol Lshue dollamen pola-pola, Em ' srg t gd plm, e i tu jn l Me ' kosh rrethe neper km, Shkye shallvarsh mb kup te ginit Me ju dhimt gurit e drunit: Aj po u del Krajlave para, Em faedkr t mr e jl ora ' aa Po ja nis at me kj, Se aj tok buke nuk po k, Behevr s aijn t jsk r e t h: I j tha e i j sh mue, n n kru T tn skmeraelu, e ha rs me P niklz,p niskpde a j al a j ho rj, S q ppl,rehu e a i oli rskn j, Asht ka i del pr j Ce gore ' e rna , P s iulhenitk gar, o ' su j o rtoe S,be faa tk aboe i jn jl, oa rnr. Toka arbnore,tok me nm (Bl me pash e shit me pllm, Psiagad plm fo) ah rjn, la lr, N dprbehen dprvr, ' a e jsk ' a e r N dprd en dprd ' a e hn ' a e h, S prbk,s prtg i e u i e aj
malazez, ngjyr qielli, t shkyem.
50
55
60
65
70
45-55 lshue dollamen pola-pola : K.III,204.- E me i strug... Me i kosh rrethe : K. I, 293 me dollak t gjat sa me mbush nji kosh me to. Shkye shallvarsh : me brandavek
117

S prpn,s prtet. i e i e rg Edhe Krajlat po e ndigionin, P eniij-a sp eqron o dgon s 'o otj; Ve se bashk me Mbret t' Stambolls, P n inpndr Nkl, o a ai o iols Me mrr Plav, me mrr Guci, Me mrr Shkodren me Malci, Dr k dn vendi me Dr: S aZt m amrot, i t oi ' arf Mbret,a Krajl, a kushdo kjoft, Qi v dor m'leter m i pari Vend t' v me d Shq ri, it et al ypta Ase rob me ndj nen Shkj, P g 'd e aa i u a et h t t jt eil ! S,prZtn kot lvu! e e oi- jf edePer pa u b gjaku der m' gi, Kurr Shqypnn a'kem' per t'a lshue. S krt mre,vl,Sqpia e u ' rt al hynj, Fad t nee roulj, lk o ' dzt rklia Ed t bne fstt tn o ' idn ie ' a Kah bjen dielli e kah mrr hna. Gjak i jon po, k m v u , e lue, Nama e jon, po, k me ushtue, Ka me i shkue m' vesh Perends, Eh ilm,nfyt ih, de ui 'rm ' dns
70-80 Me marr Plav& Gus : dykrahinashqiptare 90-95 Rrokullije : tanbotarretherrotull. 95-100 N'frym t'idhns : K.VI,211
75
80
85
90
95
118
KUVENDI I BERLINIT
M' vend Europian k me e vr: T tn n ga k prt al. e ' jk e ' Kr ka ndie qaj Knjaz Nikolla, Se at Europa edhe Stambolla 100 Dor i dhnkan mb Shqypn, Me dale cubi nji zotni: V kapicen m'njanin s, S heh e k ldu, e ' jd ' ore S 'dekn iak flu, e h ags ' ile 105 Porsi krushku tue Vallzue! Lmelm p,ibr iSkns u u, o ii hi, S ne kol t Ctns e dr sla e ei, N' ato koh qi kan me ardh, K me ngrn aj buk t bardh, 110 K me z aj mish taroit, K me p, po vn prej poit, N t d ' fqtm ipagau ae e ls jk, Kacadr me i ndj mustaku. N Cetin mandej k dal, 115 PlMlntk efa iai u jl: More Pl, more yi djal, Nji sah m t' b at os jsh me u n , dal Prfuuos geaia o ltr i jrn, Edhe peja ke Cetina; 120 Pedet a u tniuhr: s u ' p n ' j st Ps tbredemt r, aor jl
110-120 mish taroit : K.V,277
119

T'Skl l n Mlt Z, tn ooa ' a ' Prm iqt u n a Sqp e e i n ' t hyn: N Hten Gu n PaenGc ' o ' rd, ' lv 'u E ato vende me m'i shtrue, Se ato Krajlat m' i dhan mue, M skl m t gihs t de e he ' o jt i u. Emne,s prnijv adj i e j a T miksstu Gc ePa ' ' eh hre u lv, Mbhtm' bjhLket Ml, 'e ' i is ev ' acs S na uk pe pss i jj ju rj u, E me shpat e me konop. T m'i bjsh mue Lekt per Shkop, Eh vni,gega d edn jn it, T'm'a pushtojsh der m'Prrue te Tht. Pe s stu takm Ml, s, i hre ' e' acn T' kem' mrr Plaven e Gucn, At h na po t' r a n Sh er, er rasn ' kod Teljvleeteky ldr u ut al u ce oe, Si ata mzat neper lm, Pa na h kund ferr n km. PlMln tonifa iai ht j jl: Njek pn vs tir me i d ; saj h al S pr' jv s stoe Mla e ' i a ' hrht acj,
125
130
135
140
145
125-135 N'Hot e n'Grud& : fiseteparatMalcs,tzaptuemeprejMalittZi.- &Lekve t'Malcs : ti sulmojsh papritmas Malsort e M. s Madhe. 135-140 Dr m'prrue t That : prrueqixnfillnPyellineBogsederdhetnLiqet
Shkodrs.
120
KUVENDI I BERLINIT
Se as me pushk s' mrret Shqypnija. Vn s.p,fav t mj, u hj o jle ' ia E mos nguc grnzat me krande, Prenut zznt ad, es gc e ee ' ne Peeh jst n ktpn k mr s de ah ' e ar: Prp t ps ks ga a vr e ' a uh jk s ar, Nuk tho Z , a s'e ep kan t oti s ni N vend t' huej me h perdhni. Jo, po, m' thuej n zjarm me rrn, M ir -dttem e ei n ' n, S n fat ad aj d t vt; e ' jl ' ne te o ' ea Por n'S n, be a, s nd t v . hqyp s 'mu ' eta Qeshi Knjazi vesh e m' vesh, Se t k -o bur pr nesh i nke r ej : Knke burr ve me ngrn pshesh, Q s ians m m peiu, ' e i e ' rdke Tu s ' gu vt kmqlu he e i re e a ile Q m utpe fav t uj, i e rm rj jle ' ea Pram fe,prvnet hea e k ' lt e ed ' uj J,p,mr d t ih'prt o o i o ' st e Kamelef me v ti n' krye, Me lshue mjekren dr nen gj, Em dl Ppt n Mlt Z e a o i ' a ' Per n' mos da ti n' shp me shkue M nifre prigu, e jt ukn os re
150
155
160
165
170
145 - 155 Me rrn : mer. 160 - 170 Me m'predikue : memqortue,kshillue.Kamelaf : ksulpopash,kamillaf.
121

E at n de nd j m ndo' k q y ' r, b i rro e, Me tjerr m'bosht me t'ande shoqe, Tjuz m t n sul: u e ' hl S prlfsudsteg e e ut ' ahk j. Sa p luft Mark Mi er sht lani Brs mtt ti s lai ur i oi, rm i un, Q eh uhrsk prt m ip i d st a e ' ' r, Per me shtrue Plav e Guc, Per me shkel Lek e Malc. Edhe Shkoders mrend me i h; Me i h mrenda me bajrak: Me b Shkodren Karadak. Ksht tha Knjazi e lshoi kushtrimin, Per me mledh n'ushtr burrnimin. Pingroi Zna neper molla: Hajde! hajde! or, Knjaz Nikolla, S pkgaj st m fa e a it h e jl: Se vjen moti per kadal: S s dnneik mn t dl, e ' i ir ud ' a P ke'mn s lhna vai o j ied e so j rpn M t madh se t' a kt hapin: S,m ga t dnm elhe i e is, i o ' su, Q' se nder mend ty t' sht ngujue Ne G nji us me e uc htr ue, Sqpa nihr p epe hytrn j e a vt:
175
180
185
190
195
122
KUVENDI I BERLINIT
A th e ls Gu n e sh , ue hon c kret A thue e lshon Malcn e ngrat, Per pa i sh z d pu m' te th t. pra shk a Me Shqyptar, more Nikoll, Mundet nieri ngusht me ndoll, Po s'u shkoi aj mrend per mik; S aal ksi lk e t ihn ei, E v s kishin me dek, M'erz a m' tok me pas me i prek, S k sk bnne t ihe' ' a ha dr a uj! S aagal s istoe ke, e t jl ' hrhn uj N dst tjtKjz andst tjtMrt ' ah ' na, 'ah ' be; S aMrtp ihnn dt vt e t be o si ' h ' e: Fort gabon kush i gerget!
200
205
200-209 E v sy kishin : kishincaktue,vendos.-M'erz: nnder.-i gerget: ingacmon.
123
LAHUTA E MALCS
KANG E TETT ALI PASHA I GUCIS
ARGUMENTI
N t zbardhun t drits Ali Pasha qohet prej gjumit, veshet e mbathet dhe gaton kalin e shals per rrug. Para se te nisej pershendete nanen e vet plak dhe ksaj i len porosi burrnore t racs fisnike shqyptare. Pasha kerkon qi e ama t vazhdoi me qen mik-pritse, e ndershme, dordhanse me t vorfun e bujare m taem I dfo - e vtm ksj - s a d t bne dr n Pj e 'fr. itn ee a e i o it ei e per t'u takue me Haxhi Zekn dhe e kshillon mos te merzitej per t, n vns mai stkt nk i dhj kr ck. Mne i selt oe, bs heu u ie ur au adj jle gus t cls i ln aae dai, ed n de. I qt n en s ra, i e mnt jln ne jp e md e dtr e sj h mrrij i fms i cl te qn dai i ni Ai eya a st irta i ii u e jl j l Ps,dhjt riebjr ti,bsi,kvna iat m pe ahs ue e rt ua, rm enk uedr f e r i mir me ndgjue. N qe, mandej, se Shkjau, ns ai ndodhej lr kst pr t r n Gs, ao vt sd nn, d ti pit ag, ihe e e a u j e, aa a o 'a rte kytn de,prkr sd t ljnem u dru gal n de. re jp o ur 'o eot e a oze jl ur
125
LAHUTA - Kang e Tett

Niset Pasha shqiptar mbyt n mendime, t cilat vetem Perendia i din. Dikur, mbas shum rruget kapet tek nji stom dhe aty pran njaj gurre e nen nji hije ulet te pushoi. Kujtimet e r e ik , q i ke n h h n ve di e mb r S i ni s' a t q t , rz u i rc o es i n t a hq p s l n e t s iqt s h lai t cltamk irbukyh ehk p e i e st un, ii niu rme lst iu a pa kush. Tret n kto mendime sjell syt habitshm dhe prej sptt t mlthf k i arht ni s Hj, vs n t brh, sl hai aise a foe j i ie eh ad ti s ree njs m ni so ai de m fo t lsum, q i i rz, geh e j hk rt h e lk hee i d r he h s ta it h j ue . Pa a k a f y m i r o t em e e d s in h t yn r r s j yt re b nje z re r b t kali dhe Alija ia ngul syt asaj, qo tash kishte nxan vend mbi y b ra e k o t D k r n ze e e p v se k sh i h e a o e s l e t r ni . i u m r et u st j e q bsm ihe Reiu i Sqp, vnie e lqi s Brii, ei st. rzk hins edmt ens elnt qellimet e Knjaz Nikolls, pakujdes dhe shperdorimet e Shqiptarvet nder ras t tilla e bajn Hijen t faqen dhe t'i d f ij P h s se a o i ht O e S q pn s p r j m a m ro ts e i t as j s e ra hi , o o o b j e a b l, p r s t e e i h k n a b e t ve s p a , m hu sa m o hi ues d t u dr iv t t hqi t r o e t vni a pr t pkjes pr reiu t prah. Bt e edt o audshm aa rzkt bskt A i e d h r ve d mt r p r t f i u a e i bir p r Sh i ls s oi a n i a e e 'u l j e i i q pn zui ihii e O, e cl, s n sprlm i e kehiu ni bsn dnmn rs ia i e hbi, p rsnkt j fuqi mbinjerzore sa me zhgul lisat vendit, me qen i pavarrueshm nga tagani a pushka, nga plumbi e gjylja e topit. P s a p o n f n e r d he n saj t s zh u l s , p r i a h r vo uq e , e aj , g l i in o mungon fuqia per t'a ngul rishtas n dh. Qesh Ora e prap i arn rza pr t tihnrj sj fq t rj. Tsm lst n fo omrn e e htupe a ui e ea ah ia doren e tij jan hj gardhit dhe luen me ta tuj prit se shka po i p r ji j O a. Po a o is t z d e b v s nd l l . K l e e g g te r r j h e h uk a oe er u e a i n i P h n t ma r ri ht s r ug G ok f u r s r f a dh x t as r s a r . j u l tu on i ru ej e kehiuiGssedns Sqpiaihen rei. rsnk u i e hinj st rzk
126
ALI PASHA I GUSIS
Dritaduel,diellis'kl,
APsa 'iti rf, l ah, rm r Heret sod na knka ue, Knka vesh, knka shterngue, Paska math izmet dr m' gi, Edh u ulka ne katue, K nis gjokun me shlue, Ivnfi pe foii, rnn rj lrnt Ivnsae tltnt hln aaii, Iastrgnm teklaa heno e r oln: Hidhet gjoku porsi Zna, Porsi Zna n' mal t' Tomorrit: Eh'eze t dr eoort de ir e ea bri, Nnss vta k p itre, e ' e j o hrt K p itre ekhp ife: o hrt st o lt onij,mr t lk, P dgo o i oe Bnmu nder miqve edhe shok'e, Bnmu nder, kush te jet per nder, 5
10
15
5-15 Katue : K .VI ,258. Shalen talatinit : shal lkure viit ase lkure s nditshme qi regjej n Janin. Kollona : K.V, 105. Tomorrit : mal i permendun n lindje t Beratit(m.2480).
127
Mslnt vbgm t kn dr, o ' oe e ' j ' e Mslnt vbgn dr m t k o ' oe ' e e ' j, Prt midlhmtrevl, o ' ' as oe l Prt m idlht nn ett, o ' ' as i a S t prtn ln znt i a a a a; S knbjd pn t rj e a t o ea Ed t dlu drkhPj, o ' a n a ea Dr kah Peja, dr kah Reka, Per me u pjek te Haxhi Zeka; E nuk diej kur k me m' r, Me u kthye dal, me t me u p, Pers s u o nuk k hteg rok . Nsss vt mn ik t ue ' e, ad' hn: Nji am anet ja t e t' a ln m u : Rrit djal dja e bu . ma in l jr T' me dal burr e burre Shqyptr, T m bhtti ekvntr ' ' a rm ued, Me qindrue per kan t' vet, Me luftue per Atme e Mbret: T de m pem niie ' ij e r e dgu, Armt e besen mos me i lshue, Kudo pna me i qillue. Prn kes Ml iZ o j e ai Erdh e r kurr ne Guc,
30-35 Pers shteku orok nuk k : udhtimi ska dit t caktueme per kthim.
20
25
30
35
40
128
ALI PASHA I GUCS

Drs t jtdaikrhi ' jl et6, Ps na Zt q t k fl, h jt o, i e a M d g ot ,g u ,n if a 'an i i i r e j j l : Bne zmren gr e krep, Prem djal kry t ne dj ia it e ep: Msm ialh Kjztn dr gal; o ' so nai ' o jl S det al n Sqpu prl ' u ' ' hyn n ral, S j i iiA B g t en ib r l e u , S niinp iSedreu e j ii knebgt Knjaz Nikolls i k sherbye Se k v kapic mb krye, S k nprt gal nnsk e dj e ' jl e hj, P g 'd e aa i u a et h t t jt eil . M mir n' vorr m' u kj per mll, Se n Shkj m n j per t' gja ! n e d ll KhtaAiaeihp klt st h lj yi ai, Eh unstrhrss mlt d i etoe ' ai, Pors breshni me duh, Tue mendue, duhan tue p. d t mno vl,APsa ' o ' edj, al l ah, Q ik vaovtl t tah, i r t ela ' rsa Q ik vaas s zgea i r t i hjt, Tu s n mik adu jt? he e ' n rhn ea Se s end k m a e nir hka jo endj it, S dnks g ps nai t Mrt ' i uh j, o jtj ' ii Qi n fln as ku r nu k , uk r k otet
4-5Kt:krhn fmjdei 04 rh tij, i jp. 65-70 & njati t'Mirit : Perends,icilishtvetemira
45
50
55
60
65
129
Q k n dr si eh mtt i ' o tnt d oe, Eq rej esu k'ipie i rza t a rrt T zmr s nei khlo gie, ' es ' irt teln jrt Eiase t tn edrt hf e a nie, Iasjro t gih dsie, kytn ' jta ihrt Q amed ri t upr i t rn rn ' ez Dik bardh e dik z: Aj, po, din shk' sht tue mendue Al Pasha rruges tue shkue. U vcde t uta nifa n eij ' hm j jl, S,teskeahm klemsa e u hu st ' 'hl, Tue r dromit me t' mdhej hapa, Shum do rrug k ln permbrapa: Shkote gjoku porsi r: Eh h kpnt nir d' st au e j r, K nilsibkrihe j i uu st, L s s t i ek s t , i ii h eeh j i h e Edh ki shte 'g per br urr , Grt gal,t kat fo ur jl jr lr, K edhe gjokun ka ndalue E i k zbrit per me pushue Nna hj et na ky. e t ie e jj re Tue pus per ne at hij hue n e, S l q pe skeie i u, i rj hrtj
70-75 rrezja e syut ka' i pritet : kahsjell syt,shikimin, vetm me njit kqyrun, t sjellmensyt. T'zemres s'nierit kthellon gjiret:depertonnthellsitezemress
njeriut, vren mshefsinat, dshirat (endiret) e shpirtit. 80-85 te nji rr : te nji rrug e ngusht, shteg i dhive.
70
75
80
85
90
130
ALI PASHA I GUCS
Zn m' ndo'i moje, kput e lmekun, P dob mbasi t' ket ndjekun T lt amkn q igaii ' e niu, i rbt Kyh enoem irsii lst jm ns rht, Me s t' vrnt kundron Alija Se s bukur Shqyptarija Rret e ar i sh rohe p h k t t ara M lqj m lm eaa e i, e ue r, E me male te madhnueshme, E me pyje te blerueshme; Edh st i mushen n' vj, Kah mendon se fati i saj Nder du t aja gjit n n i, er 'hu hmo gel S m ikq p reeskl e ei ' hr hei Es el m ekr ky, ' a e u ur re S el dim p m s. ' a rt e e Eahntiinnhj, st dj rm e ie N' mend tuj endun pun Shqypnije, Kur qe shef logut tue ardh Nis hj vsn t brh, j i ie eh ' ad S nivsq ftv s prt i j ah i a ' ai, Strgeie m ' soai, henu jt e i hg rt Eh zdehnfo gaesttt d hrdu lkt it hai S aoree k s na sptt i t rzt rs ' jj hai kur bn dielli per me l
mnis, iu largue rrezikut.
95
100
105
110
115
90-100 & moje: naltsi. - ... lmekun: gadi pa frym prej s lodhunit. mnis i rshiti: i pshtoi 105-115 si nji vash qi fat v s'parit:sivashqishkonnuse,tefatiivet.Shterng. ijet me 'i shog arit : menjibrez,sheritarit,nmes.
131

Neper brym t nadjes s' r. Ardhun shtatit si breshna, S aovr es aoZn, i j ea i j a Bt sptttefau, ie hai u lke Dr qi vjen e zn mb krue, Ve eznfl ne ybr jn il dr lea Qi ndermjet t'stomeve t' blera Eprreht aget t crii e rt ' rjne ' urlt It a t t r z ae d e l t r j o er e j i l i . U trand gjoku kur e p, (Tos kl pak nkk ) hn e ai rs u . Curr vesh e n refi kr oi t g yet Ehr,p i d st a a : Trulinad athr, uflo j r e Tuj u zmbrap rudines s' bler, Khkst nAiaphe a ih' dj lj stt. Ali Pas e p ed ve ha h t, Em n' ka s kst ztt, ' j n rh i ih' ae Idasttteudete h hai rju Edh ndj aj tue kundrue Pl aih'neiahj a st ir s yn. E tu k e qyr as n' h , ht ab Qtevn p ns m it aj o o i e hn: P Njat q t k dh sh i e n, Aj neias j Zn? ir e A lut Pashk a lut Bajram?
115-125 Ardhun shtatit: zhvillue mir, me trup t terhequn si breshana, si selvija. 125-130 t'currillit : fiskajaeujit.prask : perde,mbules,pengesntpam.curroi vesht : ngrehivesht
120
125
130
135
140
132
ALI PASHA I GUCS
Se shka jam e shka nuk jam, S alsPsk alsBja, e u ah u arm S abjhj aj n ktjt, e ie o ' e e Kt s' sht ngaeja me pvet: P itoHj aeA. o ht ia thr ls Se ngusht jan pnt e Shqypns, Se m nd bes ht k t ha e, bre a s rej rru S lgtm t Kjz h e e ua ' e nai st u, Asht u Kn i m t lug e jaz ' at: K qt sge sptem spt i ojt ha ' ha: Don me dal dr n' Rozafat. N a Bri ud penj, ' t eln lqia N dor t' Shkjaut me r Shqypnija. Mo, psh Zotin! Shka po flet? Ze Aiaep grht 6n lj o ete. Po a s' k Zot a s k ku M t, ' nd bre Q niKjziMltt Z i j na ai ' Mund po e bka aj sod pleqn Me i pushtue kto Malet t' ona, K, se rrmen Drini e Valbona, S' k r mrend parmend e huej, Pg e deas jn l ke? a ' ht ' uj o p,p iprjgiHj; J, o r, egej ia Nn km t'Shkjaut do t' vuej Shqypnija, Edh Knjazit pag e t'dheta D t ilj prs t rjdjt; o ' a e ' reh ea
145-155 sogjet shpat e m'shpat: rojet,pritat. 160-164 se rrmen Drini e Valbona : qse rrjedh Drini e lumi i Valbons.
145
150
155
160
165
133

Prsdgidasqpae es o jnj hytr, Rrjt me pare e me timare, Bes e fis kta kan mohuemun, Krejt Atdhn kta e kan harruemun, Edh armt i perdorojn: Krmst vai soih'i: u o ' rsn hqso n J prt sel lrnSqp, o e ' jl i hyns J prt mr etmr etmr t nezs o e ' ae 'ae 'ie ' jr, Prprtzids k ne t he o e 'geh e dr ' uj Zot Shq ja do t a que ypni ' j. Mreetu prfstSqpav ar rp e i 'hytre Me shnderuem namin e t'Parve Edh rob deshtas me ngelun Nn km t'hueja ndrydh e shkelun, S msuhm fyt rouls i oks ' tr ' rkl! Se un jam Ora e Shqypntars, Se u S tar o do t' i n n hqyp tmi, T' mos u zhbhet arve grmi, T' mos u dahet dhnve dmi, T msulne dan vtr ' o idt jl e oe, T msurie vl a mtr ' o rtt l s oe, Prl tsuhnnnzidt he, o e 'hee geh ' uj Pors s t k a n' uj i huhe ryp . T' lshosha bjeshkt o mor Zn, Mr Aia ae m it er lj, thr, e hn, T lhsabeh etlhsamlt ' soh jskt 'soh ae, Mos na nam, he sh o' Z vall t o' et! 170
175
180
185
190
195
185-200 T'mos u zhbihte arve grami: qimostudalfaregrami(njibaridamshmq rritetnderaraeimerrushqiminbimve. Mos na nam, shto Zo' vallet! :
134
ALI PASHA I GUCS

Se n nma na k r, Se n besa na k vr, Qs k mrjfs isqpai, 'e rt ii hytrt Me u dridh para Gospodarit, Shqy ri m u dr dh n' s t K z pta e i ' nja it, Q a s lg m fttnimzt i s ua ' y 'j ai S' kand aj n mbr ... on r der etn J,pr nkes nSqpa o o, 'j e 'hytr K gjet hije me pushue, K gjet gurra me u freskue, E rudina me lodrue, Me lodrue e me vallzue Krah e m'krah me t' Bukurat tjera Kur lulzon e but Prandvera, Ps na s,q epsehl, h jt i ak l Q mal eq m aml i ' i i ' yl S aohn nprpl i j a ee yl, Dh m klx n kthj spt e! ' alo ' e ie hai S t apho Sqp,inrt; i " stj hynn gai S ttbjbnmgrt vri, e ' b ort M' Big te Shals e m'shkam t'Tomorrit, Qi p t n m' d t d , er uk hime jali Q prt jtnefl i e ee ai Kur k ndie Ora e Shqypns
200
205
210
215
220
emn prgdhels per fytyrat mitologjike, t cilat nidhnim mund t bajn keq ose t shitojn njerzn a vendin, qi kan nen mbrojtje.
135

S sk itaPsaiGcs e ha h ah u, Fort me vedi ajo gzue, Edh Pa shs ks i k li e: ht gjru M' km pr Al per n'kjosh kund gjall, Nuk sht ngaeja sod me u tall: Kjz tpnh k ekl nai oi st a al. Dil e piqu m' Haxhi Zeken; Grish Kosoven, bashk Reken: Lsho kushtrimin n' Tosk e n' Geg; Mbli u to s k krra n sh : dhn k i o t ' eg Forc t a ok-- s' b et r k h rco Edh, lidh me bes shqyptare, Bn Skatj flkr: ii hju u uiae Un me jue kam me qillue: Shkjn nn km kam me u a shtrue. Pr pet m abn a b, o, s i , e t Se nep jeten per Atdh, Q u t a nifrt r e n ' p j oc e Vni lstt m iskln edt ia i e huu, M' t tagani mos me u ngulun, Plumja e pushks t mos me t' vr, Gyj etptmsm t r jla oi o e ' . Edhe ksht tue ligjirue, APs aoh are l ahs j st fu: K qt drnmed n g i oe rn j, K xjerr jasht do rozmar:
239-235 Forca tok-s' bhet rrcok : forcate bashkueme nukqitenposht dobisht. 245-250 rozmar : bim me er t kandshme (rosmarinus)
225
230
235
240
245
136
ALI PASHA I GUCS

Iak dtimree hn ' r r; Mandej thn i k Als; Haj li, ti me u spr e t,A ovu Pl aeskl lsnm ra a hu ii e rm, Pl aeskl epa enu a hu rp gl. Edh tr i shte ue, imi sht rng Me d duert lisin k kap, D -thr a ek tadn r e j a rnu, M gihrehek skln e jt rj d' huu; Por, kur prap k b m'e ngulun, A nign ds mn estn. s j i ' h ' ud hii Fort k qesh e bukura e dheut. Kur k p s a A i Pa , e j l sha S metanvn lsnmenuu, ' ujk 'ed ii ' gln Edh s' dytit rozmarn Iak dt'imree hn ar r. Krh es dttAia u st u ' yi lj, Me d duert lisin k kap, Es 'i h ei p e a d i , it s t 'h r jg r h t Su prjt a ek nrju hl epe j gtn E dr m' deg n dh e k ngulun. Mandej sjell sht me soditun, Se p i tho O Shq s; ' o t rae ypn Prm s t Mrns ep: o e ' ie ' Ih'b ve er ne ll. st os dr ue M' km Alija habit ngeli, Tue kundrue rreth kah zabeli, Deri nalt k niste bora,
255-275 e bukura e dheut : Zana. kah zabeli: pyell i vogl.
250
255
260
265
270
137
Prm p s ub Oa e e e ' r, Kur nis gjoku me hingllue, Nis me thunder me trkllue, Thue se n'mend po do m 'i a qitun, S sih'geaam piu. e 'stnaj t e rtn Ah kju,md Aia st ute ej, lj, Prsk tikst Hj, e ha hn ihe ia S n rei gidjSqpia e ' rzk jne hynj, Edh gjokut m' shpin k kcye. Gjoku turrin k shperthye: Ks d hr s ip m s. uh e ' e
275
280
285
275-285 me thunder me trokllue : me rrah token me kamb. Hija : Zana, q sht hije e jo trup. Gjoku turrin k shperthye : ka nis t lshohet vrap, me t katrtat.
LAHUTA E MALCS
KANG E NANDT
138
LIDHJA E PRIZRENDIT
ARGUMENTI
Poeti grish Zann q, me te krah, t kndoj n LAHUT ndodhjen historike t vitit 1878-1879 kur mbas vendimeve t pdet t Knrst t Brii, Ai Psa i Gss qt kstii arja ogei elnt l ah ui e uhrmn an e kand Shqipnis per t mbledh burrat m n shj nga Ggia e Tsnj de pr tu bske n Pirn N znn e Ai enj okia h e ' ahu rze. ai ls arrijn kreshnikt e kombit n qytetin zmadh. Ora e Bardh e Shqypns, i shef nga bjeshkt e Ljubotenit, ku e Mira ka ndejen, dhe gzohet. Thrret Zann e Sharit dhe, mbasi s'bashku dalin me n i k de , pr j ng k n o j q tet , e p e si o e e v s a j o r e a u dr he y i v t m tr n et e thue i njifte ata burra rreshtue n kuvend. Zana, e habitun para pamjes madhshtore t Homeridave t rij, kujton se Shqiptart e mldu jn Aet e vee oe Drat Ns, padj t clo behn a kj jtr s adj. i rne, isj nder ta Agamemnona e Diomeda. Ban buzen n gaz Ora dhe t s ti i s je on m t es nj p n h ro t S qi ta : A Pa h , ah p g or i r ji e j h p r li s n Marash Vatn, Abdyl Frashrin, Prenk Bib Dodn, Toptanin, Zogollin, Gjet Geg Shllakun, un Muln, Mar' Luln, Dod
139
LAHUTA - Kang e Nandt

Prein, Vrijonin, Deralln, Shan Dedn, Abdullah Drenin. Ndersa Ora e Zana bisedojn kso dore mbi maje t Prizrenit, il kuvendin Abdyl Frashri. Ai end me nji gojtari t zgjuet, si i pre drs s tj ltae vesn e fst Sqpa klue e kt e i err, jtri ii hitr, utrn lst t tj tinn e qnrsn ga seuv, ahnn pr am ah i, rm dee jt hkje sui e te de lfa e rcs pr t ret pvri Na fa eehee t h utt a uj aasn. g jlt psum tj dl n seh s Sqpia ssklt m du de s Sqpai ia e hs e hinj 'hee e hn h e hitr din t vdes pr Atdhe. Kshtu Shan Deda i Ded Jakupit nxehet de dk i pe fa gjai sprhn n spej t zara e h, ue r jln otrt hete hrhe jrt b, q perforcojn pohimin e mbram t Frashrit. Ky merr r s ta f l d p r n on m n g i j , q ua s e l t n t i h s ja n he fu d e ji r sh e jl a pranishmve per t'i dal zot tokave shqiptare dhe pr t pshtue Ht e Gu plv e Gs na pj e Mlt t Z. N kt fa o rd, Pa ui g aot ai i o jl p e et B jr kt r i S a s M ' Lul , d , t u pr e ue n Sh n rk a a ai h l ar a he uj bt Marrabe, nis kuvendin, n t cilin pohon, me logjiken e Kanunit, s prt eSqpa etn h amkinat s Ska s Tru e e hitrt a st ni jj i hju i uk e s padj ktj i d v pskn pr. Ma fae t tj fe e rne i o uh aa bs jlv ia lt Ali Pasha. Ky tuj i dhn arsye Mar' Luls, paraqet nevojen p l ti e q S i a t r j pe n i m m t li m Mb e t oi k hq pt r t ri n r j o en dh e r t Sabli, i cl hrt a vn d t bj(rxht. Pr t ms e tmolt ii ee o o iroe) o zgjat shum kuvendin, propozon pr t shkrue nji letr - drejtue fuqive t Mdha e Mbretit. Letra peshohet fjal per fjal dhe qra vn n dke s tk Sqpae sh a e Iainv, a e ats e uj e oa hitr 'st s tlae s Hnlze, Faze, Gemnv a e Slvv e s ao tk si igivt rnevt jrae s lae e j o ' lsoe kj a siflj hhj u s ' ae.
140
LIDHJAEPRIZRENDIT
Shkrepi dielli buzs s'Cukalit,

Eja e t ojm o Zn e mal 'knd , j a it, Eja e 'kndojm m Lahut t'Malcs, Si at Krent e Shqyptars N prizrend na jan bashkue Per me fol, me bisedue, Shqy rn se si m e psh pta ' tue Pe pjet Mltt Z, rj aov ' ai ' Qi ka dndun top e ushtr, M h n Pa m h n Gc, e ' lv, e ' u Me marr Shkodren me Malc, Dr k dn vendi me Dr; Pse, po tho Mb eti i S oll n, r tamb s Dor i dhnka Knjaz Nikolls M nezama m vtat oa e dz jr j ' or ' n, M nqta n aat oa e g j ' r ' n Me b d n z l t' on r ' abe e a, E me gr e me vasha t' ona Me luejt Shkjau harush nder n, Thue se s' k Shqyptar mb dh. Por po kish be a, S ptar t', s hqy ,
1-10 Shkrepi dielli b. s'Cukallit: rdiellibuzCkallit.
10
15
20
141

Kisht' Shqyptar zmer bujar... Brat ut,tialfa ur ' r rm utr, Qi s p u tut n kta me dek ' o shi M' e a m' to m pa me i pr rz k e s eke . Pr q,qjAPsa es, e a l ah Fr k vaovtl t tah, ot r t ela ' rsa K vvtlteh ihu, r ela d' dne Burr i bot kur k n ue, i s dig S n Bri h b penj e ' eln st lqia Nen km t' Shkjaut me vue Shqypnija;
Edh n' Pej trimi k dal, T' tan Shqypns k cue nji fjal,
25
30
Qi s K , s k' Ba tr hk' rye h jrak , Sk Vjoesp epr h' ovd h a Fll me dalun n Prizrend, Per me ngraf at kuvend, E s mtt pr prAd , i oi, e, e th Me l be me lidh f: idh s, un Bs ef m ldSqpae e e ih hytr, Se p dale Shqypnija fare, S q n fsa n zbl a i ' uh s ae Mos t leh m q n ste n l, Mst knoa pl a ge, o ' dj s u s jl Vni t hev msm ualhe edn ' uje o ' su, Skatprt gal msm j stu, hju e ' jl o e u hre Mos me v kapic mb krye: Mrttfae m j ty. bei jln e a he Edh n' laj q on A a, m i p lij
40-45 n stel : kacorre,nstreh
35
40
45
142
LIDHJAEPRIZRENDIT
Trup n kam ohet Shqypnija, Shk' Gegn e sh ' Tos k kn: ohen Kren e Bajraktar, Agallar e Pashallar, Me Vojvod e me Begllere Trim n z b a me nde a ' , urr r, Larg t' permendun per urt, Larg te lyp per pleq un n: E kush tok e kush p shok: S ahj q skei n qel i t yt i hrpn ' il: N Pirn n skea fl, rzed a hukn il Priz jan k m r p i pre , ren t i o sin Buke e zmer k po u qesin, S zntq ek Sqpia i a i hynj, Krt uskj mk t spj. u ' ho iu e hia E si to na ja b ue, k n ashk Trimat m' kame ather jan ue Ekndl n lgt kvni, a a o ' uedt M' ato mojet e Prizrendit, K kan ndjun rend mbas rendit, M AiPse n ky t vni. e l ahn ' re e edt V l , i k t 'h j 'b i i , a l 'p s a in i et l n t N' ato mrize t' Ljubotinit, Qi u oi v a a ht zal sht igm s ls? Ora e bardh e Shqyptars
55-60 E kush tok e kush pa shok : dikushmetjeredikushvetm. 65-75 N'ato mrize t'Lubotenit: majamaenaltegrupittSharrit(m.2510)
50
55
60
65
70
143

Psakn n nigrt ul, ak ' j ur ' Edh e Mira paska p, S aj pst -on Pirn e t oh rzed Kenkan mbledh Shqyptart n' kuvend; Paska p ajo e knka gzue, M mj t beh psafure ' e ' jsks ak ltu, Edh n' gi t' h mbel t' Shq ari ypt t Tir ipsaZnss Sai, hr ak e ' hrt Sa q u e k h pesi i shtu a ra: Ap nin mjt rfemr! o de, o ' at ia Mjstt-riuan mat? o ha rtn jl Pj i hr m ktbeht nl ea ' e ' e jsk at, Pj ' hr,prn dm p, ea i e e ' a e Sk s k p a n Tr a n Sk ha ' s ' uk s ' hj. Zna mir at e k ndie; Fuui h lhen ar, ltrm st su ' j Iak bh mbeht Luoii, e 'jsk ' jbtnt S re ' hr qpliisnt a r' i e eal yi, K at para i ka dal Ora, Edh kapun dora -- dora, Tue kuvend motra me moter, Na kan znun vend m' nji koder. Vend m' at kod si k zn er, an , K qit Ora edh i k thn: S u,q djekmm s mr, e n i it a ' ii S t p rhr t ak dst hr e ' ee ' a ah ii Me t' kuvendun fjal burrnije, Me t'permendun pun trimnije
85-95 Peja : pa-eja,ejaktu;shifK.VII,120. qepali : qerpiku
75
80
85
90
95
100
144
LIDHJAEPRIZRENDIT
E me njoft burrat e dheut, Q prF elr t Adet i e i ' thu, Viglj sptts vtm, rnlon haa i eia Trandin boten si bumllima, Bjn anmikun copa e grima: Dst t tra,mjvtl -na eha ' hrs o eul jl, Mb ket bjeshk nji her me m'dal, Prm t ts eh ndt t stt e e ' hn e d 'i ' oi P kst braprimtt o ih' ur os oi, Mos me u tr n flak t ba it, m ' rot Msm utt n viglmt lkt o e u ' rnli ' eiu, Blprblm iutramkt al e al ' ur niu. Aise,pst,aj n Pirn, hf oh te ' rzed Njat burra mbledh n' kuvend? Atu ise eatu p ine ? he hf he o jf Un p i sho p n p i njo o f or uk o f Nkp ino,j,s ks jn, u o jf o e uh a P iprjgebrh Zn, o egej ada Ve, mb g et, kish m th , as ias ' e n Se ata Akejt na knkan njallun Q t lrToe ptnklu: i ' ag rjn ae aln Peeh a tiin ky t vni, s d' j rm ' re e edt Q p dnn lgt kvni i o o ' uedt Prit ih'nirddagnt os ' st j o rnoi,
105-110 Vetull njal : me vetulla t holla e t gjata, n trajt e ngjals. 120-130 Se ata akejt : herojte Iliades s Homerit. Trojen : QytetineTrojes(nAzi
tvogel), ku u zhvillue lufta qi kendon Homeri
105
110
115
120
125
145

Fort m' i giaka Agamemnonit; S pra tern pkpre, i ' t jti, a etj Me at dy mustak te mdhej, Ka emka q ipsalhe rh 'rh i ak su, Eq flas t ure i ok i u lu, Kish' me thn se sht Diomedi. Fort k qesh Ora me vedi, Fort k qes e k ht i k th : h s n S aAe,bs,nkjn, e t kj ea u a S'jan Akej as s' jan Dardj, A vgj a ktl; s ia, s aalj Por jn Krent e Shqyptars, Kren e Geg e t Tos s, t ve ' kn Qi kan dalun ne kt dh Me l be me lidh f, idh s, un Edh m' arm kta me u shterngue, Europs fjalen m'i a poshtue, Qi me Mbret paska pleqnue Me dhn dor Malit t Z T'a coptoj t' mjeren Shqypn. S p ra tii n ky t vni, ' t rmn ' re e edt Q p t dnn lgt kvni i o ' e o ' uedt Prit ih'nirddagnt os ' st j o rnoi E qi i gjaka Agamemnonit,
part me trup t jasht-zakonshm t madh, t dytt me nji s`y n ball.
130
135
140
145
150
130-140 Diomedi : heroi nga Iliada e Homerit, i permendun per urti. Dardajt : fis Iliras qi i shkoi n ndihm Trojes. As vigaj, as katallaj : fytyra mitologjike shqiptare ; t
146
LIDHJAEPRIZRENDIT
Aj nuk sht mori lum vasha, Tjet ush ve se Al Pas erk ha, Q prt det t Sqpa i e ' rja ' hytrs Vt ianpzamnstps e e jri h, E s' d n n djal i hime an : Prt jtnvt efl. e o ee e a Eniter,m pre, j jti etj Me ata dy mustak te mdhej Me i pr m' sho qi ka br ved ek q i, A nkh,j,Djmd, j u st o ioei Prh Bjatr iSkei: o st arkai hrlt S na prum blt kstei, i jj yg ' al ' hjlt Q setad a tp a spt, i ' rn s oi s haa E i thon mnit Marash Vata. J q k abrate o i a t ur jr, Bajraktar, Kren e Begler, Q prfaeprut, i e jl e r Per trimn, e bujar Nuk i a lshojn vendin kurrkuej A n Sqp a ne t he. s ' hyn, s dr uj Aese ' hr na brzskn h" i e jt ur eha, Me kollik e me fistan, Q m ak snns zgea i ' a i i hjt, Q m ibj t gihtunitea i ' n ' jt ' gajt, Eq flaahp uz, i ok st a
155
160
165
170
175
170-175 me kollik e me fistan : tozlluk, kalli : nji lloj pantollonash qi mbathen nen fistan
ose fustan ; si nji lloj rashe pelhur t bardh, e gjan e pal-pal, qi prej ijet mbulon trupin deri pak nen gju.
147

Her tue mt, mandej tue pr: Q padjna faq efe, i rne jt jl i lt Mrt a Kal nkiaske: bei s rji u hlt Pse edh e tij bujare Larg permend sht n' tok Shqyptare Per kah pupla e per kah dija, P t cla s ro Sqpia e ilt ' rn hynj? Aj sht trimi Frasher Begu, Q gihud keqt stg, i jtkn, ii heu I la nam aj Toskns Faqe t' bar i l Sh ns. dh a qyp Mandej vjen nji Qafel, Prenk Bib Doda, djale zotn: Prkhmsa matir, e a oh, jf Privee prpen, o jtr e lq Krt dj m fl ut: u o e o r Aj sht, Zn njaj Kapitani, Kapitani prej Mirditet, Prt cli lr prltt e iln ag efie, Lr prltt lr klzht ag efie, ag aloe, Z edh bardh per t shartohet. Ather vjen n rend toptani, Q eh kiivj zn, i de tj ot i Prsk mr ez q bn: e ha i i i P r if r i ied nv t , e s o t ,s i e Mr ez pnnn ktjt, i uo ' e e
180-185 per kah pupla : perkahpenda,shkrimi. 185-190 Qefal: kryetar, udhheqs.
180
185
190
195
200
148
LIDHJAEPRIZRENDIT
Kur t'i mrr mandja perpjet. Prbtjve pa Zgli e r i jn rp ool, Gjet Geg Shllaku edhe Begolli; Vjen un Mula e vjen Mar Lula, NaiHteter Sa jn o jti hl, T frprpsk et ut prfa ' ot e uh ' r e jl; S a Dd Pipe Ksrtt i j o r rj atai, M a Vioi eBrtt e t rjnn eai, Eh tiin z Drla d rm ' eal, Q p iksi fa eral, i o ihn jlt rla Por s' po ajshin shum kopalla K po, isht' pna me qindrue, Me qindrue p'r Atdh t' bekue. Prpre,m a tern o etj ' t jte n, Aj sht, Zn, nji burr shkodrn: Asht Shan Deda i Ded Jakupit, Q,s Lii,s Hldpt i i tnt i alui Ruulkfae uafe; rmla jln lt Peh dr psk ge m ge s st e uha jt e jt E s' merr vesht per Krajl as Mbret. S t,bs,mr p tu, e i ea i o he Mori Zna me ligjrue, S eh n s jmteedliu, e d ' a u altn Qi kdo pna me e qitun,
210-220 si Ltinit si Halldupit : silatinit,banoritt perendimit,siturqve (orientalve). 220-225 der pushke gjet me gjet : nga familja trime brez mbas brezit.
205
210
215
220
225
149

Per p e sh p k s' ht m u pr tun. kre y kis e i Vu dst kt ade e n eha t ' i, S ks h na km -z e uh st jj ie i N d kbr en nihr ' uue ' j ab, Q ek v kue m nns i sln ' j' Eik lhetri nn su iqt . Skrlhes ik krni iu su ' urjn? Aj sht, Zn, Abdullah Drni: Na,p t cli s hc kvni jj a ' iln ' e ued Eiadot kqnPirni r ' ee rzed. Dro Prizrendi e dro Gjakova Rreth e ark i a dro Kosova; Pefapn a kr s k lnn s jl eg j ur ' u; pse per mik e bese te dhnun Vt ianpzamnstps e e jri h: Sh1i me Mbret pushken e nis, E as s' ln marre Shqypns. Ders m' bjeshk te Ljubotinit Prnnhj t mait bii e e ie ' rzt lnt P lgrjhnZn eOa o ijosi a r, Krye m krye e dora -- dora, Atje posht n Prizrnd Abdull Frasheri, i Tosk me mend, Ksht k ni t kuv u s il end: Ebehe t Kptlt n rstt ' aioi
vjetra.
230
235
240
245
250
225-230 N'd`y kubure e n'nji harb : thuperelikqenevoitetnmbushjenepushkvet 250-255 en breshket t'Kapitolit : halngapylliiKapitolit,vendimainaltiRoms.
150
LIDHJAEPRIZRENDIT
Dal nuk kisht'e murrt ulkoja, Per me i dhanun sis Romlit, Mbasi shm kje per dh Troja: Eaj lr,p,khUai t ag o a rl, Ne abehat lra pr t rst e at, Sle Ska,s skrml, ilj hju i heb ai Tue ker per mo la t t a, kue l ' hart Kur m' kto vis t Bal nit e e lka T Prtt o Plztemtt a ' n, eag oi G egal klosi pai, jn jl ulthn lnt Qtinisi m fst Ztt gthn ' uh oi. Ksi foeelgt mr, ihn rn ij aa Egastgttgyenmt it heu 'jttii Ishi s at la g pe ra n ht r rpa Q m pedet ruulmt ' e rnvr e rzlii. Pe khfl znriaeVrt rj a il rb ei E m' Vezuv t' veshun n'gjineshtra: Prej kaukazit m' Shkam t' Doverit,
verilindje prej Azis.
255
260
265
- e murrt ulkoja : ulkojaeperthimt.-me i dhan.sis Roamlit : meidhanungj Rmulit, themeluesit t Roms. kah Urali : kah vargu i maleve q ndan europen n
151

K rri Albjona e pjek gjenjeshtra, Fsm t vee kn nkk i ' jtr ud u S h k fs n z iSqpai, e st y ii ' hytrt Ne m t'ci t p nt e m es lli u dh Per Europ xn t'enden s'parit. Po, m' kto male e karpa t' ona S ai es jri yi 'p r tZ u in e z tir s , E me augure te Dodona Egersn aj u a permysi; Kt edh s' parit Or e Zna Nisen valle me vallzue, Ene vrj efsat ga pr re uh ' jn Z Pegazi me lodrue. Ktu, Leka mati hapin M idl btsn fn en ky, e a oe ' ud ' re Edhe n' Hind e pori vrapin Ru n dr,vtmnn s: rfn ' o eie ' S eh Pri q,mrf ple i d ir, i be aln E da deti s d h, l n i u Shi nen Rrom e shtroi hamballen T tan n' krena Rromaksh t' r. 270
275
280
285
270-285 karpa : shkrepa, shkambij. 285-290 si edhe Pirri, qi mbref pallen : poashtu burri, mbreti iEpirit, qimbref shpaten.
152
LIDHJAEPRIZRENDIT
Kdo rrni turr Shqyptari, Mr a ldm bs ef, i j ih e e Atje lufta mori zhari, Atje gjaku rrmej nper dh; E as s'u gjet kund mal a rrmore Q ai hvnm ianau; i tj oi e dln Ir zy a vlsmzr, ht j a ioe Me arm n' dor nper flk k dalun. Gal, Rromak, po dikur motit Kjen pershkue nper tok Shqyptare, S eh fsteOtooi i d ie srgtt M aasatkadlhnfr! e t lv,t asi ae Por Shq ri s' e per i ypta kul Igal qfnnnzidt he: jl ae e geh ' uj Elhitkn n mldei so oe, e a ul, Prt deas iluke. o ht ' a uj Prina tlaiidtt os jj alz ei, Qi dynd mal e bardh prej shkme, Dek e mnder tue ln mbas vetit, Vjen e thehet m'kep t'ndo i gme: Nest fraecld amk, jkh oc ilo niu 'idstdmt n isel lrs Q eh a ' a jl i, Erdh e u thye m' parsme eliku T bjet mlv t Sqp. ' iv ' aee ' hyns Pat kujtue Sulltan Murati S Sqpa ik lhezma e hytrt su r, S padjp uri a gt e rne o rn j ai
295-305 Gal : banorte vjetr t Francs s sotme. Ostrogotit : fis barbar q n kohne
dyndjeve t popujve nga Ver. (perkthim shqip)
290
295
300
305
310
315
153

E ro t z po i sht nn th a b ' n ron mr ; Edh dynd nji ushtr kreshnike, T tan djelm t'regjun nder gjaqe: Bt mr ehe pe fie oa a stt rj rk; Kjn Europa, lott per faqe. Por n' ket pun u gjet ga bue; Sadreu' rf pe qelt knebg i r rj ili Ple ze aj n Ku: aln ir t re S 'v t nk 'r e et i l i ! e e u n r z 'd e l t E si ul tu b r , e ulu itun Shqyptars i a lshon kushtrimin, Q,sk br n lfm zrtn i h' ur, e ut e biu, Turkut m' arm m'i a shtyp guzimin. Trup n kam i a bn shqypnija, Mir nder arm edhe shterngohet, Es behies dhj i rsn i uia Fulikare mbi Turk lshohet. N a tr t tn tedttk, ' t ur ' ye rne oa Tymi ohet dr mb r, Bumbullojn male edh boka, Rrmen gjaku shtoj kurrn. Stm fst Dbr Jnr hr ' uh ' ies aiei E s kunntit knai, , i a e hk adrt T uprjk prtk imei ' epe e o jr, Ka' e ndrydh m'fyt kma e Shqyptarit, Aj e sh sad q von ef, o i ,
320
325
330
335
340
320-340 eshtet prej frige : heshtin,nukbznngafriga. Jenieri: ushtartmatzgjedhunt Turqs. nen thik te kandarit : nn thik t kasapit, mishtarit.
154
LIDHJAEPRIZRENDIT
Se me dhn Shqypnija s' shkilet, E se rr at qi thon jn , S prAdSqpais vie. e ' th hytr ' rtt J p vie,psaZtn o r, rtt ah oi! Ns Sa Dd,n fat uz, i hn ea ' jl ' Porsi vrm sht aj gjithmotin, Kur kje puna per Atdh. Edh Mbreti t Stambollit Shqyptart pushken i a kan v, Sa h Tur e A lli er qit nado t Paten dash me u shkel, m' kan. K t a lyp e mi a e Atd ' r heut Et j k i i a ev n i , 'ah e l r j e d t Kush nipash t' Skanderbeut, I d fsei d kvni, ' o ' o uedt Per t' a ms aj k anmikun, S ptiizgttuck, i ert oj rma Ekd t viglj lkn o ' rnlon eiu Nuk ln token pa e pergjak. Moc Shqyptart me stalagtita, Lir gjithmon kta e kan shkue jeten; E se enden nata e dita. S znvean rn vee, e jt e ed jtn Ka ps Zttt nlt Eprt t, o oi ' at ' mii, Qi u en k en e ves lule shq rij h n,
huj t gurzuem n shpella). 365-370 krijen: tjen, krimbin e drunit.
345
350
355
360
365
355-365 Moc shqyptart me stalagtita: Shqiptart kan t njajtn mosh t stalagtitave(hej-
155

Kryet dr sod perpara nirit En kurr nuk e perkulen. M' kam, ather,burra t dheut, Mbasi t' zott jemi me dek Prlr enet Adet e i dr ' thu, Pa znDl fa m ite rp ui jlt e hk: Perse sod a kurr Shqyptari G evhe d t bj f jn etn o ' l PrAd q ail iPr, e th, i t a ai Eprneeprlr. e dr e i Sod t's t Kra lat edh mb i, htat j ret N' at Berlin n' kuvend bashkue, Eknb pennn me vt a lq ' jt ei Malcn Knjzit me i a lshue; Me i a lshue Knjazit Malcn, Me na d n vll me vll, Me na hupun Shqyptarn, Me na lnun rob nn Shkj. Ks nps t Ksrjtt uh iah ' atioi, Qi k nder e nuk bn kore: Br s bra q kemtt ur, i urt i jn oi: Aj sod armt t rrok mizore Et dl n be t Cmt a rg ei, Prej kah Shkjau rri e na kercnohet, M iadfu btseplmt ' ite o oei, Se p g Shq i s s het jak ypn ja ' htro . Ks d t ska j km ehe; t ' o ' hls, o a uj
375-380 t'shtat Krajlat: fuqitemdha. 385-395 nuk ban kore: nuk e duron marren, korin. polemit: njerzve, popullit.
370
375
380
385
390
156
LIDHJAEPRIZRENDIT
Ks,ps ns,s znq mkttk; uh o eh ' 'e o S n rbs iston ke, e a o ' hrha uj Drs t jm gal m kk, a ' ei jl e o Me eshtna t' on, po, na Shqypns Nimrj kmprt iav, j uo e'e ' Q edhe topat e Russ S'kan per t'mujt, jo m'e dermue. Abdy F eri ks t f ; l rash h oli Kur Mar Lula, i pari i Shals Nis zam nizgskl, j jr, j o ooi Brizt ipskseifa: ur oi uh jls Iape fae n lgt kvni: rt jln ' o ' uedt Se t pash a S ' Ma b! i, a t h rra S prt dlnztu vni, e ' au o n edt Me m' qortue nevoj nuk k. Pe s znnkoSqp s, e u j hyn, Un kam ndj me pushk per faqe, E pe v e p l r end er ir Kam r pr, kam bmun gjaqe. Kam shkue jeten si bish malit, Zdath e zdesh edh p ngrn; Pra Mrtt pra Kalt o s bei, o s rji Tniteas ikmt ugajt ' a hn. Un kam ruejt gjhen shqyptare; Un kam mbajt doke e kan, Ea prpr ea prtmr, s e ae s e iae Gjak e t' Par s' i kam mohue. Prandej, Shkjau me pas per t'ms
405-415 pasha at Sh'Marrab: ndoshta sht Shejti Bartolom.
395
400
405
410
415
420
157

E me dal kndej kah Shqypnija, (S p tos k v s ) i o hn e K me u ndesh, po m' arm t mija, M' arm t Lekve e t'Dukagjinit, Qi, me ndihm t Perends, Kan m'i a t pl qnn Be it, hye e rlin Kan m'i a pshtue lirn Shqypns. Por pse m'thue me u vr me Shkj; Tue pas mrend na Anadollakun, Qi k t'k n s m' a k d, urr eqe ' Qi k qaf s' m a hoq lak urr et ' un: Qi edh zmren m" a k th Em k mt a tt enn, ' y j a E shnjerzue m' k grue e moter, Es m k ln m uridan vtr ' ' e rt jl ' oe? M' k korr aren e punueme M' k mrr token e trashgueme, E tue m' b kann paaver, M' k mrr qt po per nn laver, M' k mrr lopet me gjith via, M' k m rr de me g ogi let ji' a, M' k mrr dhn e m' k mrr dhiz, M k tvtem k tmi: ' h ah ' h rz Edh sod m' k v le, Msm fl nget t Pret m; o e o 'ih ' ' av ' E m' a man ginin mb bark, E m' a rep shpirtin me ark,
fije fije e grin duhanin.
425
430
435
440
445
445-450 e me rep shpirtin me ark: ma merr shpirtin per kadal, si arku q per kadale,
158
LIDHJAEPRIZRENDIT
Si mo' Zot, m keq per mue, Ne to ttjq kmqlu?. dr hj 'i i a ile.. P apeTri eAaolt o s uqt ndli Da t tle ktjtolt un aln i rli, Na m'i a v pushken Nikollit? J,prZtn -kot lvu! o e oi! jf ede Se un Manov nuk kam qillue, Qi me dal e me luftue, Perse Krajli a perse Mbreti Duen t m'majn mue rob nn veti; U u t jv p rl r , nl f o e e i Per erz t' m e p r Sh n: e qyp S u the' ztseden sp, e n 'ujn o ' u h S det no a Kala Mrt ' u e jf s rj s be: Mbret Shqyptari sht n' vend te vet. T l go ba rakt umt ja, j r, AiPsa ' ti bjr l ah, i rm u, Mr eitot prtt Sa, r ht ' ai e hls S il ks e f a . et a 'ib k j l s S t flen lgt kvni, e i ok ' o ' uedt S p elpeemr evni. i o yt ia edt Per Shq r, si jemi na ypta , Turk a Shkj t d jan n e y e ja; Pet d,s Tr s Sk s y i uk i hj, N me s s' duem me na p, Eh jn prn t he d e e uj: Gid q a vdta tekj jn, i s ei s jru Nkjn t zt nitmr massel, u ot j 'i ' jl A prdj emnet khl s e ie ed tel,
455-460 Manov : K.I,105
450
455
460
465
470
475
159

A prpn,a prtet, s e u s e rg A prt mr n gyen. s e ' a jtt Pr pen t vge jm, o, s a ojl ei Pekn fsa vl nkkm, s ed i s l u ei Na sod Shkjaut s'mund t' i bjm ball, Q p d tn prgal; i o o 'a epj jl Padj to,s elp emr, rne, hm e y aa Qi edh sod na si perpara, T rrijm njit me Mbret t'Stambollit, Per me i b ba l N llit mun l iko . Dikur dita k me ague, Qi edh Turku do t' marre m' thue: E m' ather, shka Tosk e Geg, T mihntk s kkrtn se ' lde o, i ora ' hg, Et ianpnTru t stmn ' ai ukt ' he: Qi s'ndrron vesin, ve se qmen: Et alhj ky -pcnu, ' son re iigl T' i a thej z k n M . n ver un osul Pr, ju bur un kish m th ; ra, ' e n Kt fja t er m m z l jet os e n; Ve me h m s u nj l , e hkr e i eter M sku ' ltrm kn t vee e hre i ee ' a ' jtr Prt stttKaltmeh nBri: e ' ha rja ld 'eln Qi, pa u shterrun Dr e Shkumin, Edh Buena per pa u th, Na per t' gjall nuk rrm nn Shkj. Khk fl psaiGcs st o ah u.
495-500 zverkun n Mosul : tia thejn qafen n qytetin e Irakut mbi lumin Tiger.
480
485
490
495
500
505
160
LIDHJAEPRIZRENDIT
Edh Krent e Shqyptars Kan mrr letren per m' e shkrue, Faprfakhteepsu: jl e jl st u ehe J q jn t stttKalt u i ei ha rja, Edh Mbreti i Stambolls, Falmeshndet Krent e Shqypns. Prna gj q ekn bmn e jt jg, i ii u, Qi nen Shkj me vue Shqypnija, P sijn,s,prZtn a hkoi e e oi, Mund t' b nd 'i p e k ; na j o n eqe Pse na rob s'i b na k , h uej Pg et deas lj ke. a ' ht ' m uj Njik tok t sh ypta et q rs Zt vt A n ek fln oi e j a au Ea Tlai mrs iakm, s ajnt r ' ei As r ye s i a k Fra it. rm ' em' ncez A Igii,a Tuoi, s nlzt s etnt S m sai j s j, e lvt o e o Qi ve dje k r n' Balkan Eks d s k ekuzekn uh i e pt vru: S aovuaekclct i j rl aaei: Sdkt,nsrs de k. o ee ' ij S per Mbretin e Stambollit, Q p to s KjzNkli i o ht, e na iolt D t ifl SkdeMl o ' a hor ac, Mund t' i thoni se Shqypnija Nisprfqhnkk qlu, j hot is u ile Per m' u a n miqve peshqesh;
520-530 as teutonit : asGjermanve. vrula e kacalecit : rjaosegrumbullinlevizjei
karkalecave
510
515
520
525
530
161

Prh tk et Pre t o o st oa ' avt ' n, Asht At , p i Ska rbeu dheu o, nde t, Asht Atdheu, po i Mojs Golemit Eiai Lk Dkgii, tj e uajnt Edh i Kuks edh i Muzakut Eh iSrzseiAaii d te rntt Q eknl t tn m ga t Tru. i a ' a e jk ' ukt Pran s' k as k daj rajl as Mbe , ret Q kttk efl aese, i e o a ht Drs t ktnizgSqpai ' j o hytr, Q t bj hj prb d i ' ie emi h. Kst lte eknsku, h ern a hre Edhe mir e kan palue, Mandej shtek ata i kan dhn Per Ber lin, k ki hin zn s Meeiekalt gjm id brt rja, jg e Seli tnrt,n ga ketl. hklt 'ga jk rj
5 5 5 0 M j G l m t L k D k g i i , i K k s i S r z s e i A a i i : princae 3-4 os oei, e uajnt u, te rntt
komandanta nushtrin e Skanderbegut.
535
540
545
550
162
LAHUTA E MALCS
KANG E DHETT MEHMET ALI PASHA
ARGUMENTI
N krahinen e Kosovs hapet lajmi se Sulltni kishte ue nji Pash t r. Thirret, prandej, n kuvend tan yndyra e vendit. Burrat ma n shj Kosovar bashkohen te shpija e Abdullah D i it n Gj ko . V A i P ha e H x Ze a ng s i a t r n , a v et m l as a hi k , a hq pt r , hyjn te perfaqsuesi i Stambolls per t fol me te n'emen t Kombit. Pasha turk i prt me fjal t'ambla dhe u lajmon se Sltn ekst p m uh ti lso KjzNkl vsteHtt ulai ihe a e d 'a hi na iols ie oi e t G ud s ba h m P av e Gu i. N k to f al Al P sh G s a r s k e l s j i a u ij nxehet dhe, mbasi i paraqet sundimtarit t r sherbimin e shqiptarvet per te maren e Turqis e Mbretit, kategorikisht ia mohon t drejten ketij t mbramit t baj nder me tokat S q pt r si t' i h n k o ma l i g et n. K h lo e e M h t h i a e, s i t l j u s il n dh e me Ai vt q, n rs s eh a kst p t netn mne d t ln e a e de i ihe o jje ed, o e bante shum me mir t ngarkonte aklat e t vente majat kah kishte v thembrat ; prndryshej mund do t'i bijte ndonji paknaqsi e rand. Kcen Pasha Anadollak nga idhnimi dhe urdhnon t burgoseshin lajmtart shqiptar.
163
LAHUTA - Kang e Dhett

Ishte ky nji hap tepr i ngutshn dhe do t kishte pasoja t damshme per t dyja palt. Ky gabim trashanik nuk e ngushton gjith aq poetin, kujdesi i t clt h tk Adla Dei q prut Pse tr. Dhj s ii st e bulh rn, i ebje ahn uk ie e nji Beg si Dreni, s'kishte per t'a lshue aq lehtas mikun, M'an te a Sqpa e Vru - bsn pei - sksi pr t ln jtr s hitrt eit eo ot 'ihn a a udobisht Krent e vet n burg. Epet kushtrimi n mbar Kosovn. I madh e i vogel, q mban arm, ran n Gjakov. Sundimtari turk pendohet perpara armve shqiptare, por teper von. Ushtrija kryengritse krkon Pashn pr ti b gyjn I droe ni ljtr Adla Dei pr t e 'a a jgi. eght j ama bulh rnt e a pvt s a dne ta drzj Ps, i cl ma rs nk ihe mk e e ot ' oo ahn ii 't a u st i por anmik e se prandaj nuk hynte n nejet e Kanunit. Pergjigje h ngtv. Adla Dei ihe gd m fl ga e ml rp e st eaie bulh rn st ai e a j al, o robi, por jo erzin e shpirtin, nderen e mikun. Ndekaq ai ndryhet n kull per qndres bashk me 50 Fandas kryesuem nga Oshi i Nrs i cl eh ns pskn m i pr. Nee lfii Sqpai uo, ii de i uh a ai dzt utm. hitr vie m Sqpa pr skk t ni aaolk. Ti dt e ti nt rtt e hitr, e ha e j ndlau r i r e s'pushoj pushka, deri q s mramit u muer kulla. Ran dekun Psatr,Adla Dei Oh iNrses t te ah uk bulh rn, si uo a jr. Prj e Ksvs i skun ni ltr Sltnt de i dfo s aia oo, hre j e ulai h itn e kt jn gd m not gihj a e Prasei e tj p q s aa a a ai e jf jtni t efqust i o e e t vijn per te miren e vendit e jo per ta nda dhant e per ta fal token shqiptare nder te huej. Ne te kunderten - le ta di Dera e Nalt se kujdo qe vjen me kto qellime ka per t'i ndodhun ka i ndodhi Mehmet Als. Para ngjarjes s Gjakovs binden fuqit e Mdh dhe pyesin se k s , va l do t j n k a S i tar q g o n t th j fj le e uh l e t hq p ux j e n a n Mbretit t Stambolls dhe mos t mbajn vendimin e tyne.
164
MEHMET ALI PASHA
Porrehteliivilajetit:
Kush sht Krye e Bajraktr, Kush s b e s p e pa ht eg h r, M Knkedlm Qf t Delt ' aai e ' ae ' ili, Hiq e eja ne Gjakov; Pek adniPsir s rh j ah Ek ' fat mdefr jl ah ot Me u a thn Krenve t'Shqypns Te konaku i Abdullah Drnit. Ske tdteske tnt hun r i hun r e Edh Krent behen n' Gjakov, Naibgeter a jn e jti g, Kush Vojvod, kush Bajraktr. U kan pr nja dy zotn: Ali Pasha e Haxhi Zeka, Burra lidh me bes Shqyptare, Si d plume n' xheverdare, Fl t Psaeh knh. l e ah d a At mir i k pri Pa , t sha Pasha Mehmet Al Pasha. 5
10
15
20
1-5 teli i vilajetit: telefoni i njaj krahine turke, q kish per sundimtar nji val.- MiKaanik e del m'Qaf t'diellit: Kaanik nji gryk malore ndermjet Ferizajit e Shkupit, (deri n Qaf
t Diellit); ndrmjet Pejs e Plavs.
165

U k qit duhan e kafe, Ik peprrbesp, vt e o h E per treg e per bulq Per mehmur e viqilade: S s skhjn ktdjt, e i hoe ' e h ea S ap kst m s m urne e o ih' e e ' ru. Qatj v po zn e u tho e on t: Baba Mbret u bn selm S a jeuk,ll m sk e j u ue ' as, S a jeuk,p,hje e j u o aml, Hajm baj ne sje l: el tun n tul Urepris' nnvtl. u os n eul Ve se erdh mot t' ves a en e htir S prmrtahprKal.. i e be st e rja. El m qaj Knjaz Nikolla Nuk po i shef kund mje vedit, Ke k ngel m'krepa t' Cetins Ppilm,p gma spri, i ut a j bs hitt Me i u dhim gur t e dru t i nit. Prandaj Krajlat jn mendue, Jn mendue e e kan pleqnue, M iult MrtttSabl, e u bei 'tmols Qi t i a l j k kah Shq ija ' sho und ypn Ndo'i grim djerr, ndo'i pllam tok buke, S m ps k m gelsn e a e jliu;
20-25 per mehm.e veqila : npunsemkambstqeveristurke 25-40 hajmali : nji trekandsh bezje a lekure n t cilen ndryhet nji gj e shejt. 45-50 gjellisun : gjallue,jetue.
25
30
35
40
45
166
MEHMET ALI PASHA

Pevlai nuh k r. s,alh! gst Eh Mrtt iuri jt! d bei, rtt ea E k b me mend Pleqn, Me i a lshue Malit t Z HteGu PaeGc.. o rd, lv u. Pasha Zotin! k gabue, Z Al Pasha tue u idhnue, S kopn q s bhtkr: e j i ' e ur Se g e sh t s k me S pni a, j kre ' t hqy j Qi me u dhn bakshish nder Krajla. Shqypnn Mbreti s'e k shtrue M am n dr,s vsttea e r ' o i ie jr, Tjer vise t Ba kani at l t: Por ortak u b aj me n, Tjuldm bs ef, u ih e e Se aj Shqypnn e njef Shqypn; S s n ltkn' et Pre e ' a o an ' av: S s n pene dk t oa e ' a rk dr oe ' n, Es n aiskj n uhr, e a t hom ' st Krolft iqs amk. ud ut ' e niu na edh besen i a kem' majtun, K k thn, na i kemi shkue: Se n' Jemen na kem luftue: Me Junan na jemi pr; Jemi gr me Armen e Shkj, P nit mr,oZt prvd; a j ' i o! e ei S ks k krgprs mr: e t ' urj e ' ai Vniegidalhep zt ed jnj su a o: Hajni e cubi ndj mb post:
65-75 n'Jemen : jugtArabis.- Me Junan : meGrek. me Armen :banorteArmenis
nAzi t Vogl.
50
55
60
65
70
167

Ipfj ver m knp aai jr ' oo: Gjj h nde t oj t m tit a up r h ' urta : Ez ibri prd pr: ri urt e ae Kytebri pricnae re urt '' igr. E sot dashtka baba Mbret Me Shqypn me bm aj nder, Tu isprfqhkok qlu, he hot is j ile Akj?Mltt Z!. n u ai e .. Adnsk,t PsaiMrtt i ha i ah bei? Ngarko rraqet per Stamboll S k,p,h nivn iee e y o st j ed gr Ep tnie kn noifr. o 'jtt ud d er.. Sa per caqe t Shqypns, Kto kaher kn vendue: I k ng shp e Sh tari ul ata qyp t, Ena Kjz iMltt Z jj nai ai ' S' k m i shk , mor p e ul ' asha Zo ! tin Me i u b d i s der . ham a rit ' k q Pas e i k th : it ha dh n Se ti knke i' Arnaut i mendun, Dalun Dinit edh Imanit: PekhTru be nkfe. s st uk, r! u lt An kush ortak me Mbretin... Do koak, do cuba malit, Prt uver t gihm knp e ' jr jt ' oo. Hp,be dra km ib; as r! ert t a
75-80 nder thoj t'muratit : ne duer t pafeut. 90-100 Arnaut : Shqiptar.- Dalun Dinit e Imanit : K.II,47.- koak: tikun n male.
75
80
85
90
95
100
168
MEHMET ALI PASHA

Pe mstih'Mrt iSabl, s, o 'st bei tmols Del dies kst m lhe ili rt ' ihe e su, E as s' mrr frme krajl permb dh: Jo m ortak Mbreti me u b Me malok cuba Shqiptar... S' k Shqyptar as s' k Shqypn: Ve k Allh, Mbret e Turk! Vi k h uh izpie rk asi atv, E i k resh burrat perpara, S bruq rsbg, i ai i eh atn Kur prej mbramjet dredh kah shpija, Eh n br,k lde kl, d ' ug iht ai I k ndr Krent e Shqypns. Pn e keqe, pasha buken: S h prbrahpia skp: ' st e ur as s ho Per ta sh a a e ko i. pat s nop Por se shka, se puna e keqe Aove,p,tjuste j jn o u hu: Ns re ebhtpre i url e ru. Prandaj Pasha k gabue Haps me i b Krent e Shqypns; Pers toka nuk pat plasun Qi m i qit v t mbi dh e edi E kurrkush mos me u r mbrapa, Prkngideknrb o a jn a on, Prknfseknvlz o a i a lan, Eagid ea fs itn, t jnt j ii ye
105-110 vrik ka hi aushi i zaptive : nenoficerirojes.-i ka resh : ikavu(perpara). 115-120 Nis urrel e bahet prrue : fillon me pak (curril) e rritet shum (prrue).
105
110
115
120
125
169

To,' abrnt kqnke. hn si ai ' ee uj Ksht qi Mehmet Ali Pasha K m r,to,nidt nuh, e hm j ie gst K me kap aj kryet ne grusht, Per shka bni m' Kren t' Shqypns. Pet benuh niPsimrtt s ' jr gst j ah bei, K no'sn es k no' sn; d ied ' d i ed Ve un drue p'r Abdullah Drnin, Qi t mbaj sh u gj nin n'g ue t t arp j, Q s ik vjPsaprmk ' e ot ah e i, Mbrend t'u err e mbrend tue zbardh, Tjukdln bk t tj u nel u i, Deedrk nifri, rk ak a j elk Cl ezmrk ' ink, ie ee a i msi Gjak e vjam dr m' kup t ginit Buk Shqyptarit mbas kannit: Un po drue, se Abdullah Drnit, Ne a mkq mnt spj, pr t i i a e hia Mund t' i b n na j do'i pu e ke n qe; Pers b un s'm nd t a z, es u ' Se nuk lot Shqypnija e Eper, S s p ltSqpiaeEe, e ' o o hynj pr Prm iphu aKe evt; e e ste t rnt ea Per me b qi aj Pasha i Mbretit Fr t bne pe vdei ot idt rj evtt Per shka bni m' Kren t' Shqypns.
130
135
140
145
150
140-145 Drek e dark ka nji ferlik : permjesditeperdarkkanjiberrtpjekun.-Cille e zamer ka ,i ,,meshnik": n mngjes e mbas darke nga nji lloj byreku (me grima
mishi e me pet posht e nalt, i pjekun nfurr).
170
MEHMET ALI PASHA

Po, por shka, se Abdullah Drni Vsht se ln m' a s rye kus m kun: ir i hkr h i A i Gjakovas, nuk bn marre, Pse edh e k pushken zant. Pran , th se nuk do t' n s dej om, gia E n' kov rr do t' kers , Gja ebt as Pehlsiudakstii s a h uhrm M knnedlm Qf t Delt ' aai e ' a ' ili, ' merr prej Sharit m' Buletin, Me rr turr m' pazr t' Gjakovs Tym per shp ka i' burr me arm. Et k rPj eKsv, ' r e oo E t' k lshue Rek e Rogov, K lshue Gsh, k lshue Krasniqe, Asht dynd Plava me Guc Et kndl m a fst Gao ' a a ' t uh ' jkvs Porsi miza per kercun. An shn s' largut anmiku, Se kurr bashk s' bhen Shqyptart! Pei' hr t m tk t t Pre rk e i ' o ' av, Pei' hr t m ezt fst rk i e i ' r ii,
deri n Bulletin.
155
160
165
170
155-165 m'i a shkrrye& mikun : me ia marr mikun neper kamb, me ia dhunue.-Pse hals : kryesis, paris.- m'bulletin : per te perfshi mbar fiset e Kosovs nga Sharri 165-175 Pej e Kosovs : krahinarrethPejseKosovatjetr.- Rek e Rogovs: krahinae Gjakovs s malst n veri t Pejs.-Gash& Krasniqe: dy fise t permenduna t Malcs s Gjakovs.-&per kercun: me shumic te madhe, si thnegllat (mizat e
toks) n kcunin e lisit.
171

Eh t knm t dfu, d a e ' ite Se s d kta me u ba ue, i ijn shk S s bj kam spn t amkt e i in t ' hi ' niu, Thue, ajo lava e Kaanikut, Krn Snr t afrj zj. u hd ' oo ia Qe, edh Pasha, Mehmet Pasha, Pat mendue n' Stamboll me vedi, Se Shqyptart m'godi s'mund t'bijn: Prs ts,q a vt tep, o e ah i j e u S s bh pk edai e a ei ia jlt M'ato rranxat e Gjakovs, Iak v,p,gstnk, o ihi rs E k nis aj me u pendue Per shka bni m' Kren t' Shqypns. Vl,p itoAdla Di, al o ht bulh rnt Sk k rsdgihynei ha r o jtk ir? A jn krushq ardhun per nus? A jn axhamt e Mbretit, Qi po shkojn me u vesh nizam? T unittjt,p itoDl, ' ga ea o ht ui As s j kru ardh per nus ' n shq un e, As s' jn axhamt e Mbretit Qi po shkojn me u vesh nizam; Por jn djelmt e Shqypns s' Eper, Qi kan ardh me fol me t, Prd Keq t knps nsn e o rn i ' a a iu Eq khes uknt spj. i ty ' a e hia 175
180
185
190
195
200
175-195 kur n Shndr t'a foroj zija : kur ta ngushtoj ja (urija) n muejin e dhetorit (Shn Ndr).- axhamit e Mbretit : regrut e thirrun per t parn her n shrbim.nizam : ushtar
172
MEHMET ALI PASHA

Asht vr Pasha kur k ndie, S ai mnj s iaptp e tj eda ' a r Q nSqpa neiphile, i 'hyn q ir stelt Per t' rm mbr pnv t ve apa ' ta. Sk ita a hr,uhttzpie ha h, t e asi 'atv? Shpejt mai lshue Krent e Shqypns, Pr. fl ipsaMrt es.. a ak bei Edh Krent kan dal prej burgut E pa lyp m' Pashen me u pjek, Fl knvjmafst Gao, l a ot ' uh ' jkvs K kan mledh haln n' kuvend E kan nis t bisedojn: S t iabj etkt iabj, i ' m e ' m Se n Mbreti na k shitun Na k s n M t t' Z hitu ali Prniroulgrb. e j rtl ua E ky Pasha, Mehmet Pasha, Ky edh ardhka prej Stambollet, Per me i dhnun Knjazit dor M' Hot e m' Grud, m' Plav e m' Guc. T tn hlj tonifa ' aia ht j jl: S Sqp s elhj prt gal: e hynn ' som e ' jl S n dsmt gihs jm, e a ei ' jt i ei En dr Kjztnkivm: ' o nai u ei Se edh Pashen e Stambolls Kt e duem m i a b na gjy n: , ' gji T' a mrr vesht Krajl edh Mbret, Se Shqypnn kush s' na e perket!
215-220 Per nji rrotull gurab : amblsinebamemetambl,sheqer,etj.,dhentrajtt
rrumbullakt.
205
210
215
220
225
173

HxZk a hr h e ah ea t e st u, K marr fjalen t' kuvendoj: Dr n z ah spj eDi, e st hia rnt K h buk i ver t e i shke , an b pt Edh trim sht Abdullah begu: Mr h lji,m iae i st amn ' u, An lhnpse n dr gal, a so ahn ' o jl A i a lyp Shqypns per mik Burr i urt ky Haxh Zeka, Briut efe ase ur r lt ry, Pemk s ipie ke, s iu ' rtt uj Ndst Sqp,ndhneiihe, 'ah hytr 'st ir uj P eb dr k izt isps a et e oi h. K shkue lajmi m' dere te begut E i k thn Abdullah begut: T q j Adla bg, i i bulh eu Falm ndet po t' on hal esh ija: Na mrt q k t spj, jt ua, i e hia A thue bn n' dor me na lshue, Prekm nigjm t. es e' j jg e K qt bg eh ik t i eu d hn: S h mra,s s h mra e st utt e ' st utt K t ade ktpn imei ' ij e jr, Pe vlai pes ekm s, alh! vt ' a. Ket zan s m a k l bab t ' ' n a, M ipemq u s sk jn. e vt it n e ha a Se shka jan e shka nuk jan:
230-235 ku han buk i verbt e i shkept: qorriesakati(ishkept). 240-245 pa e ba dert: paepleqnuepunnme...pafolme...
230
235
240
245
250
255
174
MEHMET ALI PASHA

Se k vn e s k h sh n: ah e a koj Shka punojn e sa rrogojn. Ve, po, 'i pun baba m' k msue; Mq prt gal u msm ilhe it e ' jl n o e su. Po t' m lyp halija mue Gjithk e kam un gjn e babs, P ialhjm mlevr, o so e a r P ialhjtee et bt: o so 'gr ' u P ilhjtknm gihsp, o so oe e jt h P ilhjpee m tg o so lmt e aj, P ilhjvte m bg o so ahn e at, D edu p iafl: hn h n o ai Ezespr emks ifl! r ht i ' ai Asht u la ed e k sh e jmi h kue. Begu n' kull mir sht ngujue. Me miq t' vet e psdhet Fand, T' zott me brejt hekur me dhm: Mjaft me thnqaj Oshi i Nuros, Q p ikst,p,natzma i o ih' o j r r, Ep ekst snnrf: o ih' i r Qi s' la Pash me thye kanunin, Q s l bgm fk ktni, i ' a e e i audn nuk la ag me b plak grunin. Vl, k thxKrnc: al ' hn oh oeia P nii,t Oh iNrs a dg i si uo, Qi j Fand e ha kuvend,
260
265
270
275
280
255-275 sa rrogojn : sapaguhen,saekanrrogen.- t'eger e t'but : mbar,krejtpyjeetok tpunueme.-plamet me tagji : K.VI,28 280-285 e ha kuvend : hanarsye.
175

Edhe din si hec kanuni: Am itu ai Adla Di, ' he t' bulh rnt L t n lhj Pse eMrtt e ' a so ahn bei, Le t' na lshoj Mehmet muratin; pse per mik hasmin e vendit Nuk e zn kanuja e Maleve! Oh iNrsm a fag: si uo ' t rn S,mnt hxeed, e a, oh fn Mue kt begu s' m k pr, Me prit peng, me d kan, Maia dk s p ih'n Sqp bs s oe ' o st ' hyn, Me lyp mikun me pleqn, Prm psk,brtt z. o e uh ao Ve se shka, si m' duket mue, Per Shqyptar kund gias nuk k, Mikun shoqit me i a ng; Pefl neitt evl, s a ir a l Fl t seefl t rm, a hm a e e Por jo mikun n' buk e n' kryp: S' e bn mikun mish per krraba, S s ebna Dl Di i ' s uo rn, Q be n zameq be n u i jn ' jr i jn ' j, Eh mkns iafl ke, d iu ' a uj S ts ua t dfo. i ah ht itn Edh huta bni bam.
285
290
295
300
305
285-295 n'at frengi: K.V,457.-me prit peng, me da kan : memarrpengunemevligj.me lyp mikun me pleqni : miku sht ne dorene atij t cilit isht pshtet e jo n
dorn e pleqve. 305-310 huta : pushk krahi, si martina, me tyt t gjat e t gjan e plumb me maje shyt.
176
MEHMET ALI PASHA

Lum e lum per t' madhin Zot! Kur k kris kjohuta e Oshit, S k uhu Sk ebai, e ' ste ua artt Se ' sht dridh qaj Gramoleci, S eh lfa h nezai e d ut ' st dz hr, Me Shqyptr t'u vr Shqyptari: Sqptrt p,t uvnme vt, hyea, o ' r 'jt ei PrniPsq eaMrt. e j ah i uk bei Eh at Zoti m' a marroft! Priha,ksd q kot. es uj uho i jf Aj gjithmon augur i z Per t mjeren moj Shqypn, S j jk r iq d e lz . in a o b in i l Ase ' hr,s ezz nipo h' i e a e j rv Asht t' u resh sod mbi Gjakov Nprskkt ninei t he, ee ha ' j irt ' uj Q vdms ' t mr s selke? i e a e i ' i ' ul uj Keq nper t Shqyptart ngatrrue, M' shoqishojn kta m' arm kan lshue: Aj, t' a vr Pas en e Mb as h ret; K,t apho Pse eMrtt y ' stj ahn bei. Njani thot: m k r mik; Ter to ekmamk jti ht: a ni, Edh thejn nper t rradaket, S t inp aknu Vae: i ' ' oa ugj rkt Si mo' Zot m kaq per n, Q n vn t ldi bs ef, i ' ed ' ihm e
perndim t Gjakovs (Gramoeli).
310
315
320
325
330
310-315 suka e abratit: njikoder e vogel n qytetine Gjakovs.- Gramoleci: fshatn veri330-340 E.thejn&rradaket: thejnkrenat,kokat.-poa a kunguj Vraket: Vraka,njikatundi
pleshm ndermjet Shkodres e Koplikut, sht e permendun per kunguj e per poa.
177

Me u vr na me Turk e shkj, Jt eAdq n knt e th i a a h, haevin vl m vl! on rta l e l Keq sht mikun m' i a pr kuej, Keq sht lajmin m' i a ng kuej; Sben fjlji a gonkln 'j ' a am, s ib u ; Por m keq sht me vr vlln. Padjkqes m z, rna e i Ksht Shqyptart sod me u perz E me u gr kta ndermjet veti, PrniPsq eaMrt: e j ah i uk bei Prnips pr' neit he, e j ah, ' i ir ' uj Q vdms it mr s selke. i e a e ' i ' ul uj Pse edh, besa! sht b shum gjak: Kan met gjindja nper sokak, Nper sokak e mb ardak, Mjaft me thn, se aj Oshi i Nuros Ne aofagj t kl pr t rnia ' uls Njiq vet po, me t n n, ind , jehu M dr t vtibntdkn e o ' e a 'eu, Prtphumjtnnialui e 'ste ee j hldpt Ndoshta ndoshta, rod magjupit!... Po tdteras tnt lt r i rfh r e Krisi pushka nper gjytet, Dr qi s'mbramit kulla u muer,
350-355 e mbi ardak: mbi pod, dysheme. 355-365 halldupi: njaj aziatikut (n prbuzje).
335
340
345
350
355
178
MEHMET ALI PASHA

Euvpsa mhl n kur r ah, si je. S p Pash , d ejt po u th er en r am, Kurrnji grim un dert s'po kam; S p kmdr,a sm ve evhi " o a et s '' jn str: T inkn d,eh fr m mr; ' ' y d ot i Ve un kjj Ab l Dr n, dul a ni Shaqir Currin, Ram Rrustemin, Edh kjj Oshin e Nuros, Qi per mik e shkrne vedin Si zant qi k Shqypnija. A hr tkh meh hlj, t e o st ld aia Edh fjal Mbretit k ue: P nii,t ll Mrt a dg i aa be, Sk p t tohlj eKsvs ha o ' ht aia oo: S t ajhnoiPsnSqp e ' os d' ah 'hyn, Prt iadeh lknbkqt e ' rd au ei, Per t'i a s uem udhe s tar htr n htek it, Eprt l ksexai e ' i ih hm Per dintr e kryqal, An shka mundesh m' e ue; Peedrts t km dln s n oe ' ' ei au. Por, sa per me d Shqypnn E Ni ls m' i a ue pe sh kol shqe , Pasha Zotin ! lala Mbret, nuk k pse on Pash n'ket dh, Petavai,p d fa s ' rsm a jl,
burg, ku ruhet bylmeti.
360
365
370
375
380
385
-rod magjupit: fara ma e ult per Shqyptar.-mshil n kjuer: mbyllun, nguju n 375-380 Per t'ia dredh lakun bakeqit: pertendeshkuebkeqin.-per ,,dintar" e ,,kryqeli": per ndjeksa t fes muslimane e kristjane.
179

Si t' kem' vr Mehmet Aln. Ljis vie,toknj; am ' rtt ht aua Por na t nuk kem' k t' mrrim: D t vai vqltt u, o ' rsm eia ' e P vndr kam n si o o t e a ht, A bakshish me na dhn t' huejve. Kr k vojt f a nde K a, jal r rajl Se shka bn Shqyptart n' Gjakov, Po ky km, kan thn, vall ' knka? kna vl,k kmSqp, ' k, al y hytr Q ' guh nez t vbg tekn, i i rst jr, ' oe u (F r sf st i l es i e a a i 'c l v 'ud h t E as m na ndi s' u a kem nin e i,) Guzo t' t n f alen e Kraj e jn hej j lav Eh at Mrttt Sabl? d t ' bei ' tmols
390
395
400
385-390 veqilat: zavendsit, perfaqsuesit.
180
LAHUTA E MALCS
KANG E NJIMBDHETT
Lugati
ARGUMENTI
M r mj i i ik , p o hu o n p l at n e Kr j N k ll s b a e nd l e l t m r, a l i al io . Mbreti kryen darkn, lirohet familjarisht nga petkat e dits dhe n t holla, pshtetet bri votres, ndez kamishin, e tue pas perpare geshtenja t qirueme e ven, nis t bisedoj me gruen e vet Milenn, mbasi kjo ka rahatue fmijt n t shtruem. Biseda endet rreth punve e trimnive t kryeme prej Krajlit, rreth madhns, q n t ardhmen - pret at dhe gruen e tij, t cilen knjazi e shef, si n vegim, t kunorueme e t stolisun me petka mbretnore. T gjitha kto plane Milens i duken dokrra dhe adr, t clt i qt pj: padj nk j jp rns. Sk ma nra ia e ia rne u u e adi ha 't m r mj e t z te M l i t se - f mi a i k sh n p t eg e b a e ra on i en n sh e : j i i as r u s n tri e nts aa psa p ni s hj (uai) pstel e e ern a t akn j i ie lgtn, hjl k e e m nj sh ll , me t b h n d r , bu n g dh rr t e rj e i a es i e o u k oj , e e hu me flak. Ky shauret i kishte pas frigue fmit aq sa at nat s'kishin pas ndgjue me shkue n t shtruem pa annen. Qesh
181
LAHUTA - Kang e Njimbdhett

Kjz de sdn t na bs mi s tilj ga pr lgt de nai h 'o zj e b a rlon rt e ue h shtriga prrallore. Dikur grueja mbulon zjarmin dhe shkon t biet e femijt, ndersa mbreti shpik edhe at pik ven, qi i kishte mbet n fund t poit, shkund ubukun e drejtohet edhe ai nga shtrati. E kap gjumi menji here.. Kah mjesnata qe se i duket n ms t oe, a a sgrst s k piu: sart i prskum e ds k i iuih e a rtn huei aahre prej se shoqes, tan danga gjaku. Trembet Nikolla dhe don me gjue ar n t . P Hij e qe on tue i treg s k te ar jt m e o a ts ue e ish dh per t mi e ti dh se nuk ka dish p t ke , se a Me t e ren j, e ka er q i hme Ali Pasha, i vram pak ma perpara n Gjakov nga Shqiptart. Mbasi Pasha i Sulltanit s'kishte mujt me i realizue planet e perbashkta, ne kurrizin e Shqipns e nxit Knjazin t'u bij Shqiptarve n beh e papritmas simbas planit t lufts q po i paraqitte n'at rast. Vet Mehmeti, mandej parashef se n t ardhmen nji fuqi e madhe e huej do t'u ndihmonte Shqiptarve. Pr ket ishte nevoja, q Krajli t niste veprimin sas ma par. Ma ktn prsv sart (uai zdkt tj ln ps ni e bs eye ooie huei lgt) hue u a j r t rand q shum koh u ndie edhe neper t gjith Cetin. Qohet Knjazi vrap prej se shtruemes, shterngohet mir, dhe n pikn e nats niset per t'u takue me gjeneralin e vet Mark Milanin.
182
LUGATI
Knjaz Nikolla, i' burr me kok,

K ndoll sand dis n' qok Ep ikne m lgiu, o adt e ijre Ndj te votra bashk me grue, Mbasi darka k marue E shkuen fmija n' shtrat me r, Ks tecjeks tek uh u z uh u j. S,pa bk nihr k nrn, i r, u j ee g Per ur vot ps tet m' nja n ers h 'n , Zgehnbe'eahn t hla hjsu rz st ' ol, Kall kamishin Knjaz Nikolla, Edh rrin aj m' njnen br, Tash du han, ta v tue p: sh n Pnneek n fag: oi gt ' rn Ts tenrn d khat zt ah u g o stj ' ea Qi milena me duer t' veta Iaqrneiavnpr, io aa S prgu q elp emr. i e re i y aa
10-15 poin nget e ka n'frang: kaenenprejdheut,mevenafr,ndritarenemurit
10
15
183

A a hr,teieu, t, t e ubsde P zngusa miulvu: o re j ' ede Se ksht Turkun un e theva: Kibn,aj iakhv: t a t tea Se edh Krajlat mue m duen: Serbi e greku mue m druen; S emr ndr u prBlgrn ' r 'o n e ulai: Do t' a mrr edh Mostarin: Do t' mrr Shkodren e Prizerend Krajl do t' bhem pernjimend, Edh n' Shkoder do t' z vend. T d t bju niMrteh: o ' n j bens M dollam nuk k me vesh, A s d t vjhm kclt, s ' o ' s aiie Prketn aik m snrt, o rj ' r e hdi E do t' vjsh kunor mb krye, Nidt uh lr m t skly; j i d ag e ' heze Pse m trim se mue nuk k, Kahdo shkrep dielli mb dh. Qesh Milena me 'i gjys gazit Per kto makllada t' Knjazit, Ea 'ib h t o ein i , ss e ,j ,m d e Pridj t tn klp, es n ' a la Q ife Kjz,vn tep; i lt nai u Prandaj rrin ajo pa z. 20
25
30
35
40
30-40 kacalit : nji ksul e qendisun, q grat i mbajn nn shami. makllada: pallavra, fjal t kota, dokrra.
184
LUGATI
Me gjylper arap tue b. Ve m von nis me kuvend: Qyqja nieri,shka me kn! Me tzi fmn kam v me r, Pse, me gias dishka kan p Ekqfr t me jn tihu, a ot ' jrt a rste S s niij m feep me ' dgon e jt a u. Shka kan p, Knjazi po e pvet, Q s niij vtnm fe i ' dgon eu e jt, Mbas na, edh, kt po jena? Nuk e diej, pergjegj Milena; V s fiade m t e, i mj un e hn, Sa kem' knna buk tue ngrn Enprkhn atelet ee tia t u uj Paskan p nder shtma t' uj't Srk t sjli nkck tu e tol, dj au, Nim lm,s m kn tr, j e al i e uk Me tesbih e me ibuk, Edh krahve lshue nji qurk, Q,zn fyebzevs i b ' tr ukreh, 45
50
55
60
60-65 me allm & tesbih: me njishallt gjat bezje(bezi),q perdorinHoxhtdhe njivarg rruzash n dor per besimtart muhamedan.- urk: xhamadan gzofi a lkure.
185

Teqt fane s evs u i lk pr eh, Riefiv t unedeh. rt mje ' grhs Amst jt,qqa lgt o ' e yj! ua? Pep fie nprfht s o ltt ee sa, Se nji turk kamatxh, I pabes e faqez, Dik atj Samoborrit, Knk l t p ej v it, a ue uga r orr Hokubt me u p me s. Hk m' ito aik mntnky?. i! o, ht: ed 're.. S lgtn seulnkk. e ua ' hkl u Ks ed s sk knp. uh i e ha a E u sht b ferra Brahim : As,noha no iklm e dst, d' ui D t jt b ne t sra o ' e dr a urt Euh st tev lgt st h jre ua. Ks k dk eh n d uh e h, Aj nuk kthen, jo, m nder n. Vs jn,p,j g, e e ei o u rt Q kodkr iqtim t t, i t ora in ' ' ht Krt mihij t hn, u e ldn u e i Eh faehl mst gi d jl a o ' jn. 65
70
75
80
85
65-70 lugat : K.V,11.- kamataxh : aiqjepparemeperqindjetepertenalta. 70-75 prej Samoborrit : nga Sam.kal n Hot dhe fshat n breegun e Liqenit.K.XXVIII,350. 75-80 e u sht ba ferra Brahim : ukahyfrigaaq,sameubamerakperdogj,sadot vogl.-kulim : haram i keq, i poshtr. 85-90 fjal e hal : fjalepershperitje,bisedeshprallime.
186
LUGATI
Prm fl prsoet uj. e e o e hq ' ea S k lgta sti lmguj, ' ua s hrg, u rea Eu jmn hl,p,m t gal, n a ' al o e jl S prt dknp t bjpl e e ' eu o ' al. S . . 'k h r g 'k u e e ? . i? . s s t i aes l g t n . . Ians guj pa n evtn i rea rp e ee. Per lugeten nuk e dij, Pse gj kurr s' kam p me s. Ve nper gjind un shka kam ndie: Prprstias k sk m tu, o e hrg ' ha ' he Peu t ajfm s nigu, s n ' no e j re Qi kt mbrend, po, n cetin, (Ndoshta, ndoshta ndo i kushrin..) Dalin naten porsi shkndija, Edh futen mbrend nder shpija, Prej pullazit nper oxhak, E u a zn gjinds frymen njak; Qi, mandej, kta duen me thn, Se n' gjumankthi at i k zn, Es s tt e e e es t i a , ' h j t rv s h r g t Q ualhj t mev t lgt i son jre ' ia, Ke s jn n n r eth e o a. hko ate r koll
90
95
100
105
- shtrig: hije gjysm mitologjike. Zakonisht plaka, t cilat tuj lan trupin aty ku
jetojn, shetisin me shpirt, bajn magji, hajn zemra fmijsh, shtijn mn e res nder familje e kunor.- po t'baj pall: po e v ksulen ne sy, spo ta aj koken. 100-1005 zan frymn njak: K.I,6.- ankth: vshtrsija q ndien njeriu, kur para andrres i zihet fryma dhe smund luej as kamb e as dor.
187

Prla prla toNkla ral! ral! ht iol T' t prr a e he k lla; ana all d opa Pers s ga a'k kur nd, htri rku A ngye a n ktn.. s 'jtt s aud. A din shka, ti moj burrnesh? Zn m von knjazi tue qesh: Mbasi shtriga k po thue, Amilhnkostiame ' so t hrg u E pr!l t m prngal.. , ezt e ' ' epj jl. Por m'i zgidh me dhm e tmall, Ej roeprbhnt o rl e r i, Q smn t bna gehpri.. i 'ud ' rj s jt urnt. Hj,h inrt!S t skijt at e ga i ho ea M plar efat skea e alva jl hrt, IprjgMln a hr. egej iea t e Un j n'ha per fmj te mje am ll r, Qi i k kap san e fr , un d iga Et m qtdkr prstie i ' e ora e hrg; J khidu,j khs idu.. o st re o st ' re. ou me r, pse von k shkue: S eh fiajn tem pi e d mj a u ' rt, Eu d t ghjnsrm di n o ' d ee e rt, Per me i b ra gt e s : mun n hps Pe p keq ezj esps s, o j i oa h Vet s' u d pun e pe ra, el v rpa At s'resht kurr e mara.
110
115
120
125
130
188
LUGATI
Khitoguas nmr st ht rj i 'ez, Mandej zjar' e mlon me h; Shpu e la i q n s t. t msh et e hpor Ep ter faeteatr a jr jl jr ot, M niz s n gyt mrzt e j i ' js ' aai. T mr ntaoitoKjzt i a j ht nai ( og u t i l t z e r i h 'p j , D i h 'c l i j r k s t i a ) Edh shkon me r te fmija: Me ' t i ubu dj e me 'i var v a elm g ash , Stnnptareh s bh. hr e ek rst i rsa Qesh Nikolla nn mustak; E per t' vm punve kapak, Mrr e msh edh nji got, Eh espk eebnzlo d' hi olt. Mandej poin ndrn n' frang; ndn kamishin nen sergj, Mailulnskniak. bs lle hud Edh sh n' od t' v me r kon et . E s ldq kst kn, , i oh i ihe K me pun, k me at pik vn, Qi pat p sande m teper, Me ' h men j b lepe i er dt u ne r 135
140
145
150
155
135-140 E pa tjerr&tort : paecuegjatbiseden,kuvendin. 140-145 &si brasha : sipjepna,sibastonkokerrvogel. 145-160 Zallot : iaqetfundin(pareturkemenjivlershumtvogl30pare).- sergj : K.I,376.- &ju ban leperi : ikaluenkujtimetmeshpejtsinelepurit,sdijtimaseku
ishte.
189

Eh fe,ep ianit, d jt a ga Nisi t' madhe me gerhat. Kr q,at ub ment, u, e t ' jsa Po i de gj Kn az N lls l umi j iko , Eh se a nmei t o d hf j 'jds ' ds Nis neinn km, j i ir dj a Me n mjek gi t n plla ji err a ji m, Edh barkun sa 'i fund sheke, Phjlu sttnn pludk: steln hai ' ehr ee Q ,s u f l t r tz i is r l if y e b E tue ardhun era dh, Rrit K in tue e sh ue, e njaz ikj M d s q m ttihu, e y i e 'rste Si gastarja cangullue. Nprfy mne,emde, ee tr, ad' b ur At kt edh mb pelhur Kst d nol gaut z, ih' o jle jk ' Qi per mner m' t kishte ngr E me qelb bashk ishte th. U trm Knjazi kur e p Et preht stttir. ' eqte hai Fo iueeslug prjt; lkt un hln epe Ns fam iuztt ii rm ' ae E e mloi djerza. Kishte met Tekym t,ea nkih'temj u qr ' s u st u ut
160
165
170
175
180
190
LUGATI
Pe tihii m vn m lj rj rstmt ' ed e ut, Pse edh m'kryqdisi ishte kput Kaq per mnd qi 'i h kje tu er er t. Por kam - kam, qe,nis lugati M iuaiNkl khstai e vt iols a hrt. KjzNklaairi gt na iol t rn ai E f dore m ku e, ll n on ' bur Q ekst ver nnnifgr, i ih' jr e j iue Edh don aj zjarm me i dhn. Krlgt ns m it u uai i e hn: Mos e vn doren m' ngaskeqe! Nuk t' kam ardh me mende t' keqe A m t ra m t tau: s e ' at s e ' rze Un kam ardh kt me t' kallxue Ds pn,q ts knbj i u i ah a t Eq mr prt h m idet, i i e st e ij Asht mue si m' dn nenshtrasha. Un ajm Mhmet Al Pasha, Qi m' pat nis Mbreti n'Shqypn, Prm ilheMltt Z e e su ai Hot e Grud, Plav e Guc S n Bri keb pen. i ' eln j lq Por, kur mrrna n Gjakov, At e z mue m' gjet nj pr ; ez i ov Pers K t e Sh ypta , ren q rs Me Al Pashen e Gucs Nji b t' m e p e k b adh o i'n Pa eir n lfm r lk ut e r;
190-200 &nen shtrasha: ma pretmendja,m gitet.- ngaskeqe: kambza e kobures.
185
190
195
200
205
191

Bregu,p,n lf eusu ur re o ' ut m he EaoMl msm ilhe t ae o e su. Prandaj vet at kur shkova, T' u ue m' km t tan Kosova, Peja e vogel 'dhe Rrogova, Edh mue m' rrethuen nji rendit Sin sp t Adla Dei: h h ' bulh rnt K mue t' mjerin m kan vr, T tan n' gjak mue m kan l, S m s q j tep. i e i u P ts tee t s t k mt, r, ah jtr ' ' e Ve kto Mal m i marr v e e et, E me i mrr me pushk per faqe; Pe p ib nads gae s, a j i jq, Prp ideds bjae e a jg i arq, Tok Shqypnijet n' dor nuk qet: Sod Shqypnija sht b Milet. Bs,a hr,p itoNkla ea t e o ht iol, Mbasi vet s' mujtka Stambolla Kto Male me m' i lshue, Puna giat, thom, k me shkue: Pe s vt k mjm p, s, i e t e Qs s n ga ketknal, yh e ' jk rj k Me pushk n' dor s' mrret Shqypnija. Vr n ftyr mehmet Alija E pr pezm tue qit sh ja, ej it kndi
2 0 2 0 m p s k p r f q : m ut. h b m l t : h b s t t k m s . e p e 2 - 4 e u h e a e el f - s t a i e st a he, obi- rj pezmit: nga idhnimi, prej zemrimit.
210
215
220
225
230
192
LUGATI
Tue kercnue dhmt prej marazit, Evre p itoa Kjzt ett, o ht j nai, Se, medj k me t' u dasht N lfm ty m s nirah ' ut e he e j rst E me hjek shum e shum z, Pr s t hjhn Sqp aa e s ' hyn: Pe Sqpa,ede eh vt, s, hytrt ij d e S jn tiaeprktjt e a rm e e e Arbsistoe ke; t o ' hrhn uj Por me pas me i ms pa buj Edh n'moh naten me u r, Ts q a' hr jn spr ah i t i e a hed, Un kujtoj se me pak gjqe Pn t t dlprfq, ua e e ae Edh hn ngadhnyes n 'Shqypn. Padjmih spj niuhr, rna lde het j st Edh ls n' Pla e n' Guc hoe v , Ntnntr bfst ur, ae 'er ea ' Es n ga Pae t ksl i ' jk lvn ' eh Edh zhb t'a kesh Gucn, At her mrr e msj Malcn. Me tagan, me n n dor, Edh shkmi at Malcor; Pse, pa i shkm at Malcor, Skdat s t ben dr. hor ' j o Ea s k na,j,m uhte s ' ge o e uu, 235
240
245
250
255
260
193

Pse Shqyptart kan nis me u zgjue, Kan nis shqyp kt me shkrue: Knns t fai prkm a i ' lsn e os, Per kom e p l bs er ir, Prlr eatnm; e i uooi Edh gj at, th nuk do t' s j, om, hko E Shqypnija do t' kerkoj M dl m vd,s Sria e a ' ei i ebj, Si Greqija e Bulgarija: Mbasi k edh ndonji Mbret Q Sqpa a p igre, i hytrt j o egt K me para e k me fjal Turk dore at m i d . ut e al Pran at her t s' k me m de' i ujt Gr ma d sii t adm ilet; ut bs ' hrt ' n e uj Ped t dl ksd s ks, s o ' a uhi e uh Qi e k v ka dit m' rabush Shqyptars me i dalun zot, Eh gr a t t ilt d ut j ' o. Pr p mjenihr st o, o ut j e o Kto Male me i pushtue, (it dek t jn prr, Q hs a eoe) J vkom s t dlndr, o e t ' ' ai oe Por, me koh e me dredh,
265
270
275
280
275-285 &rabush: ceken,ekanda,ekamarrnshnim.- qi t dhesk t jan perore: t jan pelqye prher, gjithmon ti ka pas anda.
194
LUGATI
Edh n' Shkoder k me h. Ped t des t,lmNkla s o ' ijh i u iol, Se e k b pleqn Stambolla, T m para, edh Serbs, S eh Kaltt Ge: i d rja e rqs Grek shkj , p , ed Bull ve, ut, aut o h gar Me u a lshue n' dor tokt e Shqypns, Se me u dhn lirn Shqyptarve. KhNkl italgt! st iols h uai Eh tee nkianit d jtr u gai Por u z hduk aj ne er k n, p thi Tue ln mbrapa nji qelbsin, Q drvn uni n Ctn. i o de ' ei Knja N la at h u z ikol er ue, Shpejt u vesh edh u shterngue, Edh duel naten per hn, Por me u pjek m' at Mark Mila'n: M' Mark Mila'n aj per me u pjek, M t fa prm iprjk, e jlt e e epe S krn Pam qt uhrn e u ' lv e i st, S krn ga m l Gcn e u ' jk e u, Se kur flak me ndez Malcn, E se si m' e hup Shqypnn: I hupt Zoti pernjimend Knjaz Nikoll edh gjithkend Qi mendon e sharton z Per t bukuren ket Shqypn.
300-310 Sharton z: K.IX,196.
285
290
295
300
305
310
195
LAHUTA E MALCS
KANG E DYMBDHET
MARASH UCI ARGUMENTI
Poeti hin me nji her n tem tuj u ba t njoftun lexuesvet fytyren tipike t Shqiptarit ushtar n shrbim t Mbretit, trim, luftar, i urt, i gatshm kurdoher me ran luft apo me marr pjes nder kuvende urtije e kanuni. N pleqsi malsori bahet bari gjsh dhe e kalon kohen me t ri tuj u kallxue ketyne legjenda popullore e mitologji kombtare, trimni e ndodhje historike t bashkjetueme. Autori e gjen Marashin n mendime si at t cilit n malsi i bjen ujku nder berre i mbetet toka djer, e kapin borxhlit a por s'ka buk per t'i qitun mikut. Kurrnji prej ektyne n plakun ton, Marash Ucit i duhet shih sod me mar rrug tue u nda, kshtu, prej dy t bijvet t Calit, dy djelmoa bashkbehaa m t. Praa s t nsj v u ln ktn t bav jsktr e epr e ie, e e eye rme p r si e fu di s a q n m t s y me m rr r u pa d jt oo t n t, i i osh e ht e e r g i mir se a kthehet ma a jo. Testamenti i MArashit sht vula dalluese e kombit shqiptar e percaktueme me viza t preme t
197
LAHUTA - Kang e Dymbdhet

Edukates kanunore. Ai i porosit djelmt, ende t rij, t ruej familjen e gjan, t'u dalin Zot t drejtavet t veta me pushk e ga, t skj mr m so e tam t clt sd qn, jn jk hon i e hk 'fr, i, io e a gjithmon vllazn, mos t pushojn kerkund, t jen pik-pritsa me t njoftun e t panjoftun e sidomos me t huej, por pa u a leshue ketyne t fundit kurr zemrn n dor, mos t jen t gutshm , por t matun e t'urt, mos t rrezikohen tuj u a hi p n ve t p s ur a t r h pr p nd rs m i e s do os p j u a ig t , u en ej a e h en s i m re grues s lshueme, mos t arsin ndoren e besen e dhanun,, t duejn vendin e Atdhen. Mbas ketyne fjalve Marash Uci dahet prej d brv t rj de ss tih n ms t tn, n ky toe y aie i, h 'i 'st e oh ye re 'rs kpt n Sae t Htt pe kh detht pr kl t bjatrt ae e tr oi, rj a rjoe e ul arkai. S'vonon e mrrin n Gjenoviq dhe takohet me Qun Mulen, i cili n s p jt n e M h t e k he e p p rs t tu te r g s h t s d he as i o n a e ha n ru e on e i ka ka ndodhun me randesi. E njimend Marash Uci diten perpara kish pa qe n Shk , dh at ng nji mik i njof k t te s n odr e je a tun ish e pas marr vesht dika t rreziksme per vend e bajrak, per Shkoder e Sqp ma. K lj i kst pu sd t Bjatr, t cln e hin br y am ihe r o e arkai ii porosit qi sa ma par t bashkoj parn n mbledhje tek kisha e fhtt A d tue rstsn qtt prt mru nots t rj sai. i o 'lj iha ye, e e arn jfi ea e ma te perpikta. Mbas ketyne fjalve dahet plaku prej Qunit dhe ky tashti jet me dy mendime enigmatike: ase i shkojn Mbretit n'ushtr a se luft kem' me Mal t'Zi. Cila doqoft, Shqiptari slghoe. Zt e be pn ma de Ht h gihj e ft 'istht oi jn ue br h oi st jtni m a. Myl kn vnii i Bjatrt pr t tir Ke e Fst n bl agn edm arkai e hr rnt ii kuvend.
198
MARASH UCI
Tenjimriz,tenjilajth
Kishin ndollun tre bar Dy me dhn e nja me dh, Nipa ed t r: jn lk y e Mrs Uiet bj eClt aah c ' it ai: D demt lt s spz emlt y jl ' e i het ai. Marash Uci i Uc Mehmetit, Aem ikst r dtt n ' n ih' ei Kishte p pronet e Mbretit kpe Htttezn fli a rj oi u e il Dr k piqe b m' d li; t uka iel Pe s keMrsiir, s, a j aah Iptdl Mrttn uhr a a bei ' st Me arm n' dor, me zjarm n gj, S q dk h n Sqp i i oe st hyn. Brifreti s Zn, ur ot rm i a Armt i kjen atij baba e nna: Bab tagani e nn breshna, Vl emtrd psoe l oe itlt 5
10
15
199

D gjarpnusha prej Stambollet. Ky kje lypun edh gjetun, Pat kn thirrun edh pvetun En ksti en gjt bjau, ' uhrm ' jg ' arkt E nder pr mrr Karadakut; Ekd q idl pa o i oi rj Aidjieh tinj. t at d rmia Pr s kii ir br, o, i rpt oa El km eel adr, a aa a t oa Edh i shkrefi armt besnike: Naoam q nkh jtk jt r i 'o eie Pa'n kn ndera e Arbns kreshnike: E na doli bar malit, Ismia m t bj eclt hrjk e ' it ai. Prore Mashi djelmve t' Hotit Uklzt pntemtt aloe u oi, Punt e motit, pun trmnije: Si S ptar m liri hqy i bas je E mbas bess e s' bardhes F Bte deken si me l; E u permendte Or e Zna, Edhe u thote shum pun t' mdhana, 20
25
30
35
40
200
MARASH UCI
Per lugat kur zhet hna, E per luft, qi me drangona, Bnklhdan vs t oa user ' ie ' n; Eh init a m s mrt de jfe j ' ii S dagjjn rdtt nei a rno oi ' irt Mbi Rn t' hj n e m' Ur t' Vez rit. edh e i Pad'edjhngihbrj rne osi jt aia Eniijhnfa etj dgosi jlt ia S khpsk ahuk'utj. i a uha st a ria Por shka, Zot, ka Mashi sot Qi na vr e nuk bn z? Atu ir bsane bre he ih dr er, J s tktimee der, a e o btn jre J ipnit nrttreiu a uo ' gai rzk Pa buk n' shp m' e gjetun miku? Uun bres ik r, k ' er ' a Pse kurr Marashi s' u d: Nuk kisht' mbetun ky pa e p: M eps p eh ekst v ' a d ih' r. A sime ki n dr brhia s ' bt tj ' e oxlj: Me ' nd d qi ka t s a iqi hn e hpij S le brhm ivju t brt ' 6n oxl e otn ' ii, Eh mq iape m s mrt de it rt ' ii; S eh qtq ik s bj i de i i u
45
50
55
60
65
201

S'i a ln djerr token kurrkuej. Pra vt sk k sed, o s e ha ' Vs utosmiav t r: e e ht hrjke ' anijn,odem em: P dgoi jlt Dk ' pn sdm k qlu, i i u o ' a ile As nuk kam si rr pa shkue; Nji her ps m p s p t' p ue e e a er sht Zogu dore, pasha mue! Von e von k pe t'a z r n, Faimis ek ln. jl om i S ar sv t 'ed j es r ja e es S nijv aenime, e j a s j uj Zt ed,nkmn t aqe. oi i u ud ' uj Por n'k t p ej P ndij je hn r ere e, Mos me shkel un m m' kto hije, Mos me u zn m pun trimnije S'bardhes koh qi ka prendue, Ah ju, u kjosha true PrNaq v ekhl e jt i rn tl M m amat j sdnikhl. e ' bj u o j sl Amanet un jam t' u ln Me ruejt gjn me kqyrun st'n, Armt e mbushne mos me i dhn, Me shok t' uej kurr mos m' u zn, Mos m'u zn as mos m' u ng, Pen dt t nuhkaugidnvl s ' i ' gst t jne l Si me pushk, ashtu me uh. T'huj' n me fjal mos t'a poshtnoni; Bknpr,prt iastoi ue aa o ' hrn
70
75
80
85
90
202
MARASH UCI
N Sqpas kn Zkn: ' hytr i aoi Me i besue mos i besoni! Eh n mn knenifa d ' ed ij j jl: Zme s' f me i l dal rs rt nun ; Fjalt per paj kurr mos me i ndal Ui trulmsm ir, jt ubl o e Mos me dalun n' v t'pa v; Me i u ruejtun rrass s lmueme, Me i u rujtun shaks s' terbueme, M iuret,p,guss lhee e uj o re sum; Vni t ujmedst prr, edn ' e ' ah eoe Me ruejt bes, mos me art ndore. Kshtu tha Mashi, e n' kam u ue, V xhurdn edhe u shterngue, Edh i njiti armt mizore Naoam q sdjhnnoe jt r i 'isi dr, 95
100
105
110
203

Pse n'd t' Mas it g Vlo or h uri re Net fa p,favtm, dze lk, o lk eie Epte gjm, nji gjame bumbllime, Pors r a k s p mali i rfej ur hkre t. Lamt r! tho d ve t' C t umi t jelm ali Vn breshnen mbi cep t' krahit, Et udegnhjss ai, ' jru ie ' ht Hjss ai,bna spt, ie ' ht r jj hai Iabh n Saen ky t shtt e ' tr ' re ' aai. P,Zt Msik 'teske o o. ah a u hu. Qi nper shpat e neper prrue Po vjen hapin tue shpejtue Tu 'ztve sik kle he ie jt ' a au? N' Gjenoviq Marashi nis Ke un Mula me konis, Ke un Mula shp e rrept K h buk i ver t e i shkr ; an b et Na fstHtt sp epr, 't i 'oi, h a Djal mbas djalit Bajraktr. Pe medttter del, rj jsie u ili N Geoi kpta fli ' jnvq ae j il, N' Gjenoviq te kulla unit, N a klt brh miky tktni. ' t ul ' ad b re 'audt ies tg o n iMls Mr e 'jj, r ui u! P itoMsindr t kl; o ht ah 'e uls Mire se vjen, ti Marash Uci!
115-120 Stare : lagje e Rapshs s Hotit 130-135 n'Gjenoviq : lagje e Hotit, nga sht shpija e Bajraktarit
115
120
125
130
135
204
MARASH UCI
Iakhnn:P t t nui te ui o ' ' gc Me lshue gjn, me lnun st'n Ksht m' u djerg zhegut m'ket n? Ah gt kq avp du, st j ' e? e o re Pse n'arm sod po t' shof shterngue? 'gtkqj,ne br; S j 'e o dr a Prnkdjs prMl. o u i i e ac.. Zoti mir ka m' e punue, N kot s bsnskm lhe ' jf e ee 'ei su. Kam kn n'Shkoder mbram kam ardh, Ke qaj miku faqebardh, T cl' ene t pe q khmtt ' iln jf i rj ' a oi, E m' k mrr besen e Zotit, Me kuvend me Kren te Hotit, Prnifa ej m vn e j jl, o o S n ktnt,t Ksaejn. e ' e a e ih o j fa pa Kev t vni ou jl, r, rne ' edt T dlnn Bij nlgt kvni, ' ai ' rge 'o ' uedt S d t dlnihr t spj e o ' a j e e hia me i sh e d p n t m estu o ija. Neser n' Shkoder prap do t' veta K qjmk'iunjttjt! e a iu ga ea T' a ket ndihm Malcia e shkreta. Ksht tha Mashi, e duel me shkue: Nper pish t' zhegut pa pushue: S' i e ng a m u h e. sht aej e utu
140
145
150
155
160
205

Njaj u Mu tho nj f . n la t i jal MdiZt t t kohafl! ah o, ' jsn a Ne d pn nad t dl: dr jn o ' a As iskj Mrttn uhr, e hom bei ' sti As lfkm m Mlt Z: e ut e' e a ' S kot mr ahebfZt: i jf ae st t oi Oren uet por e k Hoti. P ujfats Kev t vni, o o jl ah rne ' edt T dlnsnen lgt kvni. ' ai ad ' o ' uedt At pnt kem' me i peshue, Mandej dalt si kjoft gjikue.
165
170
206
LAHUTA E MALCS
KANG E TREMBDHETT
TE KISHA E SHNJONIT
ARGUMENTI
Qil kangn Zana e Veleikut e cila prshkon me mend kohn e kalueme dhe lexon mbi shpate, prroje, land e gur historn e lumnueshme t Shqiptarve. Mjerisht n dit t sodit kan trnue koht. N vend t shpats ka h pushka, n vend t Zotit - ari , n vend t s drejts - levertija. Europa vet ep shembullin e par. Zana i sjellet Perends dhe e lut, q nga e h na e S qi tar v f o a, t ng a l k e n t r n p m st t h p e at s j l r sh ik i j r os t lan q asnji pllamb toke arbnore t bij n duert e Malazezve. Ktu poeti gzohet me Zann per nam q ajo e Mira i lshon anmiqve t Shqiptarve dhe kerkon gadi t'a ngushlloj, tuj sigurue se n tokn e Skanderbeut ende s'sht shkimb flaka e burrns as dashnija ndaj Atdheut. Pr prov t ktyne fjalve atr i teo Zns bra e Ml t clt tn jn mld t uoi rgn a urt acs i ai a beh e Kisha e Shn Gjonit n Rashp, simbas lajmit q, me koh patn
LAHUTA Kang e Trembdhett

207
pas prej Qun Muls. Hap mbledhjen Bajraktari, i cili i lshon fjaln Marash Ucit. Ky end me urtn e malit shrbimin, q S q pt r i m n t s s s k j Su l an , s r i t c i d i h i a t ba a h a he u l t i h b m il n, er diku, ua njofti Porta e Lart. Lajmi, q ai binte prej Shkodrs, ishte i trishtueshm. Gazetat e qytetit kishin lajmrue se n Kuvendin e Berlinit ishte nd Hoti e Gruda, Plava e Gusija t'i epen Malit t Zi. Per Kren ishte ishte nji rrufe prej qiellit. Kurrnji s'ban za, deri sa Mashi vet u lyp mendimin e mbram se a - pernjimend do t pranojshin me iu nenshtrue Knjazit(Nikolls) pa pushk t shtime apo e kishin nda me qindrue. Ktu Gjeto Marku kcen ma i pari, dhe, tuj u betue ne emni e Z t, e sigu Mara n e Kre tje t mbkl jes se n oti ron shi nt r edh per pa mbet Shqipnija n xhubleta grsh nuk ka per t'i u leshue toka shqiptare Malazezve. Fjala e mbram - shton oratori - i perket Bajraktarit. Qun Mula merr rishtas fjaln dhe i grish t paihi t roi, tn s jn, amt Lp, v pe tn, q rnsmt rkn a a a r. y e, rj ye praa t ldhn m b de a vt bn bn i pr. Ma tj tn pr ihsi e e h i e a e ai bs i a mbledhja. Tani, mbas vendimit t marrun, lypej t merreshin mst Udnn padj q t qtt rj n Rzai nes ni aa. rho, rne, e e ie oa rhnc, dra j tjetr prej mbledhjes drgohet pr t'i lajmru Ded Gjo' Lulit n Taon, q khu t jt n djn i tn fs s lfa ihe t rbi est e iei a ii e ut st e dera. Marash Ucin e nisin per Shkodr pr t'i lyp ndihm Hodo Pashs me ushtar dhe pr t porosit Mikun e njoftun, q t'i prkrahte shqiptart me ann e shtypit. Kshtu foli Quni dhe u nda Kuvendi.
208
TE KISHA E SHNJONIT
Prendoi dielli, n' qiell duel hna,

N" Veleik po pingron Zna: Ehu! ju malet e Shqypns, N t cla srk sqpaelrs ' ' ilt tu hyj i N' t' bardhat kohe qi kan prendue S lt amk j,m iuare ' e ni, o e fu! Ed spted eh pre i ha i de ru, Ed lned eh gr i ad i de , Shqyptars kryq e terthuer, S s ga abt iamkt e a jk to niu Vjirkj pe t brh lkt ot ra rj ' ad eiu, Q faoen dr t Sqpai i lkt ' o ' hytrt Prirfj mjss Sai. os rea ae ' hrt Akst mjkr n a kh t lm, ih' ut ur ' t o ' ue (M ltgau sdt ltee) e o jkt o ' oum! Vnito t tksSqpae e j re ' o hytr M' e rmue dora grabitare? A!j kr:t ih emabt.. h o ur ' s' u br oa. 5
10
15
1-15 N'Veleik po pingron Zana : malimaipermendunnMalcneMadhe,ivenduemmbi katundin e Kastratit (1724m), ku banon dhe lshon zanin(pingron) Zana e Malcs. 15-25 Ve nji troe: njitruelltvetm. - me rmue: meurrmbye. - me cungue: meepre.
209
LAHUTA - Kang e Trembdhett

Peno' Lk,a' Geg Ksroa s d i e i jrj atit D t kst dl,a dr rebee o ' ih' a t o rmys M' e cungue me arm ngadhnyese, T'cla n seuld t predn ilt ' hkl o ' emne Hn ehjs qelet edn y a ilv ' ne. Por kan ndrrue sot moti e stina Prdt nrt k re Mria e h ' g, rh atn! Gjinde e mbajtun me lot t' shumit Qi n' djers njom bcat e umit, Ja qi n' kullm rreshket kumuese, Ja nper dt bjen vals shkumuese, Prm mat nigu t spj e e bj j re e hia S'cilles buk i lypin fmija, Edhe i ln ndoshta me kj, Perse e mjera buk nuk k: Gid,s cle Ztih ai jne ' ils o st r, T'zezen tok qi i ngrat Shqyptari Sttm ga eptfte hrj e jk a iu, Pa ndo 'i dhim, kjoshin mallkue! Sod m'e d duen copa copa: E perse? Pse don Europa...
25-30 me lot t'shumit : me vaj t t gjorve. - njom bcat e unit : bcat q on plori i permendes. - n'kullm rreshket kumuese : piqet per kadal para kurdhs, para
cungut t elikt, mbi t cilin farkatari rrah hekurin e skuqun e ep tingllim metali, kumbuese.
20
25
30
35
210
TE KISHA E SHNJONIT
U!Erp,t kraemtt h uoe i uv oi, Q iremhtbsseZtt i a oi e oi, P ak siigyens o y hj jtt: Me d token e Shqypns Per me mbajt klysht e Russ? P t akhsdn iprij o i st o a elge Njata burra qi m' kto brigje Prt vhe bn fie e etn e lj Krt hsth pe lghie u i ehse rj istj? T q iaklefae delt i i al lkn ili Eis e t v r t i l i , h s o er a h teq e l t T,pe ehns t t nrt Sqpav, i rj stah ' ' ga hytre Q bn dknprdt t pre i ee e h ' ' av, Bnsdt bj fts t r, o ' n aoa ' T cltnito t kaSqp ' il j re ' sj hyn Mst alj Skatn dr m ir o ' n hju ' o e Ketn ga nihr p el! rj e jk j e a Lum, oj Zna e Veleikut, Qi m i a l n t nam anmi , ' sho i t kut Qi m i uro d m e Mal ' n jel t cs, Q m iak hli Sqp; i ' jn aln hyns Ka Sqp eclamtt sj hyn, il oi, N z khpsk ebs eztt ' a uha ea oi, Ptkn u pe fss t tn a me rj ieh ' a Kah bjen dielli e kah mrr hna! Pr sd q pst k r o, ao i oh 40
45
50
55
60
65
45-50 i perligje : ishperbleve. 50-55 e i shestove rratht e qiellit : ipercaktove,ikufizoveshtretnatehapsinsqiellore.
211

Sdm sd eri tek o e o, rn u j N pue t tks pe nezes ' lhn ' o, rj jrv h, Prap, oj Zne, shkndija e burrns Nuk shkime n' male t' Shqypns, Q,mn,eh n kokh t rj i a d ' t o ' ea K ' hr nee fas rfj. a i e dzt lk i rea S'kan mbet shkret, jo, armt besnike, Perse Arbnorja grue fisnike, Bns bnfts t r, e aoa ' T'cillt trimnisht per ket Shqypn E per bes e t' bardhen F E bjn deken si me l. Apise t naabra o hf i jt ur Qi kah Brigja neper curra. Tehc ntnpribsa u e ae os ih, Jn t uniu detkhksa a ' jtn rj a ih? Ata jan p Kre t e Ho , o, n tit Qi m'u lidh duen me bes t' Zotit Per me i dalun zot Shqypns, Prm ilnnneMl. e e u dr acs Po, un Mula mb shpin t' kalit, Uailji Kev t mlt o amn rne ' ai; Uailji n dr t knkt o amn ' e ' oau, Per me u mbeledh n'kuvend t' bajrakut; Es roulkerehu, i rkl jn rste Kshtu zn uni me ligjrue; Fo t l ash, Ma , ' po na t ? sho hue Un qe, Krent t ' i kam bashkue, T' cillve mundesh me u besue,
90-95 e si rrokull: ntrajtrrethiapatkoni.
70
75
80
85
90
212
TE KISHA E SHNJONIT
Pse armt kryq i kemi v, S n eln t prtkn i a a a a. At her Mashi zn kadal: P niin,otia' fa a dgoi rm i jl, Qi po u thom me bes te Zotit, Prinpv t Ksroi: os iae ' atitt Ktrides djs ve aeqn ' i a jt Jn qi i bjm Mbretit hysmet Kush ushtr, kush angr, Me arm n' dor, me zjarm n gj, Me 'i kam mbath me tjetren zdath, Bknn srjesp snui, ue ' tac h ejrn Dushek token, jestek gurin, T' mbrame te hika e t' pare te mbeta: Tian z s znnjt: rm ' e u ea Mos me drashtun krajl as Mbret! Edh Mbreti ket hysmet Dr dik na e k pelqye, S n k ln a ketm uty: ' a j rj ' he N k ln lrnjtk, a a i eie Na i ka ln arm t be ke, un sni Per me ruejtun F e zakona, Per me mbrojt kto male t' tona Per me mbajt kan' n e t' parve Me ruejt erzin e Shqyptarve: N k l ksega a a i ih jm 95
100
105
110
115
120
95-105 Pse armt kryq i kemi v: nshejbese,vllaznimi. - angar: puntdetyrueshme. 105-115 shpi senjurin: pershp,perbanes,tokenethat. - lirin jetike: K.XII,30.
213

Per dintar e kryqel: N k flnpg et dea a a au a ' ht, Kn m vd s t jt jt, a ' ei a ' e ea En.vn epmr a e ' ai at Ktkn q n ln t Prt e a i a a ' a, S ekm skejtnn lr e e' hu ee ' i S n beh ahn vr, i jsk. st r Si m g ash m bu : e j. t e lq Tue pun e tu g allu ue e j e, Telt fsa tahge u u ett rsiu, Mort e darsem me kan, Skrt prtn p'npne iu ' a a a uu, Por med e tr n ha ! t eqi d lle Prkoml eprkozle e t ae e t al, Prkoml ezlet oa e t ae al ' n, K s hrt s nevn, i ee, i ' oa Pat kn mbajt kanuja e malit, Ptkn riu pk edai, a rtn ia jlt Pk edai,LkteHtt ia jlt e oi, N z kh psk ebs eZtt ' a uha ea oi: N z k'utj ebjrj ' a ria uaia Qi zant i k Shqypnija; Perse kndue n' Shkoder gazeta Q na Skatsdt unjttjt! i jj hju o ' ga ea D t ibj koml t skea o ' n t ae ' hrt. P,Msoi iutat hv! o okv, hf oi E ka d n' Kuvend t' Berlins
125
130
135
140
145
120-12 pe di 5 r ntar e k ryqel K.X,378. : 130-140 por medet e treqind halle: t mjert na t mbuluem me t zeza t panumrta.
214
TE KISHA E SHNJONIT
Me i u lshu K z t C s e nja it " etin Hot e Grud, Plav e Guc. Ets Kjz iMltt Z ah nai ai ' K ngreh top, k dynd ushtr N kotdtm r n Ml ' t r i e ' ac: Thue gj e shkret ka mbet Malcija, Thue pa zot se S tar .. hqyp ija. Ksht tha Mashi e Krent e Hotit S turk ' rf pe Ztt i ' e i r rj oi, N' ato fjal mbetem pa z: M ips p. ga s ksi b. e a r.. jk ' ihn Kishin ndj me s per dh, P tks nifaprb. a hn uh j jl e Por prap Mashi zn t' e vona: ' t' thomi, burra? F e zakona, Behevr ekla t oa jsk r ult ' n A 'imend Knjazit pa luftue, P psk t stm km m ialhe a uh ' he e' ' su? Psa Ztn kot lvu! ah, oi, jf ede Gjeto Marku z m' u idhnue HteGus p tiske Nk o rd ' o ' hlt ia Bs m edjs jsmn k: ah e it e ei ' ia Se n b K zi f a n nja an, Se n d me bje hk e v a jeg s rr. S' i lm marre Shqyptars K t jt pn eti; ' e ua rmns
150
155
160
165
170
155-165 me i pas pre&gjak s'kishin b : njeriuparaspapritmeszbehetdheduketsit kishte bjerr tan gjakun. 170-180 se na ban Knjazi fan: naqetfare,zhduk.
215

Perse mbar Lekt e Malcs Sk m stt ve esttht ve, h' ' ha jt hadee jt Dj m dk,p,prdt vt in e e o e h ' e. Pa m'u njesh per shtat xhubleta, S ibjKjztt unjttjt! ' nai ' ga ea Prt fan bjatr, o ' ls ui arkai F a v 't j r ip r . j l et i aur m a i Njaj un Mula, si u mendue, Ksht po zn me ligjirue: S' kemi, burra, m shka t' presim, Amtbsie prt inei: r enk, o ' jsm HvnKjztd t iapei, oi nai o ' rsm M edjs t tn d t jsm e it e a o ' ei. Ndoshta pak edh na jena, Ndoshta edh fyshek nuk kena: Prapet prtemtt o n s ' a oi, T prtemtt fabrtt " a oi, lk aoi, Naauha eGeg Ksroi. jt strt jrj atitt Kr s inesi n lfuhrt ur ' jhhn ' ut st: Njehen dhnt e njehen dht, Por jo trimat me arm l, Tia ldm bs af: rmt ih e e Trimi i mir edhe sa her Me 'i fyshek dahet me nder. Pra, le t' oh m ka djel ja: et ' m mni Oren uet pse e ka Shqypnija: 175
180
185
190
195
Shk' m'shtat vjet etj.: moshaearmvenrrezik. - pa m'u njesh per shtat xhubleta: petku kryesor i malsorve, q vu n shtatin e burrit, prmban marren ma t madhe; pa u bas i grue. 195-200 Oren uet: K.XII,169.
216
TE KISHA E SHNJONIT
M t vt h Prnia e e st eedj. S' e ngul Knjazi n' Hot bajrakun, S'e rrit m' n, jo, Karadakun, Pasha armt qi m'i la baba! Pa na vjerr kortar mb krraba... T'rrahim bn si t' na ap feja, (Ks etat aevat bj) uh hf t rf ea, S qnrj,e got rfj! e idom h jfi rea Prit prtn p'nqnre os ' a a a idu T cltprt gal s knm uhru. ' il e ' jl ' a e are Ksht tha uni Bajraktari, Edh m'gij u ngreh m i pari: Bn b,m ltprfq, i e o e ae Per qitape e shtat melaqe, M' O te b hkv e m k te fm , r jes e ' rye s E per Emen t' Perends, Se pa dek e pa h n' dh M gihdaem gihr, e jt jl e jt Pa u robit me lop e q E pa u djeg me stan e shp S ibe n dr kr Mltt Z. ' jn ' o ur ai ' Njit m tij at ot u bas b uene Ke eHtt eubtee rnt oi, eun, Mbas kans s" Lek Dukagjinit, M qr t fs em Kst Snii, ' ii ' ets ' ih hjnt 200
205
210
215
220
210-225 per qitape e shtat melaqe : perlibratshejtaeshtatengjujtlajmtar. m'qiri t'fests e m'Kish t Shnjonit : perkristjanqiriidyllittpastr,qndizet per festa t mdha, poashtu kisha e Shn Gjonit, per ta shejt i pajtuem. - mbi Shen Nikoll e m'Shejt Shna Ndue : dytshejtmapopullornviseteVeriut.
217
Mb Shen Nikoll e m' Shjt Shna Ndue, M Kyet Kihi,kot lvu! ' rq ' rstt jf ede S,p uskm m toet vt, e a hi e rj ' ea S ibj Kjztt unittjt! ' n nai ' ga ea At h un r t z : er i ish as uni Prts,bra nine' fa o ah ur, dei i jl: N Ut Rzai d qt no' da ' r " rhncs o i d i jl, Me i zn shtekun Karadakut, Drs t ee z bjau. a ' pt arkt U p izidi'ztmria n o geh ie atn, Me u a ndie kr e la Ceti ism n rg na, E n' Rrzhanic kam me i ngujue, PsknKjztm iaflu, uhe nai ' ile Prn ke'mn s ik r n ky e ' j ied e ' re Kfj t om iskpry. ut ' n e haece N Taon Gej l t dl ' rbi jta e ' a DdGo Lltm iefa e j' ui e u jl, Q t aj a m km t tn fsn i ' o j ' a ' a ii Prapsktn Rzait iansn os uh ' rhnc ' ii. J te ke eh siil, u jrt rn, d ecli Dr nsrp r del, ei ee a ili T ianp znnfstt vt ' a i ii ' e, Qi shk' i Hot e shkon me Mbret, Pe stt ves em sttht ve, rj ha jth ' hade jt
230-240 n'ur Rrzhaniss : urepermendunndrmjetTuzitePodgorics(Titogradit). 240-245 n'Traboin : fisibajrakuttHotit.
225
230
235
240
245
218
TE KISHA E SHNJONIT
T gtj amtet petg'n ' ao r ' rh a N Vlkt aqs g; ' eei ' ee jn Pse me pas n' Rrzhanice me kris, Ka m' u dasht n' Rrzhanic me u nis, Eayubfs ek tZt: t t i hn oi Oren uet por e k Hoti. Et,Mso p skedel i ah, a hrp ili N a mlSkdr t nss fli ' t ol hoee ' ieh il: Hodo Pashs m' i u bn selm, Tujt aj Mltnn km, he ' o iei ' a Thuej t' a oj n kam Miletin Me qindrue sod per Dauletin, Me qindrue sod per Shqypn Tue luftue me Mal t Z. Eai mkt iunjttjt! tj iu, ga ea TujT aqs niskon gzt, he ' e j hrl ' aea S prt gal rd iSqpai e e ' jl oi hytrt Prp ga kr d et prt e a jk ur hn ' ai Nuk e l , j p shon o, asha Zo tni! S'e korit, jo. Gjergj Kastriotin. Geg Ksroi,ti rf. jrj atitn rm r T'shkruej se trima k nder n, T' c et p Atm edh p F ill er e e er E bjn deken si me l, Kur t' jan li me b e F dh es Krt jn ldm bs t Ztt u ' a ih e e e oi 250
255
260
265
270
250-255 n'Veleik : K.XIII,2. 255-260 pa shkrep dielli :pa lind dielli. - n'at moll Shkodre : n qytetineShkodrs. m'i u ban selam : nderime, pershendetje.- Miletin : K.XI, 225. - per Dauletin : K.II, 32.
219
S jn ldsdKe eHtt i ih o rnt oi. Tash po dahna; nji udh e mbar! Se k kndu g a e par an e jel t , E na koh s' kem' me u vonue S h prbr j,m uhte ' st e ur, o e uu, K prt t jt giu e e jke Ja m d e ek, ja me fitu e. Foli uni e u d kuvendi. P,Zt ke d t ijs vni o o, uj o ' e ed?
275
280
275-280 se kann kndue gjelat e par: K.V,193.
220
LAHUTA E MALCS
KANG E KATRMBDHETT
TE URA E RRZHANICES
ARGUMENTI
Nga kalaja e Shkodrs, Riza Pasha, komandant i ushtris turke, kundron Podgoricn dhe bindet per mjegulln e papritun, q ht m at a sh j k s s s p t k s e p r t r sh . s ue ' n : e y e h ej i i ht e e a Myftija i difton Pashs shkakun e mjegulls: lufta e Hotit e e Gu knr Mlzzekst flu.Tm ibrttiheer. rds uda aaev ihe ile yi aui st u Porsa zbardhi drita, Mark Milani, kryekomandant i etave malazeze, pergadit ushtrin, dhe, tuj e pas radhitun para, ep urdhnat e dits: me msy Malsin e shi m at mbramje me hy n Hot. Mbas fjals s komandantit bjen rishtas burija dhe luftart malazez vehen n levizje n drejtimin e Urs s Rrzhanics. Poeti i sjellet Zans s vet e e pevet per numrin e etave anmike. Prej saj merr vesh se 800 jan Ljubotinjan me t par Ceroviqin; 1000 Cetinjan me Njegushas e krahinas me komandant Vukotiqin; 900 Nikshiqas me kryetar Matiniqin, i cili
221
LAHUTA - Kang e Katrmbdhett

Sma mjii t pei, ree s vtm m t d t mrje m e ibs etmt ott rht e e e a o rit e shtrue Malsn. Hec para ushtija karadake, thue sht r ngarkue me sh vjeshte. Para ktij krcnimi autori i drejtohet Zotit e tuj pa pdeti e neze de lki e pnihe t tn, e lt a t arjsn jrv h amn agsm ye u t Lumin t'u vij n ndihm Shqiptarve. Tek Ura e Rrzhanics ndalohet shtrija n pushim. Mark Milani merr turbn dhe sodit vendin perpara. Palok Gjoka ban kryq para mors s'ushtris anmike dhe u fe soe tj i zmu pr lfi. P mau fa k, kre e lt hkv u ere e utm a bre jln y st para pushk e Marka Kols. Plumbi, n vend t Mark Milanit, kh i cl ihe dete mr brznn e uhrs mlzz de e a ii st rju, er uiai sti aaee h lshon dekun. Flakza ushtojn njizet shejshanat Shqiptare. Kryekomandanti malazias, ep urdhen per sulm. Zana vajton per djemt q do t'injesin n ket prleshje jo t barabart fqs pr pei i bre de e bn t estj. Nkq n Ht e uih, o ot ett h a hho dra o Gu qtt kstii Mlia be n Rzai pri suia s rd ie uhrm. asj jn rhnc os thj, i p r ni q u b g n a sh u i v es t s m r me v ti a t g e r o , e re g i j h er e k j j prpara. Lufta ndezet e ashpr. S'dahet ma topi as pushka, martinat as novicat, shoqi as anmiku. Ushtrt perzihen, kacafyten, dermishen, coptohen, kur Gruda vrapon n flak t pushkve dhe Hoti derdhet n Cem, me dem t vt s rehj b s per t mlt Uhrj sqpae jl e, i rsma rs jrt ai. stia hitr kalon lumin dhe kapet fyta fyt me anmik, si prrojet, qi tuj u djerg shkumbueshm nga dy maje t kundrta, perzihen tmershm n luginn e perbashkt. S'ndihen ma pushkt, vringllojn vetem taganat e shpatat. Gjaku mbulon fushn. Pei kt tre Soe,nnnmlzz,egd s n tlj, ot, u hrt tkn a aaee ai i e ale e grish t kerkoj ajo vet birin e vet t ram dekun. Cemi, q g i on m i q us t n, d e f sh q k rc n i l ,r n a o it s j m , al ho h u a e, aj o ut r e Mark Milani sht kthye. Ushtrija karadake zbrapthet dhe Lekt e Malcs u vehen n shpin. Mjerisht tepr shpejt ra nata e lufta pushoi. 222
TE URA E RRZHANICES
Riz Pa del n' kal sha : 'Madhi Zot, se shka me p! 'Fort ndjegull paska r N' at Rrzhanic, nen Podgoric. S k m nit ed t bes ' e ga o ' jr h: Hazna e madhe per bulq! T unjttjt!itoMfia ' ga ea ht ytj S' k r nd lla kah Mal , jeg cija Kah Rrzhanica e Podgorica; Prh etm ibrtt o st u yi aoi, Djelmt e Gruds e Lekt e Hotit Kah luftojn me Mal t Z, Qi k dyndun top e ushtr, Me h mbrenda ne Malc: Mark Milani na u k pr. Po; sod n' nadje kur k ague Mark Milani, 'i trim drangue, Tue i h gjo n' p a sh e, yp gut ull kru Buriznan aj k urdhnue: Bebj et dl uhraa j urs ' a stij
10
15
20
1-10 nen Podgoric: kndejTitogradittsotshm. - Hazne e madhe: bekimimadh,thezri madh. - Myftija: kryetar i besimitmysliman t njirrethi.
223

Edh t' nis kah Malc . et ija Kiildaeh bjia rs or d urj, Edh m' kam i a bni ushtrija, E u rre e p f shtu er ush t' mej it dan Pr kltt Mr Mlnt aa ai ' ak iai. At her Marku z mbi kl: P niine odem nifa a dgoi, jl, j jl: Sod n' Malc na kem' me dal; PeeduRsan pe t Bri s a uj ' lq ' elns M j lheKjztt Ctns e u su nai ' ei Hot e Grud Plav e Guc. E na sod. qe. jem shtrengue Kto male me i pushtue. Por se shka n p po e dr ? ji n ue, Se p g nuk ka me u l . a jak n shue Pra, t' gat me qind , ohi rue Pse kem luft me trima rrf, T cltAm eh prF ' il te de e E bjn deken si me l. Pr n koh,odem em, o, e jsi jlt T bj eayeq n Mlt Z ' it tn i ' a ' Knret F,knret lr, a uj a uje i Telfu s sqp t lt u ute i hye ' ea M' k a t' on p r sa qi eta rep e ndvj ; Aj mrp n Htd t mrn. u baa ' o o ' ri Malc mbre do t' i h s nda ni. Do t' a ngulni n' Hot bajrakun, Do t' a zbardhni Karadakun. Urra djelm, eh, u dhasht e mara!
20-25 Krisi lodra : tamburi,daulla,nshenjtmarshimit.
25
30
35
40
45
224
TE URA E RRZHANICES
Preft n hc pr! es ai a e aa Ksht tha Marku e r bujrija Edh u nis per Ho ush ja. t tri Ei mjZn,t t koh tu! h, o ' jsa re Atu dnt m m klze he i i e ' alu, Se sa ushtar k Mark Milani, S s iaqe Vjoa zn? e i un ovdt i Pes t ano aniprb: s ' ' jf sj e Un Shqyptr, ata jan Shkij: N n dnniga e' f: a j jk i N mt so soi km l: ' n ' h' hqt ei Km nrjtniqele' d e' dme j il i h! Naot,q k p jj ea i a r, Ttidpsk,t gihdemt r, eqn uh ' jt jl e Ata jn Ljubotinjn, T db prt pm s t dehm t ' o e ' e a ' us e hn, Preti t frs Zn, os rm ' ot i a Qi kan ln pa djelm sa nna, Qi kan b me kj sa bulla, Q kndesrj ekla i a jg aae ul, Qi e kan zbardhun Karadakun: (Kj i,prfla hkn) iu nd o oju au : Uk p' fr Crvqt a r i a eoii Der b e p Niks it. s ujar rej hiq Kaleshan musteqez,
50-60 Se si i a quen Vojvodat znin: sesiquhenVojvodt. - asnji per b : kurrfare. 60-65 Ljubotinjn : fismalaziasnjugperendimtRjeks. 70-75 prej Nikshiqit : ngaNikshiqi,qytetivenduemnfushnme t njajtinemen.
50
55
60
65
70
225

Toh OaeMltt Z. hn st r ai " Njim pushk i oi Cetina Me njegush e me krahina, Demt lh s geaia jl e et, i jrn: Vuko in k kan t' p , tiq ta ar Brifr ekvntr ur t ued, T cli to s Kjz iMlt ' iln hn, e nai ai T Z s enro prs t bli. ' ' drn e alt Ndandqind pushk ka qit Nikshiqi; Njaq sa thon qi Matiniqi, Vojv qi u k p , oda a r Iptlp m r n Ml a y e ' ac. Mtnq,be daidai, aiii r, jl jlt Tjkn vt t sklmlt u ee i oo ai, po a njemend paske kujtue S Ml k prt astu e acn e e ' hre Me ndandqind e jo m vet? P akjoe mr iske o utv, oe hrt, S Mliak dl frt e acj a ae, Se nuk bjn m djelm Shqyptaret, Vs bj d cc t kia e e n o ua ' qj, Sa per furka e enemija? Ah, kadal! sod k me u p N ut Rzai krk prt r, ' r ' rhncs u e ' S n Mlnklj vg e ' ac u n e r; Krt inijhsknttek u ' des hia u j: N kot,mnj,prt giu, ' jf ade e jke 75
80
85
90
95
100
75-80 Ora e M.t'Zi : K.I,32. - Me Njegush: krahinmbiCetin. - si gjerain : K.I,277. 95-105 do cuca : ca goca, upa. - enemija : vegelmemekanizmtthjesht,kuvehen shkulmat e penit, per tu pshtjell prej saj n maqinn.
226
TE URA E RRZHANICES
Vesh e kry p n' s me i e rap hp ue: Krt inijhtekt sknt u ' des u j i hia, Kur t' i ndiejsh tue nm martinat Q ualn s ns t vj, i a a ue ' ea Qi u la p m sa rej n a rr a, Kah gjimojshin porsi rrfeja! Ve uhraeMltt Z jn sti ai ' Porsi rja e zez me sh Per me shkr n n at Mal epu ' c. Kah Rrzhanica na i k pr Mark Milani Kapidani, T i l tn r j aiv j iz n , 'c l i 'k a l o t i Si k pupl e ka tag . ah a h ni Prnkdj s k m b o u i, e ' e N' Ur t' Rrzhanics kur k me r? Ura ngusht e Marku m' Kl, Fr p du s s mn d t dl. ot o re e ' ud o ' a Dh oZt q nl pe qelt e, o, i at rj ili Pntenezeine mrilt u jrv jf ifli; Q enetv,krkioe i droe u rjv, Qelnt nletknt g ile ' at oe ' jn T bj erbts m izn, ' it oi a e Pa nevoj me ndesh m' shoshojn, Krprs tpr t mslkon u e ' eit ' o amj; S djSqpias sk bn, ' i hynj e ha i Qi e ka ms sod Mark Milani,
105
110
115
120
125
110-125 Si kah pupla : kahshkrimetpertcilenshtipermendun. - martinat : K.XIII,25.mirfillit : fortmir. - T'bijt e robit : njerzit.
227

E me topa e me novica Po rreh dromin kah Rrzhanica?... T ,q 'L g h i i it i s t tian e o e , j td r n Per mjedis qi kput mizoren Shpa ngad ese n' g ht t t h t, t hny rus ' rad tari Njita doren sod Shqyptarit; Edh anmikun shtroja para, Qi perbluen ksht pun t' pamara. Kur n' Rrzhanic na vojt ushtrija, At krisi prap burija, Edh u ndalen me pushue. Mark Milani, trim drangue, Mr tr,dlm sije er ubn e e hku: "ah Zt s sk d t jt, Mdi o! e ha o ' e N a bl ue n a prjt? ' t l r, ' t epe Ajn ora j skl?. rl, a ooa.. Nkjn ora a s jn skl, u rl, s ' ooa Sk n prs p se t tr; ha ' e o hf ' ubs Pors j Lek e mal : e n t cs Halil Haka e Palok Gjoka M 'ztdemq s tik tk; e ie jl i ' oa Kt un Mula edh 'i k ue Psknsdm t aflu. uhe o e ' ile Plk Goa ifrida ao jk, ot jl, Po dore bn kryq n' bal on n. l:
130
135
140
145
150
125-135 novicat : K.VI,377. - Po rreh dromin : ponisetperrrugtmadhe. - n'grusht : ndor. 135.145 Perbluen& : sendrgjon,trillon,mendon. - orrla : shpendgrabitarmekraht zez e t mdhenj(Buteo lagopus).
228
TE URA E RRZHANICES
'MdiZt t tkosafl, ah o! 'jfh a Se shum shkjau na paska dal: Kuhi ekjztt Mltt Z rsqt nai ' ai ' Per me mrr vashen Malc. Prs djs'nke iak e. o ' i hj uj u.. Pasha armt, s' kem' me ja lshue! S'mund e vm na sod kan M idvsa p ifje. e hn aht a eu.. Pa t strgh in am,obra r, ' heno' ' r ur! T'a bjm vorrin nder kta curra, Et iansnKjztpskn. ' ii nai uhe.. T' i a kthejm krushqit me gjith krushken. P r' guh ehn,psiZtn ' i rst sta ah oi! Mos t' korisim Gjergj Kastrjotin, Mos t' korisim na sod Hotin, Marr v e edit mo t i l s ' m. Mar Europa sht ue n km, Krajl e Mbret kan dal me p, S lfonSqp esk i utj hytr hj. M mir dek nn dh m'u kj S prt lghn m n s e e ' ist e a h! S prt gal m nnnSk e e ' jl e dj hj! Nn fas ptky Plk, e jl ' a re aoa Krisi pushka gjimoi toka. Aferim! tha Palok Gjoka! P ks qt n ttbre o uh ii ' r aor? Marka Kola rrf mizore.
160-170 curra : shkambij,shkrepa. - P'r'i grusht eshtna : perpakeshtn,kocka. 175.180 taborre : bataljona.
155
160
165
170
175
229

MraKl ipr qt, ak oa ai ii Ek i ia ian i i q t t jt: Vrau n' mar e t Sul nit tin lta Buriznen Mark Milanit! M' Markun fll aj kje shterngue, Prm emrs ih'kn giu. o e ar ' st jke Dekun n' tok r burizna, Kur qe kris 'iz t sh hna ne e ejs , Njizet huta rn batare: Njaq rrfeja n' dor shqyptare. M kmidems ipnizn, ' an jl! a uo i Atbot krisi Mark Milani, Pse na r per Zo' n Malcija! Trup n kam i a bni ushtrija; Krisi topi edh novica, Gjimoi Cemi, u dridh Rrzhanica. Kuku! bni Zna e Malit, K d t m js mepk edai, e o ' ' e u ia jlt Pk edai,dem eHtt ia jlt jlt oi: NaanpteKsroi.. jt ia atitt. Ah! un Mula, kjosh i z, K n ibr dem er, e a oe jlt Tjzn pia Mltt Z. u rtt ai ' Hst.Zn,m a vtl mlt ehu ' t eul ai! Nkp t jt j,pk edai, u o ' e, o ia jlt Pk edai,LkteHtt ia jlt e oi:
185.190 shejshana: K.VI,443. - huta: K.X,306. 200-205 heshtu, Zan, m'at vetull malit : pusho,hesht,Zannatkreshtmali.
180
185
190
195
200
205
230
TE URA E RRZHANICES
Prenpv t Ksroi, es iae ' atjtt Krt jnldm bs t Ztt u ' ih e e oi, S k sk ubnfaeebrtt ' a ha lk aoi. Prt gjii m qnre o ' arsn e idu, Pe eh n kot prt giu s, d ' jf e a jke Me dhn jeten tue luftue, K me dal kush me i pague: uni ngiat u ka qillue. P,s kiit Rzaia o a rs e rhnc Kndej martina, andej novica, N' Hot e n' Grud u dha kushtrimi. E s drjtbeh telm, , i ige jsks hlii Tue vetue e tue gjimue, Sh e b en tue diku resh e: Njashtu r n' Rrzhanic Malcija N' a l Z sh, k t htij t og na rad a D t pstoe Mltt Z. o ' ohnhj ai ' Es pre krt bees i ru, u ' jr h, Turbull bjeshkve tue shungllue Lnegrteroule ad u u rklu, Urat m q t g j per rr i ' j para E then ledhet per nn ara Blu t nrt zme teit ukt ' ga rn u h; Nahun lfMliar. jst ' ut acj Aman, Zot, se shka me p! Kers topi pa i a d; et Rreh martina si bumbullima,
210
215
220
225
230
215-230 u dha kushtrimi : uqitzaniperluft. - e si dirgjet & thellimi : porsiprejmaleve uletstuhija. - ledhet : muret.
231

Rreh novica, ushton Rrzhanica; httm.gnksie, oe yi j u hft Prbsoinkmn t nie. e r hq u ud ' jft A!j ol ekrat z, h u ra ob ' Se shum puna k m' u b: Qsh se tri m' t k r, mi rim Pa pasterm nuk kan m' u d... M s ' nn,p,k m k e i o e j, M s ' ns evj d t mee e i ue e o ' bs, M s ' k p dd t js: e i i a hn o ' ee M s ' k d t js p d e i i o ' e a hn; Predem,q iptnzn, es jlt i ae N a Rzais iclime ' t rhnc e il ur Ka n vash e u b dh er.. ji anu . Muer ka 'i plume n krahnuer! Prlmks dsprdet t pre o u uh e e h ' ' av, S h tedk rd iSqpav. i st u e oi hytre Pamsk,mjnn eClt r o jj o a oi, Pet me dai a fr sklt s ' bt jl, j a ooi, Pet me daitelfu! s ' bt jl u ute A n pn t lg nkt ptqlu, j ' ' i u ' a ile Por qilloi me trima rrf Telfu prAm eF: u ute e te Nuk k dekun por k l! Jo se, pak pa dhnun jeten, Coli mir na pagoi veten: Vrau dy shkj, dy djelm si Zna, T vset mah s kpdn: ' eh ' bt i aia NiKit eter Rsa jn rsa jti it.
235-240 pa pasterm : pamish,qlehetprtungnmvon.
235
240
245
250
255
260
232
TE URA E RRZHANICES
Por t' kjaj s n ke Ce hki a tina Mtnqnt cl'nekui aiii ' il pt Gjeto Marku, zmer-nguti. Vs sk,m fr s Gej, e e ha ot e jta Ket qyqr, thom, e vrau vehtja; Pse, ' e p i k Rrz ica rn e han E me topa e me novica? Adotknptprt d, r oe a e ' Q j l ki bb Sk i a a tj aa hj? ' po bn Zna n' mal tue kj! Mjera Tringa per njaq vll, MeaTig prvl t vt jr rna e l ' e, Qi n R nic a sod i mbet ' rzha j , P ps mtrm innit a a oe e dj ge, Pa pas moter, qi m'e ankue, Vr estttm iapju! art hai ' ate Po, Nik Daka i Vat Cubakut, Lule djalit prej zamakut, D -thr ir msau; r e utkt Es aq vt ter, i r i ahs u Kevru,prj ketv j are o o rj r, Ve m fr a t utru jn ot j ' ebe Emeed vti s jtp ulhe brn aht ' e a su; NahNk,jrada jst ia ur jl! Msni uren per me dal, Prm dl,m r n uhr, e e a e ' st Tu s gal dnm ipr he e jl o e ep. Por e pri'n me d novica,
265
270
275
280
285
260-275 zemer-nguti: ipadurueshm,ishpejt. - ngiet : afr. 275-285 m'i a pajtue :meiasherue,zbut. - Lule djalit prej zambakut : djalipashm dhe i ri.
233

Me d plume per nen cica E e bn dekun ke Rrzhanica. Shka k thn njaj Halil Haka: Bi dje se mbet Ni D !.. ni, lm, k aka Bini Lek, bini Malcor! Trima mbrend! Me dor! Me dor! Edh sht ue n kam Halili, Z e a .' r p e i l i i rt g 'n ir f r jq e l , E jurish k mrr i ur Porsi bisha ne Kallnduer. Udn Gua s cle zn yd rd, ' ils i Lr ivj prkhtgn: ag ot e a ai Udn Ht t cli Zt yd oi ' ilt oi I ndihmon per kah agzoti: E s rehj s nli lhe . i rsma ' att su Be tpst tesuglu, jn eoh u hnule Krepa e gur tue rrokullue, Tue rrxue land e tue rrxue shpija Khot iklj dhj: ad ' ao uia Njasht n' Cem djelmnija r, R demian lftjn jlnj ' ut u g. Djelmt e Gruds, ahi porsi Zna! Djel e Ho , s lum n mt tit i na, S lmnn,q p ik! i u a i o Kush i ur e kush nper v, Naizy eter m nt jn ht jti ' o, T gihm a oiMdiZt ' jt ' t n. ah o! Po, d prroje prej d kulmesh 290
295
300
305
310
315
295-305 e jurish ka marr i ur : kasulmuekahura. - agzot: K.I,80. _ e, si rreshmja : por si ortegu i gurve (bors). 315-320 prej dy kulmesh : ngadykreshta,majemalesh. - nuk perpiqen shkulmesh : valsh, talazesh.
234
TE URA E RRZHANICES
Ndryshej nuk perpiqen shkulmesh, Krt knhsnn gyt noimlt ' au ' rk ' d' ai, Prm ulhemne gazli. e e su adj it alt Npraaefsat ga ee r uh ' jn, Turr d ushtrt, ahi! me tagna Si u perpoqen kah Rrzhanica. Heshti huta edh novica, Uprinkuaekpc, eze sl aia Flakuruen kaptina e koka, Shkumoi gjaku, bumbulloi toka. Ah! moj Sto e z lok ke, eza e! Dlnihr n a vtl mlt e j e ' t eul ai, Prn pn uhr dai: e e a ' sti jlt Dl oeske nihr m p, e, hrt, j e e Pep du q nuh t k r, s o re i gst ' a Ke, tru llue pr G dar ej ospo it, U ndesh sod me rd Shqyptarit. Kqyr S t qi k m sh i hkij an bet yt: Amst jtna daiiy? o ' jj jl t Njaj Jovani? ja Stojani? Na Nkq?j Rdq?. jj iii a aii.. Njehi vet, mori kercun. Vs ek.bs,d pn, e e ea o u Pse pesdhet kan mbet pa hund, Njaq kan mbetun pa rradake... Mjera nana karadake! Por, ' sht Cemi tue gjimue? Pr h ml tjuhu? o, 'st ai u ste Pr fsatekce o, ' uh u y?
330-340 trullue prej Gospodrit : marrmendsh,habit.
320
325
330
335
340
345
235

Mark Milani thon u thye! Mr Mln,bedaiidai, ak iai r jl jlt S ik not t Lktemlt ' jf i e ai. Pekrrban fst mjai s u ul ' uh ' ednt S'u a topit tefin taganit, Aj kr niatrs bn te ur j se ' i As N lla, as Ma k Mi i... iko r lan Pr n dgal n Ctn m ske o, ' a jl ' ei e hu, Duen preh kamt e me shpejtue, Pse pat tha nji mjek -- bar : n err dh Kamt e leta e faqja e bardh. Hiku Marku, hiku ushtrija: Urra m sh i u ls Mal a, ! ' pin hue cij Meimrm,lmipr, jr bai u ai Pse k z per vrap Shqyptari. Kr n Mlt Z m s khiqqr. ur ' a ' ' te yai Be nkdjs ket'b, r, u i e ' j u T'knke dit, ofshe! edhe! m; Prr nt elfaud. o aa ut Hiku Shkjau sa mujt me ng E n' Rrzhanic Malcija r Zn pia prgihv; i rtt e jt Pse thon Shkjau se bes nuk k. Ei miZn.t t koh tu, h! o y ' jsa re A thue 'imend, a m' duket mue, S aauha eGeg Ksroi e t strt jrj atitt Nrse n lfnkbjhnmtt dyhj ' ut u isi oi, Vs be Sqpa estt e i in hytrt oi, Krt jnldm bs t Ztt u ' ih e e oi?
350-355 rubla : parearitmevlertnalta. - s'u a topit tefin t& : suathen,ligshton. aster : paremevlertvogl.
350
355
360
365
370
375
236
LAHUTA E MALCS
KANG E PESEMBDHETT
KASNECI
ARGUMENTI
Mbi sar n e K az Niko s, n C , krr n so aji nj ll etin ok ji rr, e cl, s pr n s pr Mlzz nel z. Ns Mrt dl pr ta ia i e e i e aae, jl i dra bei e e ' tremb, qe sa vren nji djal kah me hapa t shpejt i afrohet plai. Svni e i drum na Mr Mln i a mrit. Hn t altt 'oo egei g ak iai brji i e Kjz de i e km e z s uhrj i ihe ty e s Sqpa, nai h p utn i e stia st he e hitrt burr per tim, kishin ran Tuz nn Hodo Begun e Kapidanin e Gjomarkajvet. Djaloi i kallxon Mbretit ushtrin Shqiptare: 2000 djelm nga Dukagjini nn Mar? Lulen e Shals; 3000 Mirditas nn Prek Bib Dodn; nji numer i panjohun Shkodransh nn Hodo Begun; Shkrel, Vukl, Nik e Kelmend, ka nji per shp, nn Bajraktarin e Hotit, Qun Mulen. Si mos t mjaftojshin kta shton kasneci - Mati e Kruja, thon, u paska ue fjal t parvet s prs spjid tuamrjm demtevt nnTpai. e e e het o ' rin e jl e, otnn
237
LAHUTA - Kang e Pesmbdhett
Ku je, mandej, Tosk e Dibran, Lum e Pej, Gash e Krasniqe, Gusinjan me Gjakovas e Tetov. Para ksaj morije pushkatarsh - vazhdon lajmtari - Mark Mln lp lj t zgelf nudj t nipaite. iai y ee e hrf utn 'za j ln jtr Kjz ve e vae, pht de pr ni s i tei fa. nai jn rht ie h e j at rsn jlt Mendon pak, mandej vehet e i shkruen gjeneralit t vet tuj i dhan zemr, mbasi lisi s'pritej kurr me nji t rame. I ep urdhen t shprndaj ushtrn dhe t mendoj per nji plan t ri. Letrn e mhl m dl t z de i a e ljtrt i cl ma su rue si e yl h p amai, ii bs hm rg kapet, si vetima, n Fush t Qemoskut dhe, pak mbrapa, dorzon urdhnin. N t zbardhun t drits Mark Milani ln logun e bets dhe kte m uhr t vtn Mlt Z. hn e sti e a i
238
KASNECI
a e i b ik l u l z t tC t n ,m i' u mp l a i , M kl t plai t srj tt Kjzt ' um ' ulzt ' aa' ' nai P bnsra, k ' e, k '. o or , " , a " Vkosra,mr vl, e t ort oe l Top nelhnou t z: hn o jlsi gr ' Kshtu, nemose, thon n' Shqypni, Vm gas eh n Mlt Z; e e is e d ' a ' i Pse, sa nis m v kat i e i Po del Knjazi me hukat, Me hukat neper balkue, Tebit mde,he ,he ,he. u rt ' ah ,u" ,u" ,u" Kr q,iee m sije u, e pt e hku Kah Dobrsku, mal i bardh, Eh se nidatjad de hf j jl u rh Kah Cetina vrap si era, Thue po e ndjek mbrapa potera. Atu h hj,apruhur he st an o ste, Q ibe ru ky etrhe, i jn rgs rq etur Po bn Knjazi at her me veti,
N'
10
15
5-10 Thon po njellshin ogur t'zi: paralajmrojnfatkeqsi. 10-20 kah Dobrsku: Bobrsko; malefushatnafersiteCetins,kahlindja. - potera: lufta. - ushtuer: rojtarvneshtash.
239

Por me pvet k k nuk pve .. urr end ti. A z sreedoeiskei t or rt hrt. Nuk i a ngi po sa gri ati r ma E aj kamsori, si vetima, Flia n Ctn iamrn. ilkt ' ei rii N srjt Kjzteh hn; ' aa ' nai d i E la sogja me kalue: Mark Milani e kishte ue. Mr s ve,o grhl i e jn r exei , ItoKjz iMltt Z ht nai ai ' i A kem fj pr j Ma Mila ? ' al e rk nit Si i ke p t n at fus m ani ? m' n ' h ejd t Tjosiakhnljtr: u fh te amai Njasht punt, lum Gospodari, Njasht punt t' i past anmiku Preuhrj niet hk; es stia jhr ' iu T' hiku ushtrija, e Mark Milani: Shqyptarve u k mbet mejdani. Disa krena na i kan pr, Disa t' vr n i bn pe dh m a r , Prt siumpepenkk; e ' hte s vt u Fushs s'Qemoskut na vn para Tue na ndjek nper djerre e ara,
20-30 Fillakat: vetm,qyqevetm. - sogja: roja. - gerxheli: trimiartun. 30-40 Tuj ofsha: tujfsha. - Lum Gospodari: mbreti. 40-45 Fushs s'Qemoskut : fushsndrmjetPodgoricseLiqenittShkodrs. - djerre : tok e papunueme.
20
25
30
35
40
240
KASNECI
Gjurm per gjurm per vrap tue ng, Drs uerem s up: a r ' A hr lfaprud. t e ut o Prprkqn s ke teelhe o e a a ' jm u su, Pejm t ameen lfamu: s e' ' rv ' ut se V' kbeh m iz: e i o d i Duel kushtrimi n' Shqyptari M r n lfk niprsp; e ' ut a j e hi Shka sht i malit me arm mizore, Shka s i fu s me kl per do ht sh re, T g h li me bes ar e. jit dh bnor Edhe dynd jan malet t' tna, Kan rrok huta e preh tagna, Euk pi s k dl zn, r, i a i Hodo Begu e Kapidani, Qi p mbre e ve de t v er t n ' eta Nuk u dhimbet gjja as jeta. T d bjr et d tia ' y ua y rm: Kapidana, si vetima, Hodo Begu, si Bumbllima: Nder sh tat kr a u v ush a. ajl ojt tim Knr nTz s sqp t~ea a 'u, i hye 'lt, Vm p,mr t unjttjt, e e o' ' ga ea Se nuk din kush me kallxue, Kaq ushtri sht grumbullue! Dy mi djelm oi Dukagjini, N' l t rr s uft mye hem, po Dri rsi ni,
45-50 kushtrimi: u dha alarmi & 60-70 Ner shtat krajla u vojt ushtima: udelzani,nami,nshtetetemdhaEuropiane t Perendimit.
45
50
55
60
65
241

Khdkhttrulzli, a ioe ubl alt Krt'ud t jtbr mlt u u ' oa ai: Mjaft me thn Shala mizore, N' z per pushk, kjo'e buk e ndore: Qaj Mar Lula na u ka pri, Kaleshan musteqe - zi, Larg permend aj per urti, Per urti, per trimni N aaur eh n ali ' kctr d ' lt. Ps ba t, qi ka M ita, jrak ird M' krep t' Rragamit neper prita Kan zn ve nj tri rrfe nd, a mi ja: N'z n' Shqypnikta per kah feja: T' l kah kam e t'sh t k dor , t a pej ah a To s kr s ustlgnOa hn, e ur ' h iu r. N' at log Znash u ka pr Nji i G ark h dj zot jo'M ajs , al ni, Kle ai plai aur tt ull, S hl dien a Sqpi i yl rt ' t hyn: Pren b Dod a mn i ti. k ib a j i Pr zti s sk m kn! o, on, e ha e Ka rr Shkodra turk e i kshtn: Turq be e T' ksht res r, gler r hpe Vesh e mbath si Kapitana Me akir e me fistna: 70
75
80
85
90
80-85 M'krep t'Rragamit: malnveri tShqipnis, kahmaja e Jezers. 90-100 reshper: tregtartmdhaj. - Me akir e me fistna: dykostumekombtare. - Me dumbare: Nji lloj levorje me dy fishek.
242
KASNECI
Me tagna e me shejshna, Me martina, me calina, Me dumbare e alltipatllare, E me pare e bes shqyptare. U kt,detm t klxe n a rj e ' alu, Gsoae u kt idu.. opdr, n a re. Pre krnidazti es, u j jl on T lj tk egu efi ' e o re m, Aj dik ve ka qit ceken mos me kthye, por me b deken. Jo se edh me dasht me kthye, Nji lu kta ka p r kr n e ye, Q ubepsk,p,n ll t bli: i j uh o ' ue ' alt Hodo Begu, sokol malit, Oxhakzade djal mbas djalit. Porse prap k edh m teper: Ka r n' Tuz Malcija e Eper; K r n Tzk niprsp, a ' u a j e hi Skeinz prbjr, hrl ' e uai VkieNkiprut, ul i e ri N' z K ndi pe beg : elme r ati Uk pi ketn ainr, r, rj ' r gi Vet un Mula, bajraktari, Qi m i mir s' bhet Shqyptari. 95
100
105
110
115
100-110 Oxhakzade : shpbujare. 110-115 Shkreli, Vukli, Niki, Kelmendt : fisetkryesoretMalcssMadhe. - per begat : per pasuni.
243

Ktyne fjal edh u k ue Qaj Toptani. trim drangue. Se do t' vj me Mat e Kr Per Shqypni kt me luftue. E t' jan ue Tosk e Dibrn E jn ngreh Lum e Pejan, Gsh, Krasniqe e Gucinjn, Me Gjakov e me Tetov, M r n Tz m r n uhr. e ' u. e ' sti Me dhn jeten per Shqypni, Per Shqypni edh per Mbret. Knrabnt gihn f t vt a rh ' jt ' e: T' K nt Un l Tur Qit n sht jil in, qit api S prt gal Mli s t aai. e e ' jl acn ' ' pn Mark Milani prandaj tutet M r n lf eh p t ltt e ' ut, d o ' ue, Per ne da me u d me nder, M skelfe ts nihr: e hrf utn ah j e Per Malci nuk sht m shpnesa. Do t p ijm tj ra n rres ' ertr e gat a prm r n noitee e e ' d' jtr n: P eske' sn n s km m eln, a hy i ed a ' e' e Perse e kem' Moskovin nn... Ksht k ci tha tue fsh asne . Knjaz Nikolla erdh e u vr. Kishte mbetun m' kam pa z: M eps p ga s d t kst b: e a r, jk ' o ' ih' Kaq u pi, kur ndjeu se mar
130-140 kan rrah bn : kan ba b. - Meshkrefluften:mepushue,melanluftn.
120
125
130
135
140
145
244
KASNECI
Pun s i kis me S ptar t ' hte hqy . Nji cop her ndi tue mendue, Qatje von ulet me shkrue, Me shkrue leter Mark Milanit, Me u la rgue pr f s s me nit ej ush ' jda : Mark Milan, bre faqja e bardh, Teper keq tash tue m' ardh Ke t s' pa kn pr z t hn ska ej oti M stu tkteGeg ksroi e hre o jrj atitt Cernagora, e Grds e Hotit Me ju v kapcen m' krye. Shum uzdaj kam pas un m' ty... Pr q,ts..gstpser.. o, e ah.nuh ak . t ibjhpns.Gihobl ' ' as u..jtmn e Kta Shqyptar, besa, kan kn, En dst tr,n dst t jn t kh ' ah uq ' ah ' e stn, Hajrin s'u a k p kurrkush! Vs fael dks, e e jl a iuh Q e' 's e l es r t tl s im it j l m 'p i e i i Es lptlie m rn.. e o phn e ed. Padjttfl ts ns rne ea il ah ii N' s ja t v : me sa mend hpi ' eta Na po i bijm murit me krye... M sk vt p so m s, e ha e o hf e y Von Shqypnin kem' per t' a shtrue, Pse po e k ajo Oren ue. Eh emhl m dl t z d sii e yl ' i
150
155
160
165
170
155-165 Cernagora: ka sht muhamedan i Malit tZi. - kapicen : ksuln rrafshatake t zez me kapak t kuq dhe em germat fillestare SSSS, qi n gjuhen sllave do t thot : vetm Bashkimi Pshton Serbin . 170-180 Oren : ka fatin e madh, sht me fat.
245

Ej daksei t r, a h anct ' i Q eh eptieevn m bl i d uh i ' al; Et ues spt egal. ' u i ha jl Bn Kjztt unjttjt, i nai ' ga ea Edh u nis aj kah perpjeta, Teir ru ky etrhe, u rgs rq etur Tr egst tjilur hma iha u ne, Neper land e neper gr: Tehc dt etehc nt. u e i u e a Pr sk t bj?ruaega o, ha ' rg it, Em unas p dt a vt: ' dl ' o oe s e Ah dsk q estnprjt.. st iha i hy epe. Kur kan kndue gjelat e par Fushs s'Qemoskut bjen per ar; Kur kan kndue gjelat e dyt, Mr Mlntiase st ak iai hf . Edh letren k dorzue. Marku letren k redue, Ea hr diatjau, t e rt u ge Ulun krye, lavjerr mustak, Kthei me ushtri n Karadak. 175
180
185
190
180-185 tuj i lnur: tujishprish,tujirr. 185-190 kur kann kndue gjelat e par: natadahetmekangnegjelave,tciltperteparen herkndojnkahmesnata. - Kur kann kndue gjelat e dyt: triormbasmesnate. 190-194 ka redue: ekalexuerreshtprrresht. - lavjerr mustak: memustaktramnshej se e kishte lshue zemra.
246
LAHUTA E MALCS
KANG E GJESHTMBDHETT
KULSHEDRA
ARGUMENTI
N Dukagjin shperthen nji duhi e tmershme. Kulshedra krkon hakmarrje per varr q i suell Drangoni i Shals, Vocrr Bala. Drangojt e Shqipnis ndigjojn gjamn e bubullimen e motit dhe kujtohen se perbindshi ka dal per fush. Armatosen mir dhe lshohen fluturim. Pei i ne Dagj de i clo ent e tn, en t clt ot jf rnot h isn ma ye ma i prbajn protagonistat e ngjarjeve, q ndjekin. Mirdita, Shkodra, Rogova, Gjakova, me Kosov, Shllaku, Pali e Kthella, Kastrati, Hoti, Shkreli, e Kurbini drgojn perfaqsuesit e vet. Kta n Qafn e Boshit, takohen si vllazn nga Shala e Shoshi. Aty bajn planin e lufts dhe menjiher lshohen n kulshedr. Fuzhnje, sopata, dana, hekura anijesh, topuza, patershana, shkrepa e curra, zhavella e shpata jan armt e tyne: Shtat krena e aq bishta, kthetra , dhamb, zjarm e flak, jarg helmues e vner p r aj mb o j n e k l e . M as n a l f m t g a k o, t j b n r jt e u sh dr s b j j u ti i j t j u e pa vedin ngusht, terhiqet n shpell. Len jasht vetm krenat. L e h G o , i s i s G o r jv , d u i af o t d e ia n je l s j ni hp s j ma ka e ik r r he h g t n dana n njanen felq. Terbohet shtaza ep e perdridhet. Idhnohet Dragoni: ngreh e ndjersitet per t'a nxjerr jasht nga shpella. Kulshedra del pergjys nga humnerja tuj sterpik
247
LAHUTA Kang e Gjeshtmbdhett

shkambijt me pshurr e gjak. Lshohen at bot luftart m te dhe provojn fuqin e trimnin mbinjerzore, q kan e armt q njsi. I skron kea i ten b e kri, i sprhj gehn hutj rn, hj r urz hten sy, i cungojn kamb e kthetra, por mjerisht perbindshi kishte mjaft sosh. Zien edhe ma ma tmershm(trishtueshm) prleshja. Ushton mali, shperthen edhe ma tmershem era e moti, shtohen vetimt, ohet tym e mjegull, lkunden bjeshkt, Gukagjini luen shregull. Kulshedra ngrehet rrshanas kthell n humner. Drangojt, athere, shkrepin nji buz mali dhe me t mbyllin g y n e sh e L f m m : mo d v i et h a l s on r sh as rk p ll s. u ti i e ti a ar t an h i t rrezet e veta t'ambla. Ora e Dukagjinit gzohet para trimnis s Dragojve tan ; thrret shoqet tjera ; u kumton fitoren e asaj nate ; urdhnon t bajn gati darken per (Dragojt) herojt e lodhun. Dshira e saj plotsohet me shpejtsin e rrufeshme. Burrat rreshtohen n rresht doketar me deren e Gjomarkajve n krye t vendit. Mbas darke dalin anash dhe, bashk em ngjarjet e asaj nate, kuvendojn mbi bes e burrni t fsv,mikn eut t mlv. iee b a r aee Mbyll kangn vallja e Orve, ku Hijet rrjeshtmira kndojn, n der t Dragojve, kangn e vashs shqiptare, E f o i , e ci a per mos te ran duer t Ali Pas s, te i cili urzns l h b e te e zi e n r n m y v e n L qe t i p h ue k h , ir r n de , b t et n i , uj s t , s tu duerve t Harapit, q kishte shkue me e marr. N fjalt e fundit agon drita. Or e Drangoj marrin f u ur m d s i i si h pu ho , n n i t r h q r ik , ku i l t i in he ec l s s n j ra un e p u dshiron zemra.
248
KULSHEDRA
Lum e lum per t' Madhin Zot! ' k s s e gji ky m hkrf and th ot, Gjith ky mot e kjo vetim, Gjith kjo gjm e bumbullim, Tu p se qeled he o hmn il h. K lhepre p,ek lhes su ru, o su h; Rreh shtergata, shungullon era; Ushtojn malet, me t' hi mundera; Kaq nji mot k shkref n' malci: S k ot ,v l ,n ked . h ad 'j t a l u i M' a B t' Sha s k d Kul d t ig l al she ra, Me shtat krena e gjasht par kthetra, Eprky k ' s n bl e re i y al, Bstnga m imrjn zl: ihi it, e rit l Q,t uheh et uprrd i ' jd ' edeh, Tehnlu etetrule u igle u uflu, Zamesrultefare jr ufl u lku, Krepa e gur tue rrokullue,
1-10 ka shkref&gjith ky mot: qkashperthyegjithkjostuhi. k lshue sh: janrrit
prroje e shi(bie rrkaj).
10
15
10-15 M'at Big t'Shals: mal inaltmbiShal(m.2232).- Kulshedra: K.V,404. - me i mrrijt n zall: nga Biga i arrin n zallin e lumit t Shals, kund katr or larg.
249

Dukagjinin don me shue, Prnidq ibk Saa e j hn i a hl: Kur Dragoni Vocerr Bala, Fitekn,n nisplt mlt m u ' j hel ai N gueneha e' s pe bli ' jm dsk, i y rj alt Zer iapsam nih, jr ak e j Khianuk drn t a gla r. Asht nd fla T ta Biga e Sha s ez k ' n l M zuit Lmtm mj t hls ' hr ' ui ' ae ' a. Mnderue gjindja prejksi nmi, Kah si kshtja pelset shkmi, Jn nuu ne spj esae gje dr hia tn; Hik shkerbt kanneper plane, E nper pisha luron bisha M a Grt Lksem kpt Prnt ' t ' e ' e ' ai, Me ju dhimt gurit e drnit. Kur Drangojt e Shqyptars, S t fs s t mli, i uhs i acs At pm e kan vetimen, Edh ndie kan bumbullimen. Qi po ushtote Dukagjinit MiQf t Deltm vl t Dii, b a ' ili ' a rnt Mir me vedi jn kujtue, 20
25
30
35
40
20-30 Drangoni: K.I,309. - m'zhuri t'lumit n'maje t'hals: ngazalliilumitderinmaje ku rriten halat, pishat. 30-35 shkrebt&neper plane: kan ik bishat e egra neper lugina. Luron: uluron. - m'at Gur t'Leks e m'kep t`Parnit: nga shkambi i Pepsumajvet t Shoshit deri n Parun mes fshatit Rrjoll e Planit.
250
KULSHEDRA
Se Kulshedra atj sht diktue. Ndonji mal per me rrenue; Edh' at her, kdo kan kn, N mlan fs atr aikh ' a ' uh, uk stn. At ue jn per ajri, Me flamure kuq e zi, E me lata e me supata Em fzniedn t gaa e uhj a ' it: M vrg erfn lkt e eia ra eiu, Hekra barksh t Venedikut: E nper r e nper thellim Mbi Big t' Sh s kan rr fl rim al utu , K Kulshedra kishte dal, Nmt z teb miSa i u b hl. Me u bind dheu m' t dr m s' voni. Prej Mi e s e L h Gj , i rdit hkr f les oni Ders s' Gjomarkaj, trim si Zna, Nihl n s ne Kptn, j yl ' hj dr aiaa Q a prpsk a prpsi i s e uh s e ah M nkln j,soiit, u , o hq i Kah shkrep dielli m'Shqyptari. Shoq me t sht Bib Llesh Markola Or iz k ne skl: rl i y dr ooa Q eh kyt p,m iahe i d re, o e jk, Du p r' jv s kst m dk. re ' i a ' ihe e e
40-50 e me lata : supatatgjana,qperdorenpertlatueland. - fuzhnje : llojtfurkuq perdoret per t zan peshq. - me veriga : vargoj zingjir. 60-65 Orrli i z : K.IV,143. - sokola: K.I,91.
45
50
55
60
65
251

Shkon prej Shkodret Ndrek Heqimi, Qi m i for nuk bhe t : t t rimi Then mixhidin per mjedisi; Eh utj isknprfs d ria ho e i: Qi prandej e zgiedhka Mbreti Syla m' e p mbas ve hi as ti. Me t shkojn do koleshj, Tiat ru,ktl: rm ' atn aalj Qaj Gjok Kukli e apaliku, Beqo Qoshja e Hamz Sadiku: Brat fr prilk, ur ' ot os eiu Mos me i trm shpata as rreziku. Mandej shkrefin nalt kah Pja, D dem,s d rfj: y jloa i y rea Rrustem Uka, pika e djalit: Xhem Sadrija, harush malit, L eriu n a Roo rtn ' t rgv, Demm t frs ik n Ksv, jl ' ot ' ' oo As n K , as n Gj v: ' osov ako Ve n' Gjak n' kjof Ton Gol , ov t ija Qi m tu n s duh , rr rri i ija Kle ai plai aur tt ull, Fill m' Kulsheder aj k msy, Thue me dhm po do m' e shkye. Prap prej Shllakut lshon Gjet Gega: Fqaetjkqprisea aj i u os hg:
70
75
80
85
90
6-0mgii :pr aged ekhss tri 57 ijdn ae rjni o uqs. 70-75 sylahi: rojepersonale. - koleshaj: K.IV,11. katallaj: njerztmdhejprrallorme
nji sy n ball.
80-85 Rugov: K.X,166.
252
KULSHEDRA
Shllung mustakun derdh n'dy dega: Krnifap eflabri u j jl o ok ur, M s iletam s cri ' ujk e a ur. A hr Pl dlqjP Tl: t e a e a rl ui Msyn prej Kthellet Marka Kuli; N' Traboin rrn Llesh Nkoll Luli; Rrn Dod Pri prej Kastratit: Gjeto Marku flakon shpatit, Priafaaebrtt os j lk aoi, Krt inptzamaztt u ' ee jr goi: Zbardh k faqet gjithkund Hotit. Del prej Shkrelit Marash Vata, Es rj m straa i a e hegt, Msyn perpjet drejt Dukagjinit, M a gi PerneKrii, e t jn jti ubnt Qi per pushk e per urti E lan nm t dy n' Shqypni. Kta edh u ndeshkan m' Qaf t Boshit Me D goj t Sha s e t' Sho t: ran l shi M' at Mar lulen, trim bujr: M' Gjelosh Kolen, kuvendtr, M' Mehmet Shpendin. pushkatr: M' Let Putanin e m' Tol Canin, Q khr j k'nflu i ae a i ile Me Kulsheder me luftue:
95
100
105
110
115
95-105 me sa curri : me sa luenshkambi. - n'Pal : PaliifisittMerturit. - prej kthellet : nga Mirdita e poshtme. - flakon shpatit : shklqen nga armt, neper shpat. agzot : K I 8. . , 0 110-120 m'Qaf t Boshit : qafndrmjetGimajvetShalsefshatittPlanit.
253

Prprs lr vteesiu, o e ' agt e u hne Pefr pkksi qlu. s ot a ihn ile Si j mbl D ango m' a q , n edh r jt t af Kuvend bashk nji her kan rraf, Si me msy e tek me msy Mandej ue jn per ajri, Eaht eh far, st e d lui Tue shkrep moti edh vetima, Tue kris gjma e bumbullima, Tevkt,tehlaa u ia u alkt, Mbi kulsheder turr jn lshue, Kush me fuzhnje tue e shinue, Kush me lat t e shk mue, a ue all Kush me dna tue e dermue; Njani, rrah me hekra shpins, Ter,m sabeikpi, jti ' pt jr atns Tash mb t ls turr turr i hou a-- a; Tash me shk a g ueje e curr rep j a: I sh f g u p rsi gur kre jak o ra. Trandet Biga m' at poter: Bn medet t' tan Shala e mjer. Fort sht hjedh Kulshedra at her, Fort s h h, edh pe dh ht jed rhje ; Tash kuk trupin k perdredh,
120
125
130
135
140
120-125 Flaur : perhava,fluturim. 125-135 tue hallakat : si bajn fshatart e maleve, kur mbasi t ken thirr per larg njani tjetrin, zgjasin zanin shkall shkall n shej gzimi e miqasije.
254
KULSHEDRA
Ts lhe'qn ps n ar, ah su iid ah ' ji Hr,my vt aon fr, e sj e j ' ui Her r s kun nepe s la, , ri tru r hpel Edh gjuej Drangojt m' zhavella: Lsho flak e zj rm p goj ju a rej e, Hidhu jargun hojehoje, Nidt uh m hk lr sj, j i d e i ag oe Pe qlsntq idlgj. rj ebie i e oe Kah me kthetra nep per n, Hidhen krepat porsi rn, Flak n cu t m Qaf t Bi azi ; roj rra ' ' shk t Ekah idht, n frym t' marazit, T upruh,t ukrai ' eps ' arn, Lhnenur bstnn ar, so gr ihi ' ji Fsklnar rehmiBg, ihlo ji rt b i Vet Drangojt me pasun frig, Po k frig s k Dra ni. je e ngo Ke,q,tre qjLehGoi ur e urt a ls jn, M ' pr dn ps t gaa e i a a ah ' it, E tue rrah e shtergata, Tue kris gjma e bumbullima,
145
150
155
160
145-155 m'zhavella : njillojshtize,shigjetemehark. - m'Qaf t'Bishkazit : qaf,qirrin vizav asaj t Boshit, n drejtim t Shkodrs, q sht larg afer 5 or udh. - t'u karran : tujushtrivizak,tujuhap. 160-165 'izet pash : pashshtmasfshatare,gjatsaprfshijndykrahteshtrim horizontalisht.
255

Nepe d r rit qi ls on v ma, h eti Msyn Kulsheders aj m' i a kap Na nfli q ips k hp. j' uq. i ah a Mehmet Shpendin per t' perpi, Q,m t ' ske tekrai i ' i hrp u arn, Thue i paska njnen bri. Kah e shef tue msy Kulshedra. Aoh tt.ersmikhta j st u rhn b ter Tjurqs,fttn spl u ra ue hel, K mrend shtatin struk k kthell, Vs kea ln k jst, e e rnt ah Si a bres pe nn rr , jo hka r asht Zamesrultefare jr ufl u lku, Ke b lles me j af . n hi u rue Prnaa d Leh s iabn, o j s y lsi ' i Flkr fl m t ri uiae il ' rn: Me t' dy duert dnat k hap Em t fli niakp, e o uq' a Sa k mundet i a shterngon, Si n m ne i a ngur : ' enj ron Edh e trand aj turraturra, Tash tue i dhn t' shtymen nn curra Ts pe vdtteetrjk, ah rj ei u ehe Her n' ter er r t p jek , thu rebt ue erp Vs t mj a m emhtn e i ' u j ' aiu,
165
170
175
180
185
170-180 tuj u rrqas : tujungrehbarkas. - Fulikar fll m'te rrni : ulshueplumbmbite. 180-190 Si n'menjane i a ngurron : iashterngonsikurmeekerk. - me mahitun : mee pezmatue, me e rrejt, me e gnjye.
256
KULSHEDRA
Jst sple prm eqtn aha helt e ' iu. Se ' sht hjedh aty Kulshedra, S pruh k aom khta e ' eps j e ter, ' k hingllue me shtat germaza, M' i u ndi vigma te Shperdhaza. Ngurrue shtatit, b germuq, Rand per tok tue r palmuq, T uprls,t uklmn, ' epa ' aa T upads prgres ' lno e u tn, Bn me i hap dnat me km, Bn me br dnat me dhm: Por nuk brehen as s' shperthehen, Pemr mehr ik pne s i jsti uu, Pse mir Ll i i k s rngu esh hte e: Mjer kush mrend u k qillue! Nety Leh,b s ge, grhe lsi i rp Njn kmb z t p' r' 'i shk , en ate rep Des rkj teiskeprbl jra ra u hu e al, Tue kercnue me dhm e tmall, Ri et hea m nape vdt rn ' jk j ' j rj ei, T' hjek Kulshedra edh prej vedit. Nait hqter tri: jn ' ijti ehq Lles ngri uls edra ng hi fK h rif. A:t azer jst skei; j ' jri aha hrpt Kjo: t strukem mrenda shkrepit, T pstjpe ki gzpt ho rj tj aei.
190
195
200
205
210
190-195 me shtat germaza : meshtatfyta,perseshtatkrena. - Shperdhaza : Lumii Fandit t Madh, q buron n fshatin e Dukagjinit (Mirdit), kund 1200m. naltesi. palmuq : palmu : silmshperdh. 195-205 stne : perde,faqemali. - zatet : forcon,ngul.
257

Kur, qe, Lleshi po permlidhet, Po p lidh po perd het, erm et, rid Po perdridhet tue ngref m' dana, Me ato duer e me ato llana, S t skiepe lkt i hrm rj eiu, K prt gat tah krkt e ' it rs eriu Ijn nrf dj tjoe ge et oetj, Edh shkm tue qit per goje: Shkm e gjak, ofsh! perzi Inpstttm fr, e hai e ui Edh ngref kaq me fuqi, Qi i s s l s pi per nen k ht hku hkre m E i jn thye n goj dy dhme, Eh ' ps,rstjenrfn d i ah r`n u geu, Zier Kulshedren nn gr mshefun. At her mbrapa kthen nji hap, Eh stttinppa, d hai e rp Ed ps,p ,d ps t mr y ah o y ah ' i Prap m jasht Kulshedren zier. Ksht t i dh ps he a gj t ue n r ash , Zier per gjyms Kulshedren jasht. A hr t mde s imj zn, t e ' ah, a t i Briti shokve Kapitani: Uho ahalkem lk sti st a ' a, Trm Kulshedra, pshurri gjak, M bu ' dt nigrmlii e le i i j uln: 215
220
225
230
235
215-220 llana : llanaekrahit. 220-225 toje - toje : dejtposikonopttrash. 235-240 ushtoi ashka lak e m'lak : shungulloipyelliiaheveskajmskaj. - me blue nji dit nji gur mullini : aqqerrjedhasamettmujtemebluenjimulli.
258
KULSHEDRA
Bn,mc,be K jn? ii a r! u ii Se K hedr jas t e ki uls en h ni. Ah! k j, bre Rrustem Uka? T vat Zt et vat bk, rf oi rf ua K s p niegal kn sne. e ' o dh jl ud ad.. Dl,pr,e kpln! ii aa h oiae Edh sh a, n' m , n ' k ; typj ujsh do i rye S,prZtn!h tem ske e e oi st u ' hy, Bni ajo dnash me m' pshtue. Shpejt Drangojt per ajr jan ue, Zgem Klhdr de jn lhe hjt ' usee, h, su: Naipr rienesj jn aa r dry, Tjet sypr m e ms ri i rr yj: Pr espi em aa yr, n ' n, Gihike h tjiud jts uj st u hn. RutmUa tiiitii, rse k, rm rmt Ne kim efat telmt pr rse lk ' hlii Sinnfyaa ih fe, h rm s' st ur E rrok shpaten me dy duer, Nai ky m t ik r. jnt re e Sprhq snn'h iak, heti yi de Rahe ketprs mj m ia. rstn rj o ' ut ' Ve m spn t ai TnGlj, jn ' hi ' tt o oia E tue krisun si duhija, Trand topuzin, njiqind ok, Iafarnp sim a kk, lko o h ' t o Edh pshesh i a derdh per tok. Po i sh goh L P ni, tren et et uta
Mca : n (t folunmirditore) - djelm. 260-270 njiqind ok : okashtmas peshefshatare me vleft kg.1,25ose 1.50.-
240
245
250
255
260
265
259

Edh dynd nji bet carani, Nie vt,p,msm eletn jzt e o o ' uju, E me t, sa k k mujtun, siel m Ku ede me fur l ' lsh r i Sim kri m iakrai h ' urz ' arn. Ungron shtsa me mni, Edh krejt aty terbohet; Hidh tra t, l et, nde amsh ku et, kzoh Qafen krrab e k ngerthye, Kah bn Lleshin per me msy, Es k pr s m ust, ' aa i e hy Pse mir Lleshi e k merthye. Xe Sdia ' ti rf, hm arj, i rm r Ki Ge Ggsp ilhnb: tj jt ee o so Ps na Zt q t k d h jt o, i hn, Dl,Geo n mjh m a ei jt, ' s, ' t n, Edh nzite m' patershn, Tjianum noj'ngra; u gl ' dn emz Pse un ktej ga m sh rkaz ti ' ate P t irike mrp spns o ' r tj baa hi, N' m ha he m i r kapt s. js r e in Edh tr m i a d p t . t ' erdh er ok Gjeto Gega shpejt k rrok Hstn tah s ' mskl qri, ehe, rs a i ahul ert Edh shi rrnz njj kapzherrit
Nji bet carani : njialametshkambi. 270275 Ungron : angullin, bertet, hunguron. 2 0- 90 8 2 m p e h e : shtiz. - s a r z kazm. 290-295 ' at rs an h te ka : mashkull qerrit: boshti i qerrit(kerrit).
270
275
280
285
290
260
KULSHEDRA
Iak nu p,natiplm. gl, o j r la Bn kulshedra me u ue m' km, Bn me u rrqasun vithambrapa, Per me u struk m kthellt nder karpa; Por, ps Ll i e k s rngu e esh hte e M aodn,s itru, e t a i ebe Palmu m'parsme ajo sht rrxue, Eh qf ih nety, d aa st grhe (khflis ihemrhe) a uqjh st ety, Ariiqfs ieh,ih ty, r a, d st he Ketfliiaa ih ske rj uqn s' st hy E i sh sh d ri m rgl t kep e 'ge c. Ver ne dn,ilt. jr dr as erc Vsk?n k'ik pa e ha ea a ls, Hvs leh q kst ps o i lsi i ih' a vithambrapa aj sht rrqas Nja 'iqind pash, po, mos m teper, Drq nah k m niso t ee. i ds ' j tm ' pr shkapullue dnash kulshedra, Tue perpush nper gur me kthetra, K ns t hj sttnn spl i ' a hai hel, T' u pe gry ma k ll. rdi ket the Bn,bra mselhn! ii ur! o soi Po piskat prap qaj Llesh Gjoni, Edh tu e ls m' t v n, rr hon rapi Ka dy pash tue mrrun hapin,
295-300 rrqasun vithambrapa : tujuterhjekpas. - karpa : shkrepa,shkambij. 3 0 3 0 A r i i q f s : cvr u - g r l c : gber - s l t a : s l n. - n : f li 0-1 r a ek . e g a a z . i a r c ipo c e a u, vendi ku ngjitet nofulla me rrasht.
295
300
305
310
315
261

Es t kst dntne de, i ' ih' a dr ur M os e la in 't r h e , et i l js 't e t u r Edh i mrr njnen kaptin, Tue i a kput rrumull me shpin. S jn lheDagj a hr, e ' su rnot t ea Se k kr zh rma e p a, ' is u oter Fr nezsik hp mdr, ot jri y nea Kah me lata e me supata, Kah me shkrepa edh me grepa, E me dna patershna, E me fuzhnje e me terfurq Rnn klhdrt khetr: rj ' usee ' stn uq Tuj e msy e tue ndersy, Tue shinue e tue e shkallmue, Nispiteifure jn yr u ltu, Tjet m' h t e e per e, ri nes u shku T gihnieiteedru ' jt jhr u eme M aolt efznet gaa e t aa uhj ' it. T idaeaeh straa ' h r d hegt; Faprfat iadavtm, lk e lk ' h eia Krisi gjma e bumbullima, Shun loi mal u ma: gul it shti Hypi tym e hypi njegull, Bg eSa lkne sreul ia hls iudt hrgl. Trm kulshedra, sht fut n shpell K l n ga ernt usel, ' jk ad ' jl Tuj u zmbrap barkas m kthell. Her t' u rrqasun kamandoras, Lshohet shul teposht rrmores: 320
325
330
335
340
345
345-355 Lshohet shul teposht rrmores : lshohet si plumbi, si landa e preme n gremin.
262
KULSHEDRA
E si rreshmja me zhumbr, Tue rrmye gr e tue rrmye zhr, Kulihum shmet n' liq, Mbrenda Bigs dyndun kurrn, Khlt khzye tuiisj: tel a htt rp a Trand sht toka dr n Raj. Xhem Sadrija, mush n' maraz, K m ir s mj m saekz e e ' t ' htra, Kah i u shkye m' dna fulqni, Fl ma sj n spla hn il bs a hel j ii Edh u shty mbrend bukur kthell, Prm sel m t,s mj m sel; o e jl ' ' t e jl Pse kisht'kn vendi humnere, E kulshedra u zhduk me 'i here. Shpejt Drangojt aty jan ue, Edh et at kan shkue, S k' kn t gihpk edai: i in ' jt ia jlt Eknpt nibz pe mlt a ku j u rj ai, Edh sh s i a kan v n'gr , pell yk Tuj i a rras mbrend porsi pyk, Qi per jet mos t' mj Kulshedra M' e dermue me kmb e kthetra. Dukagjinin per t' damtue; Mandej ul jan me pushue.
350
355
360
365
370
Kulihum : pingultas. - dyndun kurrn : sirryma,rrjedhaeshpejteujit. - dr n Raj : fshati i mbram i Dukagjinit. 365.370 E ka kput nji buz prej malit : kanshkputnjistomngamali.
263

Ea hr rtjn dvrt, t e a aai K ns hn n qelm snrt. i a ' il e hdi OaeSa,e sti Z' vle! r hls h ho, o, alt Dl enm nivtl ml, a dj ' j eul ai Atj nalt dik mbi Nicaj, Ajo luften p e paska, Qi Drangojt bn me Kulshedren, M' a k t' Big s mb a t a: t ap i t hep Eh emr fr h gu, d' ia ot st ze Kur k p e k kundrue, Se Drangojt e Shqyptaris Keq shemtuem e kan Kulshedren: Se t kren i ka gjy e: ri a n mtu S ' gra iaknspre e i emz a hou; Shta kre se e kan sh mue tit jt kall Es n spleknnuu, e ' hel a gje Tue i z gry me ' b mal n ken i uz it, msm mjm prs t galt o e t e ' ' jli Me damtuemun Dukagjinin. E kur p k ajo me sy, S jn ubra edet e l urt hu, Per t' pushuem e biseduem, Tjuprlnaim tern u ral jn e jti, Prsk pu ksi m a nt, e ha se ihn ' t a Tihr reh znepsa r e rst ikt: Ndihet vigma m' Qaf t' Morins:
ndodhet n Malsin e Gjakovs.
375
380
385
390
395
370-380 &mbi Nicaj : fshat i Shals, nn Qafn e Boshit e majen e Rrshellit. 395-400 Ndihet vigma m'Qaf t'Morins: ndgjohet zani i saj deri n Qaf t Morins, q
264
KULSHEDRA
Kan ndie Ort e Dukagjinit, Neper shpella, k ishin strukun Pe gzp t aant; rj aei ' sj a Edh ohen per ajri, Xhixhaxhixha tue xhixhllue Eiabfnt OaeSa, ei e r hls Motra e mashe e Dukagjinit. K marr Ora edh u k thn: Atu edn aprs edn, he ii o ' ii Se Drangojt e Shqyptaris: Aipm Zt m jt: t ai, o! e e E kan thye sande Kulshedren Telfu m a Bg t Gmj u ute ' t i ia, Edh n' shpell e kan mutue Me nji shpat shkepun prej malit, Mos me mjt me pshtue per s' gjallit. Ve se shka? ofshe un e mjera! At dark sande s' kan ngrn; Para darksh pse aty kan rrn, Ea s iknnstevt, s ' a ue ea Qi aty buken m'u a gatue, Edhe tryezen me u a shtrue, M' kamb me u ndj gati me uj. Ani pr, mori ju motra, Shpejt m' u a ndreq darken Drangojve: Shpejt me korr grunin nder ara,
410-415 Big t Gimaj : BigtShals. - e kan mutue : ekanndrye,mshil. 420-430 M'kamb me u ndej gati me uj : nusetsiedhegratpergjithsisht,shanme burra. Ato rrin gadi per sherbim tuj mbajt safn ase tasin e ujit n dor.
400
405
410
415
420
265

Mr m esiemr m ebu, i ' h i ' le Mr m eneh,mr m egte i ' js i ' au: Me dal n' bjeshk me mjelun sutat, Me gjet mjalten neper zgavrra, E me zn dy drj t mjm, M uapefrin hl. e jk elk l Khk fl koOaeSa; st o j r hls Edh Ort e Dukagjinit Jn b Xhixha e zhduk n' vetim. Vs ' hr ve vlj roul e a i e jn ala rtl. Aty prap ato kan kthye: Njana, buken permbi krye; Tjetra, mjelcen per nn dor, Mjel b m l e bli ; ca e vor nit Dikush bjen fashoje mjeltet; Tjer m' hej ve due ter r, at, n thue Bjn mbi krah dy drj t mjm, OaeSa s ukst tu, r hls i ihe hnn Q m pefrin hl. i e jk elk l Es t tn jn bske i ' aa a ahu. Fluturim ato jn ue, Vsu brhefo zvlu, ehn ad lkt hile Edh bef kan m' mje t' Bigs, K Drangojt po kuvendojshin. OaeSa,a hr,uaiu, r hls t e vtn
Me mjelun sutat : memjelundrenushat. 435-440 mjecen per nen dor : en(edrujt)kumjelengjaja.
425
430
435
440
445
266
KULSHEDRA
Qi e u t m t' ame z dh hot e l : Mr s ug brat det i e jj, ur hu! Mir se vjen e bukura e dheut! Mir se vje e k h t ke n, a mi? Ka' u k pr k e fis ve? i tyn nik Po i pe gj Ka itan Ll . rgje p eshi S,mn' t t unjttjt! e aa, y ' ga ea Un jam vet ajo Ora e Shals: Moter un me at Or t' Merdits, Qi veron mbi bjeshk t' Mundelles, S aodiatjau: i j rt u ge Kojn O eDkgii, t a rt uajnt E kem' dal m' ket maje bjeshke, Per me u p, me u njoft me jue; Se z t ma per jue kem nd ' dh ' ie, Se e e l san e ju n dh t d m, Tjety n lfKlhde, u he ut usern Qi me shue desht Dukagjinin. J q ld u to,d t jn, o i oh, n hm o ' ii S eh drj nrn s d t kn: e d ak u g ' o ' ii Ek p,h nibehenl t, o st j jsk at, T tn greskmigal, a ha jl K s' gjn nieri shka me ngrn: Pea s ikn ns tuj, s s ' ii ut 'ea Qi jue darken me u a ndrequn. E prandej na Ort e Maleve Darken jue u a kem' gatue: 450
455
460
465
470
475
455-460 mbi bjeshk t Mundelles: mbi malin e Mnels, maja ma e nalt e nji vargu me kt emen (1915 m) ndrmjet Dukagjinit e Spait n drejtim t dy Fandave.
267

K me vedi u a kem' pr: Kur t' urdhnoni me u rreshtue. Edh trimat rreth jan v. Nja mbas nj' i e rend mbas rendit, Me Llesh Gjonin m' krye t vendit: Asht Gjomarkajsh e i bje prija Dr m t vee s k Sqpia e ' jtr ' hynj. At her Ort u kan sjell buken; U kan v ferlikt perpara, E u kan pr mjelcat me kjumsht: Kjumsht me bor, dhmin me t' pi: Edh mjalt, s kush k dasht: M e mir darka s' ndreqet n' asht. Gurren nget kishin per bri, G r s k l u r ia l ieek a t l r , j r f o Sa kush dote aty me pi. Mbasi buk trimat kan ngrn, Jn ue prap e dal m' nj' n n E po rrin tue bisedue M na t bkrnOt Sa, e jt ' uue r hls Per kan e pn urtije, Eprbs eprpn t mkt e e e ' iu, Eprlfaq ubn mtt e ut i oi: Prtin t Geg Ksroi: e rmi jrj atitt Per Drangoj e per Kulshedra: Per breshana e per gopedra
485-495 mjelcat me kjumsht: me qumsht, me tambel. - e kjart flor : ekthjelltsiari. 500-505 per breshana e per gopedra : K.III,37 ; gopedr-a: topartilerie.
480
485
490
495
500
268
KULSHEDRA
Edh folen mbi liri, Mbi liri e mbi Shqypni: S Sqpiad t dl m vd, i hynj o ' a ' ei Mos m'e urdhnue m as Krajli as Mbreti, Me kn zoj ajo m' vedvedi, Asht Z si e k shk , oti rue Qatj von zn Ora e Shals Ep utosoeet vt: o ht hqv ' ea Hjn,vra m univle adi az, e jt al, Edh 'i kang ju me e kndue, Sa p Dri e p dal o sht ta nde : Pse Dragojve u pelqen kanga. Jn ue Ort e Dukagjinit, Me a petk b h si bor to a ard a. E jn kapun doradora, Shpervjel mangt mbi cep t krahit. Fo drm km zvlu gasttt lkt ' hile it hai, Me kunora lulesh m' krye me ato kmb kale tue kcye, D d lgehblprbl y ajs al e al, Etekdeaopl epl, u nu t a a Kan pri vallen ksht per mall: Varza k e varza s' k; Pr s k nivjn Jnn, o, i j az ' ai Kurkund shoqen s' i a k p, Khbedelesrtn: a j il eoi snndel bli s hn, yi il, aln i a Adu sttts slia rhn hai i ivj.
505
510
515
520
525
520-530 kale : lehtas,ambl. - Janin : qytetiiAliPashs-Tepelena.-seritin : K.V,428.
269

Eufr n e qu i nn ozi ejt a, Augur t' mir m' e pas Shqypnija. Aeptaa AiPsa t k j l ah, Dal si vida n balkue, Edh fo p ye i sh v : rt elq t asha on Harapin m' e kerkue. Ve Hrp eitot dr: jn aai ht e ea Shpejt tash, vash, ti kt me zdrypun E me mue me ardh nji hera; Pers Pasha t k lypun. T uta gj!sk p tu? ' hft oa ha o he I a kthen vasha fjalen mar; Se un nji vajzo kam qillue: S'diej me fol me Pashallar, Jo, po, Ali pa Tepe a sh len Mundet kryet aj me m' a pr, s ik pksd s kea i r uhi rn; Gal prs lhju eza f. jl o ' so n r s Asht mush Pasha me mni, Prap ha n e e t et: rapi on hrr P nii hrpiz, a dgo aa i Se d h Pas n f : y er ha uk let A se vj k san e go en t d ca, As nrsen fn t lqnt e dyh ' ud ' ii T'a bj gjumin me bretkoca. Mr vst beqniqnt oe eh, r i? I shkon naten vashs harapi,
530-535 Dal si vida: sipllumbi. 550-555 T'a baj gjumin me bretkoca : tmbytinfund,kurrijnbretkocat.
530
535
540
545
550
555
270
KULSHEDRA
Edh e mrr e e n m' li o q, K tepiu ihetai u rtn st rp, Per me i bart neper kurrn. N mst lqnts kndl, ' e ii i a a Aty trapi vend k znun, Edh nis harapi fjal, Nis aj vashs ksht me i thnun: Nuk k tjet ta h, l vash er, s um a: Es a i r j l sq u j 'j mn e if a iil e : A me shkue sande te Pasha: Asikm t mt t n u h t e ' y y ' j. J,p,itovsateqs o o ht ah u eh, Se un te Pasha due me shkue; Prdet skjnihr m uvs o u ' ho j e e eh, Pse sid kt k q e. o am illu Ekst teithrpt h u hn aai, A i i ,t i i 'q n t t jq n t 'b r tt i , Mr ehde n upe tai, r iht ' j rj rpt Eh zdktn fn t lqnt d hue ' ud ' ii. Doli fjala neper dh: Njekso varzash k n' Shqypni, Qi per erz edh per f T i tej t nib j l . 'r j e e nf i Ksht kndojn Ort pal e pal Por, tue mrr t mbramen fjal, Hliidi ns m dl yl rts ii e a
575-580 Edh zhduket n'fund t'liqenit : mbyt vedin tuj u kaperdi n valt e liqenit.
560
565
570
575
580
271

Ebzss mltdiaao, u ' ai rt gi At her Or edh Drangoj U u m'aj t g ith pli lim en r ' j map a, Edh u zhduken si vetima, T jug e a yn i f l i u jt t j il, K m ugedst s icli e jt ehi e il.
585
585-588 plima plima : tuba - tuba.
LAHUTA E MALCS
272
KANG E SHTATMBDHETT N QAF - HARDHI

ARGUMENTI Poeti e prcjell lexuesin n Qaf Hardhi, ku n agimin e dits vlon rishtas lufta me Malazez. Krajl Nikolla kishte bashkue, natn tet taborre she, n dritn e hans, i kishte bajt n qaf, prej kah do t dirgjeshin n Plav e Gusi. Por Krajli i mat mir hapat, prandaj, dergon, si para - roje, treqind djelm t zgjedhun. Kta, papritmas, ndeshenen n'armt shqiptare t Xhem Sadris e Rrustem Uks. Djelmt Rogovas perleshjes n Big t Shals, paskan qen drejtue kah Budashi per te da orok e caktue varde, per te pre paj e petka per vashen e nxanun per te vllan e Rrustos. Drangojt ndalen n Qaf - Hardhi, ndezin duhan dhe ilin kuvend, simbas dokeve, tuj lye pushkt dhe tuj u mahit per pun trimnije. Dishka papritmas rrapllon neper pyll. Lshon za Xhemi dhe shpraz t parn pushk. Kuku meni e anmikut lajmon se Shkjt ishin afrue. Ndezet lufta : dy me treqind. S'ligshtohen herojt shqiptar as s'u bjen syni qerpik para shumics drmuese si s'u dridhet themra para rezikut. Qesin e njesin, fishkllojn plumbat, ndezen flak martinat e hutat, ushtojn novicat,
LAHUTA - Kang e Shtatmbdhett

rrotullohen neper rrahe kapica e koka. Shendrit Qafa, kuqen kla eGss,san lfa enjli,ilvoe soihqt ult ui hj utrt deln adhn hqsoi, msyjn e terhiqen. Turren Malazezt per t nxan gjall pritat shqi re ; sh dhj t e Rug s i p in m t n dh u a pta tat eta ov res e rim i e ndalin hovin mizor. Merr ushtim bjeshka. Barijt vshtrojn 273
dhe ls n k z hohe ah ani, q vin pre Qaf et ton sht n, te j s. at a ohe lfamr t hptdeeesht J m pia pruhr, ut er ae h groe. o e rt, o sti Shqiptar dhe Shkj. Rrxohen bina sllave e Shqiptare, kullojn gjak arm e zemra, luftojn si luaj Man Sela, Nel Bisha, Rrahman Dula e Isuf Pula. Ushtrit Malazeze thehen dhe marrin shpatin teposht. Zana e Haramis lumnohet per fitimin e pa pritun t Sqpaede nagzm,kno tint,pr t clv hitrv h, g ii dn rmi aa iae fra eKalNkl kn prtuty pres st oct rj iols a e ' he ehr i o. Pei giho i ut, e gih Znn ms t knqt pr s ot, jtmn r rs a o ae teprmi, perse hallet tek na s'kan kurr mbarim, si s'ka fund me aq lufta me Mal t Zi. Ushtrija e Mark Milanit terhiqet rrshanas n Sutjesk dhe nxen ve t U M t rn an Al Pas mble e at e ve nd e ra. jet i ha dh t ta, t cltZn ine mr deudlo fst ia aa jj i h aln ie. Rres - mi ta hti, nx v mb nji sh , p kah ht ra, s en end i kamb rej kundrohet mir Ura dhe ku Shqiptar e Shkj, per se shpejti, akn p t pr e tri n e ve e arm r ovu mni t t.
274
N QAF HARDHI
Buloi molla, lulzoi thna:

Rrustem Uken k e k nna? N' QafHardhi k pingron Zna. Pingron Zna e rreh shejshna Nprreeq lhnhn. ee rz i so a S ay diamr p au, e t, rt i a ge Lferet p ks'flu: ut rb o ih ile Kish'nis pushka ushtim me vlue, Kish n top m gji , ' is i e mue S q tad jn vr eke a i rn ri nt, K marr gjm ashta perpjet, Fort ushtue k Haramija: Rrustem Uka e Xhem Sadrija, D t rooa demt r y ' rgvs jl i Ke jan ngut kta pushk me sht M naot t Mltt Z, ' jd ea ' ai ' i Q m r i nns n Gc. i e ' i ' ui Nate n te kur kush pa i n , n ' rr r die S v ukst Kjz l. i ih' nai ei
1-5 Buloi molla, lulzoi thana: prtkallzuekohenepranversspar. - shejshana: K.VI,443. 10-15 ashta perpjet: pylliiaheveivenduemsipri. - Haramija : njimalqigjindetn Greben(M.e Madhe). - Dy t'Rrogovas: nga Rrogova: K.X,166.
10
15
275

KjzNkla ' ti bl, na iol, i rm e Mos m' i u gjt kund shoqi n' Shkj, T frniuhr a n kmk e ' ot j sti j ' b u Tet taborre rrafsh numrue: T tan burra Malazez, Naiirm ter kre, jn t, jti emz Kush mustakun lshue dr m' brez, Dr m brez e vesh m vesh, 'h s iclinihn-ls, De e il j ud eh Q krn lfbe kpln. i u ' ut j, oiai Nkt atpsk a tgn, u ' rm uha s aai A t ttp ahvn, s ' rm oi aai E as kurrnni e as flakadani: Komandr sht Mark Milani; Markut Knjazi edh i k thn, M ipiuhrsntnt p hn e r sti ae ' a Em eqt n Paen Gc ' i ' lv ' ui Kush pa p, kurrkush pa e ndie. EpeMruih'nitli, s ak st j ebz Me qymen per mjedis, K m tr e p ush arr imi ara tris K lhe' t garu s Gcs su i e it rgs ' ui. Nit dem kn teidvt, j e jl, ud rqn e Q b ml s ek'nktjt: i l ' i e e 20
25
30
35
40
25-30 kermez: ngjyr t kuqlemt. - Lesh: i rrebt, trim iartun, mbasi leshi i gjat n hund shtshejtrimnije. - kopilani: K.I,324. 30-40 havani: martaja. - krrneni: K.XVI,559. - Knjazi: K.I,49. - telbiz: ishkatht. 40-50 Qi b mall s'e ki'n ket jet: siudhimetjeta.
276
N QAF - HARDHI
Si me l njasht me dek. Per me pm a kisht' anmik, Akst pieakst rei ih' rt ih' rzk Pruhr,q sudp ra rv e sti i hrh ' t a M eqt dt n Gc en Pa e i oe ' ui ' lv. Por, k ndoll k Xhem Sadrija, Xhem Sadrija, syduhija, Edh aj trimi Rrustem Uka, Burr kah fjala edhe kah duka Naieter l dage jn jti rnu: Aty shurdh kush s' k kalue: Mrt vt p t kst tke bei e o ' ih' ou, M spn ptrniak'nv: ' hi oee i Zman ftukst qlu. r ' y ih' ile Vrooai,ks t ad, e rgvst eh ' i Shka i ka qit m' at Qaf - Hardhi: Me b pushk me Mal t Z Mu nder vise t Gucis? Ora e bardh e Shqyptaris! Aovt,p,petek't, j e o rmu i e M' Qaf - Hardhi qi m' at ag drite T' ndollte Xhem edh Rrustemi Me martina n' dor merthye, Qarqet Knjazit m' i a shperthye, Q k dtp kst v s i a i o ih' y 45
50
55
60
65
- shurdh p'r at rav: nheshtim,pazaneperatrrug,shteg. 55-60 Zemra n'fyt: ishintngutshm,tpadurueshm. - Qaf - Hardhi: qafecilagjindet n vargun e maleve Mokra Planina dhe qet n luginn e Veliks. 6-5ma a die n t zadu t di.07 't g rt: brhn rts
277

Ndo' i skun l S qypn m' i a shk e. dil h is y J,p;diams ao, o o rt ai gi M' Big t Shals Or e Drangoj Aaen jn p rar. t u a a ' ji Jan shperd edh derdh flauri, Kush si xhi tu xhi lue, xha e xhl Ks s skdj tevzle uh i hnia u elu, Eaybh iaknnifli t e a j il, K me ndjeh dote seicilli: O ne hj ene vrie rt dr ie dr rj, E nder gurra e neper curra, EDagj ne spj t vt, rnot dr hia ' ea kush n' teposht, kush kah perpjeta. Ve Rrustemi e Xhem Sadrija At ndjeh nuk kan ke shpija: I a kan beh ke QafHardhija. Rrustem Uka i Uk Kabashit, Dik at m a t' Bu it je ' t n dash Prt vlna kst ps zn e l j ih' a Nib ml,ads Zn: j i ai rh i Si ajo Zna e Haramis Q njlmr miftt Sqpi: i del i b a ' hyns E me Xhemin b kisht' fjal Sim a dt n Bds m dl. h ' t i ' uah e a T a neksa prm ep, ' ' i j e e Dit e orok me t me d, 70
75
80
85
90
Martina : K.XIII,25. - skundill : K.XVI,124. 85-95 Diku atje m'at an t'Budashit: lagjeeVermoshit,nrranztTbunittGrebenit(m. 1812). Dit e orok me te me d: ditn,datenekohenpertmarrikntujeba nuse.
278
N QAF - HARDHI
Se kr ika me u martue, Sa c pet ik s ma i ue, op ka Krushq e darsem me ' kanue, Prandej, kur Oret e Drangojt At d jn pr s ojt ej hosh , RutaeXei s d skd, rsj hm, i y hni Fill kan sosn m' Qaf Hardhi, KhberuaeMltt Z, a j rg ai ' i Prm dl n Paen Gc, e e a ' lv ' ui Q p kst Kjz lki. i o ih' nai am.. Aty trimat vend kan zn Spiru n nibeht g yr rgs ' j rst jn, Ne d cra s ptia dr o ur, i ert, Prm piq t zadt dia e e rt i ' brhe rt; Pers as mikut jashta kohet Nkh mr q n sp t iskht u st i i ' hi ' hoe P s t nuho piaas mt, o ' ' gsti rt e oi As tmst akt Zt, e hn o ' e oi N' s pa buk m ku m t gj , hpi i e ' et Q m hl s kst gn ktjt. i al ' ih' j ' e e Es ay' hr knztt, i t i e a ae Kan pshtjell ka nji duhan: Gr u unuer me vedi kan: 95
100
105
110
115
95-100 sa cop petka iks me i ue: nvendiminemartess,nfejes(kurnxihetika), nji nder qyshket kryesore sht edhe caktimi i petkave t nuses. 100-110 fill kan sosun: kan arrit drejt e n& - bresht: pyllmebredha,brej,ama (abjes).- si petrita: sisokola. 110-120 prita: pusija,qitevendikushprtvra. - Gur e unur: veglaprtndezduhanin; guragac e elik.
279

Et knns t bsdj, ' a i ieon S s mktn sp t iskj e i iu ' hi ' hon S s mknt anuhon e i iu ' gstj, Per me dhn iken n'at vjesht, S t jn mj sjpteh dst, i ' e kei d ah Et jt peruh n veh ' e jk rsi nst. Asht ndj tue bisedue, Xhemi huten pshtet mbi gi, Me karkulluk nen arkshperthye Em ' pc a n vjteele e i a j ' o u y, K marr Rrustos e i ka thn: Perzt, Rrusto, shka me kn, S nipsk,s uaeMrtt e j uh i ht bei, To,s dlm kdjutedtt hm ' e ne j ei Ea s idlsoj mid s ' e hqa b h: Psk espjeeret rf, uh het rb r Nidt uh m vprs lru.. j i d e r e ' agt. Kur t' ket zmer mbas kandakut... Iape Rutas n spt; rt rsj i ho Se man, permbi ket bot Si martina 'i pushk nuk k. Emne,s teegr adj i u eg, Pa p ito P atu m t r rp o ht: o he e ' Ndo 'i her pna, qi me u vr M ake t Kjztas t Mrtt e sjr ' nai e ' bei, T j k bsnvtei, i a ee evtt S sbenoeprp ekl e 'j dr e a al?
125-130 huten: K.X,306. - Me karkulluknenarkshperthye:mesigureceark(shul) t shperthyem. 135-140 kur t'ket zemer mbas kandakut: kuraiqvnpushknprfaqetjettrim
zemrak.
120
125
130
135
140
280
N QAF - HARDHI
S nkldeprst gal? e u ih e ' jl Mn t Ztt nked, a ' oi, u i P iakhndaoh ir: o te jlsi i Prpsk ek s t ee, es uha a i ' pt E ma , ka 'i he s' mu t s e dj r nd ' hkr pet As mbi korba grumllue m' lm, Jo m m' nji taborr nizm... Vs,t mei,zmam he e e ' jrt r ' jk, Njiqind her para me dek, S ' kr m ialheSqpi. e i ui ' su hyns N e t j l 'b r tt a r s d rk of a t i i 'S d i , Qe se posht dromit t' Gucis Dishka ndihet tue rrapllue: S nit,q h tekle i j e i st u au, Kush pa u k l, k pa ligj , uel ush rue Tu,s hjaknqlu, he e an a ile N no' pn t lg ateske ' d i ' i t u hu, A me vjedh a se me vr, Naten n' terr kurrkush pa i p, S zntq ek cbia i a i a unj. Mor! bni Xhem Sadrija; E s n dr uekst ps, , i ' o htn ih' a P mnu s ad t kst ga a ede e o ' ih' is, E merthen e zjarm i nep. 145
150
155
160
165
145-155 pers pushka si t'epet : trimi sht me dll ; edhe i forti n flak t pushks her her tregohet i ligsht perse nat as e ka si ti epet. - taborr nizm : bataljon ushtrije. kuri : kori,marre. 155-160 dromit : drumit. - tue rrapllue : tujkris. 160-165 Mor : kushjeti,ndal,kuye,hj !
281

Ushtoi bjeshka kep m kep, S 'k s t r s o iah v n . it i h 'k i t p a a i Kuku meni! dikush bni Atj po sht ka b te r a. h i rug Shkjau, per Zotin ! Rrustem Uka Tha nper dhm e m' vend aj ngurr Irigt m auur, r ai ' kctr Dy h rre tu qit v er sht e etim Nprbe,aaetn. ee rj h ei Edhe tr imat t' j fl ue n akr Per mas krepash, k shterngue Jn me dek a se me pshtue; Por pa qanderr mos m' e lshue. A t' k r, probe, me p N' a gomn e n' ato gli to a na S sprae nitb nia i hedht j u jl, Tjusrk ne raez, u tu pr rs hr Me pas kush per t' hjedh nji gr Mrend n' at pellg? Njashtu jn d Malazezt edh shperd, Kur nper ah e neper br Ret uhu kns d rf rb ste a i y r Njato huta shqyptare:
170-180 havani : K.VI,333. - kuku meni : kukupermue. - kacaturr :K.XV,78. 180-190 probe : probatin(thirrtore)vllth. - & gomna e n'ato glina : ndrvendet
kthella(pusa hurdha) tujit e shtreten me lmashk (imyshq) ku jetojn, nijalat pesht m i madh se gjulcat(tinca vulgaris). - pelg : hurdh, vend i kthellt uji, gomn.
170
175
180
185
190
282
N QAF - HARDHI
Jn sh , po, fuli e, perd kar E kush lshue sht perposht dromit, Kush sht struk e fut mas stomit, Kush mbas landsh shtatin k zn: Stru kry e k n t t kun et a n. Per kapica dert s' po kan Pse u r loh p n pla rotl en osht per n: K kapica per gjith treg Vs k s igidtstg e e rs ' jne he Bni kush e mrt p te. Shkjave mendja aty po u ve, Se a m' p p kan to ty rit o kue; Prande' aty t jn shterngue Et knns lfeptr ' a i ut oe M teidoi p r' hr: e rqn nvc ' i e M t pri p,ga ev. e ' ez, o jk nr Mir, po, Xhemi edhe Rrustemi Mir poteren po u a presin Ke vetim at po qesin, E ka q h esin ke po njes in. ua eRutsn tr p vit, Ht rso ' er o rte Huta e Xhemit n' mish po njitte, S hr daiq p qte a e jl i o it; Pedagjt d teqlu. s rno ' y u ile Me Kulshedra i' n msue me u gjue.
190-200 fulikare : K.I,187. - kapicat : K.I58. nperplan:nepershesh,neperrrmore, lugin. 200-210 &kres s'i gjindet shteg : sibahethall. - novica: K.VI,377. 215-220 drangoj, Kulshedra: K.I,309:V,404.
195
200
205
210
215
283

Aqtekt qt t i a i, Abi ekt bi, t rt a rt Bi elv sohqtqt rt ad hsoi i, Tevkt,t'uhlaa u ia u alkt, Tesnn etestt; u h a u h a Lfaahs ek znt ut st i a. Ka ndj flak Qafa e Hardhis. Lkuq jn kullat e Gucis. Hiki d t, mr in g at; n erra r urr Hikin sutat, mrrin currat; ohen orrlat permbi r; Lshohen korbat per nen d; Po bjn nanat shum medt, K'aylfap kr, a t ut o est Ka' aty hutatpo shungllojn, Rrebt novicatkah po ushtojn, Idhshem t' vrmt kah po gjimojn. Tue rrah plumet pa i a d, Gjet e gm t s kan r h a ok , Ka nis bari per me u th: Kaq shum vap qi aty po k Fae t vrh t brttt z. lkt ' ed ' aoi ' i K d t dl pn s ed! o a a ' i D s eqsnm niuhr, y ' ei e j sti Sad qi dran t ri. goj Se k puna mund t dal Me g Rr ja s po e bn ml ias ust ' l;
220-225 Tue vikat, tu'u hallakat : brtit,tuezgafullue. 225-230 suta : K.XVI,426. - per nen d: ndervedetleshuemeprejbore.
220
225
230
235
240
284
N QAF - HARDHI
Prq,aj briibri, es e t ur urt Ngrehun kryet aj per mbas currit. Eteuures nil u lu i j u, Malazezve po u bn z: Ah! kadal, moj Cernagore! Se kt i thon Shqypni mizore! Se mue Zoti m' k ndihmue, Mbas k s j t l ue i t ' am ue uft As pse m' qaf due me i met kuej, As m g e rrye ps d e m' gj t' hu e u ej; Prprezeprlr, o e r e ii Prprt bke ktSqp o e ' urn e hyn, Qi me u b k,po'fani Eh Kjztn dr s ibe d nai ' o ' j. Kerkserdari i Cernagores Kur ka ndie perposht rmores, S t frlv p iqtSqpai e ' ot ad o e hytr, Mnij ftyr h nd zha et a 's t ez ri: ' k kercnue aj dhm e tmall, Em ' z prit upl e i os ' al, Me d , dj , b e! k v . or elm r a ikat Se e kem'pas gjithmon zant, Bll per bll me anmik m' u pr. Ej srk s uine d o tu i r pr h. Edh sht ue trimi n'e km: Pushken n' dor, tag' n nder dham:
250-255 as me grrye pse& : aspseduemegrabit,mevjedh. 255-260 me u ba&fani : meubashkrumb,meufaros. - kerkserdari :K.I,279. 265-270 si uri : siurithi(talpa).
245
250
255
260
265
285

Et k mrbehe prjt, ' a r rstn epe M na'qn demsat lt, e j iid jloh ' e Me nja 'iqind djelm Cernagoras: E k vrap, k kamandoras, Tash mbas breut, tash mbas etins, Bkrne ibr iskns uu gt ii hie: Aty kt 'i pu tue sh shk ti: Bkrne a n a fr, uu gt j ' t ui Uh aiRoos et r, st vt rgv' ' i Kngal a n dr m ist. is jl j ' o e hi Pes diaptau, s i rt a ge Ka nis cubi edh sht kujtue, S ayuhr s p kst a t, e t sti ' o ihe s e Vs dl nads vt, e e a j ia e Q n ky t vtekn p pe i ' re ' e ad a vt, K'nns pskns t utl i i uhe i ' al, Thue po gju ku d nd ' cu n' z ejn n o i ng ll. Por Drangojt po ishin me Or Es p uzjhngal m dr. ' o esi jl e o Gal m dr aas p uzjhn jl e o t ' o si A m uaqt rehns p ljhn s ' i rti ' o si; Pers, qe, qaj Rrustem Uka t eSkeekriuhlta ea hjv u ulk, Brafn kamb trimi k b, Es kn kst u i ih' l, Mbas nji shkami turr ka rr Terthuer pritet psqind hapa, K ngujue nder ato krepa,
270-275 breshten : pyllin. - etins : pish,hal. 290-295 kur i u hulltka : kuriuafrueka,kurihullet.
270
275
280
285
290
295
N QAF HARDHI
286
Ka nis pushken m' e shpejtue: Tu,'ztvt p knqlu: he ie e o a ile Pdiskjtprr teigu ahm hie ebi u je Turrin Shkjt e kan ndalue, E t' pushka prap me vlue, T' nisen plumet me fishkllue Neper bresht kryq e terthuer, S q tonSul dkr i i hn 'hme i. Asht p a f tue zi ushk lak , Vgae kim t upri im ' rsa ' ez, Dal ba kan st je je rit a sta E po vrrasn m' ato maje: M aomj miplt ai: ' t ae b yl ' ht A sh sht pu a nja rra ? k' shk tij hit T' hiq kushtrim, se na r Shkjau! Asht perlyk Rrustja si kau, Qi p yket v tue ng erl , rap , M trkkrt hem uv e ao u ' jk e r. Mselh,das t aria o so jl e ' rn! Pingroi vigma neper etina. Eskraj pe vehe, iu t rj jstt Mbas nj s t t ran pre k h aj hiu d, j res tet Tta etgit tno' mjsstysm. 'ht 'rs 'd i ae 'hehe
300
305
310
315
320
305-315 si qi thon n'Shumle dikur: rreshto; sithondikuruluftuenshumle. - staje staje : etaeta. - njati rrahit : tokeelunnnjpyell. - sht perly : sht
hallakat me z. 315-325 Me tarok : metaro,muzat. - t'arrina : tamrrina. - prej kreshtet : ngakorrizi. t'grist : qiderdhet. rmores : bris.
287

Shkepen gurt e rmores s'rryeshme Bnn tpst t uroule i ' eoh ' rklu, T' u plandos, dhn tue e dermue. Dr qi t' h n m pod a m' p e: asi ' rru Njas rr bar t at h htu jn i era M' Qaf - Hardhi, k isht' nis potera, E k shum do nna t' mjera Teita dt,bs,ihevr. u h t i ea st ea psknn dr,kslnn gi uhe ' o ue ' j Strgerya mr pri henu rpt i e , s ks vt pie xt: a uh ie rtn ie uafan dr irie Htlk o rt: Mush e qit aty pa d. ' t' jn merthye Shqyptar e Shkj! t jn mrhe t jn kprhe ' ' ety, ' ' aety, Soihj s s m ety! hqson e i ' he Njeg tym u rr mbi kr ull i i ye. Mos me u p dielli me sy. Tash Shqyptari Shkjan po e shtyn, Tash mrr shkjau edh po msn. At shtyj e kta msyej: Msyju e shtyju ndermjet vedit S aovl m bz t dtt i j aa ' u ei. Edh ksht. M' shoshojn terbue. T knns tia m sare ' a i rmt e hru, Niv ter siu, jn r, jti hte
330-335 per : perkryq,perbelteshtatit. 345-350 me sharrue : membarue. - shitue : plagos,varrue.
325
330
335
340
345
288
N QAF - HARDHI
Kush tue hjek, kush tue rektue, Dhimet zmra me t' u shue, K t r k'nps qlu. e i i a ile Prkrpsk p krit, o u uha o este Dhim shqyptari nuk po ki' te, El m njaj sokol malit ZuIui pk edai, hk sf, ia jlt Qi kah mirrte m' Shkj jyrish; S a tr nprpih i j aoi ee ls, Kur t' a ng ze thi npe kn : as k r eta Mrrte gjm ashta perpjeta: Kaq me krisme e me poter Q p imyeaSkj t me i o st t hi ' jr. V p,krlhhtMnSl: e, o u soe a ea N' d k e e n' dy k ela, y ubur ort Shkrue martinent tan n' gjela jlemttl -tl: Geasri ea ea Stru Shk , b s, npe sh la, ken jt e r pel S na lpinprskre i jj er ee hor, Kur t' lsho m' t sh ja m re, j qyp izo Kuk ngerthye kthetrat gjaksore. E s' b k tri at k s en, jn eq m e truk Pers Mani, pasha buken!
350
355
360
365
- kush tue hjek, kush tue rektue:& perhjek...tujdhanshpirt. 355-365 neper plish: vend me bim knetash. zekthi: njiinsekt,q ungitetgjethevdheu pin gjakun. kortela: n pulla argjendi. 365-370 shkorre: kauba.
289

Matq sna mn t uaso jf i y j ud ' hf, S n atn'vn p t ifo e ' mrin ed o ' tf: S k foRsoSoai, i tf it tjnn Nesho Ilin e Gjok Stjepanin. Edh at t' mje Savo St . rin anin J q p ihe' fr NlBse o i o st i a e ih, Ihs hliret n sih, dt i em uj hse Nuu iclim udrih gje il ' ht evse, Fr p ikut naSkj, ot o pte jt hi Tet ilhesaulprd u ' su hkl e h, Mish per shpend e per shkerb. Ju t zezat mori shkina S trhe p unehtsia a etur o jte tn! S 'p 'p h i l 'ie h z , e ot s t e l d n i Qysh se dal k n' QafHardhi RamnDl,' km z, rha ui i ie L s ito ne r t atns, i hn, pr ak ' mri Q k eltaih t sli i o tgst hlns Juve jeten po u a shkurton. Zmren dysh jue po u copton, Tjuln cna m zl, u ugt ' l K p b a urr e k p dj : a al 370
375
380
385
390
375-380 idht si helmi ruejt nder shishe : fshatartshpeshruejnnshishetvoglanjilloj helmi,qprdoretsimjetshrimi. m'hut dervishe : pushkgjyetarsh. shakull : dekun,ftofun. 380-390 Shkerb : K.IX,256. - sa terthuer po u njihet stina : sa prapsht po u vjen stina. gisht t shllins : gishti diftues perse me te negjyhet kashta n shllin dhe ngrehet arku.
290
N QAF - HARDHI
Si m Zot m k q pe j o', , e r ue, Q apkgal kn qlu, i a jl ii ile Gihktkbm p m gidt u! jt e o e ' jn ' e Pr t detnm eklxe o, rje e alu: Shkinat m' dhimen e nuk m' dhimen, Kah po shof si gjindja u shkimen, Ks n nispteks n nilk uh ' j ha uh ' j a; Ve po, zmra m' pikon gjak, K u imeijmtep, e n jr a u Se n Shkjau na paska vr; Na k v n Ta ir G in, r jat h jel Isuf Pulen, Kot Kaelin, Q m t mr dem s k peilp i ' i jlt ' s y Q m Qf t Deltdln Psrp: e ' a ili e ' oti Me r pr e gjn me rrmye, Tr m ulhe kltm ity, ur e su, a e he Hsmtn lfm iln p ky; aii ' ut e a re Edh met paska Is Abazi, Lik Sokoli e Rem Kazazi, Me dy djelm prej Geghysenit Em a t br neRgpCnt e t ' i' ai ei, Nit Inqsdat r, j ' sia jl i Ads tnver m srj: rh i lia jr ' egi Vs lhe' fj msa: e a su i ie utk
395
400
405
410
415
395-400 lak : gryk,qafmali. 405-415 Qe m'Qaf t'Diellit del n'Postrip : merrngaqafaeD...,derinmalsinqinis meDrishtembaronnTemalDushman. - me dy djelm prej Geghyseni : nji fshatiKrasniqes. - & Isniqas : ngaIsniqi,qndodhetndermjetPejsdhe Gjakovs(KomunaeDanit). - sergj : K.II,128;I,376.
291

Me t u dhi m' e vr p g ! ' mt er jak Vs nol d t kt,vl,pn, e i dl o ' e al ua Q k mt qjIu Pl?. i a e a sf ua.. S k Iuimn t Ztt e y sf,a ' oi, M k ps kn nifleaztt ' a a j am goi Mos me e trm flaka e barotit: Eh iskt edatli, d haht jl ebz Kam pas thn se per midis T' n 'i t rri me u p kue do abo t ersh , S'do t k ' m trim p ps e: ' isht et i a htu Kaq qi pushks i sht kn kujtue! Prkrd m t gereiu o u o e ' jt rzk, Aj po t' gjetka, mor lum miku, Ape hsi ape vlu, rj amt rj lat T'jsh ti str mu n' b e t' ka uk ryn ut. Turr lshue Isufi m' Malazez Nper do shp ha e cur t' z art ra ez, Nm po bte aj permbi Shkj, K tev k n ga tel; u r, ' jk u Tu,klhdam t k r. he user ' a Kur, qe 'i fa D lov Mij , r reka e P idln nehne aohj, o e ' ds pr t ie Q,m stkt bli uaie i ' he ' alt l kpcn Edh v per sy novicen, P strghtm t m st o henoe ' e h T iudohCf s a ' rd ui i r,
420
425
430
435
440
420-425 nji falme agzotit : vendi i pushks, ku ndezet baruti n t shprazun ; goja. 430-440 shpartha : llojahash,shparra,ballguna(qercusconferta). - Po i del n'desh : idel kundruell, kundra.
292
N QAF - HARDHI
Edh m' huti met vetim. Ushton hutabumbullim! Por, medet! se cop e grim Iub uat mei n dr: ht' jrt o Kisht' pas kn, po, Shkjau me Or, Ska kst kn nibrlgtt hju ih' j i uai, Gyea tpmsm iunusttt jl s o o ' gl hai, Ve tagani at m' e pr, Srmsi tekn s ih'l. taatk u e st T' i a dha Shk at h m' no jau er vic , E t' a muer mu nn gerthic: Shi njaty, k pshtim nuk k Neiiske m ps m ir ir hrt, e a e Puj epsks Prinibl lma uh. os j l R prdinrt Iu Pl, e h gai sf u Prnbi s na crn, uu rs jj aai E ohe as ah! trimi nuk bni; V krspriied m dl, e, u hit rh e a Tha n' per dhm m t' mramen fjal: Shndosh vatani! e m'vend u pak Tue e b djerrin hurdh me gjak. Ah! Mo' l, br, Rrustem Uka, Prn kohti s t atodk, e ' js rm i ' ht ua M'l so,b p ipge o hkt r, a au;
445
450
455
460
465
445-455 me Or : mefat. - strumastik : kopil,ilindunngakryqzimiidyrracavet ndryshme(librid). - gerthic : krthiz. 455-470 shndosh vatani e m'vend u pak : Rrnoftatdheueulmek,elshuenfuqit. - Ah ! mo' l : moslsh!mt!.
293

Se man, mir kan qindrue, Mrefsts iknlhe ar ii ' a su, Per Shqypni trimat jn shue! Edh m'kamb t' flakroi Rrustemi. Kur flakrue k m' kamb Rrustemi, Et k uuu s bsne br: ' lre i ih pr o M' tani, djelm! Me dor! Me dor! AySkjtpia p ilhj, t hi rtt o son Edhe nisen t dredhojn Kmb mbas kmbet, hap mbas hapit, Drq v jn m pk t vai, i ' i rpt E t' kan mrr shpatin terthuer; Pa kqyr driz pa kqyrun gr, Tue hik vrap para Shqyptarve, S adtpr zgre i t rj aa aav. M' shpin Shqyptart u u shtrin m' at her Me shum vigme e me poter, Et inoe ru prs gai, ' dqn rgs e ' itt Dr qi zhduken per mbas shpatit E me sy m kush s' u p, Pos asish qi meten vr. K p Zna e Harams Ke u thye Shkjau m' at Qaf t' Hardhis, Edh e Mira po lumnon, Shkam m shkam po fluturon, K mrr kngen e po kndon: Ty t' a lumsha, moj Shqypni, Q prbs eprtin, i e e e rmi Man shoqe kund s' po k,
475-480 Pa kqyr driz& : pakqyrferr...
470
475
480
485
490
294
N QAF - HARDHI
Khobedel mid ad j ili b h. Zdath e zdesh Shqyptari i ngrat, Brin per tok e buken that, Nuk m' k z as s' m k za : je ' nt M' a shkon jeten n siklet, S aobsan skre; i j ih hort P,prpeem ezt sps o o rk ' r hi, Po, por pre m' t t' Shqy s, ke ok pni Peen F,q aiil iPr, rk ' i t a ai Eprt p k s s zai e ' e i hr N' zmer mnija k m' i u kall, Es hsi,spt egal i amt ha jl 'e t iulhek jram spn, Pr ' su a ur ' hi S m zg t plsnigeai i ' oj ' u j jrn. Brifr p,KjzNkla ur ot, o na iol, Brifrem mn t hla ur ot e ed ' ol: Por me arm e me furi, S n Ctn b ek pen, i ' ei lqi Per ket bes, nuk hin n' Shqypni Me i u b d i s der . hm a rit Mos u ngut, moj Shto - Zo'-Vallet Me mrr kngt e me pri vallet, Se n S ni s' m n k hal ! ' hqyp aroj urr let Se e luf s' k ma : dh ta rue M tiats k flu. e z j ah ile 495
500
505
510
515
495-505 zje : zejtari,mjeshtri. - n shkorret : npyelltshpeshtmelandeshkorre, kauba. 505-510 gjeraina : K.I,277. 515-520 moj Shto - Zo' - Vallet : emnprgdhelsiZans,ecilashiton:batassiShto_zo rreshtin.
295

S q imeifr p du, a i jr ot o re Se shum gjak sod k me u b: S' t et s au m ka e gj heh hkj e q : Duhet pun, po, Shkjau me u thye! P atep,mjs j m s, o u o ' e y V z t r it s tx i i o is ' h Pe uhaht Mltt Z rj strs ai ' i Ke po ngasin me furi, t mst ev ev e a ee i i M ut Steks m a lgmjai ' r ' ujs', ' t o edn, K dha urdhen Mark Milani Tok me u mledh t tan ushtrija, Mbasi 'i her ke Qaf Hardhija, Hv ipr imr m tu: oi a oi ' he Nie vtiht siu. jzt r rde hte J ,p ,t s u t an s . o o a hl f ak i Iadafaam a bz ml! h lk ' t u ai S tu,Zn,t ibhthli i he ' e al? Me qindrue tjeter nuk k. Pse edh e lu , jam tu p , mja e , Ke j dyn Pla e Guc n d v , K knrSrl ePei e a r tec lv, Me Sutjesk e me Nokshiq, Vthaj e Martinoviq, Ht iKj t Mrn,Inq oi ' , oi si: 520
525
530
535
540
525-530 Vizitori : malivendosunkahperendimiiPlavs. 540-550 Strellc : fshatndermjetPejsdheDeanit. - e plev : visetePlavs. . - me Sutjesk e me Nokshiq : krahinat rrethuremetnjajtinemn. - e Nokshiqit : fshatnveri tPlavs. - Vuthaj e Martinoviq : dyfshatranjugenveritGusis.- Hoti i Kuj't, Morin, Isniq : i pari fshat mbi Plav ; i dyti n rrug t Plavs per Andrijevic ; i treti n Dukagjin.
296
N QAF - HARDHI
Gsh, Krasniqe, Re e Dardh, Qaf e Diel , L m i Bar lit u dh, Nikaj, Pal edh Mertr, Qi kund pushks s' i ln kusr; Edh ktyne u paska pri AiPsa ' km i l ah, i ie z, Kle ai plai aur tt ull, Si ajo rja me duhi, Kur t zbres mbi Harami. M t vntegrhl, e i jr ezei Disa Krn e Bajraktar, D bglr ed aalr, o ele o gla Si me thn erim Binaku, Qi k n i a r doll ty rodh gj aku, E si njaj Sadri Mehmeti, Z'net cli ni k Mrt: ' ilt de bei Njani Gsh, tjetri Krasniqe: Bjn novicat pushkaliqe... Vjen mandej, qaj Jakup Feri NiiPajn nizgsyei j lva j o kfr, Mr uhren a lgmjai; i stu ' t o ednt S na Ht,na dagli, i jj oi jj rn unt Alush Smajli i Smajl Hasanit, 545
550
555
560
565
-Gs,Kanq :d fs t Mli s Gao ;ReDrh :d fs n Dbr h rsie y ie ass jkvs e ad y ie i t pste-Nkj:Pl deMr :fs kftr m Dkgii t knes ohm. ia a h etr ie uiae e uajnn djh. 5050psklq :nigu dui q muhtm ltrej(et clnlenfmj) 6-7 uhaie j rp rn, i bse e e t.m ie uj eit. daglai :kyh zglai. rn unt ls, o unt
297

Q krselam tftgnt i u jlk ' e aai S t bhtkyts n tu p ek: ' ' e re e ' rp o Kqvzlna prirf! a elo j os r Por kam p trima e s' kam p, S a PTln pr s kmp, i t rl ui, o, ' a Qi Merturit paska pri N d cln en nihri ' y eia ' j ab, Hut m' kra z in n g en h, jarm j. Gjurm per gjurm e njit mas ti, Vjen nji Omer e 'i Hasan Haxhi: NaiInq ter Nkhq jn si, jti osi: Zt n dr t tn kn mspq o, ' o ' ye ed o i, Pet abj,bs prvg. s ' n e e ij Ma kihrk pk edai, bs ss r a ia jlt K k gj so ola mal jen et k it, Kah Sutjeska edh t' kan msy: Nuk jet hasem per pa u thye, S jtuhr,j,p usprhe ' e sti o a hety, Matq t de m b gj. jf i ' un e art Zna e Madhe ksht po flet Edh e Mira kep m kep, Po f uron e for ep, lut t Drq znmiky t Steks i b re ' ujs, Mbi nji cur k a shk i b hk , r e j ami jes s K k ndj e sht ul me p Se si puna ka me u d, Ts q ayn jn pr ah i t a el, Ft-a-ftSqp eSk y y hytr hj.
570-575 N'dy calina e n'nji harbi : K.III,131;IX,229. 580-585 pse t'a bajn& per vigje : bajntbahetnvigjivdekun.
570
575
580
585
590
595
298
LAHUTA E MALCS
KANG E TETMBDHETT
TE URA E SUTJESKS ARGUMENTI
Mbasi u prish plani i kalimit neper Qaf Hardhi, Mark Milani grumbullon forcat te Ura e Sutjesks. Kshtu ndeshet n d m j us t t l Pa h , m t c l fi l lu a Ka ga t yi h ar 'A i s s e i t l on ft . n sh plot me perleshje etash, me dyluftime herojsh, me lavdime burrnije e naltsim trimnije, me shndritsi armsh e guxim burrash, me ushtim topash e fishkllim plumbash, me er baruti e tf fae m vgm e hlaaj lfah Uhrt prie, at lk, e i alkte uttrs. sti ezhn msyjn, kacafyten, drmohen, vriten. Gjaku rrjedh si gurra, zemrat egrsohen, trimat terbohen si bisha. Lshojn armt e krahut, kapin armt e dors. Jesin djelmt ma t zgjedhun nga t dyja ant. Vriten Selim Selmana e Kurt Zenela, Zyber Smajla nga Rei e Mican Leka bga Dardha. I largt me fis, ky i mbrami, porosit shokt t'ia bajn armt e krahit dhe tue ia shkarkue noor t kl, ti dfon bbs e nns t mum s dai i 'br uls ' itj a a one e jl tyne u ishte martue: plume n krahnor per nuse, orrla, korba e sorra per krushq. Jap shpirt, mbasi pat parapague veten sa her m Sk q va. Pei i selt t vai m prst, q nn i e hj, ru ot jle rmt e ooi aa deti dtn q e ns n lf Pnoe s n si e mrm i rjo i ii ut. edht e atn ba a lndoi zemrn dhe e ngushllon, duke i premtue se emni i tij ka pr t'u kndue, derisa n Shqipn t biej LAHUTA E MALCS .
299
LAHUTA - Kang e Tetmbdhett

Lufta shtohet gjithnji: t vramit shumohen dhe mbulojn rrahin. Nji zog i zi, q prvajshm cingron nde lugje mbi Gusi, lajmron deken e t Krasniqasit, Smajl Arifit. Autori i bertet kntrt t pelt q p dj, noha praln nnn e Aii, agai yli, a ie dst, mlo a rft prt clnsdhtvju,maia tinstpgivtnesoi ii 'ue ate bs i rmih ao ee hqn e amv, q i me dkb prr. Pe ae sn jt ne t te re bt eu eb rj ns o e, dr jr, Sdi Qn. Sk i pei kyt de i nui n ni h te u tl, ar ui hjt rsn re h a gln j u al kshtu, me Ali Pashn. Ky terbohet dhe, n mni t gjakut e inat t anmikut, i prin t vetve per dek ose hakmarrje. N za t Pashs lshohen shqiptart, si shtjerrat pas bariut; egrsohen lfa, s be e ihum na hrsa qu pih zjjt N uttrt i ltt dnee g auh, rs goe. sulm s'ndihet ma pushka, pushojn topat, vringllojn, vetm, tagnt lhtn sptt lvzn krea, kzt e kea, prjkn aa, uae haa, eii otlt ia mst egae heshtat.T dekunit mbulojn tokn dhe gjaku gufon. Poetit i kandet pershkrimet e luftarve dhe vren, me vemendje, Omer Haxhija e Jakup Fera, Alush Smajla e Gjeto Preka e Basho Jona. Ndalet ma gjat n pershkrimin e dyluftimit ndermjet Pret Tulit eVslt aii. Mbasi forca e trimnija sht e njajt nder dy fatosat, ngadhnjen dredhija, me t cilen Prela ven nn vedi anmikun dhe i p t k e K e e M la i i e q t n ll g t M rk M a it a re ry t. ok n a z as t e e o or a il n . Si shqiptart prpara, ashtu malazezt, tash, shprthejn sulmin n rahteuhrs sn. rda sti o Ushtrit e Ali Pashs mbulohen prej shumics: terhiqen nga Sutjeska, ku hyjn Malazezt. Shqiptart zajn pozicionet e bjeshkvet.
300
TE URA E SUTJESKS
Mark Milani kur k p

M' QafHardh se aj shtek s' po k, Per me dal me r n' Gus M aott tbreuhr, e t e aor st Ntnn tr krks p eni, ae ' er uruh de S v ikst Kjz l, i ih' nai e Kah Sut a f k m jesk ll sy, Kin' po e gjn shtekun shperthye E n' Gus po mund i a beh, Qna kyhm t prp lh. s ls ' e e Por gabue sht kopilni, PeAiPsaayiari s l ah t rn Me d m ushtar t vet: Orrl, sokol e kaabt! K edh mir na jn ngujue Pushken Markut m' i a fillue: P gjak vendin mos m' e lshue. Edh pushka k fillue, Del m cl a hr tee ili ' ia t e u u.
5-15 Si v I kisht' Knjazit le: siikishteurdhnueMbretiase KrajlNikolla.- Kah Sutjeska: fshatnnNokshiqinn luginne lumitLim.- kopilani: K.I,324.- Orrl,sokol e aabet: shpend grabitar.K. XIV, 143; I,91,89. 15-20 Dielli m' cila ... tue u ue: kahora910emngjezit.
10
15
301

Lum per T,o i lumi Zot! S gzpd tsoi st e ae o 'hfm o, Ke n'Sutjesk,nder ata curra, Na jn ndesh burrat me burra: Na jn ndesh Shqyptr e Shkj: Nmtsohqtt clt 'n 'hsoi ill, Kan me u gr,besa,e me u pr, Si njat derrat me derra: Kan me met trimat nper ferra, Kush p i k kus p i v e, j, h ajtu P ps ne mtra gu, a gt oe s re E as t mjeren mori nn, Nifatae prmuat j jl 'ml e ' hn! Kq p,ayptr h ns, a, o t oea st i Kaq, po at p k s tue kri , y ush a ht s, Edhe topi tue gjimue, Gjylja e plumja breshenlshue, Krisma vesht me t'i shurdhue, Tymi syt me t'i verbue: Q,p tkst naiqn kea i o 'eh i j' id rn, E per krye ka d par brena Me t'vojt mendja, lum daija, S anisnohsent spj. e sj hds ' o e hia Prinfakre dhj, os 'lk est uia Njasht rrehhuta e novica Nper sh j, aha e pl ica; kam akr 20
25
30
35
40
45
40-45 lum daija:lum burri,fisniku,trimi.-Porsi n'flak kerset duhija:posi grset era n nji pyll t kallun.-huta,novica:K.X,306;VI,382. 45-55 plakrica:cj t vjetr landsh,vend i mbuluem me to.
302
TE URA E SUTJESKS
Edhe ushton vigma e pskama: Si ata mazat neper lama, S aauq,ldu pe zj, i t jt ohn rj ie Kur mrr plajmi bjeshk e vrrije: Pr s rncltemh o, i ia d Krisma e pushks m at s'u nd, Ve se ndj us m tu v hti e lue, Kurr p pr, kurr p pushue: P r i u ht n b es i t a h o s s o r hn uj rd Bulkut t' ngrat zmren t'I a mardh Ahupsk tekri st uha u est, Mndershem topi tue bulrit Vigma e brima tue gerthit Po v gja edh t' u z jen ku E aty - kt Shqyptar e Shkj Nsnpia ep Ilhj ii rtt o son, Jet as dek m s'po shikojn, Ve po msyjn trimat shoshojn, Hap mbas hapit t' u hjedh para, S kkrtnpraa i aira ee r. S une lfam a hr, e ' dz ut ' t ea S s un u o zh r a e po e , e ' h g ll i u m t ra S eh psk n tez: e de uha di u
50
55
60
65
-ushton vigma e piskama: brimaegerthitja. - neper lama: neperlamije. - prej zije: ngaurija.plajmi: K.IX,82. - por si nn cilat e mdh: kahora12emngjezit,n mjesdit. 55-60 zemren t'i a mardh: tujiangrzemrn,tujiahup,ftof. - tue bulrit: tuj
bubullue.
65-75 Si kaikrrat: kacalecat,karkalecat. - tue z: tujvlue.
303

Mendt e krs me t'u perz! Meshoshojn idht kaperthy Gryk per gryk me arm t'u msy, Tjumy etjust, u s, u hy I a kan nis trimat me met, Ofsh per at rra t shk : e!n h ret S,m'Zt m kqprn, i o,o, e e Qi kem' ndoll n'kuf me Shkj, Tclt tpbs etdb tekn, 'il, 'ae 'o u Trima po i'n s t'duesh me thn! Mtm ipr a zgsyei e ai j o kfrt Selimi i Selman Ymerit, Dr evee na Pe e jtr 't lv, K kisht'pas pleme edhe gj, Kisht' pas dhn edhe kisht'pas dh, Tok n mal e tok n vrr S m imr n Ml i ii ac, Eq fapn kr spt i jl g ur 'aln, Ahb pts eptt st a i a hn: Gjak as varr s'la kund pa mrr. Kt t mjerin pushka e muer, Kh temya s ntrhe a, u s j i 'etur Rrj s'nj bun e de m'i u fue . s j g sht r Mandej Met Beqir Haxhija Larg permend per kah trimnija, 70
75
80
85
90
-rrah:vend i pyllzuem nji her dhe mbrapa i djegun. 80-85 Plev:K.XVII,541.-pleme edhe gj:K.VI,28,26. 85-95 fjal png... s'pat ln: paquenvendfjalnedhanun.-Rrjs s' njj bunge desht m'i u fuer:desht t'i afrohej rrjs s njaj qarri,bungu.
304
TE URA E SUTJESKS
Larg kerkue per kah urtija: B mky ttjbt Gsj; 're 'i e uia Pse as n' Shqypn, jo,as n' Cernagore S'pa p m s' at un d : t r ik, p art ore Me gjith mend aj t'u mendue Hakun m'hak gjithkund m'e ue: Vjthut kstps qlu! e eskr ih a ile A hr vh ni Pan t e r st ji lvjn, Niip tt eh ip nn: j a a de Kr Znl ik'nps t ut eei i a hn: I r pushka rranz gabzherrit Eelhidkntrhe dert so eu etur jri, Vni nga t tn teel, edn 'jk a u S tkst kn trkak: i 'ih' ao E vr Stev i Pl vana , au a a cit Nihrm k,nifr bai, j aa, y j a rct M' e pas rand toka me e bartun, Vs Ksq skst ru, e e ih i 'ihe atn S prtee mkttk e e jtr b e o Gj p b s'la m' t'huej as m'shok: Nate v dit p it, n idh, en lak Dik pr k kur t, e,di i Tkteheadlesi. o uj e ht Ky p e paska Kurt Zenel' Kah,mb cup krahcat shpervjel,
95-100 Cernagore:K.I,295.-hakun m'hak m'e ue: me punue:me drejts pa shique
interesn as anst.
95
100
105
110
115
100-110 rranz gabzherrit: rranzgrgilcit.-tarok:taro.-nji far bracit:njifarhajniti

keq,qi sht msue t vjedh do gj. 115-125 kurit: korit (Zadr.).-Kah,mb cup krahcat shpervjel: mbi supa kraht prvjel
305

T'u mat ishte aj pushk me sht MnitNkhqs dat r, 'j 'isia, jl Edhe i metka Shkjau m'novic Tjianipkmkrhc, u jt a b eti Tue e hjedh dekun m'kokerr t'shpins, Prh nuibr iskns o st gt ii hi Me qit pushk, pse Adush Haliti N nipuek ianii e j lm rs jt, Etiadrh t prtk ' edi rt e o Me kapic,kapole e flok: Imtrahasy s bs e rst ht i ok, Edh dekun r n'n'nji prrosk Por me det bn land e gr Ke k met nji Dardhauer: Trim si kjen trimat dikr: Mos m'ia trm synin as deka: Ke k met qaj Mican Leka! Burr ufrrok,por burr engl, Me do flok ngreh kaarrel, Pors k t der it b r, i resh r ug Synin gjarpen, mledh kulr, Kurdoher m'poter qi rrni Bel vedin,besa,e bni, Kah m'i lshohej hasmit m'shpin 120
125
130
135
140
shprvjel mangt e xhamadanit deri n cep t krahvet. -kerthic:K.XVII,452. 125-135 shyt si bosk: sikrypsa.-prrosk: prrueivogl. 135-140 Burr ufrrok,por burr engel: burrishkurt,porilidhun.-Porsi kresht derrit bugr: K.I,303.
306
TE URA E SUTJESKS
S sy,igeai i kfrs jrn: Tu prsgal p epr. he e 'jli o epn Ky p e paska at Nik Mihajlin Ke m'a gjuejtka Zyber Smajlin: Nit Rsdat r j ea,jl Dekun m'tok tue e karran; Edhe m'hut i u dredhka Niks Fl ianik mzatbtks l jta 'hb 'yy: Derdh i a k pshesht m'livadh. Bertet Shkjau s k n'germaz. E, tue shkue apraz m'apraz, Ngerthye kuk, d duert mb varr: Kah qyqari m isht'mrr: Ah' cpt prisu, st i oe, os hl Vjen e bjen m'nji hurdh pingul, Kambt perpjet e kryet n balt: Dt her tr i k s t, r and hal Edh ksht, kmbt laradash, Daayspr,ekhlt nips h t ht tel j ah R, rreziku, n' uj palmuq: Krejt prej gjakut hurdha u kuq! Kur k p njaj Juriq Mata, Nizoelm gq t gaa j gbl e ae ' it
140-150 skyfr,gjerain:K.I,341,277.-karran:K.XVI,159 150-155 m'zhab t'bytyks:n zhab t barkut,k kyshtm i fryt.apraz-m'apraz:sii
dejun,tuj u lkund. 155-165 hurdh:grop me uj,pellg i vogl.-shalt:kofsht,kambt.-laradash:tuj u rrokullue.- palmuq:palmu si lamsh. 165-170 Nji zgobell me gaqe t'giata:nji alamet burrit,i madh,makesha t gjata.
145
150
155
160
165
307
LAHUTA- Kang e Tetmbdhett

Se ' gazep bni Micani MtnrtnNk,j a d siabn, ''gai in s ' i Edh trimi sht ue n km, Me tagan shterngue nder dhm, Emoi teqt p d, 'nvc u i Fll m' Micanin turr k ng Kin' po e v Mi anin n' , ret c prit Kn aya p iamr kyt i' t j o er re. S a ai,q k sdt i j ru i oi S h e l ss t j h u es p l ' i s tt jiua i vt Derr' i eger,me t'shkye m'dhm Kerlesh kreshten gjat nji pllam Me n hov jas flak et, ji hta roh Edhe m'shpin derrit i lshohet, Ihm t tjupr dt e u el T'u dermish,krejt m'gjak t'u l: Ksht Micani,kur k p Se Juriqi m't k msy, Merthyehuten,v per sy, sht ue m'kmb e n'shesh k dal, Eh td ahblprbl de 'y st al e al, Faprfaamtikn kl lk e lk r an al. R Jrq m tk pk gal. uii ' o i jl Met Micani pors gjall. I r pushka m m'krahnuer Teelhedertprtrhe, u su jri e etur
170-180 k sodit:ka p,ka kundrue.-Kerlesh kreshten:on,ngrehleshine korrizitt
shpins.
170
175
180
185
190
185-190 R Juriqi m'tok pik gjall:r,urrzue,pertokidekun.
308
TE URA E SUTJESKS
N ga tvttmei t'el jk 'e 'jrn u Zmren s'ma dsh tuj i a d! Edh i ngrati Mican Lek, V duert n'zmer,shtr me dek, Kryet mb stom e kmbt n v, Zn martinen per nen , Teiskegauv ev, u hu jk Zn e u tho sho ve p br: t k er Amanet,o shok t m, Neper Dardh kur t kaloni, Amtemj brt in, r ia ar ' oi N oortkl eh t milhn, ' br 'uls de ' ' soi Nns as tats mos m' u kallxoni Pejn t ve eivroi s a ' jtr ebn. Ne pvett nana per mue, Thon djal t h ma e! i: i 's t rtu Ne pvett se 'nuse muer: Muer nji plume n krahnuer! N upvtts dsopt e e e 'amr a: Pat tre kor nd pe n ! ba j r giat N upvtts zj kdjhn.. e e e ' oa nosi!. Oraesram t p rnjhn.. rl or ' o rosi!. Qind tho oj nan e shkr , ro, ni, et Se Micani t k met, Tue luftue me Mal t Z, Qi t mjeren moj Shqypn Po e vo n m d elm t r, rfno e j
195-200 Zn martinen per nen :tuj pas nxan martinen kryq.K.XIII,25 210-220 Orrla e sorra m't po rrnojshin:orrlaesorreporrnojshin.
195
200
205
210
215
309

K p ive hr ep hr, e o rt ii a ii Gihtjt daim imr! jtk 'e jl ii Edh shkim si shkimet qiri. Ah!Mican,bre,Mican Leka, Se t mir man,nn shkreta T p msue t p t qo e, at , a rtu Kur u n n'l me shk ise uft ue N' at Sutjesk, k rreh shejshana: Pa ndigjo,t'tha, t past nana: Kur t bjsh me u gjuejt me Shkj, Amanet,nder mend me t'r S s padkrptk e i lk iu a j, Luft as darsem p mish s'k: S padjk neiiske e rne y ir hrt Mundet n'luft,besa,me met; Pse edhe krenat,mor br, Nfstmjai p ihnlr. 'uh 'ednt o si i Prt lkss miniiv, o i oe ' ' dgoe Ve jurish mb Shkj m'u lshove, Si a bish n K llnd , jo a a uer E teqt ky etrhe, , u i rq etur Vae' hr PvoSrai, rv i e al edrn Krej n gj tue e zh qyq n; t ak yt ari Mandej Stankun, mandej Jankun, Mandej prap Veshoviq Brankun: Veshoviqin, gerxhel, 220
225
230
235
240
shin mish n t.-Ke po i vret hiri e p hiri:si t'i teket:dasht e padasht. 225-235 k rreh shejshana:K.VI,443.-Se si 'i plak dikur pat kj:sesipatvajtuemotitnji vajtore. 240-250 gerxhel:K.I,214.
310
TE URA E SUTJESKS
Q NlGlnt va prr: i e ie ' ru eb Njat t' Vt ani dja bar hnj n l , Qi kisht' lnun dhn e dh Edhe da k te n us l ish ' htr Per me u vr me Mal t Z, Prandej t, mor Mican Leka, S k pet die t rta jt; ' s ' hmt ' s ea Se, man, mir e k qindrue Vedin mir e k pague Mrevni sik lhe ar edt ' su, En iy k prt ukde mi t e ' nu Von e von m' LAHUT t' MALCS, S t ivj dt Sqp. i ' ia hyns Mbasi ,i her Mata e Micani U b f m a f sh mej , n l ' t u dani Pa gio tp ehvn, rp jmi oi aai Prap shunglloi huta e novica, Prap ushtue k Brezovica; Edhe rn shakull per dh Shum do tjer Shqyptar e Shkj, K dr,k ps,k gah yte jst, Kush n pod e kush mrend n' asht, N iir j t iil s t , j n et e r a h T gih braepk edai jt ur ia jlt K ki'n kn sokola malit: M iudi grtedui: e hmt ui rnt
245-25 t'Vthnjanin:nga Vuthajt 260-265 Brezovica:lugina,qi nga Plava kalon kah Andrijevica.rn shakull:rn dekun,t ftofun. 265-270 lasht:plak,imom.
245
250
255
260
265
270
311

S na Oj iSa Alui, i jj sa hs ltnt Zeqi M i M Xhel t, r eta et ili D t bj eMnHllt y it a aii, Osma S 'i zog bylb t, n ela yli Janjiq Mirko e Tomiq Pera, Rrahman Duli, porsi fjera, Krye per krye me at Jeliq Gjuren; Qi n' Kotorr pat shit fuguren Edh bl pat ai kuburen, Me t cillen mandej, Shkjau, Me dor m' t Rrahmanin vrau: Rrahman Dulin, qi p dek Mir ky Shkjaut kryet i a k ek, Tuj i a d dsh me tagan, S t kst kn pabsa, i ' ih' o atn T d t , s k shk u thu y rima ' a e: Njn b , t r dr ue. i ish jet i ang Por shka kndon njaj zog i z N' ato llugje mb Gus, Khfuuo slm sl a ltrn ev ' ev? Amanet, o fush e male, Shueni kang e shueni valle Shue vall per me k ni et j, Se n K iqe 'i kob k r: ' rasn SalAii to h v mj rf, hn, st r
275-285 porsi fjera: posibisha.-Qi n'Kotorr:qytetbregdetariM.Z(grykate Kotorrit).-...i a k ek:...goditkokn 285-295 po a bastan:kungullivoglasebast.-N'ato llugje:natolugje,lugina.Kah flutron selv m'selv:qiparizmqipariz(cupressus).
275
280
285
290
295
312
TE URA E SUTJESKS
N'at Su k t' u gju me Sh ! tjes ejt kj Shum do t' bj e ma medt, Kur t ndie s S ajli me j e m t, S mtSal,a fr vgnt e e mji j a iai; Bliitjnifsmjai, al i j uh ednt Sn itjazthvnt yi i go aai, Stt ads st bjau, hai rh i h arkt Vesh e m'vesh dega e mustakut, S bj m nntniaidai! ' n aa j s jlt Suez',bezg imlt hk n r ou ai, S t s dnsk j khtu! e i ' i ha a he Ti ve din me urlikue, Gm m gm tue fluturue. Pet akaSalneaa s ' jj mji m, Kur, qe, aj trimi Sadik Rama Smajlin mir e k pague: D t va etet siu? y rm r ' hte Por t' kjaj nana Cen Brahimin, Qi, kur p k probatimin: Na Sd enSlmt jt arn u eii: Se mu m' parzme e mori pushka, Aty ue sht, po, kaptinmushka Edh vrap sht v me hikun, Dekun m' tok tue lnun mikun E' kr teilheSqp; i o u su hyns
300
305
310
315
320
300-305 Balli i tij nji fush mejdani:..igjansanjifushbeteje.- agzot havanit:sibaruti n bubz t topit.- sht bajrakut:si shtiz bajrakut,flamurit. 305-310 Shuke z'n:hesht! Mos fol!.- me urlikue:me cicrue. 315-320 kaptin-mushka:me kok qi i ngjn mushkut.
313
LAHUTA Kang e Tetmbdhett

Krye p S t i a p Sad t se hkj rn rs Eianun,osm nih, gle fh ' j Me ngaran m' t sorr e falkue, Edhe nis kann me u levdue: Mir nenshtrash, or ti ALI PASHA Pa vre 'i her m' ket mje huni Pse me gies, njaj Sadri uni Dsk ' fad m t atah: iha i jl o e ' hs Do m t th , m gi , or Pa . e ' ash e as sh Se t' bn mer Mark Milani, Mark Milani Kapidani, Me i a ndreq cilen n' Xham, Dreken n' Plav, darken n' Gus, K do 'i her aj me pushue; Emne,prn kot giu, adj e ' jf jke Dr n Shkoder me kalue, Per me i v Shkodres kapicen Per me nguluntrobojnicen Mu m' kal t Rozafatit. Kur k p Pasha i Guss Ngulun m' h kryet e Sadrs, Eni k s prle Ska, de i ralj hju h pryays ku ' st elk t i a,
325
330
335
340
320-33 Me ngran m'te sorr e fajkue:sorr e fajkue,skyfter,K.I,341.- Mir nenshtrasha: mir e k,mir se t gjejm.- do me t'a thash: than (Malsi e Madhe). 330-340 Se t'ban mer: t'ep urdhn.- cilen n'Xhami: vend n bjeshk t Vizitorit,prej kah
ulej n Plav per t ngran dreken e per dark kapej n Gus. 340-350 si prrallej: simahnitej:sitallej- prelyk: byrylyk.
314
TE URA E SUTJESKS
Me u nd vigma shkam e m' shkam: Bini, burra, bre! K u kam? Se n Shkjau na k marrue, Arm e ftyr n i k z e, a ezu Sadr u'n per p e pague Dy p nj, si e k kan er em' ue. Prikraj pe vrt os u te rj ee M' u a m' mr b j iz ariu nd iell sh e qer t, Edhe lshohen dhn e dh Tr eva ma zntt t; ur rp bs i ' Njasht burrat e Malcs, Gihkellaedem, jtk j uj jlns N' bulurim t Pashs s'Guss Ata hovin mrr e kan, E tue kris top e havan, Tue z push p i a d ka , N dr tgntt'uskl ' o aaa u heq, M nibi q kytm t , e j rm, i re e ' Fulikare turr jan m' Shkj, Atje, k m' nji mje hnit Nuih'kyteSdnt gl st re ar ui. Adnt s beaihoe, i i i lt dnht S pstle,s eecht i hilt i groe Erehzari n skms vult rt gvrt ' ha i rle, Krt sos maihle u hf e ek ult E se do tur'n e dyt Nder fashoj mrenda me zhyt?
350-355 ndiell shqerret: ndiell shtjerrat,gjn,bagtin e imt. 3 0 3 0 f l k r : K.I,187.E r t z a r i n s k m s v u l t si 6-7 uiae reh gvrt 'ha i rle:
lshohet me vrull rreth zgavrs,golles, shpells.
345
350
355
340
365
370
315

Malazezt njasht egercue Jn abt ekettru, a to rj ebe Kur kann p Shqyptart tue rr: K drangue, k katall, Nana ternl j' r, jti u, T gjith trima m' nn e m' z: Edh ls pri me ' h hue tat i er N' dor taganat zjerr per mnder, Syni g e f e vn n jak tyr n r, Dredh kapicat m' njanin sy, Ata vet kann mrr e msy, Me vikame e me piskame, Et jn lhebra edet ' a su urt hu Si a lava n mue t Shn t. jo j dreu T,oZt t kosi fl! y o, jfhm a N' a f t ush t' la e ku k dal m r ann , Kur kann dal Shqyptr e Shkj, Se k nis a me u pr ' ann t Se ' kann niso me u shemtue Krahsh e krenash tu' u kreckue, Hundsh e buzsh t' u rrumullue, Fyt-a-fyt m' dhm t' u kafshue, Si ata derrat me harusha! R n ga h t tn fsa jk st a uh. Mti tiihpt tre, b rm rm ae, urt
375-380 Synin gjak e ftyren vnr: synin kuq,gac,fytyrn verdh-prej mnije. 380-385 si ajo lava n'muej t Shndreut:porsitubaeujqvenmjesinedimnit,nmuejine
dhetorit.
375
380
385
390
395
390-400 tu'u krekcue:tuj i pr,tuj u gjymtue.- R n gjak:zbut, lag n gjak.- Mb trim t i i h p t t r e , t u e , i h t n u r t h s t t n e j V o gjallsndhe rm ae,urtsrkthde gre,a hai t.r:
pershtashmenin e levizjeve t luftimit.
316
TE URA E SUTJESKS
Lsho ,str t,l dhet urre het uke i ,ng t, Tash ha shtatin me dredh, Ts m tgnsel m fr, ah ' aa jl e u Her t' u mprojt, her vet tue msye J prt phumvt gal m ky, o e ' ste e jl e re Por per t' ln hasmin p krye: S ml jtnks s p ebn e l ee uh ' o , Vsiil njk m tgn e ecli de ' aa Kytesoi:tu,h bsa re hqt he st atn Prt ukum usin te, e ' pt e ht rg Aemlprt qt n bje. s ol e ' i ' elg Ka m topi edhe havani K pr pushka, sht shukun zni, E ve ndihen ke rrapllojn Idht taganat ndesh m' shoshojn Ndesh per krena e ndesh per llana, Ndesh per togza e koparana: Thue jan korrcat tue korr n' ar. Shkrabiq Pera 'i trim budall T frjrs a kst p'mr ' ot uih j ih' a ar Edhe lshue ' isht' kn m' Shqyptar, M ipr tu,p d gal. e ep, he o o jl Pret Sul Memen m' hov t par; Nji djalosh prej Lumit t' Bardh,
405-410 Ase moll per t'qit bejleg: shji(moll),qiidergohejaanmikutpertdaln
dyluftim (bejleg).
400
405
410
415
410-415 Ndesh per togza e koparana: per sumbulla lkuret e qyrka si gjys kapota.
317
LAHUTA-Kang e Tetmbdhett
S aoliaestttad i j tn hai rh, S n dja me u bur e: is li rnu Edh' s t k yet m' i a shk u ht urr r urt e, Dhant Knjazit me ja ue; Por n' ket pn u gjet ga bue! Qrml,' zgptii ei ea i o ert, M tgnm k ianii e aa rs jt, Tjia drm stkt bli. u ' he alt Iuhpkyts seTvrt a re i hg iai, Sprhq t ijn lvdi. heti rt a iaht Msyn Bozhiqi miz me miz, Do me pr Qerimin n' kiz, S t kstkn gapnabl i ' ih jre ol: TgnSkats ikst ps nol. aa hju ' ih' a dl Eh,bs,tiiitii, de ea rm rmt Nuh m a kz iapQrmt gst e t i r eii, K ki n lfm kz m up e tj ' ut e i e r S ikst r kr,q s kst l. ' ih' ur ' e ih' Shka ka thn qaj Llazo Bjela: Ah, kadal, bre Qerim Qela! Se k has k m' buba la, t zhe 420
425
430
435
440
420-430 Si ajo ltina e shtatit ardh:me shtat t terhjekt dhe t hieshm si ltina.K.III,128. m krs i a njiti: iagoditishkokn.si sheg Tivarit: tpermendunaper
madhsi,lkur holle dhe t kollajta me u cil.
430-440 Msyn Bozh.miz me miz: hap per hap,me turr,p i u d,m t lehta,si miza mizn.kiz: kmes,n trajt t drapnit,por me t kthyeme m t vogl.-Se kt has k m'bubazhela:je takue n trima (qi shtien frign, si perbindshat- bubazhelatprrallor a n fantazin e t vogjelve, fmijvet).
318
TE URA E SUTJESKS
Q t bj lfe m krea i ' n utn e otl: Me kortela, kiza e kmesa: Glnkt ln m phu,q bs! jl u ' e ste e ea Edhe m' kmes i sht hapun Shkjau, Ni vs m t ipra, jnn eh e elu Et iani' plm m cpt kai, ' gl i la ' u ' rht Tue plandos permys giat rrahit. Lhem t,a hr,Bziirf, su ' t e ohq r K ns kyta m kz m iap i re j ' i ' r; Prs idl m iarulu: o ' oi ' rmle Or mt k'tefu'u; rl b a u ltre Teiqt sn zameskdj; u i yi jr hnia Burri i dheut Omer Haxhija, Vojvoda prej Nokshiqit, Q m ' t selekytBzii i e i ' jlm re ohqt Iak peheh prtk. r jd e o K hik Llazja e mshef nder shok; Prep q n lfs kst ga es i ' ut ' ih' is, Me mrr burri teper llas. VBziip kst ps e ohq o ih' a Nit npnm tzma j ii e r r, T cli maas ime tr, ' ilt rp ' ur hma A nngyet hvnt s e jl aai, A nntft pet t tgnt s e e rh ' aai, Kurd r d n' fush t me nit ohe uel ' jda : Stoj Rade i ki' pa' th an n n. Kaprro burr e i shkatht zarn,
445
450
455
460
465
440-445 kortela: shish me mje pak si t kukzueme. 460-465 T'cillit mrapa s'i muer thmra: s'dijtiseshkashthika. 4 5 4 5 K p r b r e i s k t t z r n : burrilidhuneizhdrvjellt,ifortesidjalirinluletdjelmns.(rigon-i=-zaran). 6-7 aro ur hah ae

319
M d s t tn ga eve e o y ' a jk nr; Ky, kur p ungjin e mjer Sy prtk ezyn ga, ht e o ht jk Griz k buzen nen mustak E t' lshue m' Omer Haxhn, Thue ,imend m' kmb aj po e perpn. Por s' perp j, b he esa, Om eri, Q p ih'kn niaPstr i o st j r ehei Hije p m i a d tun nje n or ' rash ri. Kytetjt tn gnagna re i ' a ug-ug, Vtltsrh prid slug, ela te os y hlna Me nji par mustak t zez, Q m imrj,p drm be: i e rt o rz Edh shtatit ardh vig Prjk ss s ktl ega yh i aal, Kst ps lae ekai, ihe a lnn rht Tu,p ih'kn nidg pe ai, he o st j e rj ht T tn ls etjoe a eh oetj: Vet kulshedra me u trm soje, S k,bs,krk p, e y ea u a S p emyeimt Sk e o st nji hj, Vi pe s aytiih deh, rk rj i t rm st rd Vi n neht t aytiih heh, rk ' ds ' t rm st jd
.-ungjin: axhn,xhaxhajn.-Shyt: pkrye,pkok.- Gri z k buzen...: kahangr buzn n dhamb (Zadr.)- ar Peshteri: harush nga bjeshkt e prmenduna t Peshterit,qi gjinden n rrafshnalten ndermjet Lumit Lim e Moravics,n perendim t Novipazarit. 485-490 toje-toje: medejemuskujsikonoptengrehun.-i mnjti: pert'umn.-n'ndesh: kundra,perbll.
470
475
480
485
490
TE URA E SUTJESKS
S m dst m ih n gj gal, i e ah e ' o hl E dhm tue kercnue e tmall, Kaq taganin k vringllue S qi Shkjau zn me u pendue, 320
Pea p bhtri kst lhe s q e urn ih' su; Edh nis turrin me e ndal Nis me dre sh atin si nja dh t l: S p t dt ibr iSkat i o ' oe ii hju Me u fut kund n' do 'i bryne kaut: Kaq, qi mrrudhej lmsh i mjeri Kur m' tagan hapej Omeri. Ea nknijs ket ust s u de j ' hy Per p hup aty me krye; Ve se e pn dy Malazez: Niirm ter kre: jn t, jti emz Nehmanj Savo, e Zvekan Pavo: S a n lgZns p kst r, e j ' o ah o ih' S m ky snohs ih't ud, e e re hds ' st ' Edhe lshue kann t' dy vetim Aysoi m ivjnim. t hqt e ot dh Ah, kad al! Pi t at he ska i ra JkpFr,prifea au ei os jr; Se ksht trimat nuk e kan: Tre me nji me u pr n' mejdan! Et h lhebrim tgn ' st su ur ' aa, Cp egi tu,ts p ibn o rm, he ah o a, Ts p ibn tu,cp egi ah o a, he o rm. Vjen Todori s 'i perbim,
500-505 Kermez: K.XVII,25. 510-520 porsi fjera: porsibisha.- s 'i perbim: snjivig.-
495
500
505
510
515
321

Me n dy t N u ja ' jeg shas t' r: Njni Mus, tjetri Mil Msyn Jakupi porsi rrf: Nji me tre po do me u pr, S t urat ihnm stg.. i ' rh ' si e haa. Mos e lsho, bre Jakup aga! Perl sh s k rr k m yk t u ujt AuhSal iHttt Kjt ls mji oi ' u', Em ' dape Bzss Ui, e i jl rj ue ' jt Qi per mik dalun n' Gus, Kishte rr n' kushtrim me ushtr: GeoPean it: jt rk mi Djal me br hekur me dhm: Synin gac, qafn d plam: N' ndihm Jakupit vrap kan rr, Porsi breshni me murr Et knns bra m up ' a i urt e r Fyt-a-fyt perl me Shkj: Si zant, besa gjithmon Qi e ka pas M i e jo alc ja n Ball per ball me u pr me Shkj Ihm ib Skntm k dt e hia e j. A as e lek t i l , t i l as e l Nitru ttinur, jn ur, er gru Hapu, zmbrapu, msyju, shtyju; M ga l ketujn laa, e jk rj a lnt
t'Njegushas: nga Njegushi,fshat n rrugn,qi nga Ceti
na shkon n Kotorr,n rranza t Lovenit.
520
525
530
535
540
525-530 Perlyk: hallakatmez,byrylyk.- prej Buzes s' Ujit:

nga bregu i Liqenit t Shkodrs, nn Bajz.
322
TE URA E SUTJESKS
Uklonga n dr tgnt ulj jk ' o aaa Rreb kah tri i vr lloj t mat ing n Idht me mrr kah duen shoshojnE kaq nis aty potera, Kaq sht dhn vigma m' at hera, Bs,o poe m t h mea ea r rb, e ' nr. Pse edh tjer Shqyptar e Shkj Aty msy kann si shkreb, E po rr a t' u pr n ta S prs tprit k' l. i e ' eem ' in Lams b gj ja n at lo Z h, h ind ' g nas Si gjarpj n' zgavra murnash, Etu l s ksi pe nns, he ' ihn rj ah Vs tktt zz sprhe e e oe ' e hety, Dek as jet pa kqyr me sy Aytia t jn mrhe t rmt ' a ety, T' j mer e, t ja kape ye, an thy ' n rth Njni m' tjetrin rrebt kann msy: Shkjau m' Shqyptr, Shqyptari m' Shkj: Kush tu sj m tag pa d e ell ' an , Ks t uroks t upr uh ' rk uh ' el, Me t' u trnd toka nen km! Fyt-a-fyt jan njit me dhm, Nrsej,bs,lmdai dyh o ea u jl, Vs qj m bsaml: e i t e ih ai Eh s nit em s ' kk de ' gai e i o Roulek,os Prtk, rtlu a fh! e o
550-555 si shkreb: K.IX,256. 555-560 n'zgavra murnash: n bira muresh s rrxueme,n germadha.
545
550
555
560
565
570
323

M' to me ngran e m' to me krrok Korba, sorra e cilikok. Mtinp iai Bzii e ii tj ohqt Eh ' fr Sv Jkqt de i a ao uii, Me at Serdarin e Nikshiqit: T tre i preu Omer Haxhija. Mandej met Llano Kadrija, Nji prej krensh s Dragovs Eh a Mrj iCnFs, de j yta a als Q ' hr vt niSkptp i i e e j hj a r; Prkrm t dtnlhek rf, o u ' ' yi su a r Nji far Lluko prej Cetinet M' tagan i rri mbas shpinet, Eh elnt gai p ky: de ' rtn a re Kt pa krye t en p s , ' m a y, Tee dapeaos kst ps. jtr jl s j ' ih' a Krenue Llukja edhe trumhas Mbasi preu Myrton e ngrat, h zjne h hlaa ' st gau, 'st alkt, S eh hvn ek lhe e de oi ' a su M' Jakup Ferin trim drangue, Knekytki m iaskru, is re tj ' hute Por me t' vetin ka sharrue; Pem tgnkrm t k lhe s ' aa u ' a su, Shpejt Jakupi 'i her sht zmbrap, Por m shpejt mandej sht hap, Edhe Shkjaut doren ka kap
570-580 cilikok: cirikok, strqok.- serdarin: K. I, 279.- Nji prej Krensh s Dragovs: nji nga Krent e Dragobs, fshat i Krasniqes.
575
580
585
590
595
324
TE URA E SUTJESKS
I a ka kap p m do kt a , o, e hetr Q ikst ps s aoklhda i ih' a i j user, Edhe r , ras ta i n' pl gan n ane, Iak skeprilt a hy os arc M reht salav edrn grlc ' rt ' hlvre ' eg. Por ka met.heu! Basho Jana, NiiMrua,ti s Zn j etrs rm i a Vt,p,np iai PTlt e o ii tj rl ui, Clia vekhepe Mslt il t jt ty rj oui, K ' h Mbr at e p t i er eti at ret Prniga,q kikst mt, e j jk i t ih' e Bashk me Prlen r n Gus, Per me u vr me Mal t Z, Per me dekun per Shqypn. Kaperthye ky me nji Shkj, T d vru eh ketn ga l, ' y are de rj ' jk Kah sh ha m' t t p agan me i r , Kryet d felesh me ja d, Ska m ispjp kst qlu, hju het o ih' ile M' tagan parsmen i a ka shpue. Dekun m' tok edhe e ka lshue. Kur ka p kumara i t Njaj Bal Gjoni kime - z, Se met Basha zhyt n gjak, Kurrkund kmbs s' t'i bni lak
595-600 me do kthetra: me duer,n gjasim t apojve. 6 0 06 5 p r i l t : K.XVI,305.-M r e h t s a l a v e d r 0 os arc 'rt 'hlvre n'gerglc:K.I,225;XVI,304. 605-610 prej Mosulit: qytet i Irakut mbi lumin Tiger. 620-625 Kurrkund kmbs s' t' i bani lak:s'u smbrap,s'dredhoi
kamb.
600
605
610
615
620
325

Prvtm s kkr erfs o ei i ora r, M' kandak t' pushks i met Shkjaut krs Et iabn phs m phs, ' i seh e seh Kalamq e lshoi mb shesh; Edhe at her s k tall i a , Z PTlta k b; rl ui j a K j,P e,t mskos! rl, h i o jfh S t npns ek snoh e i ii ' hds: S t npnt aknp e ii ' a r! M'l,be kd q j! o e r, o i Njat he P a s tr per dh r rl h Kst ps nifr Nkct ihe a j a iie, Kaprro burr pre' Andrijevicet; Et umt ih'sim a hr ' st h ' t e Orrl me u lshue mb dy Shkj tjer, Kur, qe, ndien Balen tue ulurue, Aytiis h hte t rm ' st uu, Kah Bal Gjoni por k msy, Ftyr vrn ve imen n' sy; en t, t S tr q t kt ni i ao, i e e de Tue u perlyk kund mzat a k, Lshohet djerreve tue ng, Ka' ati z i h j mra jek me u v r. V nirai t rpter, e, j rht ' et u Q p idlpr niSk e o e aa j hj, Hokubt me sy me u p,
635-640 Kaprro burr pre' Andrijevicet: ngaAndr.qytetivogl,
ndermjet Beranit e Guss.
625
630
635
640
645
640-650 Si taro: sik ipatredhun.- nji rrahit t'rept: njajbrije szdeshun.
326
TE URA E SUTJESKS
Kytetj p,m mrjm t re i, o e rt ' r, T tn kdaet tn nj: a or a aa Derdh mustaqet tejeteje, Si d b a d s ga a: y isht esh h lan Cupi i krahit sa murana: Mskl qri ihelaa ahul ert st ln: elik ndoset gini e kama, Me t' than menda se 'i pend buej Avni s mn t ale. t edt ' ud ' uj Btrsttts ' ml, e hai a i ulr, Kreh fy,nety klr els trs grhe u; Tu,prt gal d m t b ge: he e ' jl o e ' jmn Per rrz vithes pr dollmen, Zn e i thot Prls matruhuli: P at j,mr ,jjPTl, o i o' na rl ui Qi kasap j b mbi n, Edhe gjinden po na i pret Si me pr krena bagtsh? Se u man t k m ly nper qi n, , ' a p ell Jo m tash qi t' hasa m' tok P t l gal m skem kk?. o ' jl e hu e o.. Edh s l e m t si kuls ra, ht shu ' hed Thue, po e shtje nand pash nen dh. S spj Paik ngt, het rl a dj ai 650
655
660
665
670
650-660 teje-teje...si dy bishta deshsh galana: dredhadredhasi...deshshtz.-Mashkull qerrit: K.XVI,291.-elik nndoset: elik i kulluet,krejt elik,sterelik( Shkodr).Betr shtatit:imadhgazep. 660-665 Per rrz vithes pr dollmen: perrrazkrrokullavet...K.III,204.matrahuli:marroqi:i lt kah mendja.
327

Sa m pri e k m' tag ir t a an. S knskeskdj tgnt e ' a hrp hnia aaa, S jn ku siot Zn! e ' a pt, htfi a S t k' kn d ckaDii i ' in ol rn: Mollzat ve u kan met n' dor. At her msy t' a kann shoshojn, E t' ja h h e per h; n jed dhe dred Shoqishojn s' po mjn me e rrzue. Lv sohqtq iqsn ad hsoi i ei, Kah po lidhen kah po hidhen, Ai raikhp isle: tj rh a o iln Bmlntk rehprreh ulo oa rt e rt, Thue po bn to p s l . pa er ' argu QtVsl eh p ito e aii de o ht: S VslSkatik' ta e ai hju in hn: Se un, man, qi atje n' Beran Fyt-a-fyt me Turk jam pr: Qi kam mrr krena n' Babune N Babune edhe n Shpz, N Kernic e n' Podgoric, Kah kujton, or ti Prlshkreta, S t kyts p t ah sd e re ' o ' o? Vl, k mrPaeik ta al ' a r rl a hn:
675
680
685
690
695
675-680 shitofti Zna: ishitoft,iguroftZana.K.II,50.- cokla Drini: coklaqibnDrini.Mollzat: dorza e taganit. 685-695 n' Beran: qytet i Malit t Z: mbi Andrijevic.- n'Babune,n Shpuz,Kernic,Podgoric: qytete e vende me rands t M.Z.,ku u zhvilluen luftime
t pergjakshme me Turq, Shqiptar e Malazez.
328
TE URA E SUTJESKS
S t,bl,rVslzz, e i eio aiea Dr m sod me Turk m' je pr; Por m' k mrr krena Harapsh, Por m' k mrr krena Zejbeksh; Ve se sod m' k has m' Shqyptr, Q p ekst lfe znt i o ih' utn a, Q p kst ezebrn i o ih' r ur Bsnbs,fa snt ee e jln e , Eq kytk m t ap i re a e ' r Si m p m , ' kry b ; e r an i e erri Eh a t mee gu t spj: de t ' jrn re e hia Njat kercunen moti shkin, D t aphjl bs,n z. o ' stel, ea Ek ldkofaaeP; a oh j jl rls Sa me idhnim qi po i a kthen: Qi un Shqyptarin, mor Prl, Psaa S'PerneCtns ah t h jti ei, S t abja pr' hnbrnt ' ' s ' i ud uro, Eh eh,p,d hr gal, d o e jl Se na, shndosh kjoft Gospodari! Kem' me h besa, n' Shqypn, Edhe n' Shkoder kem' me shkue, E Shqyptarit, qi po m' thue S p ih'ti es de sk tetr e o st rm ' ij ha jee,
qytete n'Azn e Vogl.
700
705
710
715
720
695-700 Se ti, beli: setinjimend.-krena Harapsh,Zejbeksh:ngaHarabija;ngaSmirna, 700-705 fjalen sent: fj. not zotimtare si akt bankr a not shitblemje,kndej: fjalen fjal, qi
s' hahet.
7 0 7 0 P s a a S ' j t i e C t n s bemadheperMalazez.-s t a b j a p r ' h n 1-2 ah t hPern ei: ' ' s ' i ud burrnot: e bj n'asgj, s' ebj mall dot (aspak).-Gospodari: K. I, 278.
329

Do t' i vjm kapic mb krye. Ptj t,P msduj o o rl, o re; Prekytt,mn t Ztt es re a ' oi, M ar ts p t ape Vsl, ' r ah o ' rt aii Et anbc m nih ' gl aa ' j Me ngran m' t sorr e falkue: S' k me pas, tham, m nevoj A prkua prkpc s e sl s e ai . ' ka qesh t' madhe Prla at her: S m ga o t Vsl e e is, r i ai, Mordja mendt t' i ka trullue Edh kt j ka f et j . h l erm Se un njetash t' kam lshue per dh Se u n sh kry t t' a kam pr n jeta e : Mu Vsl s nuh ek! a, ai, e gst Mir jan lidh me llana t' krahve ' po plandosen trimat krepave, ' po dermishen burra cungjeve, Jan trm bollat e struk gropave, Fr bmlek a raiirp ot ulu a j rh et, Edhe dushku ' fershllon malit. Shkum e verdh u shkon prej goje, U shkon djersa rrkaj e rrkaj, Kah orvaten, kah rropaten, Kah per mnder trimat dihasin
725
730
735
740
745
720-730 M'arr: n cverk.- baca: baba (n perkdhelje ktu n'iron ase tallje). 730-735 Mordja mendt t'i ka trullue: dekat'ikahutue,marr,lakaos,mendt.-j kah flet jerm: n kllapi deket. 735-740 ' po dermishen... cungjeve: 'pocoptohentujushkapet ndercj.- rrahi i rept:
brja e veshun nga landt.
330
TE URA E SUTJESKS
Shoqishoj ve si m' e mrr. Por m' e mrr shoshojn s' po munden: Kish has p s a n go . te , o, harr ' zhd Nitli Paq ih'kn j ebz rl i st Ka mrr Shkjaut edhe i ka thn: Man t' Zotit, mor Vasil, Mbas do shjesh qi po shoh, Drue fort mir pnen s' m' a k: Se jem' kap edhe perl, Ten usel ' kr iz u a jl i ob Edhe krrok ajrit pa d: Me t e ka, thom,shpendi i keq. I s dhn S a q ls me shi jue. ht hkj ut iel k Spj iri qjPagt, het rn a rl ai Spj nekme iak qt. het drcn a i sht pur Shkjau sa i mullr dushku, sht plandos rrahit terthuer. Fort sht trand rrahi nen km. ' ka kercnue Prla me dhm. S spj zer ek kree. a het jr a otln S mr Skatiak ran b e i hju a rs ' r: Gurg on g u v e v ull jak , ' sht perpjek at her Shkjau, Fort perplas ka kmb e duer, Tuj u s raf per to hkar end k: S na bel,krknr i jj uli u aai T iakt etie drm ah: ' e u hkn e ' st
745-750 K.h...sharra n'gozhd: ifortintfortin.- telbiz: K.XVII,38. 760-765 nderkmcen:kamben per t'a rrxue.-pur: rrxue. 770-775 Tuj u shkarrafend: tuj u rrokullis,tuj u shkrrye.- kanari: K. IX, 339.
750
755
760
765
770
331

Me i u dhemt, besa, mor' burra, Mntn mr egapi n gr ii ' , jrnt ' . PrdiPas p kst ps o hm rl ' o ih' a P'r at anmiqt e Shqyptars; Padjkytiape m kre rne re rt ' otl, S m p p niky bri, i e r, o j re ert Eelnsy Sk trhe dert ht hjn etur jri A hr kp k a aaky t e a a j t re Prna krb t fovt e jt aiu lke, Edh krah aty i ka dhn Tuj u a hjedh Shkjevet m' llogor: Si n bul kuj est jaj ku d r, Qi b an t nga kue n' ar ast ue r P ied n dr lai iklu, o rh ' o ldk abn U a flakron dirqve edh derrave, Q teru t jn n derprb i u me ' e ' jr e r; Eh ns k t ulvoe: de i a ' edht A po ndien, or Mark Milani? Falmeshnet Pasha i Guss, Edhe thot: byrm gjithkur t' duesh, N d prcl,n dprde ' a, e ia ' a e rk, S n Pa s n Gs; i lv, i u Peeg tyzngihostu: s jn ree jtmn hre Pu t rn brtt z. lm ad, ao S prts,q ktseq .. a e ah e e hr . P iajKjztdat, o o nai hn Pm e mir b n Mal t Z, Por kput kt n Shqypn,
786-790 lladik: bastan, pjepen me lang e bertham t shumta. 795-800 sherq: shlq, lloj bastanit.
775
780
785
790
795
800
332
TE URA E SUTJESKS
L t adj m mqs .. e ' a e ia . Prikrru nistk, os u rgs j hetr Qi t msyj q a zag , 'a n j ar M gram bc qj tikt gu, ' u ' t ' e je Kanihr prit tru, t j e os ' ebe Turr mbas peshet kan per t' lshue, E mandej m me fur M spn stkai m iust ' h hetrt e hr: Mlzz khr nifli aaet st rn j ilt Prmsk s ai Vslt e a rs ' tj aii Kur flakrue Prla u a k; E s ' hr aaknp , i i e t a Se Vasil m nuk po k, Lum per t, o Zot i lum! 'u ka v aty buza shkrum, S jn heh,s jn prjd e 'a jd e ' a eheh, ' j ter , jan k tue an bue ' repa , Idht m' Shqyptar edhe 'kan lshue, Shtek as shkrep per pa shikjue: Kush pa opang, kush pa kapic, T' g h m' ta por e m n c jit gan ' ovi , T gihpe ss skdj teqt, ' jt rj yh hna u i Tegrht,teblrt, u eti u uui Tjudrh pdtesptt u ed oi hai, S auq ebeh s Sptt i t jt jsks ' oai, Krt ildaezldn. u ' oh j alai
815-820 krepatue: pezmatue. 825-830 si at ujqt e bjeshks s' Sopatit: bjeshktpermenduna(m.2192)nvargune
Zumerka (malet e Pindit) dhe njitet me Peristerin (m.2295).-zalldani: ngushtica.
805
810
815
820
825
333
LAHUTA - Kange Tetmbdhett

T iadatp eh hvn, ' h oi de aai T kiigyj eh ptr, ' rs jla de oea T' hypi tymi e t' hypi mndera, U shuen gjindja neper prroska, Utynkea s t inbsa he rnt i ' ' ok: S t inkn kru agsa i ' ' akq ok. Lshuen Shqyptart at her llogoret Majten rreget edhe rmoret, Eh znn a rz t beh, de ' t rn jsks Ndersa Shkjau i u rras Sutjesks, Et ift zamnvni ' ui jri edt ' merr prej Uret m' rrug t' Kelmendit.
830
835
830-835 Boska: krypca.- kakruq: arra(Mird.).- goska: goca deti
LAHUTA E MALCS
KANG E NANDMBDHETT
334
PATER GJONI
ARGUMENTI
Z n m ll o Sh j , t c l , p ej s r n B llk n s iu a a a k n k t i t r e an a a , ' n a k r S i a . P t e qo t n r s - am e t l j t d n u r hq pt r ve oe i r o e ht bl n a nemunat e vajin, sepse nder lufta kto jan arma e t ligshtit. Perkundra, zemra, trimnija, dashunija per Atdhe, deshira per liri e Feja, besa e ndashmnija i ban Shqiptart, n t kaluemen, t dalin ngadhnyes mbi anmiqt. E prejse kto ende s'kan humb n e n , e g is S t o' v ll n t f t o n ma e e H a is dr e r h h o Z a e lu ur i j n am r dh eprej andej t kundroi etn e re Homeride, q tue prshkue Vermoshin, dirgjej kah Sutjeska, ku lufta ishte rrallue, por jo perfundue. M Lekt e Malcis, t thirrun nga Ali Pasha, autori dlo de se ni nei n se t vsu, o krni tee, aln h hf j jr hj, ehn ms urj jtr, me zhgun t zi, t njeshun me litar dhe t'armatosun me kryq. I teo Znss vts a h FaiiKledt PtrGoi rgn a e e i st rt emni, ae jn. Ky ndodhi n Vishnjev, n festn e Bajrakut, kur n fundin e meshs, derisa miqasija e fisi po shprndaheshin, u dha kushtrimi : Hiq kush t jet pr arm, se Shkjau ra n Gusi ! N zanin e papritun festa pshtjellohet, zemrat shqetsohen, mendja turbullohet dhe ndahen : dikush luft, tjert fest e gzm,teln t ten raha tr eslv Qn teimjt ie u a hj rstt uq la. e u ut
335
LAHUTA - Kang e Nandmbdhett

Mbramt, po mos t ndodhte Frati pran, i cili perher me popullin shqiptar ndau te keqen dhe t miren. Pater Gjoni merr fjalen dhe me shprehje t gjalla t Filipikeve arbnore, then zemrat e t'gjithve. Mbrrin kulmin e gojtaris prbise, kur s b o i P en i , i p ar t j k n , d hm s i ht g i h r t ri er d s a m u je s on e s e at me ba deken per mbrojtjen e toks Shqiptare. Kujtohet se misjoni i t j s s te a e e s r on a m m a t Me ha i t Z t , i 'i h i h nd r r n e te s r t o it pe t clt k fqn m lhe nmt n qelht mi pdetst e rj ii a ui e su a ilsi b arji njerzet gjakpims. N keto fjal kput papritmas bisedn dhe m s e t i e ve m r e n se pe k e t r e ku h ri i P r e h rb or n t er i t r u hi rt s t m . a a ktij akti heroik Lekt e Malcs turpnohen per plogshtin e diftueme deri me athere. Kcejn, si nji trup i vetm, n kamb dhe i vehen mbrapa bariut t shqiptarve, t gatshm me vdek me te, kahdo t'u printe. Pra lufts, q i pritte, Franeskani u paraqet bijve t vet nevojen e pajtimit me Perendin. Ai vet i drejtohet Zotit me uratn e prbashkt t pendimit dhe tanve mnj u jp t zjdi, sps rtt ftr ne rs t tla Nsn eda a gehn ia ii ea dr aa il. ie per front. R u s L la h N re , s r t ri i F a it i t ot k n s s r g u s d u h b o rt , a h ag , i ay pr ay i ve. Fa e rpoi t lm, prjl prus t t jn jlt asdt e cel kehm me zanin pushk, nxisin luftart. Grishin Mbishkodr e qytet, T s t e N m , D b en e B h s . B rr , Le a e K s ri t n e ok ai it i r is ka in u i k at oi a lan Shqipnin amanet dhe per te do t desim - prfundonte kang e Lul it - dhe me te mby t kan e po t. a ash lle ga eti
336
PATER GJONI
po vrret Zna e Miliskaut:

'
Ah! Shue kjoft kjo fara e Shkjaut, Q,qer m Blknm s prt i s a ' ala ' ai, Vrih fstt Sqpai, ads st ii ' hytrt Ep gj p no, ary a jg, a d i rse M' tok e m'gj per dit me i grrye, M' pushk e m' top edh tue e msy, Nuk e la me ue kurr krye. S' e la drit me pa me sy. Ea t kqns iak d: s ee ' Mar Shqypnn n gjak k l! Jo, po, Shk s t nj luga jau h aj t, Q hr s lru,hr prnit i e ' agt e e ga; Rrin e gjuen pesha m' Shqyptar, Mos me i ln me u sjell kurr mar: Gjall me i b me h nen dh, Me png shtruet me dor m b, Vn Shqyptart gr e kuf Per me dijt se k sht Shqypn,
15 -
10
15
'po vrret Zna e Miliskaut: qpobertetZanaeM. - Vardis: ishtv,isht ngjit si rriqna. 15-20 Me png shtruet, me dor m b: penguqitet,shtrohet,ndersbejabhettujv dorn mbi libr e shje tjera shjte.

K S , k M i Z. erb al htSka egr ualt oe hju ut o, Thue 'imend aj m' Shqypn sht zot. Duen Shqyptart pnen me kap? Ngifet Shkjau pnen u a prap, Euazer teu pe dr, jr rgn rj oe E u a mrr gjaksit me dore; 337
20
25
E i pabes edh mizuer, Ftyren zymt, synin terthuer, Tjeter n' mend s' shkon tue perblue, Ve Shq rt aj si m i shu ypta e e: Si at Zoti e past marrue. N tk,en g en da en gu: ' o ' j, ' jl, ' re Hngert vedin, Zot, me dham! Hik, moj Zn, mos t' rrijm tue nam, Pekonm ih'am et lgt s j aa st ra ' iu, Es iatt s' amkt ' rme yn niu, Ve se e bte ajo me qesh N' mos me qesh, po,me u ngerdhesh. S' e m lu n, b n fte esa, na ma, A semnj,aiegaa s ' ,ovj jm, Dokrrat th tue perpush n' h; Prnizmrpo tin, o j e lt rm Prnipsk m brtt z, o j uh e ao ' Prdsiiprlr, o ihr e i Enibs efrlkt j e ot eiu, Mos me u thye kjo m' ball t' rrezikut,
30
35
40
45
35-45 me u ngerdhesh: krvesh,meushtremnuenqest.- Dokrrat th tue perpush n' h: tuj qit dokrra t thata, tuj kopalla dhe tuj ndej rreth votrs n papuns.
338
PATER GJONI
Mos me u lig n' sy t' metelikut: Si e kann pas besen Shqyptart; Qi s' lan hasem per pa art, Krka ldm bs t Ztt u t, ih e e oi, N aokhteGeg Ksroi ' t o jrj atitt Bjhnn lfprAm eF, isi ' ut e te K me Turk e k me Shkj. Psq vje po, kann ka ind t, lue, Se p Z n k kn ls a ot a em' hue E qi ndihm pa pas prej kuej Gjithmon gr jem' me gjind t' huej. M gihkapa,gal,s gal: e jt t,rp jl e jl Zy emtedln zl; ht y e l Shumkush gojen, po, e pat hap Kin' Shqyptart aj me i perap Me i perap e me i perp, Krejt me i hup me gjith Shqypn; Por kurrkush s' mujt me i perd. Nuk per t, jo, Shqy ri, dhe pta Me sa gaca ndezun zhari! S'do 'muj me i perd pra, as Shkjau, T'ket ky bryna, si k kau. Po t a nd mo Sht ot-V et! i s en j o-Z all S gionprjtezle, i jmj roe alt Kah Shqyptart jn t' u perl
45-50 n' sy t' metelikut: parapares. 55-60 Zhyt e myt e del n zll: co-rrxo,mirekeqedelnbreg,vuejsigjarpninn gr,por s'mbramit pshto. 65-70 T' ket ky bryna si k kau: tjetsadoiforteifuqishmshtkau.- Shto-ZotVallet.: K.XVII,515.
50
55
60
65
70
339

Fyt-a-fyt n' Sutjesk me Shkj? Fur ihr,mjs-es lto e o yqrh, Edhe del m' at Haram, Prm p t eprm n e e i e e d Si luftohet n Shqypn PrAd p,eprlr. e th, o e i Jo, po sod, be moj Zn sa, , N' a S sk ki hte me thn t utje s , Se shum gjak prap k me u b: Psk etp es k p uha oi n ' a r. Shmang jn,po,Shqyptart rrz bjeshks Malazezt jan rras Sutjesks, K p d n s e e s ja: o jegi tan hpi Por, me kaq s' me ret Shq ja. r ypni S' merr Shqypnn kush cak m cak, Plm prplm prp el n ga! la e la e ' jk K d mlay' kl, e 'o a t i a K d bray' l e 'o ur t i u, Q my vtnniidvt, i sn eu jqn e N' mos me i mrr, po, per me met; Prjt p lr es ea i PrSqpap ih'mr iz: e hytr o st ot M mir dek se n robn, Edhe kqyr, moj hajmal Moj bel la rri nd gurr -hol t er a, Kqyr nji her ti njata burra,
75
80
85
90
95
80-90 stane: kasolla bjeshket,kasollat gjjet.- cak m cak: ku fm kuf;an m' an, krejt. 90-100 po isht' mort i z: dekemjer,jazezez.- moj hajmal: nperkdhelje:moje dashtun,qi t ruej si hajmalin n parzm a nn sjetull.- Qi Vermoshit tue kalue: bjeshkvet t Vermoshit, skaji m veruer i Shqipns.
PATER GJONI
340
Qi Vermoshit tue kalue Asht hapin kann shpejtue, A dro jn krushq e dasmor, Nis per nuse me kunor? Jo,pr,s' jn kruahq as dasmor, Nis per nuse me kunor: Ata jan do Lek t' Malcs, Qi n' kushtrim t Pashs s'Guss Prej Vishnjevet na jan ue N'at Sutjesk n'luft me u flakrue, Per me dek, a per me pshtue, S pe Ztttjt giu, i rj oi 'e jke Gjall Shqypnn por mos m'e lshue. Vt aene na gn- e i jf jt uaz, Qi me at et burrash perz, Pljltrnldpr loc iai ih e , Kamben zdath,kryqen n gj, E her mbrapa me vogjl, Her perpara me Krn t'vendit, Hapin thek k atij dervendit?
100
105
110
115
105-110 Prej Vishnjevet:nga Vishnjeva :fshat ndermjet Guss e Plavs. 110-120 guna-z : me petk t z ase m teper me ngjyr t shajakut t dht me t cil inbhengunat,qikannedhekapolet.-Pllojc litarin lidh per :lidhkonopindy fishper shtat,per kryq.- Hapin thek k atij dervendit :ka shpejtue,ka preh kambt atij drumit.
341

Aj sht, Zn, Frati i Kelmendit, Pater Gjoni quejtun mnit Qi, per krah me famull, Ah tedl a vt n uhr; st u a j e ' st S dtr q ek ' br, i ey i a i a Grig s' vet ku r mo m u d jes r s 'i N anistken aniv, ' sj he ' sj Nprt cl' Oat aqs: ee ' iln r ' e Bashk me t me kndue e me dnes! Ky, po, kur ku r u l , sht imi shue N kst Vsne kst psqlu, ' ih ' ihjvs ih' a ile Tue thn Mesh,tue predikue, Terfegidn teknu; u ry jne, u uge Se Vishnjev e Gjenoviq A dt fslthnm mq t i et usi e i; Edh n' koh t c lave t' mdh ' i Shkue n kish ki'n burra e gr: Famull e miqas: L e ndrrue e mir kandrit, Tue kndue e pushk tue qit, S h znt inaa dt. i st aai jsj i Kur, qe Mesha at her tue krye, Dikush vrret sa ku k n' krye, Mb Vishnjev, m' nji curr t z: Kushtrim, djal, ka nji per shp
120
125
130
135
140
120-125 per krah me famull : mepjestartekishssfshatit. 125-135 Ora : K.I,32.- Edh n'koh t'cilave t'mdh : kohneMeshskahmjesdita. 135-145 e mir kandrit : mirzbukurue,hijeshue.- Kushtrim djal,ka nji per shp etj. : Ndermaleepejme
342
PATER GJONI
N' at Sutjesk me dal n' ushtr, Se sht kah rraset Shkjau n' Gus! Edh sh n p p a . praz ji ushk 'r jr Aty trimat m' kamb jan ue, Kann rrok armt e jan bashkue, Shoq me shoq kann kuvendue: S t iabj etkt iabj? i ' m e ' m A t shkojm a mos t shkojm? S,prZtn lviiZtt e e oi, ad oi! Zn e t hot Uc Gj ka i Ho o tit, M niz pritepl e j os u al, Eh khs p jtks gal de st ' o e uh jl N ktt mee mjMl e ' jrn o ac, Tuj u vr me Mal t Z, Her per dam, her per hajni, K p shte k p k : er k, er uf Me t vritu n Kerrnic, M t gun Pdoi e rj ' ogrc, Peun Spz,peun Plnc, rj ' hu rj ' lai Sdn Gs nsrn Pr o ' u ee ' ev: N skimt s m z. a ho oi i Ftaftm Skt up y--y e hj ' r, S prs tprit k' l. i e ' eem ' im Prandej, burra, un kish' me than, Se kjo pn per sod do ln. Sod po e k Turku me Shkj:
z percjell me nji shtme pushke. (kush sht trim). 155-165 Kerrnic,Podgoric : K.VI,318;III,63.- Shpuz,Pllanic: i pari ndrmjet Titogradit e Danilovgradit,i dyti n breg t Liqenit t Shkodrs.
145
150
155
160
165

Lsi kytexesi st pjhn re jrhn y! Adosttikm b r hrj ei l? 343
170
T ihj deiTr eSk ' a rq uq hj! J,p,t Uo mr p fe, o o i c, i o lt Vcr Pip iape. oer r o rt Se t v a n m Shk ritn e e j, Adohj km prt p? r ar ei e ' N n rbs n rb a ' on e on, N rbt Tru s k m z, ' on ' ukt ' Qi n ginin na ma m' bark, E na rep lkuren pe ark: T rp et zeh es t lnm k ' e ' ds ' ' e j: Gjithmon sherr, gjithmon bel. Mir, mor burra thot Curr Ula, Por, si m' dn neshtrasha mue, Thom se Turku k marue, Eh ga to,s k m ske d it, hm ' e hu E tash del kund ndo 'i sy-ark Qi atij shtjelmat i a vn m' bark E t' a hjedh kryepicingul Jo m kndej se n Mosul. Mjesa Shkjau, po bni e hni N Shqypn, burra, t' a dini,
u verbojshin.
175
180
185
190
165 -170 Lpjshin kryet e xjershin syt : kesh tuj u dasht i xjerrsh in shoqishoqit syt, 175 -185 E na rep lkuren p ark: na rjep lkurn(na mbyt) pa brisk.- Por,si m'dn neshtrasha mue: si m'a prt me ndja,si m giet. 185 -190 sy-ark: sy-preht,sy-gac.- krypicingul ... n Moul : mekokthikteposhtjo
m afer se n' Irak.
344
PATER GJONI
Se aj ktij vendi m nuk del: Se n 'i her na vn m' engel: S ks phu t ikt nei, e uh ste ' e eglt P t anm m sklt gblt o ' o ' hal ' aei Ke s d t' ke f a A ' o t is s tdh Ea s d t kt a niplm d s ' o ' e j j la h, Per me pas k me u vorrue, Eshtnat s' dekni me i pushue... Vcr Dd s t utl oer ea i ' al: Pi,gmrs t dl br. rt o,a ' ae .. Psqind vjet kan shkue me rend Se na t' kshtnt bjm pall me mend: Sod shkon Turku, mot shkon Turku: Ih gixoa ih ster qru st rs hk, st hjr uk. Po, por Turku,Turk se Turk, E me xhok, besa, e me qurk, A p t rikmed truk j o ' r t rn efr: Br e me ko e tr , o sha ina Beit khi s ih spn. jr ' stnt a a hia Prandaj mir, thom un, na del N ket pun mos me u kap tel;
195
200
205
210
190-200 na vn m'engel: navjerr,navar,nambyt.- m'shkall gabelit: nshkallnm

t mjern,s mos me i u dasht kuj gj. 200-210 bjm pall me mend: shofimandrrauet,bjmpunenn'asgj,shpresojm kot.- I sht gris xhoka i sht shtjerr qurku:shtgrismanteliileht,ishtshkyesetra lkuret.- Aj po t' rri... terfurk:potrrizotnuesmbin,potrrihagrepmbin. 210-220 sa i ha shpina: saibnshpina.- me u kap tel: mengulmekryenes.
345

Por miqs edh famulli Tash nji her me shkue n shp E me shtrue petlla e rak Ndo 'i ferlik prap me shkatrrue, Mbasi fest po k qillue: E mandej tash bisedojm Se a t shkojm a mos t shkojm, M' e ln kryet per Turk e Shkj: Koh per t' dek, gjithmon, tham, k. PtrGoi a hr t kcj ae jn, t e ' e, Dj ebli nrf s hj et alt ge i e: Po a 'i mend burrat e Malcs; Nami e ndera e t' gjith Shqypns, Qi, kur r u k me qindrue, Boten mar kann mrekullue, S aalt be Telfu: i t uj, r! u ute Vendin Shkjkaut kann per t' i a lshue, P psk t stm enhr?. a uh ' he dj a.. Bbtt uj p,m a kf, aa ' e, o ' t u K sdKjz iMltt Z o nai ai ' Shperthye paska, thon, me ushtr, Bbtt uj brat det aa ' e, ur hu, Njimend nipa t' Skanderbeut, Aty vendin n' gjak kann l, B aty i kann shkinat me kj;

215
220
225
230
235
Ndo 'i ferlik prap me shkatrrue: ferlikuqepet,prandejsitjetpjek zhgatrrohet. 220-225 si hej: silavjersaakulli. 230-235 ndej har: K.I,61.- Knjazi i malit t' Z : KrajliiMalitt'Z.
-
346
PATER GJONI
Edh vet trimat kan met: Kann met trimat rrahit t' shkret, P kn kp kn vju, a j a ate Me ngran m' ta sorr e falkue, Gjall por vendin s' e kann lshue; Ndersa sod, oh vajmedt! M' eshtna t' tyne Shkjau po shklet, Et uheh et uprjd ' jd ' eheh Porsi at mazat nper lam, Per pa u h kund ferr n km, Kush pa i ndjek, kurrkush pa i nam, Po t' i rrasen mrend Guss, Po t' i furen mrend Malcs E askund hovin per pa e ndal, M' kal t' Shkodres kann me t' dal, Shqypns mnin me ja shue, Shkj Shqyptarin m' e shartue, Kn ebs ktjm inru, a e i e dre M' krye kapicen me i a v Ke sod Lekt na kan ngurrue; Edh n' ven q n luf me r d i ' t r Plak, i r e kalam, Hovin Knjazit per m' i a ndal Vni t vtkaztm idl, edt ' e t o e a Neper shpija duen me u tall, Shtr m' njn br, duhan tue p
245-250 Per pa u h... ferr n kam: paigjetgjekeqe,pafarvshtersije,pa
drasht gj.
240
245
250
255
260
255-260 Ke sod Lekt na kann ngurrue: kesodMalsorts'poduen.
347

Mendt te miku e te ferliku, Mendt te lodra e m' shj nder kodra, S m utl s m ugral, i e al, i e evl S m ipvle t lg, i e r alt e ou Si me dajt m n' shj se shoku: Thua gj e tyne s' sht Malcija, Vn ihe,tu,h Sqpaia ed uj he st hytrj, Es vl s jn trueikhi e l ' a uk stn Kahdo shqyp flitet ktij vendi! Ah! mos t' kish' kryq e konop Por t kish' pushk edh top S u,p,ep ' Fa,p fa e n ovt,o i rt jl, Sdn uhr d t ksedl, o ' st o ' ih a E t mjeren moj Shqypn, E kercunen moj Malc Lhenkd t iks'p qne. su u o ' ih a adr E pra krushk nuk jam as dhander, S'kam per t' majt as br as b, Mne t khel fae dh edn ' tilt, jln u Kahdo t' shkoj e bj Shqypn; Por pse s' due qi Shkjau mizuer T'na vj shpoten aj dikur E t th kry e tert r, ot q hue Se kur rob u b Malcija, Se kur shtrue kje, ofsh! Shqypnija,
bjshin logun e kcimeve mandej gjueshin shjin e venduem ndr kodra. 275-280 E kercunen: t mjern, t shkretn, t gjorn.
265
270
275
280
285
265-270 Mendt... m' shj nder kodra: nderfestatmdh,mbasmeshs,fshatartemalit
348
PATER GJONI
Me thn shum, nji Lek s' kje gjet, Per ta 'i pushk me shpraz perpjet, Prsk t bj Pea Fais ve; o ha ' ? s s rt ' rt Ve me i nm a k kush m' pret?... Kam me i nm, pra, nemos tjeter; Me i ma e p q ri e le llku a i ter, Vm ltt sv t m: e e o ye ' Lot me gjak e vnr perz. Fl p dl p,m a kpbehe l o a, o ' t e jsk Edh sjellun prej Sutjeske P t isujm a m fr, o ' he e r, e a P t isujm beh m vr, o ' he e jsk, e r P t isujm d,m d o ' he e hn e h, E me rob e me rob, Pa et rj egu ef lk ' i, re m, Tt ebrevl eh mtr a l d oe: S ot 'p 'iul ,j ,c r 'v t r o a m o e . Ksht tha Frati, e m' kmb u ue, Shpervjel zhgunin e u shterngue, E me 'i dja qi aj v kis msu l, et h' e N' Mesh te Kisha me i ndihmue, Me kndue leter e me shkrue, Fll po mrr shpatin perpjet 290
295
300
305
310
290-295 Me i mallkue pa qiri e leter: Mallkimi i meshtarit nder male t Veriut sht ndeshkimi m i madhi i Perends. N ket sjellje Meshtari perdor nji qiri t
ndezun, qi mandej shkimb, tuj e percjell me fjal,dhe letrn e mallkimit, t ciln e djeg. 295-305 Po t'i shuej: po i shfarosi me ann e mallkimit. 305-310 Shpervjel zhgunin: ue petkun e gjat qi bn.
349

Thue se kmbve u ka v flet. Kur kann p Lekt e Malcs, Se sherbtori i Perends Fll k mrr rrugen kah bjeshka, Per me dalun kah Sutjeska E m' i a lshue aj Shkjaut at nm, Se ' jan dynd trimat n km, Se edh toka ' k mrr gjm, Kah jan lshue mbas gjurmve t' Fratit, S alt-ot unisptt i t uj ' jt hai. K v, Patr-o! thot Turk Shabi; Se p n s' t' punon t hapi: Ty p n, po, e n p t; N jm ky,et j s: a e' re i y Kah t' na thuejsh, na kem' me msy: Kah t' na prjsh na k mbas vetit, N fat zamt n ut dtt ' lk jri, ' j ei, M' askjer t' Knjazit, m' askjer t' Mbretit; Matq elr t n js Mlia jf i i ' a e acj Mjaft qi n' drit t' na dal Shqypnija, Edh feja t forcohet, Besa doret mos t lshohet. Faqebardh, mor Malc, Iadrh Faim nez, ed rt e jr Se man, n ket Shqypn S t adlks,j m tin, ' ' e uh o e rm Me trimn edhe bujar.
315
320
325
330
335
320-325 K v,Petr-o!: kahpoiamban,Pater,At,iBekuem. - na je m' krye,ti...sy: malsori pa Meshatarin sht qorr.
350
PATER GJONI
Ve shk b a, v e d a, urr et ini: Pezntlfe ekn: s a utn ii Se, mad ky nie i i shk j, r ret Mundet n' luft edh me met; Luft as darsem pa mish s' k: El m lufta me Shkj. Ke per sherr trim ka qillue E rr n' luf po, bur e gr jn t, r ue: Padjpr s t floi rne aa e ' ilh. Bini m' gij tash e pendohi Per shka Zotit keni fye, Q' se mrr kini mend e arrsye, Edh un mkatet kam m' u a shlye, Per pa pas nevoj me i rrfye Sdprsd pelfas pe: o e o; s ut ' rt M' arm kushtrimi po na thrret: Vlzn t oikm n ske! laet ' n e' ' ilt Aty trimat m' gij jan ul, Kann zhdredh shall, kann hjekun ksul Edh r Zotit n' pendim, Pre' at t L t n' at bler ij ' umi im Ur - pervjt kann lyp perdlim. Fai a hr,estpe qelt rt, t e u y rj ile,
345-355 Bini m'gij tash e pendohi etj.: n rreligjioninkristjanrrfi
mi i fajeve (mkateve),pr prej pendimit t vertet,dhe t shlyemt e tyne nga ana e Meshtarit sht nji nder sjelljet m me rands t jets s njeriut. N Rasbtbngutshmebky rrfim bhet edhe pa i diftue mkatet. 355-365 n'siklet: ngusht,nvuejtje .- Ur-pervjt kann lyp perdlim: pervujtnishtkan lyp t falun.
340
345
350
355
360
351

Speanei pe k'ikhle, hns irt rj a tilt Nis uraten me prunj: O ti i Lumi Perend, K msrr dh Prkat me ihi, e! e t ' jr, Q t fet kn m s ' hr: i y ' an e i e Pen ktjt,hr ep hr, s ' e e ii a ii Shta her n' di fy edh i mir ; t t en i Prq kr spnns t aseln o i ur hie ' ' ule, As j t vat t' a nuk due . ash hit nf len Kann dal vendit e kuvendit Kann dal gjjet e sermjet, Jn da gjindet e bashtinet, Edh mrr kann mal e krep, Kann shkue motin per gazep, Dik ngrn, dik pa ngrn: Mbretin m'shpin e Knjazin m' shpin, Rrjt prej Krajlash 'dh trathtue: He, at e zeza m'i past mlue! P idet jtsa stka v, a ij e s he s Gijujserntjiap: jtke hri u Me gjithkta mohit s' t' kann r E as kurr lavdin s' t' kann d. K mishrir per ta, pra, o Zot! E mos ln qi hasmi sot T' i bj dm; por pshtoj rrezikut E forc epu kundra anmikut, Qi po u rrin shqype mb krye
-
365
370
375
380
385
365-375 Shtat hern'dit: shpeshher. Kann dal... sermjet:janvorfnuenga

pasunija,nga parja.
352
PATER GJONI
E m' apoj,gjithmon n' gjak zhye, S p ilndim p m s. ' o rt e a e y Edh aty, mbas ksaj urate, U k zgidhun faje e mkate. Thn, mande' u ka nieri i Zotit: M' kmb tash, nipa t Kastriotit, Eh bn m fat brtt de ii ' lk ' aoi, Si Shqyptart qi bijshin motit; Pse e kem' thye Shkjn me ndihm t' Zotit! Edh trimat m' kmb jn ue, Pe Stektjn flu, rj ujse ile J tehc,prtefure o u e o u ltu: Pater Gjoni tue i trimnue, Kmb per kmb me ta tue shkue. Se p u shn s m k m i , ' o dri in ' rah art nat p ufaonn be clnt ' o lkj rz aia , Xih tgnt p uxihlj, hx aaa ' o hxlon, Udhs kah hapin po e shpejtojn, Mos m' e zn trimat shosho'jn: Kaq qi atyne mrend nen gj Gjak e vnr bashk u sht perz, Kah dihasin me mn, Per me u ndesh me Mal t Z. E kur r kann terthuer shpatit, Lulash Ndreu, xhakoni i Fratit, Se edh kangs aj ' i a ka thn,
400-410 martinat...calinat: K.XIII,25;III,131 - mrend nen gj: mrendnkrahnuer,n
gjoks,n zemr.
390
395
400
405
410
410-420 xhakoni i Fratit: ai qi i sherben Meshtarit nder sjellje fetare.
353

Tue kndue malit si Zn: Po na thon se Malit t' Z Petrogradi ja dha fjalen Me h mrend n Shqyptar Turbull Drni k rrmen valen; Edh m' kmb ushtrn ka ue Ke Cetina Knjaz Nikolla Maalet t' ona me i pushtue, K i bn nna djelmt sokola. Por kush tha Harushes s' Verit: N dor t' ande mar Europa Dr msk prt det t nei: et o e ' rja ' jrt Si t' duejsh daje copa-copa? Cilli Zot tha Shkjaut: mrr drap'in; Korr k s' molle, e miell n'ar t' hueja? Dr k t' d sh t ma hapi uej i te n; Shqyptarija nder duer t' ueja? Ah! kadal, cubi i Cetins! Pse ti tash ke has me burra, Burra l per ark t' martins: Do t jedh g u sod si gur 'rr jak ra; Pse Shqyptart jn b me 'i zmer: A me derdhun t' tn n' luft gjakun, A m' e qit t shkyem nen thmer Sod tr bojnash n' llom bajrakun. Akjo s prdt t Prt utn e e h ' ' ai S' d n me de t bi e Ka oti ? iej k ' jt str t A kujton se n' dej t' Shqyptarit
Petrogradi: K.I,153.
415
420
425
430
435
440
354
PATER GJONI
S' vlon njaj gjak qi pat vlue motit? A' i fa n! Sod tag lisu ni Me gjak t' and k per t' a shkrue, Sod n' Europ ka m' u ndie zni S ike ga n n djtevu. e uj jk a ' e u le ohi, o bij t Skanderbegut Tr et Kh mst unafj! uq ' stn, o ' dj ea h ebn n fst bjeu, oi ii ' uh ' elgt Tue gjimue ju porsi rrfeja. T' i a diftojm, po, Gospodarit, Qi e lodh ja ke Cetina, Se Shqypnija 'asht e Shqyptarit Se m' i a prek nuk ln martina. M' kamb! Mirdit, ti ndera ARBNORE, Per Shqypn sod me luftue! T Bib Doda shpat mizore Sdpe vri t h bte o rj ort ' st eu: Me arm n' dor, me zjarm n gj, Si e k pas gjithmon zant, Bll per bll me Mal t Z Porsi burrat n' luft m' u mt, Lshue, Mbishkoder! Djelmt t' ue ziri Me luftue sod me Nikollen: Mb bre t' Ce t' p Viz , g mit rt iri Qi pat dynd dikur Stambollen. Bn!Ts j n pk t vai, ii ok, u ' i rpt
445
450
455
460
465
440-445 A' i falisun:imendun,icokatun! 465-475 Mb breg t' Cemit t' pret Viziri : AhmetPashBushatlija,qishek.XVIIIndertoi urn e gurit n Podgoric.
355

Mst unai mla zl: o ' dln a s l Ni Fahr ir Qtpt am rsi iai Mos m' e ls Sh ypn p t g l hue q n er ' jl . J pe Dbe,pe Bskzt u rj irt rj ihai, h dems sqp t lt! oi jl i hye ' ea Kah gjimon sht topi i Knjazit: PrSqpt mst die jt. e hyn ' o ' hmt ea M mir dek nen dh m' u kj, Se me marre gjll mb dh; Prdt vtks dk k r, e h ' e uh e a A s k dkn prk l. j ' eu, o Burri, Leka e Kastriota Amanet Shqypnn na e lane, Amanetin e mban bota: Shqyptari edh do t' a mane. Pr vet ferri m' kmb m' u ue M s t k n a jt, e a ea ' t e Shqyptarn na s' kem' m' e lshue, M edett gihs km m mt. ' ij ' jt e e' e e Pr,p,s vni sklt aa o e edt hue Ml iStteRmj, ai hji uia S n Skatsdt iprue e jj hju o ' eklt Rob i shitun Shqyptarija. K j t' bij e Skan begu n t der t, K jn bijt e Dukagjinit Ska s d t ska j,nai beu hju ' o ' hls, o jtj rgt Drs t rjdevl eDii. a ' reh aa rnt
485-490 Mali i Shjtit e Rumija: MaliiShjtiOroshitt Mirdits e Rumija e Ljarjes e e
Shestanit mbi Liq t Shkodrs.
470
475
480
485
490
495
356
LAHUTA E MALCS
KANG E NJIZETT LEKT
ARGUMENTI
T habitun nga kanga e Lulash Ndreut luftarr kapen n krye t Sutjesks, prej kah kundrojn fshatin e kallun flak, takojn gr e fmi, kah hikun, bagt e tuf gjsh, kah marrin malin t turituna. Mbushen me mn dhe, tuj u hallakat t madhe, lshohen n teposht bjeshks porsi ujqt n cegm t dimnit. N sumin e papritun t Malsorvt vet Zana e Harams dridhet dhe kujton se trmeku lkundi tokn. Ushton Zeletini e Vztr mr ga tfi i brtt mr d. Lfon s bs iioi er jm, at aui er hn utj i iht Shqiptart, qindrojn si derrat Malzezet. Dahen n shj nder tant: Mal Kaculi, Lul Rrapuka, Caruk Curi, Gjon Mirashi, Cuba Deli, Llesh Nik Daka, Dod Prci, Bec Patani me t vlln e s t e . U r j ku d a f t a e an i ve , jo m p t i : V i jr ri n n r yr t mq t ak r ma as l Marku, Gjoko Sava, Toma Risto, Lez Sotiri, Ili Boshkoviq, Mhill Radiqi, Bogiq Steva, Millosh Radovani, Serdar Gavro e Llazo Gavrani, Herojt e t dyja palvt kapen, kacafiten me shoqishoin, rroken, rrxohen, varrohen, shprishen,vriten.
357
LAHUTA - Kang e Njizett

Dalin nga pritat e hudhen n llogore, msjn si harushat e lujt e plagosun, por zemra s'i lshon; trbohen m tepr dhe kullojn gjak, por themra s' u dridhet. Poeti shenjon me ande kvadra luftimi, thekson trmnn e guximin e Llesh Nik Daks, t Nk Geoht e t Dd Pi. Qn nn e Lao Gvai, tj p i jlsi o rt aa lz arnt u dai n hl'h mlo a q sai tili lf. Akoi i a jln alde alkn t, i prt rlo utn utr ln fjn vt skls mlzz, pr ao e j ks ter, e rii ai e ooehs aaee es j o uh jt rt djalin trim e e zemroi per lufta. Bn kerdn Llazo - ja, por smbramit edhe per t ndesh sharra n gozhd. Vllaznit Patani plandosen n parzmet enmike porsi tallasi i detit per brigjet e rrpta. Mbas tyne msn Rrushman Hasani. N turr t tij luhatet logu, gjimojn prrojet, dridhet Mark Milani, frigsohen shkjt e mri sptn pr t a st n r. I seln s dja ori, pr arn hai e ' h ak ile i ekt rlt e kurrkush s' ka guxim t' i afrohet. Komandanti malazias krkon ni da na t vtt pr t i dl prl li sqp. Fao j jl g e e ' a ebl unt hitr lkn n km Ml Sai ri k m tmln e klhd; h kh i a ab i ps, rt y e abi users st a mrrn Rrushmanit, kur papritmas gjindet n mjes Bec Patanit, trupin e t cilit knaqet t' a prshkruj poeti. Kujtohet se n' anmikun ka probatin dhe zhgreh armt. Ndermjet Becit e Milit zhvillohet nji episod i gjashm me takimin e Glaukut e Djomedit n' Iliadn e Homerit. Njimend, Beci ishte qen vllaznue me t Malziasin do vjet prpara, kur, mbas vrasjes n Lesh t Bmaht t Sltnt i pt r mk n sp. N kvn, q zjtt ybsi ulai, a i h ued i gae, merr pjes edhe Rrushmani, i cili, n shj miqasijet i krkon kumar Spasit. Dahen, dhe bec Patan i prn mikut deri jasht llogorevet shqiptare. Nsa shena merr fund i a mrrn nga Qaf Hardhija Rrustem Uka me treqnd pushkatar. Shtimi i ushtrs son ndez edhe m tmershm potern. S' vonon e dielli prendon e hana lajmon pushimin e lufts.
358
LEKT
Kshtu Lulashi tue kndue

Shpat m shpat e prrue m prrue Shkapercye kann kodra e male, Kann ln mbrapa prroje e zalle Eh dl kn m ky t Steks d a an ' re ' ujs. Kur kann dal m' at krye t' Sutjesks Et kn ni s n a rz t beh ' an de i ' t rn ' jsks Psk etp ihetevu, uha oi st u le E kann p at edh kundrue, Neultmnarte jgl yi ji u Mb t mjeren moj Sutjesk, Stane e shpija bamun eshk: Edh ndesh kann cull e gr, Kah tue hik ishin me gj, T' a ka b n v t ma , nn ji rrm dhe Si lav ujqsh terbue prej mardhe. Aty shpraz hutat batare, T jn lhetia flkr ' su rmt uiae Pst rmrs tu,' bz mlt oh roe: he i u ai, 5
10
15
10-20 bamun eshk:djegebqymyr,fngll.- cull: fmij.- vrrim: brim.- Si lav ujqsh trbue prej mardhe : si lav, tub,ujqsh t terbuem prej ngrje,prej s ftoftit.fulikare: K.I,187.
359

Kput n h, po s j z t: doka hme alli Kaq kje krisma e bulurima, Kah, lshue vrap porsi vetima, Flak n n' lu Lek e Mal . rue ft t cs Asht trand Zna e Harams, S ne t khel t sket dhj. i pr ' tilt ' hrpe uia J,p:an lfriMlia o o ' ut rn acj, A po moti ndokah shkrepi, A se trand token termeti? Peemr vt m vt: vt ia e e ei Khpe kimteptrt a rj rse oee Gjimuen lugjet e humneret Edh ushtue k Vizitori Zeletini gjm kah mori. A!kdl,cb iCtns h aa ui ei, S,m ga gyjnkpi e e is, jgi atns Mr s dhjb s m iak, i a ue ' ' Krj ns edl m ktd. u i a ' e h.. Pjkp ih'nivn iee a t o st j ed gr Ep t bsi gidafee, o ' hn jnj lgr T aks dai t ' pri ' eh hmn i i ek Po nuk shkove mbrend per mik. P as p se,mr kpln, o ' o hf o' oiae 20
25
30
35
40
20-30 po shmej :poshkputej,poderdhej.- Lekt e Malcs: malsorteMalcssMadhe.Zna: K.II,50.- termeti: trmeku, shkundllima. 30-40 Vizitori: malnperndimtlumitLim(m.2174).- Zeletini: vazhdimiimalittViz. Kah ver-prendimi (m.2140).- fleger : copa-copa. 40-50 T' a kesh dh...'i perik:tjeshifortsiderriiegr
360
LEKT
S p bhtm uhr t ad, e ' o e ' st ' ne Tash q' msyn Lekt e Malcs: S j jp a m j js u , in a l j iin i t h s Qi kah dirgjet Harams, Shko t s l b e a, n ue hku rej etin Dermon tbana, shuen bashtina, Currat rrokullon m' rudina? Fl ikohmt Mdi Zt a jsi ' aht o, ' k mrr vendi era barot, Kah, perl jn Lek e Shkj! Mush e qit ata p d, Mush e qit e p j nj lum a it: Drh r,edrh sptt edu rs edu hai, Srk pdtelvdi, tuu oi iaht Reu teu lhum pk t vai, rk, hk, so ' i ' rpt Tue rrah top, tue rrah havan, Tue vezllue shkallm e tagan, Edh gjindja tue sharrue Kush nper prrosk, e kush nper prrue, Mendt e krs me t' u dermue! MlKcl,' dape fst a aui i jl rj ii, Mir ng ujue pe m as n lisi r b ji t Fr p ive Sk mutIgii: ot o rt hjt 'ht'nlzt Fl p ikuk prmeii. l o pta e jdst
t pyllit,livadhe t gjelbueme.
45
50
55
60
65
plajmi: K.I,81.- brej e etina : mbreta e pisha.- rudina: kodrina t blerta n mjedis 55-65 Derdhu rr: derdhu n rrug,rav,shteg.- shkallm: shpat - prrosk: prrue i vogl. 65-70 m'hut t'Inglizit: hut e prmendun e ardhun prej Inglizit.-
361

Lul Rrapuka , qafa-trupi, Vasil Markun m' vend e hupi, Teemr edlt cp; u r s e e ui Iune fat mei gzui dz lk ' jrt ohp. Bn Gjok Sava kin' jam trim: P iberai fuui, o j rht ltrm N dr oia teiqt tm ' o nvc u i y: M' at Car Xhaxhen fll k lshue, Prm ep prmeskru, e ' r, e ' hute S pe Ztts kst kn sku; i rj oi ' ih' hre Pet iapiiCrkCr, s ' rt au ui Mr ztt a ma ni gr, i ae j bs jj ui Et ianik m n grlc ' jta ' eg, Teeheh pdts lt: u jd oi i arc I s mush g t t gja ht oja n k: Er st em vn upk ri y, ' ed a. Por gjak-hups nuk ka shkue Shkjau! Tm iRso,s' s ku oa its yn a a, Mr Go Mrsi ianii i j' iaht jt M m stkt bli,eh eqt u ' he ' alt d ii Palmuq m' tok mb kokerr t' shpins. Hlkst guj ibr iSkns ol ih' jet ii hi! UkelGoid thr, ul jn r-e E tue hjekun brjsh per mnder, Zbardhi syt e dekun r,
qafa-trupi: me qaf trash s nji trup.- gozhupi: nji lloj qurku lkure me lesh
perjashta dhe pa krah.
70
75
80
85
90
75-80 gerglc, latrc: K.XVI,304, 305. 90-100 tue hjekun brjsh: tuj marr frym, kthell,tuj fry bet si
362
LEKT
Trhe dertsts ' t etur jri hr a i r. Ti prkn kst LzStr, rm o ih' e oii Ihs gapinprfr: dt i jrn ee ii Nji hund-lesh, mustaqe-rud, Kryet babune, syt per ud, Qi v n' a rr m e pas p, e nde e Du s t pktt kst r. re e ' a ihe K zn pie nl n niogj. y rtn at ' j ra Struk mbas currit mbrend n' dushknaj, B dam ka m se 'i Malcuer. Eteqt ky etrhe u i rq etur Ve nihr pe ai zblt rt j e r' tj aei Nisho Loshin e Losh Gjelit Edh at mjerin Murro Patin, Kah me mrr po dojshin shpatin, S' d a me hik a me qindrue: Fr t bsss k' ps qlu.. ot e ' in a ile. Mandej cubi i Cernagores, Gorromis k n' fund t rrmores Keqo Mashin e Zagores, Qi tue hecun kambadores, N' moh po dote aj pushk me sht M niso t vtndat r ' j hq ' ei jl Prniga pju kho. e j jk ate amt
95
100
105
110
115
ai qi mbushet me frym.- Nji hund-lesh,musteqe-rud: i rrebt e me mustaqe t shkurta e qime pak.- babune: en,qi perdoret si mas drithnash; nxen afer 10 kg.(kryet e madh).t'pakt: t fikt,zalija,t hollt.- mbas currit: mbas shkambit. 110-120 Gorromis k: ka gremis,rrzue.- N'moh: nga pusija,

Por se e vraka i Madhi Zot: 363
I bje plumja mu m' korriqe Eelnsaulm d klsq. hkl ' o abie Cb Dl,Zt k t ua ei o, ' a hn: Se un qi tat nuk kamm as nn, Pes ial Ml ninm s ' acs j ? Edh sht ue trimi n km M LzStrnfl k r ' e oii l r, Tevkt s ktl u ia i aal; Ngur e tu ed at vend ru rru h ij it, S aozyrtn ut lqnt i t hta ' j ' ii, Ik vjLzsn pi a ot eo rt, M u n lgt kav iak ni ' ht ' u ' rhe jt, Dknm tk eh ek qt, eu ' o d i Aykyta iak p t re j r, I a k hjed rro ull npe dh h k r . Edh sht lshue porsi shkreb M a I eBskvqt ' t ln ohoii, Q ih'kn mat nifr oii i st bj j a gt M' nji et cubash t' Karadakut: I bjen plumja rrnx mustakut Edh i del mb bu t kr t s
120
125
130
135
befas,tinz,mshehtas.- m'korriqe: n korriz.- kalbsiqe: kalbsina,kalbuina,land t kalbta. 125-135 zhytrrat: shpend ujit qi per t'u ushqye me peshk zhytet n'uj (colymbus rufikollis).hut: K.X,306.- shkerb: .K.IX,256 135-140 nji far ogiit: siprs(dashiikumons).- Karadakut: K.I,59- mb but t krs: n trt e vogla .-
364
LEKT
Tue e s s k krra e rrf odom i o s. Mne Miltistm spn adj hli hr ' hi Mhll Rodiqit, gjerain, Qi at Ujk Gjerin mbasi vrau, Vrap me hik u vte Shkjau; Mir por m'hut Cubi e perlau. Ir psk m nnseul uha u jtl, Edh i duel te u m vetu rth er b ll Prt gat dertteelheptl e ' it ' jri u su eul Me nrn m' t shqarth edh vjetull, Nn eskeprt gal m ek a hrt e ' jl ' j, Tee dak aos p k. jtr jl e j ' o BgqSeanifr dai, oi tv j a jlt Uaiem stkt bli l kpcn ' he e alt Etena trhe mlt u g j etur ai, Cuba De m' shp n i s v lit i ht , Me tagan n dor shterngue: Knkyta m iaskru, is re j ' hute Ndersa Cubi me nji Shkj Ftaftihepr y--y st el: Me ' t rog t bel i 'Ost as rim Qet Mloh iRdvnt uj ilsi aoai,
qit faret.
140
145
150
155
160
Tue e sodom si kokrra e rrfs: tuj u zhb,tuj u djeg si djeg kokrra e rrufs,tuj e 140-150 gjerain: K.I,277.- shqaeth edh vjetull: kunadha,shqarr(Mustellamartes)e
baldosa,dosbala(vjedhulla-Males texus t dyja shts mishngranse. 155-160 Ostrogas: nga Ostrogu,fshat mbi Bareshumanoviq,ndermjet Danilovgradit e Nikshiqit,ku gjindet shjtorjam e permendun me ket emn.
365

Ihs tfipet tgnt dt i e rf aai. Por e p njaj Mashi i Cokut Ke lshon vrap Shkjau patalokut, Eh m u etrzt, d ' ht eeii M rx vsi k ianii rn eht rs jt, Tjpre pue iaqt. e-etj lmn ii Mash i Cok for po vrr i ut t et: Se un qi qit e kam me Mbret E m'a dron sherrin Stambolla, Kah kuj ton, 'o K jaz Nik , r n olla Se po shtron Plav e Gus Me Bigiqa e rropull Dr s m' kamb t' jet kjo Malc? Kqyr Bogiqin se k e k: Nedst s qr z grhc y, i ii b, p ioads a km prd. ' o lno j bt e h.. S prZtnkot lvu! e e oi jf ede Kur t' m mushet mendja mue, Per ven t' t' Pa ve m q ue, d r e indr Kjz a Mrtu nktidu., na s be n u ' re Edhe trimi n' kmb sht ue, S a bjaum bl t uhrs i j ark ' l ' st Vikat t' madhe k Malcs: Lamtumir, Malc, se shkova, Se nuk jemi Lac Manova,
165-170 qit e kam me Mbret: i a kam dal kundra Mbretit t Stambolls. 175-180 Ngerdhc syt: qit syt kokrr, duq. 180-185 Si bajraku m'bll...: ndrejt.- Manova: K.I,105.
165
170
175
180
185
366
LEKT
M eb lfe ne looe ' utn dr lgr; Por jem' nji Malc mizore, Msue me u pr me Cernagore Ftaftebl prbl: y--y l e l Nand me mbet, nji me pshtue gjll; Prj ' Skm elnngl o o i hj e au jl Mbrenda megjeve shqyptare. Et h lhem Skflkr: ' st su ' hj uiae Priukq bene dl, os j i j dr ee Ne skj,bn fl, jnn hye e ee Ternpee gau pj: jte rj, jkn ia Bn ve dam lukur e kija. T' u ue m' mmb at her Malcija, T' u shpervol m' tagan djelmnija Et uqt stzameskdj, ' i y jr hnia T' jn flakrue perposht cabokut, Tr eva ma t brtt Ckt ur rp bs ' ii ' ou, S aolv n Vztr i j aa ' iio, Edh kcye i kann Shkjaut m' llogor. Kur kc i ka S ut m' l or: ye nn hkja log k adSka et h phjlu, ' a rh hju ' st stele t h pruh, t h keau, ' ' st eps ' ' st rpte S na gapin zamvlu: i jj jrn ' jr ale Et h nezaiStek, ' st dz hr ujsa
190-195 Mrenda megjeve shqyp.: mrenda kufijve shqiptar. 195-205 lukur e kija: dhen,delee kingja.- perposht cabokut: gjat krcjvetn teposht.- Si ajo lava n'Vizitor: si lava (tufa) e ujqvet n Mal t Vizitorit. 205-210 perpush,krepatue,vallue: ngrfos,idhnue rrethue.
190
195
200
205
367

Et k mrgvrn ebeha ' r jm rii jsk, M' kup t qiells ushtue k vrrima, Kah jan ndesh trimat me trima, Kah kann nis ata me u pr, E t' fl en kre at n dh akru n per , Et rohgaupris ' rd jk os h. Namin shkinat gr m gr, Shkaf sht Lek, shkaf sht malcuer, Tue kun , q t n' te er, drue yqe , rthu Ngarkue buken per ushtr, S d a iiM l tt es j l a i 'Z Sy p bt ayprtk, ht o ie t e o Ka' i k msy Mashi me shok. Mashi i Cokut, trim mb trima, Sn itjprivtm, yi i os eia Zn itjpribblm, i i os ulia Kah po lshon e kah po ep Curr m curr e kep m kep, T' madh po bn aj m' Shkj gazep: P ip gidns t insjp o rt jne i ' ' ke. Lles N Dak e ni, h ik a,p liva B m Zotin trimi bni, Se pa i marr nand krena n' Shkj, Hut hje do t' a ki en dh sht' m' tr Etg' n frd t kst e aan ' ak o ' ih' u, Thik parmende m' e punue: 210
215
220
225
230
235
210-220 vrrima: brima.-Nam. shki. Gr me gr: nmalttht. 230-235 pelivani: ipashmetrim.- huten hjedh do t'a k.m'tr:ntrin,nhatllasigjqi
s' duhet.
368
LEKT
Kr m lgbrahs d t kst ske ur ' o urs ' o ' ih' hu. EpeLeh h bifr bri s lsi st j a ur, Msm ilet fa m s cri o e uj jls e ur, Jrs damSkt alhe yih jl b hj ' su, Mala t aj tu s kall : zez e h mue S na bluq m spt i jj uk i ' oa Shka on r it c e t , llm rah jt hat Beja e bme duhet mbajt! Burr i mir Nik Gjelosh Luli; Snngc,kai s sui yi a rhn hl Khp slt m a tgn a o ile ' t aa, Her m' serdr, her m' kapitan, Fr p ipet aoraae ot o rte t rdk, S t k' kn d p Vae i ' in o oa rk. Ve Dd Pis suia jn o r i thj, aaky,Zt ne de t tj? ' t re o, dr ur ' ia Kytet mei mr sr, re ' jrt o' edr Serdr Gavros gazepqr, Q,s fliipthc mr, i a al a e a Ptver hx ptver hx a jr oh, a jr ah, Pat djeg teqe edh xham, Bla siiptn kur: ult ht a ' ar Larg p nd p zn i tij erme , o i ;
240-250 rrahit: pyllit t prm a t djegun.- do poa Vrake: K.X,332. 250-260 serdr: K.I,279.- falli i pat hec mar: fati,paralajmimetqibajndijeset (gabelicat).- haxh: besimtari musulman,qi n jetn e vet sht qen n Mek.- teqe: mugade bektashijsh me baballr t vetin.- Bullat... n kaurr: turkinat, musulmanet... nder kristjan.
240
245
250
255
369

Prq,imei z ma sdt o i jr, bs oi, Stnu sy a trhe pdt hage ht j etur oi, S' m do t' bj , be mor s und sa, ' hok , As me trm do cicirok, Krm se zme t hj m iak.. u ' kp rn ' n ' o. Qaj Dod Pri bajraktari: P ipe Sk s pie br: o rt hjt i rtt ai Burr m i for s b Shq ari t ' het ypt ! Nn eLao n a s mlt aa lzs ' t y ai: Qqa br s ibhthli yj, , i e alt Qtm mknl nutEa flq ddlrr iiu 'dl 'sr th,e yjm' e o hi s l , e ,
h u r d i N ar xanmym eat ai 'Z. kien Kn s 't 'Mltt
260
265
270
S ks jn,tb,n ede e uh a oe ' i; Vk'iso s kn mrtr, e a hf i an ar ur S p hde cr m cr, i o ihn ur ur Kish me thn se jn kulshedra, Mos me i rrxue pushka as gopedra... PieZt m udl prbl rt o! e a e al, Pe krua t prngal! s, ecn, ' epj jl Jo qi m m' pushk e m' tagan Nuk t ln me lyp aman: Ki'n me m' pr mue ditt e kobit. A!mlke p,na brrbt h alu, o jj oi
275
280
260-265 m'i a ok: me i a sqepue, me i a hangr me sqep. 270-280 N akir e n xhurd: n tirq e kapot-gjyse,leshit, me thak,jak e mang t shkurta. K.VI,10.- kulshedra,gopedra: K.V,404; XVI,501
370
LEKT
Qi m i pari mb ket dh Qt gidnn lfm up ii jne ' ut e r: Shka nuk bjn ujq as shkerb. At, po, at zmer-car Vet ku dra e kann ll lshe t , Q s,pe esi m skl m te ' e rj pht e he ' jr, Me rrmye gjn e huej pa nder, Nuk pat dert per nana t' mjera, Q ne lft itaevr, i pr ut ' ht ea Dhma e fms zmrat t' u a kpuse. Mir po thue, besa, moj nuse, Prsk t bjhnkk n ktpn: o ha ' as u ' e Me qindrue t' duhet perdhn: Me b zmren mije lisit; P ee h t ig u i i : s d j i' r ef s t Malazeze sokolesh: Vs s mtt tieh: ah, i oi, rmns Q prF t eprlr i e i e i Msue k kn me dal n' ushtr, M ldvr edemet u, e ih art jlv ' e Me u dhn zmer, me i trimnue Kren T sh per t' s rtue a urqi hku , Mst lhj zma pa a n dt t stt o ' so r, r, s ' i ' oi Ke thn paska kn prej Zotit, Me mbet ti nan e pa djal, Zmam t utprt gal. r e ' h e ' jl
e shrregullueme. 295-300 mije lisit: palci (pjesa m e forta ) i lisit.
285
290
295
300
305
285-290 zmer-car: zemer-shkrep,zemer gr.- e kann ll: K.II,23.- prej epshit: nga prirjet

Se mana, moj nan e mjer, 371
310
Keq po m' vjen zmren me t' ther, Prt dait k me o jl bt, Efjn to,s ek t vt: a', hm e i e K skldai ks'ri e oo jln ih rt, Mos me zn tr kund n' pri imi t, Mos m' i u shmang trimi rrezikut, Por per ball me i dal anmikut E me t n log me u pr, S m kn s dt tel; i e ' yi u Tu s tii sklm rf he e rmt hala r Kyts iaroulnne d re ' rklo pr h. Prandej, kur m' tagan Malcija Ajo rr si duh ja, ni, i Njaj yt , L o Gav i, -br laz ran N a d a is j sd j l 'iab n , i V s gapinl pe bne, e, i jrn at rj ugt T fauo jst nicne, ' lkri aha j ugt Prma s cle vn kst zn, e bs ' ils ed ih' Pa i a d m' zdragush tue dhn Et ude Lken neh ' ul ev ds, Hapu, zmbrapu nper bushnjesh, K p ky,k l p vs, a re a eh Me at tagan, me at arm besnike, Qi me gjak kurr nuk po u ngike!
315
320
325
330
320-330 shkallma rrf: shpatarruf.- prej bunget: nga landae bungut,qarrit.- zdragush: pushk, arm serbjane.- duel Lekve n ndesh: u duel malsorvet per bll.K.I,82. 330-335 nper bushnjesh: shkurre, shkorre, vend bushash.
372
LEKT
M ps p,v mjfsie e a e, o ink, S s d ks,j,m t klxe e ' i uh o e ' alu, S m tr dait kelhe e e ' ur jl ' j su: Pelivan e trim drangue! Pe ne te p,ibr ibts ru dr jr, o ii o Dede B l ubin t' Bu Ke s, b ot N aPlj nim t mrn ' t eat j ' ii, Mandej prete njat Ujk Mirin: Nit Vkl brbl, j ue, ur e Q t kst simtrevl, i ' ih' ht oe l Kn n noipr p ' kst r: ud ' d' ae o i ih' M btem vs kytiak , ' u ' eh re Drh iak kett praha ed rj rt ejst: Si g kj hti i m rra a! rre ums t bet sht E s uk,q my fue , i ju i sn tjn T h lhedaipa m Kl Cjn ' st su jl rp ' o ue M' njat Kol Cujen n' kacaturr: S prs,ps pr br e y e ae ur, Por, per zmer e gajret, Mos me e trm as Knjaz as Mbret Kn a kytki m iaskru, i' j re tj ' hute Dhant Knjazit me ja ue. Kr p piep kju, u, a rt a ute Qe po msyjn dy djelm t r:
cilin kufizon.
335
340
345
350
355
340-245 Pelajt: lagje e Gruds.- Nji t Vukel: nga Vukli, fshat nga fiset e Kelmendit,me t 345-355 Si gre kjumshtit: simatare,kungullqumshtit.- ftujen: edhinfemnnjivjetet.kacaturr: K.XV,78.- pes pare burr: kurgjsend, mos me ta mbush synin.
373

N akir e n xhurd: Navt q,m a s mlt jt e i ' t y ai, Tjakehli edai, u nu aln jlt T t' u bn se jn kulshedra Mos me i mrr pushka as gopedra; Prq s jn,j,d klhda o i ' a o user, Vs p,bs,mjJn, e e o ea o ae Dy drangoj t lem njaj nane, Mos me i pr shkallma as tagani: Bec Patani e ul Patani, Qi kah rrn atji mejdani, Khlhe tri m t t Kjzt a sun urn ' ea ' nai, Tu,dndt pe tlai, he yd ei rj alzt Po plandosej kund ndo 'i shkrepit: Kaq pre' atij t madh gazepit Aty u dha krisma e rropama, Ayunelfaedgm, t dz ut eaa E t' ushtoi zhurma e potera, T uepn et ueea ' u lhi ' u r: Et ukhe kea s p, ' tyn rnt i oa E t' me'n shyt burrat kaproa, T' u dermuen, heu! do djelmoa Do djelmoa si taroa, Me i a dhmt gurit e drunit, J s m nnvtt vt, o e aae ' ea Q ik' rim ga t zme. i in rt e jk rs Ah medet per Nesh Jovanin! Ah kuk per Nik Stjepanin!
375-380 degama: K.II,19.- kaprroa: t lidhun e t fort.
360
365
370
375
380
385
374
LEKT
Mjera nn per Gjok Serdarin! Qyqja moter per Llazarin! Nuse zeza per Todorin, T cli hp,bs,kanrn ' ilt a ea rhoi Me tagan Beci i a k: S eh kytk iak i de re y Njat Gjur qi per Shk ij os, j Sho'in m trm kund s' i a kam p. Ay p,'a prz t, on t aai, Me y-,ose m nidi: bt tbr fh! ' j rz E preu uli per mjedis! Eh! mo', Zot, m keq per n, Qi na r kjo nam-rrf: Mos me mjt Shqyptar e Shkj Me b hije bashk mb dh; Por me u vr e por me u pr, Kudo at me i qit neshtrasha. Por ' kann malet qi po ushtojn? Pr kn prjtq gion? o ' an roe i jmj Shka vrn vetllat Mark Milani? Thon k msy Rrushman Hasani! NeyRuh,' spt egal, jk rsi i ha jl Dredhun shallin rreth per ball Vjerr martinen per nen krah, Khlt kbrtran slh tel uue rs ' ya, Edhe priet mbath per km
390
395
400
405
410
395-405 paariz: tperzieme.- m'nji driz: menjiufrr,ferr.- nesh trasha: K.VI,102. 410-415 martinen:sylah: K.XIII,25;II,43.- priet: opangt e grisuna a t harrnueme.
375

Per mnder tue kercnue me dhm, Tue lurue, tue turfullue S klhdanprkea i user ee nt, K lshue turrin mb do eta Md t t MlttZ. b o ea ' ai ' Tu s gal d m ipr he e jl o e ep. Lmprt,ot Ztilm u e i o u! ik v ki bz sku, ' a tj ua hrm ' i ka hyp v i nde s ner r y Kur mb Shkj trimi ka msy. S p ena gr nkp ena ske, ' o dl , u o dl hrp Po i kcen prroskat kep m kep, P ip gidnprgzp o rt jne e ae; Eh tiin ga h l, de rm ' jk st Idht m Sh tu u p , e kj j erl K tep k k te: u r, rs u Q m s t taks'p, i e y i ' ih Bs,'rpoe t kst h mdr. ea o rb, ' ih' nea ' t u per hen Shkj m' a h , ' pus t t era Eh m spn ai jn lhe de ' hi tj ' su, Me tagana n' dor shterngue; Prj ks ai m iuare o o uh tj ' fu Em tgnm sel prs gai; ' aa e jl e ' itt Pe k'iet Ruh sttt s, a pe rsi hai, Me nji hije malukatit, Friket Shkjt u derdhshin shpatit: S aodja,q lhem spn i t ekt i su ' hi
420-425 prroskat: prrojet e vogla. 435-445 malukatit: dejkat: zogjt shtegtar si dallndyshat (Apus -
415
420
425
430
435
376
LEKT
Ndon orr gje ain jj li- r , Pr emrp n art li aa baa ' j u vt, Plym shkojn shpendin tuj e nxit, Prkr tpr j miuai o ur ee, o ' vt; E kur ky t' a msyj ndonjnen, Ato t' gjitha mrrin nen Edhe derdhen nper ajr, S aoheh lhefar. i j jda su lu Po,t oZt Ruh p hde, rh i o! rsi ' o iht S p hde, p prlde, e ' o iht ' o emiht S eh tk frp diht e de oa ot o rde, K h p l h n El t r i m S k a o so urn b hj, Kah po i hjedh krenat nper dh, S t k' kn kkr bsai, i ' in ora atnt Tue i plas zmren Mark Milanit. Mr Mln,pk edai, ak iai ia jlt Ndj k uel m at vet mal undr l ' ull it, Kur k p aj sa djelm anash Sy p ijthnm a lgZns ht o isi ' t o aah K qt t mdeek bri i ' ah ett: Ahenn ' dak ri tu aa i jl a rt K rinn ' das mtt rt aa i jl i oi, Xeexi efaaztt hvrhl lk goi, Qi me u lshue nji her m' tagan M' a k ede q aq za n t ulsh r, i llda
apulus ).- Plym: grumbull.
440
445
450
455
460
445-450 Si ajo hjedhe lshue flaur: sithjedhunatedrithnajavetqidlirenn'r. 460-470 Xheverxhil e flak agzotit: pjes perbse(nitrat)e barutit,-
377

P m unpuhav t me o ' e stre ' jr, K t pr, k pr p tu t : ue a e her Tue m'i b kortar per krraba! Pash a , q m i l b a rmt i ' a aba, Pa me i v nishan n ball Pa me e b krushk e kumar D kubure pa me i a fal: D kubure shkr n Shkoder, Larg me i vr ato koder m' koder Mos m' i a pas kurrkund zdragushs Am t nrt dr s Ts r ga oe ' uhs , Dymdhet qese me u b pari: Ketknau t lm n ai rj adkt ' ae ' r. Mark Milani ksht ka thn. E ka ndie nji Rahovnjn: QjMlSai ti s Zn, a i ps, rm i E k ndie, edh fulikare N p raoreeen p raoqr ' ' t rg ' ' t ae T k mrhv s a driiee, ' a ar o, i j er gr Q m k t hs vt abnfee i ' ' a e ' lgr Et aske,p,m d d ' hyn o e o hm, Kuk tur nit ng h ' p . ert ye i llm Fort sht dridh toka nen km, 465
470
475
480
485
K.I,80.- kortar per krraba: copa, copa per engela-si mishin... 475-480 dore s' Tushs: farketripermendunnder rapsodtona.- dymdhet qese: mimi nalt,mbasi qesjq kishte 500 grosh.- kandakut: K.I,374. 480-485 rrege...qare: nper tok t papunueme e bungaje.K.III,54.- t'a bn fleger: t'a ban cop cop, paavr.
378
LEKT
Fr fau ik n dr tgn ot lke ' o aai Kah ka msy drejt kah Rrushmani. Se gzu q j Ma MIla ' sht e a rk ni, Se ' sht hjedh qaj Dash Galani: Dash Galani se 'sht hjedh Se edhe shkallmen ' e ka dredh, Fl temykhMl iSai l u s a ii pst S aoukj k s Bskst i j loa rs ' ihai; S kr tri t mskst lhe i ur urn ' o ih' su! Ska peat ak skru, hju s t ' hute Kytprtk t iak roule re e o ' rklu, Eh nsnt ial ske, de ue ' a hrt Me b vaj, me b medet, S aoqqtn skre: i t ye hort Kst kn Skae' dageir, ih' hju i rnu M ss t klhde lkrh! ' i ' users l et Jo, po, Shkjau drangue kisht' kn K p ky h gid teiln e a re st jnt u E tue i lshue dekun m' bushnjesh S ks pr p idln ds. a uh aa o e ' eh Edhe trimi dert s' po k Pen ga gidnh teil, s ' jk jne st u Zmra nanash pse sht tue th: Ai gavs h teiske tj it e e st u hu M' at Rrushmanin pa tokue: Pa tokue m' Rrushman Hasanin Per t' a d me t mejd n, ani
495-505 krs s Bishkasit: K.XVI,152.- n shkorret: vendshkurresh. - ll kerth: rrit si i vogl si ilim.
490
495
500
505
510
379

Prt av m blnsai, e ' al ihnn Prt inikbrtn be, e ' jt uue ' rz Qi atij Marku burr kermez Fl iak m bs ef, o e e Po m kry Rru hit m' i a pr ujt et s . Kur, qe, dyndet qaj Kol Cuja Lshue mustaqet si d duja Edhe vrap, porsi langoni, Nprzl egrt niprn ee l u ' j roi M' s n M Spa it z et k lsh e, hpi l s hgj u Prt ap prt askru, e ' r, e ' hute So evta prt pge hkt e j e ' au, S pe Ztts kst kn sku; i rj oi ' ih' hre Pers Shkjau tek e k p, Asht vrap prronit tue ng, Nicr n dr k pr j a ' o el Et uuu s bsPrnt u lre i ih ai, M t imtasikpss gi: e ek h u ' int Pkgahi p iaty. a j stn he BiiKl s ptn ky, rt oa a a ' re Eh h pr er prtk, de st u e o Me t' d duert ginin k rrok, Tue gjimue, tue kqyr per shok; Pse m ngusht vedin mb dh
515-525 burr kermez: burr i kuqlemt.- si d duja: si dy duej:ban gat e gjethit,me t cilat mbulohet mullari.- porsi langoni: K.
III, 1555.
515
520
525
530
535
530-535 k perl: ka rrok, ka marr.- bish Parnit: nga bjeshkt e Parunit, n Verit
Shkodrs mbi Rrjoll (m. 1710).
380
LEKT
S ekstnot s kst l: ' ih jf e ihe Kr s kst r n niazldn. ur ' ih' ' j s alai E ka ndie Rrushman Hasani, Ek ni eh not n z. de d jf Ayn dhtiiik r t ' im rm r, Vrap e vrap si katall: Hde ge,p,tevigle ihn ut o u rnlu, Mb Shkj turrin kah k lshue. S ' lrs,q,hkahphu, i i aoh i ers ste Kerlesh qymen shpins per mnder, Zget ulhhtqjete hjt ' soe v jr, Me ta haju edhe perlaju, Dboju shtekut e hendekut, Tuj ungruem e tue cingruem, Hikin qjt nper prroska e lam, Shtangue bishtin hll nder kam: Nest Sk npra lgmjai jkh hjt '' t o ednt Hikin podit, derdhen planit Para ushtims s' Rrushman Hasanit, Q p lht m MlneSai, i o soe ' i' pst S klhdaLi t Sai, i user qnt ' hst S aorfj ek s Bskst i j rea rs ' ihai. Fr h tad qjMl iSai, ot st rn a ii pst Kah Rrushmanin shef tuj ardh, S eh bz ai izad e de ua tj ' brh:
545-555 larosh: qen hekurash i larm.- Shtangue bishtin hll nd.k:
baras me K.VI,433.
540
545
550
555
560
555-560 Lqnit t Shasit: liq afr qytetit t vjetr t Shasit,n Shtojin

e Ulqinit,jo larg fshatit Kllezn.
381

Por se shmang nuk e k kamen. M' n en sh v jan per jel do en, llam Aty trimi k ngujue, Me tagan n dor shterngue: S na dr,q pst -prjt i jj er i oh epe T akn njk lnotelt ' e de agj e Sptm spt zblm zbl ha ha, ae ' ae, Eh t sos stks idl de ' hf e he ' e, Me pshtue sish, me u struk n bresht, Kund m' do' i lak, kund m' ndonji kresht Snnga,tr' n ar, yi jk un ' j Tue turfllue me shum mn, Zna vn eri epe, j ed rn rt Qi t i hud ha emt nge ' hen s t, Per me ta, mandej me u rrue Ftaft m ulsau, y--y, e akre E me mbet a se me pshtue. Kur ja beh q B P ni, , e, ec ata Ball gjan s - fush m ni, in i ejda Vtltz s pnaekri, ela i ed obt Snnzams faaztt yi jr i lk goi, S aorfj nprr: i j rea ee Dredh mustakun kacadr, Stttadprihria hai rh os abj, 565
570
575
580
585
565-570 M'njanen shpervjel dollamen: ue dollamen n njanen an t trupit (n kryq). 570-580 bresht: pll me bredha.- lak,kresht: lugin,kurriz mali.- me u rrue: me u perl,me u kacafyt.- me u laskarue: me u shkye. 585-590 mustakun kacadr: K.VII,114.- harbija: K.IX,299.
382
LEKT
Gsttdetprinmia iha rj os alj, Vesh e math, edhe shterngue, Trim i artun l drangue, Me kulshedra aj me luftue: Mik me t' huej e vll me shok, Nkibt,fam tk u ie jl o S hnrq ekst fl Zt: i y i ih' a oi Brs bra q ihnmtt ur i urt i si oi: Njim nip i Gje gj K riot end r ast it. Ky p paska Mil'n e Spasit, K fau k nai raht e lke a jtj rsi Edhe rr k nder malcor, Me tagan shterngue n dor, Sikur merr plajmi me bor; Ek p prnot s ek, o jf ' Vs Sks d niSk e e hj i ' o j hj, M' t edhe trimi k marr turr Stkm stkecr m cr, he he ur ur Drq adk edl n a zl, i rh a ' t l K na Ml spt egal, jj ii ha jl Idht n dor shterngue taganin, PerU me u ndesh m' Rrushman Hasanin: P rs a ,f y e b . . o ip t s t r tz . Blprblm t m up al e al e e r. Tkese Bc aene, e hf ei t jf Edhe tu rrin vj t e nd en ue al.
.- Gishtat drejt...si namlija: sityta,gypiipushks. 590-595 Si hynr: porsi paj nusesh,t hieshm,t bukur. 595-600 Edhe rr k...: sht lshue.sht hudh ndr ...
590
595
600
605
610
383

Ki'n pas kn miq e kumar, Gjakun bashk edhe ki'n p D ve pr n Mlt Z, o jt aa a ' Krna Bc n sp iptske u jj ei ' h a hu Bashk me ulin, per me i pshtue Dhss Mrtt q ukst lhe u ' bei, i ih' su Pare t' mad m' s , me i z he hpin n Gjal a dek, laik me u dhn, Per njat t' ngratin mor' Bymbash, Qi kta e lshuekan laradash Atj n' Lesh, e e bkan dekun. l eBc,ske pe Bhtt ui ei hrl rj zee, Ki'n pas kn dy hasem t' Mbretit, Q kr d s iak' gzpn i ur ' in aei: Her th xh n, h pre tel e de er in, Gjue z t, niz min vra j apt a ja, Nsdgm kts ingal i eae o e ' jl Me spah e me myltazima: Hashtar, djelm kapisuza, Kahdo shkojshin, kahdo vjshin D grnikn nkiljhn y u jt ud u si. 615
620
625
630
615-625 Duhs s' Mbretit: mns,furs s Mbretit.- laik me u dhan: me u dhan ndshkimin.- Bymbash: oficjr i nalt,major.- laradash: kulihun, e rrotulluekan.n'Lesh: n qyt. E Lezhs. 625-635 zaptt,nizamin: policin,ushtarin.- degame : K.II,19.- spah myltazima: kalors i ushtrs turke e tagr mbledhsa.- hashar djelm kapisyza: t prapt,djelm kryekcyem..- dy gur njit nuk i ljshin: s'ljshin gj pa b kahdo ushkelte kamba
(kund).
384
LEKT
Prandej Mbreti dhn kisht' mer, Gal adk,t d m iznn jl e y e u. Edhe n' Shkoder Vali Pasha netre na AiQri, o hrt jt l orn Njat Bymbashin e Dauletit; Enehevtltm stkt bli, gty ela ' he ' alt Khns iha m ilgre st i dt j e iju: Pa ndigjo, Bymbash i Mbretit: Nitr dn t mskoh j uk ii i o js, Ramazanin e njinosh, Kurr bajramin mos e gzosh E haram t' kjoft buka e Mbretit, N' kje se ti dr neser mbrama, S t flodel m mr i ' ilj ili e ar, Gjall a dek kt n' hyqamet Nkm ibe t bj ePtnt u ' jn ' it aai, Q a zldnhlsp iai i q ala a o pn M' tyebe t' Lezhs e m' Kal t' Shkodres. Ali Qorri m' kamb sht ue, Mir sht vesh, mir sht shterngue, Mr drnek siu, i o hle Edhe m' shp a' i k k in cye: Fll per Lesh rrugen k msy: K msy rrugen me t' mdhej hapa, 635
640
645
650
655
635-640 dhn k. mer: kishte urdhnue.- Bymb.e Dauletit:K.II,32. 645-655 n'hyqamet: nzyreneshtetit,nduertshtetit.- M'tyrbe t' Lezhs: qmernga
vorri i mrekullueshm(per musulman)iL
655-665 mir dorn e k shilue: ekagatuekalinekuqtshals..
385

Me trqind sejmen permbrapa. Kur kann r atj kah xhamija T' f id m k kap A , ort hni lija Se f hj ht h d ja: ort edh s sha ori Shkrep kalldrami zjarm e shkndija: ud po bn qaj Kajmekami. Para e mbrapa i shkon nizami: ud po bn, me pvet k ue: Ti, Bymbash, kah don me shkue? M a t Dii,n kotgiu ' t n ' rnt ' jf jke M a t Dii m tpt Lz. ' t n ' rnt ' r ehs Fr p ibnuha topts ot o strt rme: K mrr gjam Kodra e Marleks: S k uhu aorx emlt e ' ste j rn ai, Tu,h dndt pe tlai. he st yd ei rj alzt Ns jn tpa pe Tvrt i a ot rj iai, Prm ur t bjet Ptnt e e ' iv ' aai. Nana e Beci d n de t el r, T dj spa terapr' hr, ' ya hlkt u rh ' i e K lut Zot e Shjt Shna Ndue: Dli be s jmt rehe in, r, e e ' rtu! Krkndl t bjePtnt u a a ' it aai, S d ape bgss na pai, i y r rj i ' jj lnt S ianie AiQri e ' jtn l ort Me d plume m' drras t' krahnorit, Teeheh sauln mst oort u jd hkl ' e ' bri:
- Me treqind sejmen: me treqind djelm mbas vedit,roje.- shah: thik perpjet.Kajmekami: nenprefekti. 680-690 si dy ar prej bigs s' njaj planit: dyharushaprejshpells.
660
665
670
675
680
386
LEKT
Ene fat psket tbri: pr lk ' uhv ' aort Kann marr shpatin tue fluturue, Dr n' v Blaj qi kann shkue, K at Buenen kann kalue, Edhe dal kann n' Mal t Z. Fl MlSai vjkn n sp. l i pst ot an ' h Edh Mili prit i k, Buk e kryp me ta tue d, Prips t ikst vl. os a ' ihe l Bri t mr kr nkih na urt ' i ur u st dl Psk,sfa efaafa uha or, jl jl. Am rn staj t poe ' rj y i rb, Ml Sai..eu q,tb, io ps?.s n i oe Nuk kam mjt kurr m' e mendue Se kt m' t kam me u tokue: Np gein me vtt s o rhm ' jt ei, S aobsa eskrei: i t iht hortt Bec Patani po pvet. J,p,Ml Saivt o o io ps e Jam, lum Beci, probatimi P j khn n ml eh tii o a te; ' l d rm Qet taganin m' gjak perlye. IaiBc et d ky m ky vt ei ' y re ' re Jn fl tia.P s j? a a rmt o i S t k skemt n a d i ' hu oi ' t h? S i-k rb eg egal? i ot jn jl
Pentarit.
685
690
695
700
705
710
-t' taborrit: K.VI,90.- Dr n'v Blaj: vmbiluminBuen,ndermjetRrushkullite 700-705 bishat e shkorretit:bishtepyllit.- n'mll: nkllef.
387

Po e pvet Beci me mll. Gjall me frym e sa me thn, Fae Mlta hr k zn, jln ii t e Nety slug d vtl t tah. grhe hln o ela ' rsa Vs mr m qt nstah e a i ' ii ehrsa Me t h sot q tas k t ' as , i h ahmo Kam dishrue, man, me t' p, S m t ps teidhr vl! i e ' a rqn e l Thue m p t a t ka to , e ' kue S ' bls,hkahslre i i aoh ers hiu, M neit he lhns itru, ' ir ' uj so i ebe Thue po e bn kortar-kortar, Kur t' a sh ve un t ardh of t ue : Nes,krki t idl pr dra u tj ' a aa Zoti i shps - miku a kumara Prm ipm eet spj, e e r ' u e hia Balo t i shu mnij shi het a: Edhe tu rrin aj tu nda e l, Lha bstnteelht ets ihi u ua T he' iaie dlaa ' ujt vtt akdl, E s ' hr t akt nua , i i e ' e jht, To m to pr vt p, rk ' rk aa e rn S t ih'kyh-aekln; i ' st ls s ai Njeksht, po, Rrushman Hasani Kur k p se Bec Patani Me at Mil Spasin faqe m' faqe
715-720 neshtrasha: K.VI,103. 725-730 tue e luhat: tujeluejtnshjdashunije. 730-735 E,si 'i her t'a ket njuhat: sitketmarrer.
715
720
725
730
735
388
LEKT
N' m r t k s s' Mal sh f l, ndy ' an eve t a Tri tiiayek na urn rm t dl: E lavjerr ato mustaqe Tj tj elq lq oe oe ee ee Tj tj drm slh oe oe ' ya, Huten vjerrun per nen krah, La prs t gai teiskegau lns e ' ' jtt u hu jk Synin zjarm,po, sa taraku, Tgnnk qt n ml, aai i l Edhe tr k shk e f imi u ll Kah Mil Spasi e doren shtr, Aj ur?s hbItoMlt'pmbr br in ai ht ii T ai ur! A po mahe? Si t' u ngurr Iape Ska epja nei rt hju ts gc S t,Ruh,p znBc, e i rso o ei Ney' poai ii jk i rbtm m, Milo Spasi, qi n' Rahov Mar i hec pushka e kuvendi, Edhe vr k turq manova, Si m g t po a k ova: e juej a atr J q aj n Mlt Z, o i te a Shk Shqyptr e kryqal, T ak nim eka t dah ' dh rh jtt, N bk en ky en bs t brae. ' u ' rp, ' e urvt
740-745 s taraku: skau,taroi(Zadr.). 750-760 pjtas ngeci: ngeliipm.- n'Rahov: fshataferTitogradit(Podgorics).-turq manova: K.I,105. 760-765 n'buk e n' kryp e n'b.t burrave: nmikpritje(sofrebes
740
745
750
755
760
389

Se un e uli, kur n Lesh Patem vr njat Ali Qorrin E i p' r Mb i ha m ret t s, Fl km dl evjn Mlt Z, l e' a ot ' a ' E per mik kt i kem shkue Tve reh n sp ikm n r jt rst ' h ei dj: Bk ems,rkjevn. u ih ai Shka k than Rrushman Hasani? Mn,p t 'rBcPtn, a r, i o e aai Mik t mir na paske zn: S eh ahh s j tet e d st st i u hn, Q s tiia khlt knast ' e rm q tel k hy Idht t at tue shke e: agan lzy Gyj epuj ri p p jla lma rh a r. Sa per kaq s' do me thn gj, Milo Spasi po ja kthen Prt gat lmtpst rmn e ' it ' ui oh re Edhe kungulli: pse kurrneni Ianpt stmn vs rni e ' hye: e e ed Aive,bs,dkr t jn ea i, Prno' r m uty, m no' gr e d i rj e hea ' d i . Aty at her sh u t' xh nit qek t urdi Merr e zier Rrushi kutn, K ' dhneh ekn phjl a i ua de an stel; E, ndersa Beci po shkrepte, M' gr m' unuer, Rrushi po i thot
765
770
775
780
785
t mikut.- Mbret.has: n'anmiqsi t Mbretit. 775-785 rrmen: rrjedh.- kurrneni: rrjedha,kulmi i ujit.Vro frazen:ku ngulli shkon gjithmon mbi uj.- shqekut t'xhurdinit: xhepit t brucit (Kurvelesh).
LEKT
390
MlSai:K Zt ' da i pst a oi i jl Natives,q aj t spj j r jth i te e hia Ah khm rie.'kes iLm st a ' rttN j e ui K premtue, qi shndosh me krye T' skapullohna kso potere, M adnhti q t m Ske ' o ar, i i ' hrl T vjhedai t m iamrs fo: ' s jlt ' ' rh lkt Po kam qf me t' b kumar. Per ket bes edh' un t' kam ardh, P iprjgirhvjn; o egej aonai Eh ze rvlnbei: de ir eoe rzt Nji revole Karadakut, Me ps numra , qi m e fort S' bhet pushka: e fal Rrushmanit Iae,m nmpe vdt p e al rj ei, Ruh a hr nippagai rsi t e j i rjnt A if l :p pt l s i , t ai i eiht M i l b rm s o , e' i i a 't aiv e Hlpnen tat t nigapi ol uu rj ' j jrn Leqe-leqe, prej t' permendunit Kujunxh, Tuke Jakova: Psqind grosh tan pare n' dor. Mne Bctmr eito adj ei er ht: Ndigi, Beco: prj tash mikut
785-790 Ka Zoti 'i djal: nvendqikamnjidjal.- t'm'i a mrrsh flokt: pert'a bm
kumar.
790
795
800
805
810
795-805 Nji revole Karadakut: nji revolver malazeze.- me ps numra: me pes fyshek.me naml prej vedit: me tyt,gryk,prej vedit.- pip telishit: pip t veshun n argjant.- Me 'i ilibar: me moll qelibarit.
391

Eh tjlooehs oa de e lgrs ' n Qite shndosh.Hajdni: udha e mar! Edhe u dn prej shoqisho'it: Bc eMl detSteks ei ii rj ujs Merr Rrushmani lakut t' bjeshks Snnzams zar ieh. yi jr i hri sks Zt psainai mlt o, ' ikt jtj ai? RutmUa daidai. rse k, jl jlt Rrustem Uka n' Qaf-Hardh, Me nja treqind djelm bar, K zn pia MlttZ, rtt ai ' Mos m' e ln me dal n' Guc. Kur, qe at p i shku zn , y o eka i S n Stek p bhjnm, e ' ujs o ae i Tue rrah topi edhe havani, Ka' e rrethueka Mark Milani, Me taborre t' Karadakut: Rrjedh der m' gi aj shkulmi i gjakut! Rrustem Uka m' kmb sht ue, Der m' Sutjesk k fluturue, Me treqind sokola malit, Pkgdel p pede a j ili a rnu. Krk dl n a vtl mlt u a a ' t eul ai, K brit t' madhe Rrustem Uka, Sa qi ushtuen male edhe suka: Nu,Ml be s t aria gl ac, r, e ' rn,
805-810 Edhe tej: pertej.-lakut t'bjeshks: kurrizittbjeshks.-si zharri i eshks: si
zjarmi i qymyrit,i cili perdorohet n fark. 835-840 Ngul...se t'a rrina: ndalu,pritmset'aarrijta...
815
820
825
830
835
LEKT
392
Me treqind e sa martina! Edhe tr imat n' lu t j hje , f an dh Pribehimvsta os rsn b hnj, N' dor taganat idht tue dredh Hut n' dor t u n ty j. at ' dj mta S fr lmhtia jn phjl e ot as rmt a stel! Se shum krenat dheut jan mjell! Shum pe s jan gji a rr t, rpla ndj ahi Kush cur veshit, kush cung krahit! Gjaku rrkaj ' po rrmen giat podit! t iznsttm ibrtt ' ' y yi aoi, S vfaikohaZtt i e jl jsn oi! Et udagaeuuia ' h jm lrm, Vrrima, brima e bulurima, Kah jan ndesh trimat me trima; T' bubulluen top e havana, T' shungulluen huta e shejshana: Thue po shmej Haramija, Vizitori e Metohija. VdstZt epedidel, e eh oi rno ili Euske lfaaynifli hrf ut t j il, Udnttpl epl, ea a a Edhe hna nis me dal.
840
845
850
855
860
840-85 mb vshtnaja: mbi vneshta.- hutat...tymtaj: nga flaka e tymit qi u del prej gryke.krenat dheut jan mjell: jan lshue aty-ktu si lshohet fara.- cur veshit: me vesh t
prem.
855-860 Metohija: malerrafshnalteVermoshit.- E u shkreflufta..nji filli :fillmbas

prendimit t diellit mni ,pushoi lufta.
393
LAHUTA E MALCS
KANG E NJIZETEPAR
NDERMJETSIJA
ARGUMENTI
Prhrm i hlsse de i gl i lmt t lf; ga, e eski olhm h jl i uts jk krena t kputun, gjymtyr, trupn t dekun, t varruem, ksula e kapica t tretuna, huta e novica t lanuna shkret, shkrumb e flak. Poeti lyp me s P. Gjonin dhe e gjn te Pasha n mledhje me Kren e Bajraktar t Malevet, kah parashtron gjendjen e mjerueshme t lufts e nevojn e ngutshme t nji armpushimit p r t vo r t d k ni , pe t sh r e t v rr em d e p t e r ue e u t r e u a u t h er ' bjt nder mbrapavija. Fjalt, me urt, t Sherbtorit t Zotit nxan vend nder t pranishmt dhe Pasha vet e ngarkon Msnrn e Pqs t prqtt tk Mr Mln pr t i lp eh ioai a, aaie e ak iai e ' y de a i p q i F t v n i r b t b rd n s op d e s o u t j l im n. ra i en j u a h hk , h h qn e pe rotrt q s i dht nst pr lgn e Mlzze. N vn rj rgai, i ' ae, ie e ou aaevt anmike u njofton rojvet qellimin e takimit me komandantin e tn. E ln t klj. Kpt t saora e Mru, i cl e pe ye a ao ae e htrj akt ii rt bjrstdeianijnfa. uaih h dgo jln
394
LAHUTA - Kang e Njizetepar

Bind v i ma asi s si n Frat k ik m d i bh et, e, lazi e ji atol un ej ndihm Turkut, tuj lan mbas doret kryqalt sllav dhe Knjazin e tn, q, s mai, ihe eh a gy Sqp. Mstr ln pr ye i rmt st de i js htr ehai e n i h n h sh m p rg e e d , m as p a e t v r m et s j er e ti e j gj n, he b i un a ru v ' pritte i lutet Komandantit trim per armpushim. Mbasi nxierr kt, i dfo Kehiu sk s n Sqp Pitn Hxalr e a itn rsnkt hj e hin rf ohla Fretn, turq e t krishten jan nj para Kombit e anmikut. Edhe nji paralajmim i kandet me i a shti n vesh Mark Milanit: sht parakumtimi i asaj dit, kur Shqipnija ka per t dal n vend, ndrs Mali i Z ka per t' u perp nga Serbijant. Duhet Franeskani nga logu malazias dhe armpushimi fillon n t dyja a.Msaaine nalg n lgprt iugepaaye q nt ehtr gt g ou o e ' jt rn tn, i n asin e mram e lypshin, per t' u rahatue me Zotin; nders Nik Gjoni, me t, kujdeset per mjekime. Nderkaq Bec Patani trhiqet me njizet shok dhe hajnisht merr rrugn per Mal t Z. Mbas shum rruge kapet tek nji kull, rehe m aa kpstj, vt gh e ktc po. Lhn qj e rtu e r, ohie ah js oea lt ei t vathit dhe trbohen nder hekura. Beci dijte mjete magjistore per tu a myl gjn E i a dl Hn klts n hjt k fet bru ' bl o. e. aea aa, u lne ai p a , d e li h e i t r go Z je h n t f e g s p e n l k he d u on j n. g d in u en j j s m t miren dhe, tuj v plakun prpara, fillon per kufinin sqp. S kpn n vn t sgr e lson t mlzai tj e hitr i ae ed iut, hj aaisn u prst q, t ktymn t i klxne Kazt pr sk i kst ooi i hee, alot nji e ha ihe nj m a dt. Ne kt fa q s na pli u dl praa ni g ' t i dr o jl e e g yl e epr j djalo nga Mirdita, tah i laskruem e dihatshm prej turrit. Ai kishte pas hik nga etat malzeze, mabsi per shum dit u kishte pas b shrbim, me zort, tuj u bjt ushqim n vn e luftimit. Kumar i Bec Patanit, djaloi, ep kumtin se ushtrt malazeze shi at nat ishin qen bajt kah Nokshiqi. Lajmin e papritun i a dron Ai Ps e Kevt t uhrs sqptr, t cl m ni egj l ahs rne ' st hiaae it e j hr floe prNkhq tjln n stek Pe Tlnprrj. e ilhn e osi, u a ujs rl ui e oe
395
NDERMJETSIJA
Amanet, o mori hn,

T q evee k qlu i i jtr ile Em ive tksreheool, ' jn o rt kle Kah t' u end shkon rrs s' hyjzueme: T cle gst iPrn ' iln ihi eeds T arvs kpss Eprt ' aii u ' mii, Krm reebli t nrt: u e rz aln ' dii Amanet, a din me m' thn, S at k rq no ihr m p e ' a d' e e Kund mbi shekull njeksi kobi Qi p t bj me p ty sa o ' en nde M' at t mjeren moj Sutjesk? Shpat, rudin n gjak blirue Rrah per tok gjindja trinue Nime ter vru, jn bt, jti are Dikush shyt, dikush cungue, K tehe a terku, y u jk, j u ete Mb tok t' zez shtatin pushue Eanigr j,prnnky: sj , o e e re Garravxh, mrrudh kamb e krye:
1-5
10
15
20
rrs: rrugs, ravs.-T'a ravisikupss'Empirit: t'a caktoi, t shenjoi rrugs n k p e q ll s. u n ie 10-15blirue:l.-trinue:rrzue rrah per tok si trimat.
396

Kush carrue, kush mbet p krye: Kush permys, a prapt mb shpin, Rri e p asu np r le : erpl e din Perplas kamb e perplas duer Kksttnprtrhe: uz hai e etur Si njaj kau i mbajtun n' grazhd, Krt imrj tian ah, u ' re hk ' st Qi terhiqet e perpiqet Edh ep per t' madh gazep Khve spriprm dl! a jn hit e e a T,oZt t kohmfl: y o, jsi a Hokubt me sy me u p! KniiVta n ga l, t j hj jk Dekun pur, palmu m' nji shkj Me nji vesh t' curruem nder dhm. M pertej nji shkj m' dollm, NiiNeuhs dair, j jgsa, jl M ' t Pana msee e i ' lvjn, utqz, Rand shosho'in varrue per dek Tedspr eahtehe u hn ht st u jk Shkelvesh ftyre, hundsh cungue urril gjaku rrkaj tue u shkue M' dhm dermishen si dy derra, S d slianprfra i hlg ee er, Tuj u shkarrafend mbi dh:
30-40 Hokubt : K.V,146.- i Vthaj :nga Vuthaj,fshat afr Gusjet.D m'dollam : K I I 2 4 - iNjegushas:n a N e u h , s a n e m e C t n s e K t r i . 'i .I,0. g jgsifht drjt ei oortt'Plavnjan:nga Plava,fshat afr Liqenit t Plavs. 40-50Sidshlliga: si dy gjarpij t helmatisun.
25
30
35
40
45
397
NDERMJETSIJA
N mt sohqtk al, ' n ' hsoi e t Po. Edhe at her, kr Deka e tmershme, Ka' i d n n' j t' per s ermo sht et her hme, Nuk u bhet shprt me dhn Nitertp iazn jn jti a Frymen njak, e dek m' e ln. Shum e nana, ah! K me kj, Shum e motra k me u th Me u th motra per vll, Edhe nusja vesh n z S n Sqps n Mlt Z; i ' hyn i ' a Pes ek n a fsmjai s ' ' t uh edn Nikb,nikpcrn, j au j e aai Prbst cli mst gio ema ' ilt o ' jmj Noiivrum amst eho d' are, o ' stj, Shtangue cangull, trup i dekun: Se edhe kamben ti me thekun S'mundesh shpatit prej morije T'gjindes s' mbetne, e qi m hije Nkd t bj,j,prb d u o ' n o em h. Lmu per tok Shqyptar e Shkj, Sttsoh'nprt gal sije hrm hsoi e ' jl hku N' a l D k vlla e: t og eka znu Ke, herr krenash, keq shemtue, Trupent shyt rn krah per krah S acj ezzn ra i t t e rh Ndesa krenat, nper lugina,
50-55 pa i a zn frymen njak : K.I,6. 60-70eshtoj: heshtoj.- herrkrenash: rrallue krenash,kokash,prm kokash.
50
55
60
65
70
398

Rrokullisun nder rudina, Po u rrin grumull mbi ledina, S aorstnprgia i t oa ee ln: Se e pod nd r pl rica dhe it, e akr , T' jan perzi ksulae kapica, T' jan kryqzue hutae novica Mjell sht qarrja me tagana, Me calina e me shejshana: K' ya aj 'iaai t i slh ,te hrb Kdjnisrg,ed'ixud: ne j tu ne hri Gjalma, opanga, edh caruqe, Strajca buke, zhaba, duqe: E me poa, e me matare, E me faje e zanamare, T' mbetne shkret neper bunjet: Me bujrija e lodertija, E me topa hm nder gropa: Dyndu tymi r e njegull: Seut cn eteul hm r, ugl jgl: Edh muret t' u rrenue, Edh ulkoja tuj ulrue Tuj ulrue e tuj ungrue Mbi t mjeren moj Sutjesk,
75
80
85
90
95
399
NDERMJETSIJA
Q t h b sdziieeh i ' st o hr sk: Me i u dhimt minit n mr, Me i u dhimt gjarpnit nen gr ! PtrGoi Zt! ub ? ae jn, o ' Fl t Psap kst r il e ah o ih' r, Edh i thnka mar e mar, Tue e ndie Krn e Bajraktar: Si, mo' Zot ! m k p n, eq er Qi na me' n t' dekunt mbi dh Krye per krye Shqyptar e Shkj Me ngran m' ta shqarth e shkrab, Me ngrn m' ta sorr e falkue; Qi edh ndihen tue gjimue T varruemt per tok dermue Kush shitue, kush keq cungue, Zmra gjak, po, me t' pikue Pa mjt kush nji ndihm me u a ue: Ke perbll sogjet vendue Nuk ln vizen me kalue. S aa bra nkjn cb, e t, ur, u a ua Qi kan mbetun nper kauba, Krye per krye me skraptha e shlliga Tue kerkue per pun t liga Per hajni e per dhuni; Prjn tia,q brnst o a rmt i urih,
100
105
110
115
120
400

Kamb per kamb e gisht per gisht M sot vtn lfknr e hk ' e ut a r, Ks s bs ks s l uh i ih, uh i u. Em koreeene kohj, ' t rg dr t ie P ufium jtnbn fie a rge, ee lj, Per mbas urdhnit, qi kan pas. Pr kur d, bes , s' k gia rkun a s, Eh h fj p,pr Ztt de st a, o aa oi E kori perpara robit, Me i ln t'dekunt permbi dh N' d t S pta , n d t j n s ; ash hqy r ' asht e hkj S eh n hl t vrumtm iln, i d ' al ' are e Pa u lidh varrt e ndihm pa u dhn. Prandej vet kam b pleqni P udkjv s h ut o u ue e st r E Shqyptarve u a bn shani Fill me shkue un te Mark Milani E nji bes me t me v: Q drnsr m frlu, i ee, e efle H l iiD i o 'k t i l e y l r t sm st e f l u , Shka Shqyptar e shkaf Shkj Mos me u nguc, as mos me u ng; Por me rmue t' dekunt nder vorre, Prm brt siumtn looe o e at ' hte ' lgr N l g r 'v ts i l . l o o et e eic l i
125
130
135
140
145
401
NDERMJETSIJA
At her Pasha kuvend ili: Bs,Ua fr mr p tu; ea rt, ot i o he Peprt dknet vru, s e ' eu ' are Gjindja motit bes kan v Kroe s ku s nei udhr, i t, i jt. Prandej merr k t' duesh me veti: Krye, Vojvod a Bajraktr, Gjit t' vij p na m m hsi u ar: Edh shko te Mark Milani Et n tujh s,n keq ebn ' a hes, e ' j i i Vt kbl,q t mj zjn e al i ' iai E t' sh pus dr n' saba uej hka h, Me dal gjindja neper rrah P psk n dr,p tin slh a uh ' o a hk ' ya, S kn n lfk meu , i a ut btn Per me bart t' dekun e t' mbetun, Na jem' gati me v bes Drm di p aninare e rt, a sj gtrs. PtrGoi neh m ltr ae jn, js ' i: S' m Voj , a Ba ktr arr vod s jra ; Por shkoj vetun me rrogtr E me t' Lum kj ft lev ! in, o due Qi kurr doret nuk m' k lshue. Pse edhe hije per mue k, Nder dy hasem n' mjet me r, Pushk e fjal un per me d: Prandej s' mundet kush me sh Se po lypi ndermjetsi
150
155
160
165
170
402

Pe Sqpi eMltt Z, rj hyns ai ' i Drq diat ns m gh. i rt ' i e d Edh Frati m' kamb sht ue, Mbathat kambve k shterngue: K shterngue ijen m' konop E 'i rub t' bardh lidhun mbi shkop M rotrt r ma vtt e rg i bs ei, K mrr rrugen posht shkorretit, Per me u pjekun m' Mark Milanin. Kur k mrri n' log t' Mala vet jt zez , K b z sge prs lru ojs e ' ag: Pa ndigi moj Cernagore, Qi per trim e deileki Lr t k vjt nm ezn, ag ' ot ai i A thue bn ti mue me m' pri Edhe shndosh me m' ue ktij logu Drt psiiMr Mlnt e ot ak iai: Se mue kt m kan dergue Komandart e ushtris shqyptare, Prnifat mdefr e j jl ah ot Me i a thn un Mark Milanit. Hq amt prn kot s ik, ii r, e ' jf e 175
180
185
190
195
403
NDERMJETSIJA
Edh fi m me et e ll bas j ja. S klji ks s eve e t amn uh ' rt Ks s eve,a ks s ene: uh ' rt s uh ' gt S' j tur por Cern re ! emi q, ago Se k bes e ke i nd : em' m ore I a kthen sogja malazeze Ds vah eipiilgt ii rst, rn ou. Kur kan mrrijt te Mark Milani, Marku mir Fratin e priti; Idadrn med eqt h oe, rn ii N saor,eipikf, htre rn ae Eh l m t lae d ii e lf, Tue e pvet me shum njerzi: S aih'sqp aFa li e st hytr rt t, s khvt,s khskt, e a ie e a hoe zhrqt a et. ' iai e j oe I u gje F i m r e ma gj rat a r: S jmli prjmSqp, ' a t, o a hytr Edh jam nji rregulltr alge s j n toi Klujr , i u a hn Emnit m' quejn mue: Pater Gjoni, Mrr gjithmon ve me pn feje; E kt dal kam para teje, Prm t lp n e t nezs e e ' y ' mn ' jri Edh n' men t' Perends
200
205
210
215
220
404

Nji t madhe nder bujare. Ree soe biaeje rg, tm, rj ar Plum me t' dekun jan e t' mbetun, E as s' po mundet kush me u gjetun, Qi me rmue t' dekunt nder vorre, Q m brt siumtn looe i e at ' hte ' lgr, Ke perbll sogjet vendue S' p l v n m kal o n ize e ue: Edh ksht Shqyptar e Shkj Kan mbet, ofsh ! permbi dh, Me ngarn m' ta shqarth e shkreb Orrla, shqype e kaubeta. Atu bn pa t unittjt, he , r, ' ga ea Me Shqyptar me v nji bes, Bs s mtt p nare e i oi: a gtrs, Q drnsr p flu i ee, a ile HliiDi m vzlu, yl rts e eule shka Shqyptr e shkaf shkj Mos me u nguc, as mos me u ng: Prm dl gidane ra, o e a jnj pr rh P psk n dr,p tin slh a uh ' o a hk ' ya, Si kan gjithkund ka mbetun, Per me bart t' dekun e t' mbetun: N' v t dek tue kon orr unt is,
225
230
235
240
405
NDERMJETSIJA
T varruemt prap tue mengjis, Teifru m st ebr. u oce e hj ae Kjo Par e u r s ptar ija sht is hqy e, M' a k dhnun fjalen mue, S ktbs gd h m ev, e e e ai st ' Dr me neser tuj ague. Pd t,ts,sk p m tu. ae i ah ha o ' he T' n moft Z , 'or i beku dih oti e Q kapn iapseh, i sj u ak i I a kthen Marku me njerzi. Edh mue m k n' ket bes, P no' zie,p nare a d i hbl a gtrs. Vs ' gdst m t pe e e i j eha e ' vt, Nkot s htis k m t me 'jf e ar ' a e ' bt: Si kjo pun mundet me kn, Q,t ikhen t kih i i stn a ' rstn, Me kryq n' dor e me kryq n' ball, Turk n' n m t me na i d ? ut dih i al A m mir ju rob nen turk, Qi k kn gjithmon terfurk M ur spnsem uloi e hi e lmt, 245
250
255
260
265
406

Mandej gjn jue me u grabit: A po ortak me u b me n, Terjdk,geF, u ut oe ih E tue njoft per Gospodr KjzNkle,ti bjr na ioln rm u, Dr dik edh ky Shqyptr ? I a kthen Frati mar e mar S k hj p r' Mstr i ie ' i eh T' u ngiatt jeta, Komandr ! S krkn,bs,s h naa e urud ea ' st gj, Me h t nde k o fj sh t m j i ash r s al ' dha a: Pse ka shkue bukur do nat, E nper shpat t' varruemt e ngrat Jn teut noha pru a u h, dst, e j; Pra famemsm atuj o t jl u o ' he, Mos m' a thuej as mue as kurrkuej, Se un me turk kam dal n' ushtri, Per t' luft me Mal t Zi; uem S s h g bs,aofa e ' st j, ea j jl. U,zti n uhr kmdl, n on, ' sti a a Jo me turq, por me Shqyptar, Tr at khe s jn gihmr. uq ' stn, i a jt a Pse, si t' ksh si mu dan tn , hame , Sqpi s bsktt gihekn hynn ' ahu ' jt a; Epadjt gihd t qnrj, rne ' jt o ' idom D t qnrj ed t lfom o ' idom o ' utj, Do t' bhna kortar - kortar
270
275
280
285
290
407
NDERMJETSIJA
Priften, Freten, Hoxhallar PrSqpi j,p;a t vt e hyn. o o s i e S k dntpebjnt, ' yd o aoe Prt zerntri ii e jru uqt dnt ; Por per t' shtruem Shqypnin e shkret Pak me thn dr m'val t Drinit. S prkht nittZt jtn! a e st ' ga oi ee Eh u Fai ta t vree, d n rt, hm ' ettn Bashk me turq bj flije vehten: Varem n' krrab, lidhem n' vargoj, E Shqypnin un nuk e lshoj: Nuk e l , a s um, as pak, shoj s h Prp t b t,Krdk e a ' aaa, Pllam per pllam me e l me gjak Pl t:k toUjli ae i ht nil Q niFa sqp,icli i j rt hytr il T kt p,s ni d Mr e e j ' o ak Don Shq s m i a v gi n m' ba k, ypni ' ' r Aj me ngel si pushk pa ark: Droe n mei t bsai: odlc ' jds ' otnt S m t a itgnt i e hn, s aai, A izt ifs s mjai; s oi uhs ' ednt Prdsk s ht m sprh o iha i ui ' had, Si n po v r mb g , jaj i jer i ardh Vmst toe s niFa e o ' hht e j rt Paska ndj turkut per ngiat
295
300
305
310
315
408

Edh at her kur ky me tjer Psknn dr,zamnn g uhe ' o jri j Po luftote per Shqypni Jo, zotni; pak m kadal: S s h g bs,aofa e ' st j, ea j jl. S prpn q t p m tu, a e u i i o ' he KjzNkl n m iustu, na iols a e hre Brimr pek qlu, ur i s a ile U nifade m t klze n j jl ij e ' alu: Me shka m' dn neshtrasha mue, N' mos i paa mendt mbi hatull. Ml iZ ek ' vr m sptl. ai i a i or ' haul Vn s t fav t mj: u hj i jle ' ia S d t vj,p,lmztia e o ' i o u onj, Kh n t cle sqpaia oa ' ' iln hytrj Zoj m' vedvedi k me dal; P r 'f lf j ip rk tf a o ,m a a 'nt e e j l , Mal t Zi m s' k me pas: Srivl d t ahma eb l o ' ubs, P kyt det,p kyase a qr ' rj a qr ry. Serbin shqype k mbi krye: K prt ln k ' dt p s, e ' y i i a Khlt n rah p,tet igre tel rst, o u ' ry. S khhcen seullda e st et ' hkl or: Ulu male e oju kodra. M giht,ta' pa n Bla; e jtka h i lk ' akn Faamr,a dre s bn jl ot s asm ' a. Ksht t F i, e u n me s e, ha rat is hku Mark Milani, 'i trim drangue, 320
325
330
335
340
345
NDERMJETSIJA
Atij doren k shterngue, M fat mr teeprhne e jl ' ia u esedt, S o n ii h 'k n e iz t iq s t v t . U dha urdhni nji her sogjevet, U lshue zni mandej logjevet, Duelen gjindja at hera podevet, Vorruen t' dekunt, mbetun stomevet, M' vigj t' varruemit barten rrgevet, Sqpa t vteSejtt vt, hytrt ' e hk et G i hs i l 'l o o 'v t j t ec l in l g rt e . PtrGoip ive sptt ae jn o jn hai, Me at Nik Gjonin e Kastratit, N' nm e n' z ky per mjeki: Lyp e thir gji hkun n Ma , r t d ' lci Frati rrf e Nika pr: Voj gjinden Pater Gjoni, T varrumt sher nik Gjoni, Si t k n, si muha an: sht med Dlirju varr, vnju mehlm, Pa kqyr fort se k po i dhm: Per ngut P6una ndryshe s' bn. Ksht Frati tue bekue, T gal et dkntelgu, ' jl ' eu u ije T' shituemt Nika tue sherue, Frm fagihu teid oc e jl jtkj u hn, Ul ushtrija buk me ngrn S a e-s a ee t e a t j t j e a- t , T gihrehu ma fss t vt: ' jt rste bs ieh ' ea N' k t ven Bajr art rye dit akt , Mandej Krnt, mandej Gjobart,
350
355
360
365
370
375
NDERMJETSIJA
Me djelmni e me Vogjl, Mbas kanunit n Malc Xuer pllo t m rak en ska e . Tue i kaluemun dor m dor: Xueren buk, xueren laknor, Shpatlla mishi, kurmagjak, T kh ms dri tah nispa ' stnt ih er, rs j hlk Hudra, djath e harmagjik, Qi n sht ca e nde c der raj r alik T spsm vd uk'nps d ' hi e ei i a hn, Edh zun at me ngrn, Shoq me shoq tue biseduem Prt v eprt sium e rm e ' hte Eprsk n a dt k'np e ha ' t i i Kah dermish ishin me Shkj, Si at derrat me harusha, S q dih i nml efsa a i rd ' ai uh. S knnrn es knp, i a ga i a Jn u rmteknhenrq tb eh lgr aetia a i deaedlooe M At - kt neper terthore: Me il gropa edh hendiqe, Me r e la e m z shti rxu nd e n qe:
380
385
390
395
400
-Me djelmn : organizimi mbishikjues s Kanunit (Shal). 380-390 Plloskat : shpatuket, shishet a poe edhe en druni. kurmagjak : bae e punueme me gjak e vjam. - harmagjik : nji lloj ambelsine, ku djathi nxen vendin e par. calik : strajcatvogla. 395-400 tabe : fortifikatevogl. - neper terthore : K.I,294.

Trimat mir tuj u shterngue Pa n ensr m lfu, rp ' eet e ute Hliidi tevzlu. yl rts u eule BcPtn,' zgptii e aai i o ert, Nie so m aehiqt jzt hk, ' ns i Njizet shok, hekur me br, Znin pushk, synin rruf: Mos me u a dal per vrap shkerb Edh u thot Na, se k l : em' Terrnakop s' kem' ngul kurr m' dh, A zn stq,a l hnie s hie s i edq, Ne v pm, ne ki hardhija: Hajr s' n k p kur s a: in a r hpij Ve se vr me Turk e shkj, Edh ndesh gjithmon m' bel, Kahdo shteku na k r; Jo po him me il llogore Neper kto t gristat rrmore Per me u struk prej Cernagore: Tu s vjMli k hl he e ot acs al M h Lktn dprs gal. e i e h e ' jli Se un nji pun e kam pleqnue: N 'ztvtt kt bske a i e, u ahu, Fl m dl ts n Mlt Z, il e a ah a ' i Me r p k m' n i b , lak und do' agt Lop a q, a d a dh hn , Skd kot,eh no' str: hao jf d d i hri
410-415 Terrnakop : kazm,kazm. - Ne&ne : as...as. 415-420 t gristat rrmore : brjatpjerrtafaretdhetthyeshme. 425-430 shtr : berre timta, por ma fort t reja (ftujak rrunza).
405
410
415
420
425
NDERMJETSIJA
Gihit vj n trz, jts ' i ee Se nuk rrnohet me buk that ! Peeh n pstlfaprt nit s de ' a ut e " ga J m su s ' dt ad, o hm e i i Se n kt m kush me s S p n se,j !P n m ' o a hf o a a s Mala t t e llog , zez abe ore Qi po ngrefim nper kto rmore, Me gjith shtiqe edh hendiqe Po t i lsh me male e suka ' ojm : Ke n mbrapa s' na vjen buka, S n ve nzl a tgi ' a jn oul s aj, Priuhrss Mltt Z. os sti ai ' Malazezt edh n' ushtri, Ta,kndl t gihuj, hm a a jt ni Ksht qi mbet ve u kan n' shpi Pe epaaeroul. lq lk rpli Uevne eh id, n edt d Ke do mot, kam ndj n' Mal t' Zi Kur pa r Mbretit hasi: Kt edh k kush me punue. Per Tyn n, mir j kah thu zo' e. Pin,Bc-o p uvne rja e , ou:
430
435
440
445
450

S' kem' pse t' rrijm m kt har Zhuk Isufi at hera z, Snin gac, mustakun h. Edh trimat p' r udh jan v. S lv uqs nprPr. i a jih ee a Lan suka, e lan kodrina, Ran nper rrege e nper lugina, Duelen ashten, gjeraina K bn erdhen neper stina, Nehtbe,aietn: jte ru h eia Kalojn mrizet e Sutjeskes, Shkapercejn majen e bjeshks E teposht nep' r ato rrmore Shkojn e bin n' at Cernagore, K kst psnnitrhr, ih' au j etoe Nitrhr m ' fsoe j etoe e i uhr. N a fsoeniktn, ' t uhr j aud Ih'ktnis gihud st aud i jtkn, Sp egiesaa taa hi j tn. bn, Pee srm vtn,diha lm, tee iha rtn: E kah fundi do livadhe: Mbi livadhe 'i shpi e madhe, Kull dy ketnash guri s' dhenun Dymdhjet pash giat ballit endun, Me katue e me hajat: Nen haj n tue nji sht at der rat; A f eiz t h i , t l t o iis p s Rj egidseh ebgi, o jn d ats
455
460
465
470
475
NDERMJETSIJA
Para sh pis, n' ka lamo hte, l qis Vtin lak rehe ihe ah ' lja rtum st, Treqind berre mbrenda kishte: Treqind gala peshtarake Me njiqind dhi guracake: Tridhet oksh me ardh hanori, Qn otmln dt koi id k ae i jr Qn brdih n vektc. id ar rt jt oei Fl ktsp msek Bc il e hi y ei Me shok t' vet, kur na kan r N Mal t' Zi, edh kan p Per kundruell katundin shkj, Njaj fu je nje h p n, shor s er Hj emltq kst zn. ia ai i ih' At trimat kan zn vend E t' kan nis me b kuvend, Shoq me shoq tue biseduem, S m ir,s m erehe: i e i ' rtum Kush m' i u av , kus m nd m' prit it h e j : Cli stkm r m g ilt he e e j: Kah me hik e kah me rr, Po u pna me hik. Cnae a hr,knfk, igrt t e a i E germuq e kamandores, Kush zabelit e kush rrmores, 480
485
490
495
500
480-485 n'llajka: ntrinagardhi,nnrlika. - gala peshtarake: dhn,deletmurrtanga Peshteri, i permendun per kullos e gj t gjall. - hanori: deash ase sqap i patredhun. 485-490 kjori: arraniku,vendikuruhettambli; edhekantin,burgveneetj. - koteci: koshii drithit.

Kacaturratn'dor shterngue, Knns vti m iuare a i aht e fu, Dalkadal e me shum droe, S t k'nkn teskl mive i ' i u he b o, Thue po shkojn hapat tue njeh. Kr q,nsnqj m lh, u, e ii t e e Nihr t vgl mne t mde j e ' oe, adj ' ah Pst-prjt n'raolvde oh epe p t iah. Sidomos nji qn larosh N dr t vti ldprh, ' e aht ih e Kah ndien gjinden tuj u afrue T kreh,t keau, ' els ' rpte T' k nis idhshem aj me ungrue, Turr tue marr e hov tue lshue. S lhnqn ntnm nei i so i ae ' ir: Her m' kamb t' mbrame ngrifu qiri, Hnin n' pezm grise me dhm Grisi hekuratnper km: Tash rri e hidhu edh perhidhu Lsho perpara e bje permbrapa, K ldqftfrm klp, e ih ae ot e laa Klla hekr n' f pa it ark pu nue 505
510
515
520
525
NDERMJETSIJA
Nuk k sosh si me shptue, Hasm m' s n a pe m i u l e it hpi j r ' shu . Kqyr shka bni aj Bec Patani ! Kraih vti t br'e u vt st aht ' er , Ul kac p bas nji fer uk erm re, Me dhm ksulen aj k kap E tue e mbajt nalt me gryk hap, Ndo 'i vizh he e tue nde viz dh z, Nis l hit m i u ng esh aros ' erdh . Teep qei znettt u 6n, ue, Es kjmrnsei ftt i i bed tlt ue, K, struk m' nesh, ndj kacuk, M a nklh,a jst s udk s u ei s ah ' u. At h Bec e qa Sta B er i j k reci Hin kaleas nen hajat, K ken ndie se permbi shtrat, Stu ' luv emu m pa, hre i kr ii le e lf Fedks ri egra: jt iuh rn eht NiSkpa,imd s ' ta j hj lk ah a i rp Slug lhevtltprb s, hln su ela emi Me nji hund si shpuer ngerthye, Qit zdragush e alltinen krye Vjer fysh t m kap ll t k e , r ek ' tue ' ath ders Si at dhmt e lmashket t' kulsheders. D lno s lhj m kpul, y agj i son ' arel
530
535
540
545
550

Kur t' a marr pushka kundruell, Dy c ilas t i shk gjak urr h ue ue u: Ksht jan lshue Beci edh staku M' at t mjerin mor Shkj. Q grit p iad i ehte a Eq a adr s ih'tep, i s ner ' st u S sk a hr iheteege e ha t e st u jt. Nihr Bc,nes fe j e ei dr jt IheSka,amtiak te st hju r rt Eh heh lr n nikb. d jd ag ' j au Zgjohet plaku, don me brit; Por stak Breci me nji rub Gt iri,n gj teiaqt, ai rn ' o u i Es eln j,m psa ' , o e ikt. A hr ldpau t nrt t e ih lkt ga I a kan duert me brez mbas shpins E tue i grahun m' tund t' martins E v para me u vat n il hin: N' fishkullim at edh thrrasin So evt emaidsi hkt e, bs aht Hojn kumonen edh skjapit, Dhn e dhi kan ls ue p rra t, h rej shi D d t h e dr jt S esk ufs e utj s Iknnsnhjss beh a iu ie ' jsks Neper hal e neper ah;
555
560
565
570
575
NDERMJETSIJA
Nipi eter ga, jn rj jti rh Rrug mbi rrug, e shtek pa shtek: S aobsa ne skre, i t iht pr hort Krt imrizuege. u ' r i zjt Mbas si s au s e t u dr sh hkj hkot ue idh , Me shtup n' goj e me duer lidh, Dr qi kap at j n n c a a ' ak T Shqypnis me Karadak. Kur kan ardh e dal n' Shqypni Edh berret paten h Bukur kthellt permbrenda n' bresht Prej ka Sh u s kis pse me u d t, h kja ' ht' resh BcPtn,nis -xih, e aai j hx K t pl t: H ll, mix ! hn aku all h Pse pak san t' k tun de em' due, Vti ge tet skene ahn jjt u ' hrtu, P n ps t ga a vr a a a i jk s ar, Ne pr mik, ne erzin marr, A ty v,a let kf, s he i s uj ui Vepet Skk l, e s i hj Edh bn hije mbi dh, Per shka faj kurrkund nuk k. Por mos kap mni me n Pse kjo nder mund t gjj gjithkend:
580
585
590
595

Le lpt p to m rn.. phn o, o hn, e ed. Ve nji pun, po, mbaj n' mend: Se mund t' rrim na me duer m' i, S hrkjz iMltt Z, a e nai ai ' i To me vn e me raki Eahujr eh klp st em d la Po ngreh top, po dynd ushtri Edh del e bjen n' Shqypni Jo per t' mrrun dhn e dhi, S n mrt ikm t; i a r ' ei Por per t' sht m n Shqy . rue un ji pn Prprt qt Sqpa n rbi o e ' i hytrt ' on: J,prZtn lviZtt! o e oi, ad oi S s mn t kt n me ns fr gdt e ' ud ' e ' jt eh a oi Drq m k n ms t jsm i ' ia a o' ' ei, Esoh'i cr'nevtr hso t a oes Vendit mos t' i a kem' na shkulun, Edh mbyll deren me ferr! Khik t eek slre st hn, hiu, Edh ln e k me shkue. N t j l es id a o h 'a of a q e' j l s Del prej shkurrjet me nji kosh 600
605
610
615
620
NDERMJETSIJA
Ngarkue m' shpin e 'i spat vjerr m' krah, Pa p k n d pa t n' sy , ush ' or hik lah E pa ks ul, qy i m' kr qar , ye: Koparanin brrylash shkye, Dy kapaksh n' parzem shperthye: Pasala"temrm na ni ls hlvrr r ' j' T p ii et p thi ' a lk ' a er: Pulpat njesh tan gjalma e zhanga, Ster kpt ester oag: hjr ua hjr pna Udesteketloi j jri rj lmt, Grihde egrihfy evst ur evst tr: Mos me mujt t mjerin m' e kqyr Zemra n' bark per pa t' u lmek Prsk dt s kst he e ha ae e ih' jk. oe!ibie Lktp r iei Mr rtn e ' ' hr. Noet uj prjgiimei dr ' e! egej jr Brim t" L et k u tr ue, et ekv a' isht Hutatm' parzme q' i a ki' n v. S ' iMria kmqlu, e i idts a ile L n M , n B jrak t Spa , nel ' a it Nm sp n at Klvt dj e hi ' n ' aiai, Mark Nkoll Gera mnit m' quejn, Zz evdt j ete ruj ea ei, o j' ke, Kumari me at Bec Patanin,
625
630
635
640
645

N kes ni iakn znn ' j e de ei i: Q AiQri a ptv i l orn j a r, Krptdl k n v t p v u a a y ' ' a Me ue Becin lidh nder pranga, Prq sdikdhtkna o i o noe eg K a dt m ht ipniru e t i ' u uo ak. Po a thue ti j, kumar Marku? P itoBc,teiuare o ht ei u fu: Kumars doren k shterngue, E jn fl fq prfq, ' a a ae e ae Si zan nd r ba qe sht ati e jra T Shqypnis. Mande' e pveti: P t k sel ktjskrei? o ' ' jl i hort Shka t' k hje e pr n ke d dh ' t h Me sharrue nder ujq e Shkj ? Ve rreziku, lum kumara ! Pers sod, me kn e mara, Un me u gjetun n Shqypni M oem cp,em pagesp, ' k ' o ' ln hi K m l Zt et Prtem. ' a oi ' a Por shk se rr k i z a ezi u M' oi me u vr me do shok t' mi, Eh dl ers n Mlt Z, d oa h ' a ' i K vendue kje me 'i zotni Ek skeep d mt. hu a o o..
650
655
660
665
670
NDERMJETSIJA
Shkue do mot, eh ! ndihmo, Zot ! Pra tprkq m t. o s ee e, e hn.. Ve sa mos me mbet pa ngrn. Kr q,ts,q lfaunek, u, e ah i ut dza Vnem kpnreg -beg, i ' ai rza jza Edh m' vn per mbas urdis, Per me ue zah usht : ire ris Nata e dita mue me m' shkue, Si po m' shef, me kosh ngarkue. Mir p s e u hik u kam , o, end n , Jo pse lodh e merzit jam; Edh mrr kam gr e shkam E pershkue jam nper kto rrmore Priiiinprskre os rq ee hor, Vprt adem udfu. e e ' rh e ite Si S ptar q k m' q ue: hqy i e ill Se j Shkj sh tue u rret : ue au t hue Per mba be qi kje v. s set Prt dknet vru. e eu ' are Mark Milani urdhen k dhn Q m ' hr uhrj etn i e i e stia Me u dynd sande prej Sutjesket;
675
680
685
690

E tue u shtrimun per rrnz bjeshket, Para drits me ndjeh n' Nokshiq, Prm ust mne n krq e e hi adj ' ai. Prande', asht si m' duket mue, Duen Thek kambt edh shpejtue, Punen Krenve m' u a diftue; Perse ndryshe, vet po drue. Se me shkue puna fort von Mund t' sha j k u rija e jon . rro jo sht Ksht tha Marku. Me shosho' in At her trimat bisedojn, Edhe djn qi Marku e Beci, ZuIuiena SaBei hk sf jj tk rc, T' ljshin shokt me plak permbrapa. E t' u nisshin me t' mdhej hapa PrStek,ektdeh e ujs e rdi T' K ndar t' M oma it alit t' Zi T iadfosi m nihr ' itjhn e j e Ali Pas e K v tj . hs ren e er E pse Marku s' kishte pushk: Ep psk,s n ml s n fs a uh i ' a, i ' uh, Sido n koh t luf , mos ts Pun e vsht s t me sh rru , ir h kue gs
695
700
705
710
715
NDERMJETSIJA
Ksht i ep staku njat zdragush Me fyshek e njat patllake Qi 'i her Shkjaut per nen rradake I a muer Beci edhe u dha krah P rq t k 'f r s a o iS a un e r 'il : Pse, tu u nis s t m be , e un hok e rre Psk ealia ze pe fre uh lt j ir rj er, K aoBc ' hr itei t ei i e rt, Eh imr t dj m vt: de r ' ya e ei Psknn ka,ali n slh uhe ' rh ltn ' ya. Marku at her hjedh koshin n' tok, Edhe niset me tjer shok, Neper bjeshk, me dal n' Sutjesk. Kur n' Sutjesk trimat kan mrri T Aipsafl knh e l ah il a E i dif tojn si Ma k Mi i r lan Uhrss vte a bn, sti ' e mr j i Me u nis naten per Nokshiq, prm ist Sqpa n krq e e hi hytrt ' ai, Ruaestq tjuzn, rg hie u T'uast rehnem u hi rti n ' n.
720
725
730
735

Ali Pasha m' kamb sht ue Krn e t' Par aj k bashkue E t' kan nis me kuvendue: S 'iab e 'iab , im et km E ne e mbramet edhe kan d, Per Nokshiq ata me ; Por tue e l n n i fo de nu j rca Treq vet n' Sutj d n n de, ind sh esk r ' a Me Prl Tulin, Komandr: Triints to h tah ! er a, hn, st rttr Ksht punen dau Parija, Edhe naten vija - vija Per Nok shiq u nis usht a. rij
740-745 Per Nokshiq ata me a : tnisen,tdrejtohenperNokshiq. - tue e lanun nji forcade : tuj lan nji fuq ushtarake ( nji grup tarmatosun). 745-749 Terri i nats, thon sht trathtr : dihetsenterrinenatskurnjerzijakrkon pushim, ndodhin tradhtt dhe shperdorimet tjera. - vija-vija : rreshta reshta.
740
745
LAHUTA E MALCS
KANG E NJIZETEDYT
TRINGA ARGUMENTI
Natn Mark Milani rrethon Nokshiqin e paarm. Ushtrija sitr, na Stek, h pr ru kh pzcoe e rj. N t hpae g ujsa st e rg a oiint ea zbardhun t drits tet taborre malazeze shprthejn sulmin mbi pplsn sqpae t fhtt Giha uha, q dei kla e ouli hitr sai. jtkh str i jgn ult kasolla, plaqkisin e vrasin; malazeze t ngarkueme rand me r a e t g b u ; p eq e f i q h k ; s a t t r u a, q r q ra it na l m , i un ht z u it n marrin malin. N gjith kt mner e trishtim vetm nji kull e b r h d k r i n k m e qe d q t ty , s p rh r n a d y at sh r n a b t he e m i e e , heshtimin e agimit. Nji vash q del n oborrin e shps dhe duket m e hehe s dia e nte, trjk vete e atrt Pr sj a ism e rt ajs he rjjn uoi. aa a Poeti i vjen me dyshue, n mos e re tue qen vajza, x miqasi me ndonji shkj dhe e pret kte te dera. Kujtohet menjiher se e motra e Curr Ul Keqots sht bij malsije dhe n zemr ndryn vyrtytet mskloet vt fsie ahulr ors ink. Tring e quejn emnit Vashn, q jetn e rini ia kushtoj t vti vl, ts ni ve n t stum pe na vre m Sk emt la a j jt hree rj jj ar e hj. Per Currin motra blen bare e thrret doktora, mban shpn e marshtron gjn, punon tokn e prwet miq. Varret ia lan me lot t sv,praornoe dt m te.Njraessm ege t ye o t adhn i jtr gaj the jn
LAHUTA - Kang e Njizetedyt

sutn n se e fni. Sdn krj pr sk h tj noh, mei att udt 'i uga e ha st u dd sd q Tig se mr ftn q e pe ae e vni. Ko dn t ao rna hf i ai, rt t edn j o sfe n vj, pr dsk i ne fye. Kjei i t vlu, q hrj a o iha a xn rmn uds lat p i m s n n sh r ti e d , f t i sa r i e s n rr e , o a by i t a n ek s a i j ob n h d u me marrja, q do t'u sjellte eshtenvet t bekuem t dekunvet, jan kjie, q e nrdi. Akht pr jt q i fl Zt, pr dt q utmt dyhn noe e e ai oi e i priti; kujton nanen, q aq fort e deshti n jet e e thrret; prgjegjin gjamt e vllaut br votres, zhurma e vigma e anmikut perher ,a ma afer. Hin e del prej shpijet, mshehet, mbyll dern me drang, turret te kryet e vllaut, dridhet, qan, i gitet gihsk faa Sk Lt e ne t mt bj t sutn t jtha jl hj. ot xt ors an mei fan jrmdet mlkj pla edrs,q ilncr m i ls ee h alo ulz raa a ikn e ra mbi krye. Biseda bhet perher e ma e pikllueshme dhe smramit Curri merr vesh se Sllavt jan n fshat. Qon syt kah ht, pr kt i traie. Selt n tern a fhn ktel ua o a ertsn ile jt n, sa hl d e m fj l : Zo n d e ta d p q r " e sh r Tr ng i h e a et " t or n n e a a a! p pi t . i a neqrn i vnn pr,ltt qn,dht,epe ept dz ii, a e azm ue, a ia rk, uh e ro pr vlu'p m s jt. Ts kjie tea vuln n rk, o lase a hj ee ah utm jr rle t u e v s s Cu r du e l e n r ue e v r . A m j a j rt a h . r i h j , dr , or os u te o vetm ? Harron Nokshiq e Shkj : mbytet n nji oqean mendimesh. Vigma e anmikut, tashm tek dera, e trondit. Qohet, puth t vlln per t mbramen her, i lyp Zotit ndihm e t fln ro htn de dl t dr. Guo Kkt m ni t Sk au, rk ue h e e ea jr ooi e j e hj hudhet kah ajo per t'a kap n dor. Vasha Sokolesh kthen huten, hjek gishtin, si burr, dhe shkjau rrzohet brs. Tringa shtjen fishekun e dyt dhe merr t terhjek. Nji plumb mizuer ia skuq ballin e gjan dhe bija Shqiptare, la n gjak, rrzohet te pauidrs prSke suben dr. rg e, o hjvt ' i o
TRINGA
T, o Zot, t kjoshim fal !

Ts,q z diam dl, ah i rt e a Pe Nkhqt p vtn rj osii ' o eo, Pj evglfr gio: ea oe ot jmn Mark Milani po lufton Mark Milani, Mark Milica Po rreh hutaedh novica Pe Nkhqtlkem lk rj osii a ' a, Kah Shqypni e Karadak Pa knns m ul sdn ga! rp a i e o ' jk S k Mru ' ti iru, e y ak, i rm atn Nat' n ushtrin e paska bartun E na e qitka kah Nokshiqi, Skre teuprhu s iii hurs u eske i rq, Maibs ' hr kev, bs ea i e j D ushtrit mos me u trazue, Hli i di pr p vzle yl rts e a elu; Eh e drha sae - sae d edk tj tj Neper gryka e neper maje, 5
10
15
5-15 Prej Nokshiqit lak e m'lak: skjmskjtNokshiqit.- Shkurres tue u pershkue si iriqi: kadal fort prej pengesave e drojes,si iriqi qi nder shkurre pengohet nga gjembat. 15-20 pa vezllue: pashndrit.- staje-staje: K.XVII,308.

Prej kah masandej mendote, Maiaaiibsst mrt, bs ft e ' aoe M' shpin m' i a lshuemun fulikare N' at Sutjesk ushtris shqyptare. Ahbfs s pe s ei st ea: i rj ' prt No'ihr oriilhhtlprt d e rl soe eui, Krn no idi t akt sdt u ' d' rz ' e oi Ndj har; edh me i qit Sqpa n reh es n krq hytrt ' rt, i ' ai Bercak edh krapuliq, Gjall me dor Marku me i zn: Nji me kthye n' shpi mos me ln, Qi me u thn gjindes n' Shqypni, Se ' kob bni Mali i Zi Mbi Shqyptar, kur me furi Aj pat ms Plav e Guci, Mbasi dor Krajlat e Mbreti Ik'ndm istu nnvt; i hn e hre e ei Me u a v kapicen m' krye, Gjn e mallin me u a rrmye. S Sqpa p iqtn dr gal e hytrt o e ' o jl Mark Milani, kurrkund mll Nkebj bs,ktfa u , ea e jl: S m iqt n dr s ik dl e e i ' o ' a As vet Mbreti t Stambolls, J p idlsdKjzNkl, o o e o na iols 20
25
30
35
40
45
20-25 fulikare: K.I,128.-befas: papritmas. 25-30 orrli: K.XIV,143.-Kur n' ndo' i driz t'a ket sodit: t'aketp,kundruen ndonjiferr.- i n' kariq: K.XXI,695.
TRINGA
Rreshk per buk e b sylah, Priet n' kamb e strugen m' krah. V' fi p,imeiekm e i rg, o jr a, Se ky Marku n' at rragam Tash po e bn Nokshiqin dam, K mbet tjeterkush nuk k, Ps no icl,d pe eg o d' ul o lq r S prt rjspnebgi: a e ' ut hi atn Tym per shpi pse mar burrnimi, Mbasi u dha n' Nokshiq kushtrimi, S n Stek ska kst dl, e ' ujs hju ihe a S Skatvni iak'fl e hju edn i a N' at Berlin Krajl edh Mbret: Sk m stt ve em sttht ve, ha ' ha jt ' hade jt Psknn dr ezamnn g uhe ' o jri ' j N Sutjesk rr kan unj, Zot per t' dalun ksaj Shqypni, Qi gjithmon hoq keq e zi, Kah po e ki ' b ta l i. sht o akm S a aouhrj ejn, e s j stia o Prej Sutjesket nis m von, Se u nis Marku e muer perpjet, N a Nkhqs k epipe ' t osi ' n rsjt Q avni ztm idl, i t edt o e a Edh hovin me u a ndal etavet t Mark Milanit,
50
55
60
65
70
45-50 Rreshk per buk e b sylah:th urijeteb barkutsirryp.- Priet...strugen : opang t grisuna...K.I,293.- n'at rragam: n' at shkamb , krep. 65-70 k en prispjet: sht kap end, s' k arrijt akoma.

Kur t bj me u djerg prej planit S lv uqs ne rit mrai i a jih pr rb ' urnt Jo qi tham un me mend t' mija. S eh ap t noleuhrj e d t o ' dlt stia E Sh nis, fo p e v r qyp rt un shti Se N hiqi ps n pa u p , oks hto lir Shpi dje e g ja rrm jat g j ye, Me nji Mark shqype mbi krye, Q m ik natt tbre i ' j e aor Tt tbre rf mzr, e aor, r ioe Derdh nper mje e struk nder shkorre: Njerz t lm, po, me arm n dor, rgn del cnlu n br, ej il, agle o T cltprnndrs t kanrt il e e ra ' rhoi Kan per zm ka ' g v t ! er i r orri At ve me vr, me pr, Me r plak si ujku n' Shndr: Me t' a rrmye, po, dhn nen km: M t ln h s hnnn lm; e ' i i ' Peeh imi' fakvni s d om i jl ued: Lufton vendi e jo Kelmendi. Jo, po pra: paska kn shkrue, Zi Nokshiqi sod me psue:
70-75 me u djeg prej planit: me u ul nga rrafshnalta. 75-85 pa u plir: pa u l n gjak.- cangllue n bor: tkurr,forcue 8595si ujku n'Shndr: si ujku n muej t dimnit(dhjetorit).- lufton vendi e jo Kelmendi: Banort e Kelmendit jan t perme ndun per luftat me Turk;por kta
-
75
80
85
90
per t' u a shvleftsue trimnn i a ljshin m fort vendit se s banorvet; kndej fjala e vjeter.
TRINGA
Zi me psue, keq me u shkretnue; Pes ns n qel m au s a ii ' il e ge Diaebrh ebssaai rt ad e ft Imri s t in gt ao, e ' ' dj ai Mark milani, mustakgiati, Eh uhrnm ' z lgt d sti e i uai N a Nkhq t ak nese ' t osi ' ' dry, Hvna t iak sprhe oi j ' ' hety, Per me vr, po e per me pr, , Per me djegun gr e dh: Fl n Stek aam dl, il ' ujs t e a Shqyptart per me i znun gjall, Me u hjek armt, keq me i shnderue, Knjaz Nikolls rob me ja ue: Knja N ls p , ke Ce ; z ikol , o tina E ma j aj ve n shk nde t der ina, M' s kapicenpetull nd, Dredh mustakun kacadr, Me u levdue, fort me u krenue, Me zn qiell e me zn dh: Se m trim se mue nuk k, Khbe del ehn l. a jn ili a Si me krisme e me zhaurrim. Me rropame e bumbullim Skunirehevtl s mlt hpt j rsp ela ' ai Pst rmrssae zli: oh roe hmt alt
110-115 M'sy kapicen petull nd: vkapicenmnjaninsynmadhsht.- Mustakun kacadr: K.VII, 114. 115-125 zhaurrim: krizma,qiepmali,kurrrzohet.- rreshpe vetalle s' malit: shistqi
trmohet ( shamet ) nga nji streh
95
100
105
110
115
120

Ksht ushton gjama ds e planit, Kah ushtrija e Mark Milanit Mbi Nokshiq lshon me furi, Vendit shkaperderdh flauri: S akra ne ar, i t obt pr ji Kr teip n klone a u, u ' uls pr r, T kt qt m t no' psktr ' e i ' a d i uha. E sikr njet gjutar, Me shumic qi dal per gjaje K na pleana orj, rs jj yl jj gae Larg shoshoqit hallakat Etekietehkt, u rs u ua Zagart tue ndersye p d, Prrehvni skj teel, e rt edn hon u Per me trm b a np pish ish t er a, Per me trm derrat nper ferra Edh shokvet, ngujue n' prit, Per shj pushke m' shtek me u a qit: Malazezt kshtu krs s' Nokshiqit, Spri frs luiii, hitn er i kr rqt Tevkt,tehlaa u ia u alkt, Hin me djegun tbana e stana, Me djeg shpi e me djegun gji, Me th vithnat me bakti, ka m pakt ne sp: alt e li pr hi K n it ,a j i k s , t j i t ' u i
shkambijsh n mal.- ds e planit: vrrinit e fushave.- flaur: si byku, qi hjedh era. 130-135 hallakat: K.XVI,127.- tue hukat: K.XV,10.145-150 Kt nji t: vozg, kade e madhe vnet.
125
130
135
140
145
TRINGA
Kndej nji zhang, andej nji opang, Tynedah,seat p rah, le jt hk ' a rt Kallamoq, grun e tagj: A-ktevno' f t t u r d i m Rtn sto anoj pa, hrj, dni lk Qi s d g me lshu p gj ' on jn e a ak: Me u vr don me Karadak, Me 'i kubure t' pa kandak, Nai s vru,ketme! jnt ebe rj bt Dyndet tymi r perpjet, N faen sknialurispt, ' lk ' hedj kq r hai Mnderet m' kamb me t' u ngri shtati ! Trm baktija mrrin malin, Hkngidamri zli, ii jnj rn aln Ngasin grt neper errmore, Djepat m' shpin e fmin per dore: T me evcr telte ' jrt oer u ou, Neper terr tue znun m' thue, erx,p,s naorkt o ro o i jt ia, Kur bjn hapin me shpejtue ! Rand me akla ngarkue ikat, T' giat omagen n' dor shterngue. Shko tue u g qy , ba vet jn rah , qet gti , Qi kan mujt me u pshtuem urdivet T' M Mil t. Q e s t ark ani jt tani Para e mrapa me t'mdhej hapa Shko e eja e g avit jn :
150-155 Me 'i kubure t' pa kandak: tpakoktdrujt,paqyt 160-170 tue znun m' thue: tujmarrmthue.- omangen: shkopinebarivet.
150
155
160
165
170

N nai,terntrt j' vt jte ui, Rsitf,emne ni eh u adj zt Me u grah kambve, me hitat, Qj br s eknznt t ai i a a: Thue se 'imend edh at vet I nteedet p,qj eske ' u ij, o t hrt, Se po mjt t Shkjau perdhuni Ndonji her me t' zn perfundi, Aj t' vn m' zmer gr e krep, Me gr t' pushks lkuren t" a rep T axer spri prgzp! ' jr hitn e ae A-kno' pa imeu, t t d i lk btn B dyfish e m' shkop pshtetun, Kalibo ndo' i kalam, Sie ru khhc tefh, hft rgs a e u s Me nji dm a kl per lakut, Brishtun kthetrash s' Karadakut. Edh tash e mbasandej Pe nifht n fhtpre rj j sai ' sa etj Vrrasin grt, sa kurr kan n'krye: Ah hik, dh, se Shkjau k msye ! E sikur, ndo' i kalam Tue kthye n' mbramjet n' shpi me gj, Rrug shko l t m' gur tue gj t s n isa uej Mbrend k struk t' jen zogjt me bujt, Trmshim zogjt prej lisash dalin, Enifse,nimr mln j uhn j er ai, 175
180
185
190
195
200
170-180 turit: frigsoje, treme (vetm per bagt ).- Reshi tuf: bani veni para n tub.- me hitat: me shpejtue. 185-190 Kalibo:m shpin, ngarkue n qaf.
TRINGA
Neper muzg fershllojn me flet: Ksht Nokshiqasit e shkret, Mbre nde s j qi e fj , nd r hpi a llu et Kur nper mal z Shkjau me djeg K'ahgidnnij tebi a st jne den u rt, Koder m' koder tue gerthit, Rrezga - bjezga m' kamb jan ue, Mbat e zb s kan qi , h ath i llue Gjn e gjall edh v para Vrap nper prroska edh nper ara Marr kan hiken drejt Sutjesks, Kah mendojn se terthuer bjeshks Kan me ndesh m' ushtri shqyptare, Qi me i mbrojt prejt frots barbare T Mr Mlnt zgtt skns ' ak iai, ou ' hi, Qi u r befas per mbas shpins. Nai,vrsnedhsn gsn rai iai, Njni tjetrin m' men thrrasin, Gjindes s' vet mos me u largue: Me u grah kambve, me shpejtue, Hasmit Shkj per t' mjt me i pshtue. Kr q,ska,s diade, u, e hju i rt ul Bn e s aj per kund ll, hef rue S s gidav jn n t hkn e i jnj ' ' iu, Bkihvtnts ik'nspkn ats iha i i hiu, S t knns a hr m st e ' ' a i t e e hi M gid t nrt eh m bgi ' jne ' ga d ' at,
205-215 Rrezga-pjezga: K. XXI, 675.- prej frots barbare: nga
mizore, e egr.
205
210
215
220
225
ushtrija barbare,

S m gujskrn lsi! i e jet heb ' in Kva' pa,aj nifi t r i lk t j m, Ke nigu,pre nidi tj j re etj j h: Dik dek, dik varrue: N nlh m prseternm pre j' so ' rok jti ' ru: Mendt e krs me t' u dermue ! Lshojn Shqyptart bagtin at hera, Hjed pla t n per fer hin ka e ra, Edh vrap hikin si era: Naiskre,ter rmrs jn hors jti roe, Kush i ur e kush terthuer, Pa kqyr driz, pa kqyrun gr, Vs t phonpe Skatmze. e i ' stj rj hju iur S t udabiaeuuia! e ' ' h rm lrm S t udagaepsaa! e ' ' h jm ikm Fiavrt nntgrht mj ri, aa eti; ktk enstfhj ia jj ue s, Fhjek pe ai gzpt! s jj r' tj aei Her rr e str mbas nd 'i sh p i uku o kre it, Mbas nd 'i st t mb ndo 'i rra it; o omi , as p E pr lsho m e n' pi t v i ap u and j k ' rap t, Shkaperc ledhe e gardhiqe, Edh zhduku neper rrmiqe, Nper rreshpoja, kodra e brigje, Pushkvet t' Shkjaut ve si me u pshtue.
230
235
240
245
250
235-240 Njani shkorres, tjetri rrmores: njani neuer ufrra,tjetri neuer brja t pjerrta.- Pa kqyr driz: pa kqyr ferr. 245-255 mbas ndo 'i rrapit: mbas ndonji inarit (Platanus).- ledhe: mure.- neuer rrmiqe: wende thik,fort t pjerrta.- Nper rreshpoja: neuer rreshpe wende me
rrasa.
TRINGA
Turit gjedhet e terbue, Bishtin hll mbi shpin shtangue, Hidh nga , m rrin sh n, en, sin pati Hingllojn mazat, shkrefin vrapin, Marrin malin dhn e dhi: E nji plhen nper ajri htneul q,pri oe jgl, i ez M na tmt auh t z e jt y ' gst, Tbanash s' djeguna e mbi krye N s t lnm p m s; d, ' e e Si na kurr me s mos pashim, Kahdo ardhshim, kahdo rashim ! K,q,sdose!m p e e o fh e P n dht s niSk o a ue, i j hj Aj po mujtka me na vr Per shj pushke, e flakad M n deu tolnt o e a jgn rli ' n, Me na i rrmye dhnt me kumon; Edhe shkinat e Cetins Paktt oam iav spns la ' n ' hi, Porsi mushka, e lak m lak, Me i qit tej n Karadak: Et utlsoem soe ' al hq e hq, Ato mrme Kollomoqe, 255
260
265
270
275
260-265 Me njat tym t'agusht: qi t merr frymn: rresht:ohet njegull, qi perzie me

nji tym t'agusht t tbanave(kasollave) t djeguna e nd (shtr) mbi krye, a' t len etj. 270-280 lak m lak: shtek m shtek, qaf m qaf. K.XVI,237.- - Ato mrme kollomoqe: me fytyra t gjashme me bukt
LAHUTA Kang e Njizetedyt

Me na sh, n' shpot me na v. Naateest iulvu: jn jtr ' ede Se kaq shpija burri m' dogj: Kaq Shqypatar kso jete m' hoq: S k m ti s niy -so ! ' rm e jk m hq Por nji ud un jam tue b. Prna sp tjn a sul, e jt hi e ' t hl Mhl disrt detai si rtoe, yr vt, Q s rstsdngdt i i iha oi E po ndjka tym tue qit: Edh m' paska 'i vath per bri Plot me dhn e plot me dhi, M ' qnn se,u itru, e i ' tl k ebe Kl e gjedhe n katue: Nji pen q l kry p k , d idh e er rye Bukuri me u p me s: Nji pash brynat hn ngerthye: Nuk k djer jo, as n k q , r, uk err S k tvgq mn t ite ' ai i ud ' hj: Pesmdhet qese bl n Pej ! Pa,s ' mt d tee mt rp i i o ' o jtr o, Grun n' hambr, kotecat plot, S m imr n Paen Ht i ii ' lv ' o. M giht ks s h t up, e jtka uh ' st '
280
285
290
295
300
e mbrume t misrit.- n' shpot me na v: me na tall, tuj na v n loj, me na shpotit. 285-295 n' stel: nkaorretqenit.- Kl e gjedhe n katue: kl,lopeqmn'aher. 295-300 S'k tevig: s'kakulr.-Pesmdhet qese: mimishuminalt(1qese=500 rosh) per t kallzue vlern e qvet.
TRINGA
Posh perp a tu n t jet t e g, As me akla m' shpin ngarkue. Per me hik e per me pshtue Dhn e dhi, lop edh q: Sd q ts skn esk ao i ah hia hj Aasp fr n ijn qs: sj hi ot a a a Shkjt me arm, shkinat me thas, E me strajca, kosha e zhaba: S zntq uk ln bb, i a i aa M mat cltm gt he, e bj ul e j uj Drt uhc knlimiu ' e ugl b j. Preknli s p to os ugl, i o hn, A s p hcemiugiho. j ' o et b j jtmn.. Ve, po 'i va un j tue p , sh am Vst r n xult t brh, ah ' hbe ad Me n rub rr ball ardh ji eth it Q mem vtl m ik r; i j ' ela ' E derdh flokt jashta shamis, Dal m paska m' dr t shpis, Nai brlm blnknuu, jnn ry ' ali gje Ndjka e kqyrka m' kmb har S Nkhq ri t ukl i osii rn ' al, Pak s bhtgaegal: l i e jj jl S ne prsa rglezl i pr rok, ral l Jesin dekun gr e fmij
305
310
315
320
325
315-325 Vash t r n xhublet t bardh: up,vajz t r, vesh me xhublet vajznimi t bardh, n shj se sht end e pamartueme (virgjn) . - Njanin brryl m'ballink ngujue : pshtet me brryl n ballin e ders . - har: shtang.

Prnnpuet Mltt Z. e e lm ' ai ' i Por se prap kurrkund neshtrasha Mes adn k'eso m a dr, u ' , a hf ' t e Se k menden me hik vasha Em ub aom sote e j e hk jr, Per t' psht ve ed bagt , uem t h ija P t cla s k t gal Mlia a ' ilt ' ' jl acj. A thue, Zn, mos kjoft premtue ! E r va tue qi lue, sha l Mos t ket ajo gabue Me ndo' i Shkj me u miqasue; E pr ej, n' uzd j t m , and a ikut S' d t sh as arr kut ahe pis ani E har m' rri pshtet ke tbana? Peeh t mr p ekst b nn: s d ' i o ih' aa Ardhun shtatit si breshana, Snnhl,bli s hn, i l aln i aa Dishka njeth si molla m' rrm, Si a lulj s r jo a hpe thye m' gm : Q k dl m k aht dr, i e a ' st e ea Sikur bn me il prandvera; Siku b d li m da r n iel e l Neper aha, brej e hal: Kqgt mr Zt ek fl ! a j ' i oi a
330
335
340
345
325-330 kurrund neshtrasha...s'm'a dn: s'm'a mehr mendja faret. 330-340 Zn: K. II, 50. - S' dahet shps as arranikut: s' d. shp. As dallapit t bylmetit. 340-345 Ardhun shtatit si breshana: me trug t hjellt die t drejt si breshana. Dishka njeth: kndell, lulzue.
TRINGA
Msetuj bebr a fa! o he, r ur, t jl S prll ekrjia e e ia aafl, Per zymyla e per bylbyla, E per gurra neper curra: P raohj nprvrj, ' t ie ee rie P raofur nprzle ' t lta ee al: Pasha Or e Shtozovalle, Psat rj epsavrn ah ' it ah ee, Prs behell bee. e a jsk ue lrn M fsie' vss ek, ink i ah ' Khnrt hn edel z ! a di a ili Se e ndo , b e, k s tar dh ll r hqyp e. Fstt mr,edrtbjr: ii ' i ee uae Vt ebj eUKqts e ia l eo, Kn gjithmon ky buka e bots: N z prpsk,ut efa ' e uh ri jl, Lyp n' kuvend e pvet n' Xhibl: Krt s k,j,tt enn oi ' o a a S kegal espr p d a jn jl hit a hn, J krt kosdprs dkn o oi j o e ' eui Tt enn teukln vr ! a a u ab or Q iknlnnpagesp, i a au ln hi Tok n mal e tok n vrr i, Vathin tok me dhn e dhi, Si m i miri n Malci. S a kn t vtnTig s m k: e s ed ' ei rna ' '
355-360 Or e Shtozovalle: fytyrat mitologjike bmirse, pranej shtoju, Zot, rrjeshtin. bleren: blerohen,gjelbrohen 365-370 n'Xhibl: kshilli i pleqvet, i ngarkuem prej Turqs per t pershtat Kanunn
doketr nder Mals.
350
355
360
365
370
375
Tig m ito p,aa b mlt rn ' hn, o sj i ai: Ve Tynzon edh nji vll, Na Cr ue,pk edai, jt ur ln ia jlt Po, me i prekun kryet m tr Q j o is teb l i : ia oed ns a l t Eq a ftm iqt s dstvdt i s a e i ' eh ei, Virgjinesh por ndj k n' voter T t e,prt psnvlnprs nitt ' ' t e ' au l e ' gai, Qi m i u b k n e m . ' jo an oter Vozz Tig m kst l, e re rna ' ih' Me i u dhim gur t e dru t i nit; Peivljve,teugujm Sk s la jt u jet e hj Atj n' bjeshk per pun t'hoqunit Me d plume kje varrue: Eh ts,q,muhtvea d ah e bse jt, S rin stoetelnu, e r ' hrj u ige Pa mujt kurr me u ue m' kamb t' veta. Nt edt mtatefh, a i or u s S' k en s k a s'k en p : urs hte s urs are Iselme k i nkn m n z, ul jkt ' ' Bl melhme i k edh bare. Por i v llaj m mi nu b r k ni, Fl,imei h stiprdk. il jr, st hr e e Edh je f me 'i g s z : rm let jym ni Vq ns s k em he e i i ' n e jk.
380
385
390
395
400
380-385 Virgjinesh: vajz, cuc, qm i sht kushtue Perends per t ndej e pamartueme. orzez: fatmjere. 385-390 per pun t' hoqunit: per pun t kufinit. 395-400 melhme: mehleme: bare t' undyrta, qm zbusin varrt.- jerm: kllap smundje,
art.
TRINGA
Marr mendsh Tringa asi gazepi, Nt edt irit kyt a i r e re: S aonn fi k dei i j aa ms e jp: Ea kr,s me,s itrnst s ur ' jrs ' ee . S a ,a 'p n sf a n kf e ; 'h n ss i ,a j l u l t Sa p t' p m q e kum er rit i ar, Ndonji shoqe on e thrret; Gjn radit neper rrogtar. Pr krdiaa hr tegh o, u rt t e u di Nis k Shkjau vendin me art, Saeetaam ib h, tn bn e i Hik kan shoqet e rrogtart, Vrap tu sh nd r sh a t' ve e kue e pij ta, Gidss vtprnitm iuge jne ' e e ga ' jt: Edh ksht tash Tringa e shkreta Qyqe n' shp m t vll k m . i e ' n bet Mendsh si mrr ishte per vll, M' kamb dikr ohet e mjera, Edh del n der me p, P l ih r e s t o e a a ' e s 'i h 'p t r . Ekhqelnse n tmmu, a ili hf ' y le Kah shef zjarmin posht tue zbrit, Edhe pushken ndien tue vlue, Shkj e hki s tue u a : dhs na hef vit Se Nkhqstk nai, hf osiai e gsn Reeeprsan ga t upi rg rok ' jk ' lr: Nins clteg grhsn de i ul rt etai, S' e Shk ka 'i g n pa ms pri jau jue hir ,
405-410 Gjn radit: vendon, rahaton, mban gjn e gjall. 425-435 Rrege e prroska n' gjak t'u plir: K.III,54,tlamen
405
410
415
420
425

Edh at me hik i epet, Kamben zbath e sido vesh, Rrug pa rrug me kalue repat, Me shok t' vet ajo me u ndesh. Por nder mend qe po i bjen vllau: S u ts vlnvtnm eln ?.. i n ah l eu ' !. M' shtroje rt me m' a pr Shkjau, Pa mjt kush ndihm m' i dhn?! Edh hovin ndal e k. Por, kah zhduken fushs e shpatit Vrap Nokshiqsit tue ng, T prehaibesttt eqtt t j hai: Pse tr para mendes s' saj Stoe kb q ih'teegeu, hrht oi i st u jtn Edh shef, po, se m uzdaj N ktjt prt s kst meu. e e e ' ih' btn So evtks hk,ks dk; hkt e uh i uh e Zbri s' e sh jau miz tu pri k uer: Vluivtnn stotehe la eu ' hrj u jk; Qlaenletk gr il at oa , Ke m iuphe..khm spte.. uj ' stt?. a e hu?. N' d e s t f o t i r h t b l i jr tf ie al; Prudrsn nbrl nuu, e r e j' ryl gje N ga l idknml ezli ' jk ue ai al. Don me kj; me kj nuk mundet: Dsk ftniaz na. iha yi jk
gjak.- me kalue repet: mundohet, rropatet t kaloj. 440-445 Pse tr: grumbull. 450-455 i rhet: irtohet,idjerset.- Per ur ders: K.V,29.-i njak: K.I,6.
430
435
440
445
450
TRINGA
Per nen parsme zmra i lkundet, Pe tihii ipk ga. rj rstmt i jk Kht iamj?. sk t bjemea a ' a.. ha jr, Ksht lshue dore prej gjithkuej? Zn e yhot me vedi at hera. Un ve n' shkosha me u mbyt n' uj! Se Shkjau vlln tash po m' a mbyt: Diaesu prdk a sti rt t e e j hr! Mue tash po m' verbon t' dy st, Rob tue m' mrrun n' Mal t zi: M trne p,u nn ett, e upu, o n a a Nn ett n vr m ikrt, a a ' or e oi M z fye vlu t nrt, e i trn lat ga Mrefstu m iqt !. ar ii n e i .. Po si mordja me m' harrue ?! Nn ett teuklnnd! a a u ab e h Vlu q ' ve n sp vru ! la, e i jt, hi ore Qyqja moter rob nder shkj, Me b kryq kjo n tre vend, Vdtm ianiu skn, ei e jtn hi N' gjh t huej me zn kuvend, Me sherbye n' Shkj si robin ! S s uskuk ' bz pe mlt i ' hpta i u rj ai, Per nen vedi mue me m' zn; S s m go mt beh azli, i ' ' ji oi jsks alt 455
460
465
470
475
465-475 mordja: deka (n t folun t grave). - Me b kryq kjo n tre vend: me ndrrue
besimin tuj pranue shjin e jashtm t Shkjevet (Serbvet), t cilt bjn shjin e krygjs n tr, e jo n katr, si katolikt. 475-480 Si s' m' gjoi moti: rrufeja,vetima.

M t phu ez,oezz nn ! e ' ste ri ea E qe tash andej pertej Nper do aha e lis t' mdh a ej Z nitmns r m ue i j y i e u, P ns faam vzle o i lk e elu, Nie sk s uqteure dhn hjt i j u lu, Tevkt,teuhlat, u ia u alk Fr teud fr teuprjk, ot u hn, ot u epe Kah i a hin s j m d : hpi at e jeg Edhe shkinat posht - perpjet Nane zleene rgle g pr al pr ral. Tirsohqslr em lr. hr hsoe a ' a Tue u z hi, tu b pot gerd e er: Hr teusehr teutl e u h e u al, Kah po ndje gj n e gja kin ll: Q tru hknlkm lk i ebe ii a ' a, Prm izn em iqt n lk e e e i ' a E me i nis per Karadak, K po hahej buk e gjak. Si ajo suta shoqesh d En bei t nehaor, ' lrm ' jtt j Lshohet zhgjet e turrshim futet Mbrend n bresht, tue u dridh prej tutet, Krgutr m t kt st, u jeai ' e hi Per pa mjt p m to m' e sh : or ' k tri Njeksht bredh k Tringa n' shp
zgerdh: tuj u zgerdhesh.
480
485
490
495
500
505
490-495 Thirr sh. Ler e m' ler: shpatmshpat,(ler=vendmegurekoek).-Tueu 495-505 suta: dreni. - n' blerim t' njetht: n blerim, n livadh t gjelbruem, n br t njom. - bresht: K. IX, 250.
TRINGA
Zs qr,bztx, b i ii ue i Kur k p zjarmin kundruell Ek p s Ska ih hl e hju s' ul. Hnm tr,ep detg i e ur a ij j N a tihi s ih'teb ' t rstm e ' st u Me shul deren k merthye: Tu s dnSka s m esprhe. he ' i hju i ' hety.. Qi kurrgj atij m per dore Nuk i v jen, se dy r me th e ye, Shpija e tbana me b rrmore: E mrrudht e m' kamb shtangue, Dernst t prehteiske jru , ' eqtt u hu Neper shtat e tue merdhit, S t ih'pam br teqt, i ' st lji o u i Rrin ha m nda shpi s ve r bre s ' t, Prit ihenisart os ' st j hue. Ve, tue kris zhurma e potera, N lkpre,sthr -hr ' a etj ea ea Si h isht i dre h k dera ajn d ah : Stideh epa ibeh rd rp rd Para vedit me shpejti, Tsi t'iro'lu n'rar, rmhm u rt le p ji Ka' ajo she s e vetm uzda f e ja j M iphumvlueez isj, e ste la ri a P ihnvnaopkdrs o si e jt a raa T beekie et tn paa ' rm rjt ' a ls: Eq a gapn s d t vt, i s it ua ' o ' ee
515-525 me b rrmore: me shkretnue. - Djerrun syt: me sy t tre tun. - plajmi: K. I, 81. - shauret: lugat. 530-540 T' breme krjet: t breme tjet, prej krymbit t drunit.-
510
515
520
525
530

EaoSka d t isprht ! t hju o ' hetee Pe t kbhi tihi q k, rj ' osmt rstm i N sp gihhaj idktSk ' hi jtskfa ue hj; Shkj vargoni, e Shkj carani, Koshi Shkj, e Shkj kazani, Mark Milan arku i duhanit: Magja shkin, e shekat shkina, Skn rae ver ne khn. hia rqt jr pr tia Es nuh krgidtnei i gst jne ir, Aiiee s p hr t pt i a ii Me t r: Nan ! ksht T es s' s t, hir ring hkre P kn nim,ozt n ktjt, a ed dh o! ' e e Mnderet goja rreshk e idhnue, Qyqe vetun n' shpi ngujue, M nivl fl temre e j l il u au Kaher ftof t mjerit kama ! At n' mend po i bjen e ama; Eh ibhts p ese, d e e o hf Pruvtr zn m n ntf e r oes a ' j' e Shi k ajo zakon dikr E kisht' pas me ndjun, kr Mazen m' zjarm me lug perzite, Eq Tigs krfiei t, i rn, u m n ' e A fr ad ps iak't. q ot na a i e Eh ns ds m iunal d i ii ' jl
535
540
545
550
555
Magja, shekat: orend shpijake, ku ngjeshet e mbruhet buka: k mbahet bylmeti. -nper kthina: K.XI,57. 550-555 zan m' nj'n tef: xanvendm'njanenqoshe.- Mazen m' zjarm: haee zgjedhun nder male, nji lloj quellit i ziem per kadal n tlyen.
TRINGA
N spr udj,em iukl ' hit zaa e al Rej n s emlz m fy rza ' ola ' tr, Ea uvtem nateky t r or ' j u qr A,mjnn !p ito k j ?.. h o a o ht: !. A s p se s skn eSk s ' o hf e hia hj Po duen Currin me na pr ?! Prnn ih't uklnnd! o aa st ' ab e h Ks s igej,j,Tigss ske uh ' jg o rne ' hrt, Vs ivlj. m gat lt ! e e la.. e jm e N a gazmaiskie n vj! ' t jm r hrft ' Etede lt teiskerkj, u ns, ot u hu ra Harrue vedin edh Shkjn, S mno tee vs vln ' edn jtr e e l: Eh skneirit kyt de ho r e re. Ptibli,ptist uh aln uh : Fye lj n lts rkj trn aa ' o i raa L j 'l tt e 'b l i a an o s v tt a l t! Ayjm p idldai, t ei o e jlt E ka a ' sht nd tue i p ien ikue Dishka ftyrs, rrin tue mendue, S p h cratecru e o st ik u ike Es jst ih'u r si e ah stte h, M ' z t mr es n mri e i ' rt i ' ez Vedmevedi thot: Perzt ! Mori shpija metshi shkret ! Urth e Lmashk per rreth u mlojshin !
565-570 tue i shkue rrkaj: tuj i u derdh si kroni, si fiskaja e ujit
si gurra.
560
565
570
575
580
580-585 Perzt: perzota = e thasht Zoti. - Urth e lmashk: sher

mashek, hurdhe, lerth (Hedera) e lmyshk, myshk.

Beegapnn jeuprtjhn! rv jre ' u efosi S kqspj j m pke?.. i a het u e iu !. M' voter cirken me m' a lshue ?! J,mrvl,mtaik t o o l or hn, Se a cirk s t nuk ja to a hiu n Qi n hat pi ojn m' vote per lla k r: Prjn lt es aemtr! o a ot ' t oe A hr vlu b dn fy t e la, h tr, S per s motren po e kqyr, Me do s krejt cangullue! Elt drnteialu, e oe u me S 'k l p l g i u : in l a iik i j r e P t,mtr pem k? o i oe, s e j ! Zmren dsh pse me m'a d, Tash qi m' erd s pirt m da h h i e l, Frma n' zmer tue m' u ndal ?! P aln t psa m hez ? o ' akm e jk i T' paskam ln pangrn, pa pi, Vesh e mbath edh stoli Jo si shoqet n Malci ?! A se fol t' paskam un rand: P r t i k an n , e s i' i ep a S vl t knaivtivl, a a ' k em l Hj prbr noha m t r ? u' e ur, dst, e ' ! Motra doren m' ball i a vn, Ae fae p iakhn ml jln ' o te, Ps vlu t iasrknkai: atn lat ' tuu rht
590-595 cangullue: K. XI, 169. 610-615 Pastn: posthen, batann e punueme n vend.- moj
585
590
595
600
605
610
TRINGA
Amant, moj njomza e ahit, P k j ?. sk j khtu ?. o .. ha a he .. P akqjrit k nuhu ?. o a em ' gste .. S t mtas t umru, e or ' ' ate Prp uklaonnd! e a ab j e h Kr m rns sdfl s m k !. ur ad e o o ' ' .. Tjeter tat nuk kam as nan: Amant, mos me m' pas rand, Prnifaq dem t t! e j jl i u e ' hn Qs,mrvl q,ts nive h o l e ah j jt Nkt uno k sttiske? u ' jm y ha hrt ! Qysh s' t' u mkam ky trup nji hera, Sa me u ue me dal ke dera ?! S s t utmta etat vr ! i ' ' h or, hf ea Et a t e a ie k h h f v r ,s t ! Po un qsh shkoj me ndj rob n' Shkj ! VtltCriak v ela ur t r, Es ' hr mrtsk fh, i i e ra s Po i th mot per nen z: ot ers P t,Tig,sk j khfe ? o i rn ha a lt Rob n Shkj t s ka p t qe h o ' t. Na n' Nokshiq, Shkjau n' Karadak ?... S t lhnfs,j,p ga, ' so ii o a jk M t rbt,m t ene sk e ' oi e ' u dr hj, Edh ps un t' ka bem nen dh e l . Mta lt m rb teifh or, ot e u u si A,mrvl !p iton dsti h o l o ht ' ahn,
njomza e ahit: gjetht e par t' ahit, kur ky gjelbrohet. 625-630 mrrtas: tuj i u kput fryma.
615
620
625
630
635

Ndos jer s' t l m nd hta mi ' n e i S vo psk n mlen vr: i ln uha ' a ' ri S sdSka n Nkhqk h. e o hju ' osi a i Ku po bn t' madhe kerdi, Spj esaeteib h, hia tn u i Tue plakitun dhn e dhi, Tevpe,eg efi! u r lq r, m N a j l u r e s tx , ' tf a C r is 'a h i Em ' z m t z m uni e i e ' i e d, P itomtr s n klp: o ht oes i ' lai Paska hi, thue Shkjau n' Malci ? Po n N iq, po i th e m a ' oksh ot otr Esits zrt ne kda h ah bii dr or, K p d o jeg aj g e d ! r h ACris h z! t ur e ' st b Khlt nihr s k giu ! tel j e e ' jme Prrsi u iak lhe e rht htsst su, Ts niven kjaover ! ah j jt ' j jr Eh stnsnm iuer, d ii ' r Fj emne ns m iuder: ia eds i ' jr Po zn fryma me ju ndal, S m t z m iuni kofa a e ' i ' de t jl: Zt m z s nest ak ?. o, i e jkh .. Ndore t' ande paa r ! Esel mr,stie prdk, jl a hrht e e Edh nis k at me hjek. Tig qrnspj ekl rna ii het al,
655-660 m' i u djerr: me itret,me ihup,mee bjerr fytyrene mendes. 660-665 Tringa qirin shpejt e kall: ndezqirinedeks,si
640
645
650
655
660
TRINGA
Ex n fy b krbj, i ' tr, aao Mrr e i bn me t kryq m' ball. Tetir Kih etetir Zj, u hr rst u hr o Dr qi vllaj per t' mbramen her Hqeud kojt s me o s ee ' jr. p bnTig emet uly ' o rna jr ' vr Rok vlnefyprfy rk l tr e tr Pt ek em ltlj uh jj e o ; De efhjeskiun vj ns s hrf ' : Dhimet zmra ka'i pelset, P ra o z ieg e e tk bt iq j t! Pr tek tedemivl, o, u j, u ns b l Nis me vedi me mendue, Se vllau petkash duhej ndrrue, Se n vorr aj duhej ue, Nn ett k i nkn vru. a a ' ore Ve se prap ajo u mendueka: Mir se vllau petkash u ndrrueka, Prs ibhjm est n d o i e e hi ' h, Jash Shkj tue djeg tue pr ta au , , So ks me ks hk ete hkt uh bt, uh i rt, Vtnqq u n ktjt ?. eu ye n e e .. E l v n e m nuk kj n aj' n: Ve har ta kqy t vl sh r ln, Tash kq hat t ta kqyr a yr lla , sh akl t 665
670
675
680
685
bjn kristjant, t cilt i vn n parzm nji qiri t ndezun atij, qi sht kah des. b karaboj: ngjyr e zez, me t ciln ngjyhen petkat. 670-675 t' u lvyr: tuj u prshpirt,tuj u prlkur,tuj u shprish

Pr emrp,etjn otee aa baa e ' d jtr No ifgr a' pi t vee, d' iue i ls jtr Kurrkund s 'n ajo pa e ndal: Hr,hr eahp fa e a st a jl, Sodit oden fund e maje, Thue po k kund far uzdaje, Se po sht kush qi me i ndihmue. Prgihhaj n orisu: o jtskfa ' d r he Hije deket e k mlue, S nivr t kst qlu. i j or ih' ile Ns aaom ufiu i t j e rge N' at vetmi, e me mendue Shka per t' dekun kish' pas ndie Tue kuvend, sa kisht' kn fmi, Eh ' des efot emo. d i jr tf ln M vtrfaakhfrhln ' oe lk a eslo, Kah ndien nen m' zjarm tue ijz, Nprhtl mj teli ee ala it u vz, T prehaa isknsttt eqtt s' ho hai, Edh shpinen m per s' ngiatit Mrtt vahianeh.Khr ui ' rst js aea Asht tue u mat me u ue, e mjera, Me dal n' ne, k zant Asht n' Malci me ndjun grt, Prm zer pta et vlt e e jr ekt ' l Por me u ue nuk sht tue mjt: Dishka dron vendit me luejt.
690-695 e tej:pertej.- a 'i plis t' vjeter: plaf,shtrojleshiepaendunporerrahun.
690
695
700
705
710
715
TRINGA
Shkrumue buzsh, irnue n ftyr, Drt vlnh tedahm eky ' l st u rst ' qr. Harrue k Nokshiq e Shkj, Spjtde vni n ga l: hia jg, edn ' jk Keq rrethuem e k mjerimi, Kaq hyp tmera e hyp trishtimi ! Kr, qe 'i vi ndie p sht , gem n erja a Nji et shkj po mlidhshin kashta, Per me i dhnun zjarm njaj shpije Pkpre,nl t nihj. a etj at e j ie Ndien at vigme e flakron m' km. Friget tue rrapllue me dhm, Eh fttn aetee, d ue ' n jtr K p kst ' kst vee, o ihe i ah ' jtr Emit nl n htl t er b rn at ' ala ' pa Nigluhe,l ne qpa j alstr i pr er, A t vgl n clat mh q oe, ' il ' d Me t' zi nieri mbrend me u p: E fl rim ajo tu ng utu e , Mbas kashnit shkon me hi, Kin' me u strukun per rranz ti Kn p pho pe Mltt Z: i' o stn rj ai ' i Q ne faetmt z i pr lk y i M a bne p ges lt, s ugr a jt ' ie J s m nezts p igie o e jri ' o jt,
715-720 irnue n ftyr: nx n ftyr. 725-735 tue rrapllue me dhm: tuj kercllue me dhamb.- Nji gallushter: baxh, dritare e vogl n pullaz, n at. - qepara: K. V, 473. - n' cilla t' mdh: n
mjesdit.
720
725
730
735
740
740-745 M as bunger: mi as bukl, nuse msh.
Q ne sp mn t srkeegei. i pr hi ud ' tut zjt.. Pr epuu m vt o, n a l, e ei Zn e thot: Psh t' Lumin Zot, Prt mhfmkt kt? es ' sie o ! ' m' duhet jeta sod me sod ?! Nan e tat tue u kalb nen dh Vllau i vetem dek mbi dh: m dhtjt ks t ad ?.. ' ' ue ea ih ' i !. Avs prt ske n Mlt Z, e a e ' hum ' a ' i Fq t zz vdtm isku, ae ' e ei e hre Fis e gih e F me ndrrue, Nan e tat un me marrue: M i x fye vlu t dkn e ' i trn lat eu Me njiher porsa k hjekun?! J,prZtn lviZtt! o e oi! ad oi Se m Tringa per mbas sotit Gal ' ss d aom kn. jl i a ' o j e Pr prp'r' neit kh o, es i ir ' stn M myvdns ee Fj, e bt ei ' p ea Vt d t dl p,got rfj ! e o ' a, o jfi rea Ball p b m u g t m S er all e juj e hkj , Perdhni m' e b me m' vr: Mue me m' vr, po, n' gjak me m' l: Por jo kurr n Karadak, Ve ktu, shi per nen prak T d s s' em J b m : er e. am i alit S bju mreprs t galt! ' n ar e ' jli Zot, mishrir t kesh per mue,
765-770 n Karadak: nMal tZ.-S'bj un marre:s' koritem
745
750
755
760
765
TRINGA
Per shka vet mund t' km gabue N ktjt,hr ap hr e e ii a ii Stt hr n dt k feeh imr ! ha e ' i y d ii T eh m e frefq, i d ' p oc ui T mst il vdtkr. ' o ' ei oi S nt i tt m n kp l , eu 'r j ' u oeb jf i Per t' m' dal kanga n' Male t' mdh; Prprez prF,prvl, o e r, e e l Dek mbi dh qi mbetun m' k, Me m i a p kry t sh u pe s d kuni ' r e kja r ' e , Mlefsm n ikrt ! a i e a oi Deh ! Ti doren me m' a njit N ket t' mbramen per mue dit: Emsln j,gal m m qt o , o jl e ' i Ska n dr !Efl n ot brae hju o il ' d ' urvt FarnTig,ivljprs dkn lko rna la e ' eui K ihesti eue 'eei st hr, htn s pr Hepe kj tprnnsrj: jk rj ' e e egi Mbrend fyshekun i a k shti: Ktrteiqtm na nbi ae jr e ' j' r; Prnnry nehnpri e e rp jsu e : U ep flokve nen shami: Edh para se me dal, Hutenn' dor, b ginin pal, Ah u vlnk ptn bl st l, l uh al, K p mr eitom ml: o er ht e l Fort mo m' u mer it, mor vl ! s z ' l
770-775 hiri e pahiri:dasht e padasht.- Shtat her :shpesh. 775-780 n'Male t'Mdh :n Mals t Madhe. 790-795 b ginin pal: ul n njanin gj.
770
775
780
785
790
795
Pe krt ns del m r, s, u ' i ili e Tash po vjen Tringa me t' p: Me ndj bashk moter e vll: Pe soh'i makr m ud ! rj hso t 6 ur e Edh vasha m' kmb sht ue, Ndihmo, Zot ! Shjti Shna Ndue ! Vt m vd tonihr, e e ei ht j ea E msn turr drejt e kah dera. Sa me huj deren k hap ! Se aspak vasha nuk m' zmbrap ! Prs'nzam vtltnety, o jr, ela grhe Dredhun ruben ur me s: S sliastttnrf, i evj hai ge N mst oortiak bf, ' e ' bri e Per mbas ijet huten mshef. Kur qe, se njaj Gjur Kokoti, S m ehm q kst ns Zt i e i ih' i oi Unen n' dor tan tym e shkndija, Drjtsptts dhj, ige hai i uia Tue marr shtekun me t' mdhej hapa, Me dy t' Vasoviqas mbrapa, E m larg prap me ndo' i shkin, Per t' ngarkue ato plakat m' shpin, K m shpi m i a dj Cur U . s n ' eg r ls Gjuri, menden maje ksuls, Para shoksh pak k shtekue, M' s kapicen petullue,
805-810 sa me huj :si me hov,s turrshm.- vetllat ngerthye :K.I,302.- ur me sy :deri n
sy,drejt me sy.
800
805
810
815
820
820-830 Para shok...k shtekue :ka pr para,ka hec para tjervet.
TRINGA
Dollams polin m' br6ez ngujue,

Vjerr novicen per nen krah, Khlt tgnnran slh tel aai rs ' ya: Es ' bsdlnpe grt i i ih au rj ui, Kur t' a lodh plajmi me bor, Ih aiu spss Cri, st vtn hi urt S heh nei' psmidr, a jd ir i ah b o Prej kah Tringen aj k p M' kamb n' oborr ndj para shpis: Si ajo Zana e bjeshkve t' mdh, S a fauin blt uhrs i j lmr ' al ' sti: Edh hapin e k ndal, K habit, po thot kadal: Vall a sh O e Dor orit ? , t ra mit A por Zana e Vizitorit, Ul e Mira m' kto zabele, Prm geno irdsebl e e jt d' hree A ndo' i shpendme giat lugins: S nivsm t mr s ese, e j ah ' i ' hf PsaS'PerneCtns! ah h jti ei
825
830
835
840
- Dollams polin m'brz ngujue :sht kindin,cepin e dollams n t ngjeshun.Vjerr novicn...taganin rras n'sylah :menov.(K.VI,377)etagannbrez (K.II,118). 835-845 Ora e Dormitorit : Vargu i maleve ndermjet dy lumejve Komarnica e Tara.- Zana e Vizitorit :mal n veriperendim t Plavs ... K.XVII,525.- zabele :pyell i vogl. Rd sherbele :lloj lule er andshme,n t cilat kullosin bltt(selvia). Shpendme :lule fillestare e pranvers me lule t bardha e t vogla(galanthus).

M ir btst tfem tf e o i e ' e. Ts p emr eejn Mlt Z ah o ar o ' a ' i S r nnst m inimj n sp, i a ' ' dho ' hi Eh qn,ibr iqnt d i ii i, Thek k ha at j ve t, pin i ndi Drejt kah tringa tue sulmue. Pr krb k m iuare o, u e fu, S spj Tig ' hpp khn! a het rna i a o te Sa shpejt huten po e merthen ! M' parzme Shkjaut se ' po i a vn ! Hq gst h bjrs! ii ih, e uaeh S 'mn kne' b pe fst! e ied k i i rj ii Bjer S ut, br sok sh, i hkja e ole Mu n parzme per mjedisit ! Et ade Kjz n Ctn, ' ij nai ' ei S eh n qttSqpa a fr, e d ' i hytrt j ae PsaZtn n Sqpis hn, ah oi, ' hyn ' i Drt jt gal no ib sqpae ' e jl d' i hytr, Q prez eBs,eAd i e r, e th Kto edh desin si me l. Edh huta bani bam ! N' kokerr t' shpins bjen Gjuri m' shkam: I sht derdh mulla nper rragam, Pshesha n' uj, 'dhe at haram, k vni prs p lt ia edt o ' o o. Snnkkr,faeazt i oer lk go, N kim t pskskhso egui ' rse ' uh a hkt jrt
865-8700 I sht derdh mulla nper rragam : ijan hap prmbrendsat,neper shkamb.flak e agzot : zjarmebarot.
845
850
855
860
865
870
TRINGA
Se s va i nv ai grt hf e rp ' tj ui, S m tr q iak he a e ur i jk Hutsfyshekun; ve tue u rrek T dtnmrnaom iaqt, ' yi bed j ' i VslNrk,niu mlt ai dea j k ai, M' t novicenterezit, Eian e h 'l l 'b l i , j ts in u et a l t Dekun m' tok bjen Tringa e mjera St'nn oorekytt dr, ha ' br re e ea Mlz efqsketn ga l ! ola ae rj ' jk Eh del detir. d ili hu Gal prTig Skatn dr s r ! jl o rna hju ' o '
870-875 ve tue u rrek :tuj u mendue,tuj u (orvat). 875-882 nji uk malii:njiujkmalit.- novicen terezit:shnjonnnovicvenperfaqe novicn.- Shta'n : shtatin.
875
880
LAHUTA E MALCS
KANG E NJIZETETRETT KE TBANAT E CURR ULES
ARGUMENTI
Vasil Ndreka mbasi vret Tringn, turret kah vathi i gjs. I ri gt n ht Ge Gg i Slau de e ftf cbn kr m rn ai u jt ea hlkt h o ui, u pak e pritte. Msn per t' i pr kryet, por ndeshet n Millosh Peren, trim ky i rrebtt, harushan e i fuqishm, i strvitun per psk de m i spj n tgn m t cln snn t i skro uh h het aa, e ii yo ' hutj k y t t S ll ks . G at a si l n , q tu i qe v n t le a r e h a it j j , u i i j n t kaprollit, ln kt dhe lshohet n tigr, qi don t' i a grabis prpara prn, harron kokn e Vasilit dhe prlahet me anmikun e r. Pei i kne t i a bj t notn lxei ftrn e skat ott adt ' jfu eust ye hju, prandej knaqet n prshkrimin e tij si n paraqitja t gjll t dlfii q zvloe, k ft ka - mr i yi ftn Mloh yutmt i hilht u ai rh i n, io. ilsi smbrapet: i merr kamba n trupin vizak t Vasil Ndreks dhe r x he . I r in ga i B r kt ri i S l ak t dh i a n u k t l ro t r d aj a a hl u e g l he l taganin n bark; turret kah Vasili, i pret kryet dhe e flakon te kambt e heroins shqiptare, Trings. S' mbaron me kaq. Milloshi i ep vedit me fuq, qi i shkimbeshin dhe rrshanas i a ngjet per kambet Gjets e e rrxon; por qellimit s' a del. Flakohen atbot mb t Shllakasin d shkina, m t' idhta se kulshedrat, dhe kacafiten me t. Qen tuj i lan marre Shqipns, s me u kndue kna pr z, p ms t i a et Zt lfai tn m i v prud ag e i o o ' pe oi utrt o e efni hda mlzz dem iloim nih dlj. irt aaee h e lmt e j le
LAHUTA - Kang e Njizetetrett
Fjalt vonojn. Kerstiq Vuku, qi per larg kishte p shenn, i trztt t Slaai n nvc e e rouls pr tk. Lsoe eeie hlkst oi rkli e o hht per t'i a pr kryet, por fisheku i mbram i kubures s Gjets e ftf njt vdt Mn, nekq ni t sk I pe psk e oi ga ei. sj dra, j e hj. rt uha Luc Gjeloshit t Gruds tuj lan dekun m trimin e tyne, Gjoko I i , t ci i a f r e p t p r t e am ku e ni i p L t . ln ln q ot a o osi a r s er uf Trbohen, atbot, trimat malzez; mbushen me mn e vnr burrat shqiptar. Prleshja shtohet dhe arrin kulmin. Herojt ngatrrohen lamsh si gjarpjt e njalat n mot; krenat flakojn neper rrah si fiqi pucaleca n duh, qi shkund landn. Gjaku mbulon vendin Hallakaten tant si dmat para gjakut t ndonji kaut a lopet t therun. Poet vazhdon t pershkruj dyluftime e p r es j e z de t im i e t ra l ft r h pr j s d a a s e l h e, pi o r n je f y u a s e yj n h. eta e malazezve shohen me fuq t reja, shtohen dhe aradhat t n , s t e l ft e z n p h e m v l h . Ma k M a i, q o a h oh t u a ie er er ul s m r il n i kaher kundronte luftn nga majet, i ep urdhn tan ushtrs per msmje e sulm. Nn Mirko Kapidanin dirgjen lufttart malazez si lava e ujqvet.Vendi ndezet zhar, qiella mbulohet me tym e neuldeNkhq ibe nilbrt. jgl h osii jn j p aui
Ke Tbanat e Curr Ules
Porsa u shkim tringa n' oborr,

S aolla q,saor i j uj, i htr l,pe gmtt askps behi i rj i ' heu rsr, Vasil Ndreka skerveshni: Nihnls m tian ky, j udeh e hj ' re Q prtee v s kst s i e jtr ' ih' Ve me vr, me pr, me grrye: Fl pe vti tr k m il rj aht ur s, Si ajo rja nper murr, Dhen e dhi aj pe me i r , d r rmye Dhend e dhi kertyll n vjam. A !k v' bet kah t a! h e, r ' jsa ' m K v t s k l ika i ata l, Shllung mustakun dredh nji pllam Qaj Gjet Gega m' kep pertej: Befas trimi k shperthej 5
10
15

Prej nj b hte vrap tu ng aj res e , Tedht eketn des l, u ia rj ' jr Sia hr krVsl,n gq, h t e u aii ' ae V novicenper nj' n faqe Gstp ihqe eTig urxe ih o it, rna ru, Gaurkj bli teiske jk ra alt u hu. Se Shqyptart: kah per rranx bjeshke Uhr vjhnpe Stek, sti isi rj ujse t -t ereha-reha ea ea rst rst, Tue u pershkue nper ashta e breshta, E nper suka, rmiqe e kreshta: Si k ndes cu l e gr an hun l . Pe ek va ten lq ia rp u g: E kan ndie si hasmi Shkj N mhNkhqtikst r, ' o osii ih' K p b aj nam t z o te i. Se ' jan mbushun me mni ! Ga ev s uh pri! jk nr e ' st ez Aude m ks s pii t rhn uh ' rt, T' p as t' mbr m m k s' sod ti, ar a ush i Vs ulhe s bsamlt e e sun i ih ai D ti sptt d pst zli: o hk hai, o oh alt Kush n' e r kt e ku n' e dj t rma sh ath , Ds t nah ds m t sktt: ia ' gtt, ia ' hah
20
25
30
35
40

Prgihsnnfaeazt o jt i lk go, Llagam zmren, mbush n' barot. E kah ngasin, kah dihasin, Naitertlr p itrai. jn jti ag ' o hrsn S m uza s m utht, i e dt, i e ua Se ' bajrak me znun majet, Cligya eh zjt il rkt d ae: Kush me u sht e kush me ms; Kush nder logje me ndj sogje, Km prstktt gihm ite bt o heu ' jt e hk Me pshtue askush: t gjith me dek, E Nokshiqin mos m' e lshue, D per nja per pa e pague. Edh trimat, zmrat pesh, P skj mltteiuneh, o hon ai u js Porsi njeshen Koprivnikut Ato berret e Nik Sykut, Krpe vrtn klot dln u rj ee ' uls ' ai, Asht plym tue marrun malin. Qaj Gje G , k q si sh t ega u ega Bjatr n z pe Slau, arkai ' rj hlkt Oee egihbjau, r ut jt arkt Drang drangoni tue qillue, Para shoksh larg k shtektue; Edh v lsh t m thep , rap ue hep ,
45
50
55
60
65

Detspss Cri dlm nikp rj hi ' urt e ' j e Shi m' at her, kur Tringen vrau Vasil Ndreka, e u turrka shkjau Fl pe vti.Praepu il rj aht os a, Keq me nan Gjetja at e shau, M t eh uetrzt: ' de htn eeii M m grt k ai ianii u ' r ' rs tj jt: Tamth e m' tamth plumen i a qiti ! Ngor st Va i e u pu dhi sil r M' n en a e r ter er jn n thu Dekun m' shkam. At her prej millit Xe tg'n eh nifli ir a , d j ilt M m paky t Vslt sn e r t re ' aii. Prt kst ps Vsl ' so o ' ih' a aii i hq Per mbas vedi, burr kaprro, Harushan: po, kalibo, Besa ' p e, m t' ba m' shp n , or rob e rt i Prej Nokshiqit dr n' Cetin Per pa u lo aj kurr gri ! dh nji m Kytetjs nirbne re i i j rj ug, T t nej e t tan gu an e nga Snin vrangt e hunden cunge; Derdh mustaqet si d shllunga; Me do gaqe, pak me thn, Ps ksi msrm izn: ohq ie e
70
75
80
85
90

Edh m' kmb aj mbath do opanga Lues die t tn zag, kr ' hj, a hna Lesh e rrypa, gjalma e vanga, Eq a dt,krde n uhr, i t i u ul ' sti Me a n' dor m zj n gji rm , e arm , B iaptesoj skn. a hqa hi Bet burr e ha dall , rr r in Ti,p,ska,prn cln, rm o hju o e ai Ne tagan aj n sylah; Ve novicen v mbi krah, Edh snin gac prej farket, Me do duer, engela barket: MlohPr a 6miitj ils ea j en i: N' Vasoviq me plang e shpi. K,krp Vslnv y u aii r, Edh p si curr m curr Kishte marr Gjet Gega turr, N' dor taganin idht shterngue, M ar Vsltprt skru ' r aii e ' hute Kytprs dkn,oie re e ' eui nvcn Vn per faq e m s kap , e , ' icen I hj gis po nuk e muer ek ht; r : Iva psk s n trhe, ru uha i ' etur Shtatit kah Gjet Gega u pur. Bnm ist fseu tee; e hi yhkn jtr
95
100
105
110
115

Prnmias p iah'. o alj ' o a I mbet mbrend gazhota e vjeter, Turr ka uku k ' as i d rkll t a ht ha. Dhm e tma sa fort i shkr , ll epi Lsho cen r anx nj sh pi ! n novi r i kre E vetim sypri Vasilit Farntii eh pe mli lko rm, d rj ilt T g 'nt x e r ,e' i l t a 'ak j r if l i BlprblGeGgsk dl, al e al jt e a N tgnhvnprm iana ' aa oi e ' dl. M nol pn s n lsi e dl a e ' in Turr prej shkujkut me furi Leshohet luani m' nji kapruell Q n klot idl knrel i ' uls ' a udul; Es,pr s m iuhl e aa e ' ul. Flkr prpst tolt uiae e oh rli P ibetgaai kpolt o j ir tj arli: Harrue luni at at shkreb. Tige m' s n l et rruf rs hpi shoh . Eh a hr bsa prae, d t e iht elhn Idht shoqe me shoqe hahen: E dermishen e shkelvishen Me do dhm porsi kortela. Do apoj thue jan engela; Ek'ugon khuuon a nrj, a lrj.
120
125
130
135
140

Lii bla zgene fsa vsn olt hjt pr uh, Kap perpjet malin harusha, Hikin derrat, marrin ferrat: Ksht Gjet Gega u lshua mbi shkj, K eh tia t jn pr d rmt ' a el Neme vd,et knflu drjt ei ' a ile Ihtgntm ivzle dt aaa e elu, Naiso i m eln p kk, jn h' n ' a o Qi me ngrn m' t zogjt sterqok. Kr kan p shkinat me s, S geGg ea mlohpr i jt ea j ils ea Njan t in rre t k ms, i jetr b an S psaknaoa hr, e " ikt a t t ea Malazezve tue u b z, Per mbas plaket hutue malit N' ndihm Milloshit per me rr: Q m ephumpe nai hli, i e ste rj jtj alt N t cl'neqteanstah. ' ' il it t ehrsa Millosh Pera, me do llana S niahulqrit tah, i j mskler ' rsa Kst kn,p,tiis Zn, ihe o rm i aa M ir zamt m ir dtt e jri, e ei. Kn p uta sn it; ud a rm j i i Q eh n lfam ake t mrtt i d ' ut e sjr ' bei Su d blaphjlkst n t z, hm o ul stel ih' ' ' i
145
150
155
160
165

K a n oigut fr hl e j ' nvcjee ot ol: Me t v me kpu m' kr t n i oen t ye ' jer t, Me kput pipin njit me moll, Fuui s'nm iaxer syfrt ltrm ' jr klei: Por, me u p bur as n m n, r r ' ejda S p ekst ps a fr znt ' o ih' a j ot a; Pse as me s me bl tagan Dl s ikst Mlohtt nrt. a ' ih' ilsi ' ga Ketahiaet ' pnd rjbstn i i ed h, S d ap aj eno icn hrhj, ' i o o d' ug adie S n lp kstps n q, e e o ih'a e Ps no ilkeano ikmdie o d' ur d' b hj. Spj etjnrfnkr, hia i geu aor That permbrenda si ' i shpell uku, M ' ktc s ' kud n oor e i oe, a i prh, ' br; Nji gomr e ndo' i breng uku. Cullt e grueja n gazep: Dik ngran, dik pa ngran; Jt etjs ebs n ske, ea i i ihs hrp Q pe zj lrnm hn, i rj ie uo ' a Me gjithkta por zogu i shkins M' kisht' pas kn zmerfisnik: N' buk e n' kryp e n' kup t shllins, Lte nder aj me ' do mik: S giho mn,ktjt i jtmn, a e e N sp t tii.prti ne ' hi rmt e rm jf.
170
175
180
185
190

N' dasht n' kondosh n'dasht n' xhok, k gjet Sofren shtruet e pushken ngref. S k g tiibjr. e jn rm u.. S k g syfr ms.. e jn klei ih. I a nis mbrapsht, puna i del mar; Sel m t ta ekrd fs ! jl ' ht, or y ih Edh ksht ky Millosh Pera Fr znts kstps tgnn ot a ' ih a aai; Sd ti eihs fea ao rm dt i jr Ngurrtas dredht n' ajr taganin. E prandej, sa duel me u pr M a Geggnblprbl e t jt ee al e al, Shef, pak von por, se mbi dh S kst r m nuh prt gal. ' ihe gst e ' jl Per ket pn me msy nuk hapej, Ve se vedin m' tagan mprote: Vithambraps edh zmbrapej, S hr tri Gej lht. a e urn jta soe Khd tia,t ihs Zn, st y rmt ' dt i aa Kaperthye at shoq me shoq, Tesel risi m tgn, u jl rjhn e aaa Thue po korrin kallamoq: Jo se m se n' at mejdan Kytsoh'tp de m iap re hso o un ' r: Prit ihekytbsa. os ' st re atn prgihte a q m ub! e jt rg j i e l
195
200
205
210
215

Ekhrinaht unjk: a rj st ' de Gej ste,Mloh pi; jta hj ilsi rt Hapu gjetja m' e b dek, NurMloh enali: gr ilsi jl vt Kah Milloshi hapa - hapa, Snin m' Gjeton gozhd ngujue, Rrqasin leres vithambrapa, Selhms Geo s m uphu, jlse ' jts i e ste Don rreziku e thmra i has M tu t Vslt zgtt skns ' rp ' aii, ou ' hi, Terthuer shkamit dek perplas, Edh prapt bjen m' kokerr t' shpins, Kytn tpst ep ai re ' eohe a kpc Se kapica nper rragam Rouleik n nipari rtlu ' j lkrc Me gjith shkrola hup n zdram. M t GeGg t lherf, ' jt ea ' su r Me tagan n dor shterngue; Ve per m h m i a pr s e i ' Kryet posht shkamit vjerrt shtangue, Pn d t akst qt lr, ua o ' ih' i ag Em nit s ih'teps na.. e ga ' st u a ge. Iak ratgnnn br, rs aai ' ak Kn niplm prjt t ia. ud j la epe ' Mbasandej per kairubet KytVslt dknsti re aii, eu hr
220
225
230
235
240

Permbi shkam bri njaj kaubet, I a k kap e me mni , , Si kasapi e k zant Kr pret mish, aj me tagan K ns m ar m iacct, i ' r e ea Drq ijtn dr s bsa: i e ' o i atn Eh a hr aa raae d t e t t rdk, Ari t skun,ka nifli rt ' hpte rh j ilt E flakron si kungull Vrake, N mst oort trhe t cli ' e ' bri, etur ' ilt Mbet kisht' dekun Tringa e mjer. Shkon rradakja rrok m rrok, Tamth e m' tamth shporue per mnder Teepin ga a ptlk u lr ' jk t aao; Dr qi vjen edh zatet Sit km etigs A hr h e abt rn. t ea Nis me marr Gjetja perpjet. V ky, bn MlohPr, e, qr ' i ils ea Sprimr p idl t nrtt hit i a a gai: Pors G a s n s l, a jetj hpi en uel Mill per i k dhn s it osh a htat Eprya s nibel ems j i j ul, Nepe l rrs n t u sh , r er hqa as ue tri N' moh njans kamb Gjeton k kap, Mys per tok tue e karrani; M' t m ta at edh hap ' gan ' sht , 245
250
255
260
265

Prm eln tii p ky. e ' rmn a re Por me sjell nuk mujt qyqani; Pesia hr iuerne s s h t e r dr Eidlspri eh tgn e hit, d aai I pshton dore e i bjen nen shkam; Epry a,s g-ga ems j a jn it, Tr bje dekun mbi rragam, Teeln vj t soe enrt u e ' hqn ga Me tre djem e kater ika. S jn lheskntm a hr e ' a su hia ' t ea MiGeGgn rfu-o-pk ! b jt ee' at ia Jn lhesknts d fea su hia i jr: Njana Stane, tjetra Jane: D klhda naaeter ! user, jn jta Spitjpr sraaSae yr i u krj tn T' s jten do i a k me kth a hm r ap etr . Ndersa Janja, e fort si mushk: Nji korume e zez, shakshine, Msue me tjerr e me qit pushk, Ardh dika'andej prej Cetine : Dishk grue kjo mashkullore: 270
275
280
285
290

Ah trstias skr st ur hrg i heb, Prm iaxer tgnndr, e ' jr aai oe E me t, po, me i a pr Gjetos kryet, ajo korume, Nmt z Sqpi m iln ! i hyns e Edhe, besa, more kume: Disi marre m' vjen me t' than; Pra dt ebj eskns o t i ia hi E pat pr Gjeton e shkue, Eh kytKjztt Ctns d re nai ' ei Dat aoptprt m iae hni j a e ' ' u; Em ih t plsmnt iZtt ' bst ' e ,aai oi, Me na v, kuk ! Shkjau n; M kdeskntprt gat mtt e nu hia e ' it ' oi, Jn Geo s eptp aa jtn i a r: Si gjak hupc s' shkoi Gjur Kokoti: S Mloh s me ga fl ! i ilsi ' bt jk a Vs Geo iadaZt: e e jts h oi Mbasi vedit zot me i dal Nrses kst :eh m ky dyh ' ih' d e re Sa kurr mjt Janes i mbet Mu m' tureka, tue i a thye Hunden cunge. N' at siklet Jana mendesh, kercuna, u muer; E mloj gjaku e m as me p S' m me s. Dy fish u pur ujt
295
300
305
310
315

Mbi Gjet Gegen : ve me kja Stias ka.J,p,kst kn, hrg ' ju o o ih' Besa, or kume, nji trimnesh, Me t a ' rdh ke e kam pa rr q: n: Se at dit Ora e "coi me u ndesh M aky,nimjqlu. ' t re j ile Ndersa dhimet shkina kmye Zmr s f ri t iupnu, es ' rt rn ' ede Doren m' hund e kuk ngerthye, T' k flakrue Gjet gega m' kam. E gjak snin prej mnije, Tue kercnue idhshem me dhm, T ak skl nih dlie ' hu j ulj Et k ns m t m sel m skn: ' i ' e jl ' hia BeiSae,beiJns jr tns jr ae: Gihauht,pre,spn, jts ae ezt hia Per pa i mbajtun pej kurrnjanes. Nisin shkinat me piskat: Gej m h s p urigt ! jta ' e ' o r ai Shaj n e s u tat u an haj , Drs uzdknbiss na spt. a hue rj ' jj hai Ga tgn teiklu, jk aai u ule Dy kuburet rras n' sylah, Tr Gegg a hr lhe ur jt ea t e su Me marr huten mbet mbi rrah, Ndersa ndj tue u kacafit Me d shkinat. Kur m' novic,
320
325
330
335
340

Q,a' skek trzt, e t i hj eei Teemri pkmikrhc. u ar s a b eti E shitoi qaj Krrstiq Vuku: Djal me br hekur me dhm, Lesht e hunds si qyme uku, Dredh mustakun giat nji pllm: N' da per pushk, n da per krushk Dam t mr s k ps pelp: jl ' i ' a s y Ldn teul rin dsk ih jgl, rt uh, P' r 'i par a , per bu e kr rm k up Lt kytprKjzt vt e re e na e; Ea F eAds d t kst mhe s th ' o ' ih' ou, Me e pas b jo beg, por mbret, N dr Msrnm iaps lhe ' o iii ' a su. Ky, tue u d g m 'i k per do jer e re E me 'i kl ngarkuet perpara, Kur k dal m' nj sum ore i ull Mbi do megje e mbi do ara, E pre' andej trimi k p Vasil Ndreken mbet pa krye, Millosh Peren permys vr: Ek p s a nety i t, grhe Sttt Gej ihetesti hai, jta st u hr Doren m' hutplandos per ler, Se ' sht mbussh aj me mni ! 345
350
355
360
365

t jn priai ga eve! ' ' a ez tj jk nr t iknmru fo prjt ! ' ' a arn lkt epe Edh kn lidh per nji shkorre, Ma nicrivt ztt, bs j ur e ae T' i mbet Gjets m' novic mizorre. U rrxue Gjetja m' shkam t gjall. LhnKrsiikytm iap so rtq re ' r: Si l n uk n r rra sho u epe gll M' ndonji skjap a m' ndo' i shkerb. Shpejt po xjerr Gjetja kuburen ! S m spj zamq p ie ! a e het jr i o p Mr m iata,Skatlkrn! i ' hu hju iue ' m i a m sh iert per gaz ' uer p in ep, Tue i a rra sh n par sun i sem, Lt m lr teeheh trhe, erc ' e u jd etur M' t akajt qi me b darsem: A,q a ti m mae dkr! j i q rm ' bhj i N' at Vuku qi nper dh P padsjs lgtai o lnoe i u rp, Mendsh harlisun nji et shkj Palabardhas hap mbas hapi Thekte kamben nper laskr, Pushken n' dor, n brez taganat, T ihs hliret n fl: ' dt i em uj ' itr Hajrin kurr mos m' u a p nanat : Ks sz,p,efqz, uh i o aei 370
375
380
385
390

Kush kryet gjog, e menden zog, Naiba,ter kprc jn rc jti ura, Dikush rob, dikush per kob. Vs tias t utus : e e rm a ' hah S na JzaiVkdnt i jj oj uaii, Matiq Jure n zdragush : Mihajl Bozho i Bozho Ikiqit : Spiro Neshi gerxheli, Buka e bots e kuvendtr : Jk Taraba kime - zi, Dr epr,eti bjr: e a rm u Vuksan leka, mejdanxhija : Dy djelmoa prej Nikshiqit, SioZk ea GooIia pr ea j jk lj. Njiky Gjokja 'i camerdhok, As d m' g mos me i r det r i i, K a rr les lshu m s tro sht gal e ' ht k Larg m' i lnka shokt mbas veti: Edh, menden mje ksuls, A hr,dai fl teukp t e jl, il u a 395
400
405
410
415

Ke ato tbanet e Curr Uls, K p m lr s bjepa ' e i it rp Vkkrsii eso p pi u rtq, hkt a rt, Veshkprej millit xier taganin E ls ngu em m i akr hon tsh ' asit Gjetos kryet, edh mejdanin M' i a ln vedit: qi nder shkj Von e von kanga m' i u kndue. Prjthut daim kst l : o eskr jl ' ih' Nkide s eptmnu ! u ul i a ede Pse, sa muer m' tagan tagan me msy ; N' stom pertej, qe, k shperthye Ne tn,s u mlt pr eia i k ai, Nifr Lcgeoh,iGu; j a u jlsi rd Sp epr epk edai, hi a ia jlt Kaleshan, mustaqe rud, T cli sdem ge t pr, ' ilt o ' jt a S n Mli s n Mlt Z, i ' ac, i ' a i Push e fj i p h mar ka ala at ec , S 'iup m k 'iul o r i ,s ak r . Ky kur pka shkjt tue zbrit Edhe Gjokun lshue m' pik t' vrapit, Mr k zn tiin nipi i rm ' j rt Ma nicriebinirai : bs j ur r j rpt EkrGoj,hp n tgn jka a ' aa, K marr Gjetos me i u turr, Prm iakukyts bsa, e ' pt re i atn
420
425
430
435
440

t ik mea n kctr! ' ' bt j ' aaur Prnnseulmr ianii! e e jtl i jt Ide puj raz m vtl. ul lma rn e eul T mdeGoj a brii ' ah jka t ' ett, Edh lmu per tok bjen petull Sit kyteai Krsii, h e re tj rtqt Me ngran m" t, mo', Zo', m keq ! Qj ebla eNkhqt: t olt osii Kyt osem ialmngr! re, fh ' u re M ialn gr p,naky, ' r, o jt re M' t' cillt dikur kapica plite : Ani kur m' a d h m s : rid te ' A o th j a m i e qf r i ep s 'ik 't . Paeh a dt q de n uhr, r d t i i ul ' sti Vesh e mbath e m' arm shterngue : Pushken n' dor, zjarmin n gji, N' s kapicenpetullue : Br m itk nn eske i, ' hna aa hrt, Mos bn kryet po e matare ; Pem ps p t prt me, s e a a e ' bt S'gjn, jo, treg m' e bl me pare ! Edh i thnka prap kercuna : Msm ust tpr t pstnn ! o e h ee, ' a aa PeSqpa p ihn Z' rea! s hytrt o si, o, un T'i h s g a p i e t r e t s z n . dt i jrn ' rb i a Pr peir daitenol, o, s i jl u dl
445
450
455
460
465

Knjazi mendt i a bka kubel, KnSqpa s s guj fr hl, i hytrt e ' jen ot ol S a Sqpa d t ibj zue ; e j hytrt o ' hbl E prandej, qyqari , muer Giha hv ea s ir sptt, jt t o, s ' hai Si me thn, kryqeterthuer, Prulheazgeprs t gai. o suk hjt e ' ' itt P,prLc hlkst gut o o ui ol ih' jj, Edh kr yet, ma i i Z t, nat oti A t iabn knulu , j ' i ugl jt M ekeaaprt gat mtt e j m e ' it ' oi. Kur k mbetun Gjoko Ilija, Foaeskee t lhetr rt hjvt ' ' su ur Proh sptt s dhj, epst hai, i uia Kep m kep e curr m curr ! Pushken n' dor, nder dhm taganat, Neper driz e neper mret Ki' n marr hovin ka' ato tbanat E Curr Uls, t mbetne shkret. Lc Geoh,pk edai, u jlsi ia jlt Fr p qtm a aaur : ot o e ' t kctr Fr p igunsk ai mlt ot o je hjt tj ai, At hovin per m' u a ngurr ; Ve se plumet e martins , Q ufsklj prbiraaeh, i ihlon e r rdks Ml s m iban j,zgteskns l ' ' 6j, o oj hi, 470
475
480
485
490

Prit ihnstp tks, os ' si hua aah Ea m enahvns nai : s ' dl oi ' dln V lhetr ekettru, e, su ur rj ebe me t' mdhej hapa perpijn malin, T' vramt e t' premt per me i pague. kr q,dlnd mlo u, e ai o acr pe na behe s lgtn rj jj rst, i uee, Siku t rr pl jmi me bor : r ' ah a Lul Rapuka e pllum Gjeloshi, Snin gac; Baca Luc Dedi, Briut Pee GoTsi ur r jtr jk oh, E aj Mu Hasi e Prl Mehmeti : Maa Grizhi, Shyta Pma , Ndoc Gjo' Goci e qaj Prl Keri : Do djelmoa si do dma, Hjnvm iuadahu nei! ie e e rstn jr Si aj Turk Shabi me tri zmra, Gjeto Marku Flak e agzot, Me a T Dac t' c it t ra t om in, ill hm N s t skatmrp s imr dt: ' ' hju baa ' er o Vjen Jus Mua e Marash Vata, 495
500
505
510
515

Shpe Deli me g nd ja jith dj al, S aont,m straa i j aa e hegt, Hovin topi mos me u a ndal : Et sprhe s u zbl ' hetyn i q aei CcKl,eVcCnei a aei o ugl, LlPlKr,eNskDaMr, u ii ih jl ii Dum Buzuku e Col amuku : Mbandej Brahkol Demushi Edh' aj Islam Makalushi : M kq,'ivral, aa ei ars N sahat e n taki, Vesh e mba , e burr z th otni : Q aj n Lzet nr i t ' eh e iai K t tari e shte ri reg , dh gta Venprudmnevr , uj e j ie e M gt vt ftem ne e j ' e, iu e dr, Nrq koi m ut gal , dei rnn e j jl Sel ne lr enprrgl jl pr e ee ral, Prej njaj kodre nen Kal : Q padjspri prs dkn i rne hitn e ' ui I a bekojn gjindjen me mll. Kta si p k gji den vr en n , Et knp s sk k'nmy, ' a i hjt i se Prt aln Geo p ky, e ' jtn a re T jn lhetia tr p r iei ' a su rmt ur ' ' hr S lv uqs prohPstr : i a jih epst ehei Et uhehnp racra ' jdu ' t ur, T' na jan ndesh burrat me burra
520
525
530
535
540

Sik Gej,pr m na na h jta u ' j' n, N' d kub n n ref si Zan or ure g , Gadi rrite zjarm me i dhan, Zjarm me i dhan, m' parsme m' i a rras T prtskq ai t ih qs. ' ai hj i tj ' st a Es 'ihr aupron i e t epj, S t knlhetia m sohj! e ' ' a su rmt ' hson Se k n tr mat me u pr ' an is i Ball p b S qypt e S ! er all h ar hkj T' jan mberthye, t' jan kaperthye Njan m tj in t e s it, i ' etr erbu hqim S adra n me t hkrmt; i t ert ' uj ' arii Ekhselnm tgn : a jli e aaa Tu prs tpib ik nn : he e ' er a aa Kah orvaten e rropaten, Shoq e m' shoq kah idht pzaten, Teutrt,teudoolt, u ui u rbli Ftftteukcft : yay u aai Dikush rrok, dikush per tok Rri e plandosu kryqterthuer : Ter m spn t soi kle, jti ' hi ' hqt aur Znja frymen njak me duer, Tran kry per ler e krep dja et , Xirj s rti p r ga p, a hpie n e zae Me do kthetra si kulshedra : T' j b6a la , po, n' at log Za ash an msh n 545
550
555
560
565

S gapjn zaramrns : i jri ' gvr uaah A s to naa n lq, , i hn, jlt ' i Qi, kah shkrep moti nper r, Kah i a ep naten vetima, Ja ep gjama e bumbullima, Ndermjet vedi ato kacrrue Asht lamsh me mija e mija, Skj n fn t u'tt uroule hon ' ud ' j ' rklu, Drs qelst uhodhj. e a il ' stj uia Es s er m ane bc i ' pi ' r pr a Kputun rrmash bijn fiqt pca, M s ' i k , b sa, mor k, e ok e 'sho Shkepun arrit r per tok, M' to me ngran e m' to me krrok Sraekraeclkk, or' ob iio St me u a shp h me skep ert iq . Eh imei osegzp! d jr, fh ae Kytq m tk ar s prt re i ' o t ' ai KesikyteniSqpai : j h re j hytrt Kryet e Brahokol Demushit, Q,zn vn n Mlt Brulsi, i a ed ' a ' abluht Oaeqtea dt n Nkhq r it t i ' osi N' luft me u pr me 'i t' Vasoviq : 570
575
580
585
590

Me at Brankun e Tomo Milit, K y tic l i e a' i l t r e i l ,b s if l i Iarulo tiim tgn rmli rm ' aa, S t kstkn pabsa. i ' ih' o atn Tui sy en ga ketl rpt ht ' jk rj Brahokoli dekun r Eupadsprtk s ' t lno e o a i r, Zanun parsmen m' ler perfundi : S q tkn tu,s lud a i oe, he e kni Ka' ashtu trup u sh6am per dh. M ps ks no'igehprt p e a uh d jt e ' r Lop, a dm, a k kulari N noj mj,eh ayai ' dni oe d tpr, Mairp t jtgeh ed bs e ' jdi Mstn kra m ps prt r ih ' otr, e a e ' Gjedhe tjera prej pastrakut N sp teudeh,as khdln ' hi u rd e a ai N klon nde,m a et gau ' uls ' ajt ' t r ' jkt Tran t' gji : hap ndal den tha in in E har rrijn e njuhasin Kah vjen era : mandej ngasin Trok ke vendi, k kje ther Lp eku eam a hr oa a, t ' t e kytprtk er rehu, re e o ak rste Dhn me kamb tue ukurmue E me bryna tue e dermue, Knprt ns t gih niei a e ' i ' jta jhrt
595
600
605
610
615

Trishtueshim me b nji gjam Permbi at gjak derdhun aljerit, Mnderet nieri me u ngrijt m' kam: Ksht Shqyptarve, kur okolin Pn n' gjak pl , e B okol ir rah in Shul per tok mbatun p krye, U k hyp vneri nder sye, Sa me idhnim edh merthye Jan me Shkj ! M at kush jeten Mll s' po e bn; si malukaten Prt knmanaim tern: o ' a s t jn ' jti Paum t rnirum t vern lk ' ' i i ' jti, S m k t neheks m s pr. i ' ' dst uh ' ai Mnij st u j ndez z , et an hari Kall l m f d u zm : laga r ing sht ra N lr niplm unue tr, ' e j la glt hma Hde gr nidt alr, ihn ut j i r ag U shkon buza t tan jarg, Kah po msjn e kah po shtjn, Shoq o' i k p e nde n : ish n ah o rsj Rrin nen kamb toka t' u dridhun ! M Gih,' brildu, aa rsi i ur ihn Fort po dridht trimi taganin 620
625
630
635
640

M' at serdarin Llazo Stanin : Ihsoh'i t cli khp imehn dt hso t ' ilt a o vse, Thue dy curra n' moh po ndeshen ! MtqJr,' trvl ai ue i aao, N' s kapicen e nja' n pol T dollams nen brez aj znun, Fort po rrin trimi tue dhanun, Shum po k tri z an, mi alld Maa Keqi kah m' tagan T' a vn para a askund aman S p iln bs,a m mrf! ' o , ea s e ar rm Destbliuri tn by jre al rt a rm. S p hptNo Go Gc e ' o ae dc j' oi Mbi nji shkj prej Gjurakoci L n K ! po qi en fmi ' osov r Psadl k enun Mlt Z : ak a y gl ' a ' i MtrSaia n it : ie ps j mi i Ti s Zn ebl : rm i a eai M tm mrj p,kytet. ' r e rit, o re i Ky Ndoc Gjoni me tri zmra, Burr ufrrok : shkjaut mos me i r A drm seul prq tr s ' jtl, o i hma Mrp n lfkrmrs ik : baa ' ut u ar ' Snin gac, zmren barot, Lum per t, o i Lumi Zot !
645
650
655
660
665

S ih fr n fyskatmze : e ' st u ' rm hju iur S p erekyeetur! e ' o rk rqtrhe Fr p ihptm tgnNoi! ot o ae ' aa dc Ah ! kadal, bre Ndoc Gjo' Goci, S s k p t Skm s ! e ' i hj e S s p i nke m uzn djaah e ' o ' rp e elns Neper kneta t' Kakarriqit : Prp jsi d demnns, o o ihn o jl aah Fr m t ln,bs,p ky, ot e ' ea a re P t zt'nkn n no ilgZns, o ' ae ud ' d' o ah S ztt t psa,q,t i ae ' akn e Ne korglet Nkhqt! dr t ral osii K i a i it e ut l av k t ,d s u a l , GeoSaa ' ti bdl jt tk, i rm ual, Khsprhnvtlss niai : a hete eul ' j ht Kacaturren m' sup t krahit, Ratgnnn fet slht rs aai ' lt ' yai M d vss vshrse, e o eh i eh auht Permndershim kercnue belaja Ndermjet d kuburesh s' Tushet , T cla kytqt s d rsaa ' ilt re i i rhj, Larg m' i v shi kod m' k r : rit n er ode Dymdhet qese bl n Shkoder : Njeshun vezmet njanes i, Me at kunguj sermit shkri, M aotf ter thi: e t ua jr er
670
675
680
685
690

Qi edh n' Lesh dikr pat pr Sfrn ped dtpr uai, s o i aa Doganis ky i paska n' F Me do fjal per burr t' pamara, Nders aj n' Shkoder, pa arm n brez, Prte edjga pzrt e rg ne it aai Edhe trimi m' Malazez, Prina ai pe Sai, os jj ru rj hrt Ka lshue turrin fulikare N p raoraeeaolsae ' ' t rh t akr Ihtgnnzer pe mli : dt aai jr rj ilt P r il v t r e ak p ss i l i . o s i i r f j u 'q e l t Es makrt ihle i ek u ' ult Spl m mat,ns beaevult hels e jl i lt rle Per rreth bishs e me mni M' nja i bje m' thimth, por pa dobi; Pe trj zyne fsoe s, uit ht dr ahj, Meka nuk po trmej soje : Ksht kan nis me u krepatue Ndermjet vedi e me u ngashtrrue Cerr oras ku s' pe nag it, r ri T ai raine t teiua ' tj rh pr ' hpsnt Biet rpn,s plv rj ' ua i ae Qi u bj sh ja, nger e kt rat : e qyp thy het I trnuni Gjeto Staka N' at log Zanash neper ufrra 695
700
705
710
715

Udrjtr.Tu toolsn og ur rm rklii Tro m' tro mtruhen, tranden trimat, mendsh trullue. Lamsh hamullohen Njani m' tjetrin; matarohen, Nie,nie,m dr nie, gtn ztn e o jtn Hrakuqen neper rrgall : Kush terthoras, kush perball, eku qenash, quku krenash, Llanash laskarou m' tagana : Pergjak xhoka e xhamadana, Gozhup, struga e koporana. Hapen shkjt m' at Gjeto Staken, Hapen, zdaten, me sjell matan, Vithambrapas trup por zmbrapen E as me ms zmra s' po u bn, Kah po shofin si m' tagan Ah trGej,tiiitii, st ur jta rm rmt S aorfj n nt telmt i j rea ' a hlii. Mhj Daa ' brs mtt ial rg, i ur i oi, Shke sh sn falm a it, lve in, e gzot Kprbreifr gzp aro ur ot ae, Zn dollamen njanit skep, 720
725
730
735
740

K b zmren gr e krep Edh m' Gjeton t' k marr hov, Si njaj Turku me Moskov. GeoSaa s blsoda jt tk, olhrj, S t iuhpm tgn s Mrj e ' ' a ' aa: i oda Hapet m' kos. Qindro, bre Mije e Mos e lsho ! pak m pertej Po i vikat Vuko serdari. Por pak von; pers qyqari Fa s iniu!sia hr prtk jlt ' de h t e e o M' tagan kryet Gjetja i a hodh E e la shyt m k rr m i r : u e N' mend, me kthye te cullt e grueja, Q n Nehp ildt a! i ' jgs o ohe j A hr Gej,tevkt t e jta u ia Tevkt,teuhlaa: u ia u alkt Tu p sknm unia vle! he o ho e jt j al T ilhem spn Vk srai, ' su ' hi uo edrt Dr edaheGsoai. o jtt opdrt Ti paVk e' zgptii rm r uu i o ert, Prm epiGeo s epii o ' rt jtn ' rt: Ve se u shmang, e neper shok, Si njala tue depertue, K m sh in t per , arr pat hik pjet Knuhrsa m ib z i sti j e Shkove n' ndihm at me u rr, Mq ' kst niktl s i i ih' j aal, Msm iup,bs,kn hli o ' ea ud al.
745
750
755
760
765

V f r a ts j t a a l , e o tn l 'un i ,z v l i Lc Geoh,pe zn n pi u jlsi s, ' rt, M' atur m' t ho k sht kac r ll i, Prrax vte teiani e rn ihs u jt, Dekun m' tok tue e karrani, M ekesoj hlega e j hqa ol it, S aoqqam r t ta i j yj ' rm ht. Porsa dek u plandos Vuku, T' k lshue turr njaj Lul amuku: Lutr burr ky prej Merturit : S hrsdlnpe grt: i auh au rj ui E tu n a t o m t e g sht r ro, Merr Gjet Gegen kalibo, E me t ngarkuet lshon vrap, S vnuk ' fumispn, i ju i tj b hi Drq dl k t ' lgn, i a e i ui T nigrennnira, e j ur e j rp Kah Shqyptart vijshin tue rr Porsi breshni me murr. Am tk tiiek u: t ' o rm l Ik du um ku; a hnn j e sl Bei stttiak zih ; rzn hai gd U k v varrve duhan, 770
775
780
785
790

M izn gau,eiald e a jkn ih Prap me brez; edh i a bn Nji cingare. Gr e unuer A hr xe,es n t trhe t e ir i ' ' etur Nis me shkrep ; e mbasi muer Kafi zjarm, me t cingaren I a k ndez. Mandej mataren A k xer po m rk j jr lt e ai Eiae am p : p t e i Pse rakija, thon, bn mir Per var t p k Aj prap po x er r ' ush s. r i Prej terukut nji kaptin Hdes ta eprnnky ur ' ht, e e re I a qet Gjetos. Hudra vin M pistia eprs e rt hrgt e T kq s faeln t Prt ' e, i jl a a. Ndersa Luli m' shpin k bart Na GeGgneki vr jt jt ee tj art P ialdt,m s ' kk o ihe e i o Roulek,ose!prtk, rtlu fh e o Ihk'ahrisi teup dt a st rjhn u r Shoq me shoq shqyptar e shkj. A ' hr,me Ai Bsi t, i e bt rf ih, Shyta Pema e Lano Grishi, Eh a ibr iLtPtnt d ' ii e uai, M ar q kytm tft tgnt ' r i re e ' aai Iape Rsj iSv Sls ru ita ao u
795
800
805
810
815

Mu ke tbanat e Curr Uls. Gjeto Staka pret Mhill Dragen Brifrk ebl ur ot y eai Skv t vtq ualt stgn hoe ' e i ue hae, Sa her mbushej mendja atij; Mandej preu Petko Babiqin, Tverdko Illin, Trifon Mandiqin, Edh Jovo Nevjestiqin : AiJv,q datee n oo i jl jtr Ps s m ikstkrnalk ! a ' ' ih'ecu oe P,prGej,bsevee, o o jta ih jtr Aq giat pnen s' po e mendoke Gas p etet,j,gja, it ' o ire o atn Edh i mbetka at m' tagan Mu n b t' kr e m v t shm ngt ' ut s ' esh a , Nai s teeln t mn, jnt u a agt T ialn rahe hps bs ' rstn at i ok, Largkapola e krs hjedh n' prrosk, M' t m ly qj e N hiqi e pe t oks t. Pr mn,' fr Vnqt o, a i a ueii At gja mir i a mu kun er, Njat Cac Deden, belauer, Sy prtk teelhetrhe, ht e o u su etur M' t me ngrn orrla e sokola, 820
825
830
835
840

Me i ardh shqarthat rreth e okolla Nprreeq lhnhn. ee rz i so a Kdqpr,' u zblt ai ea i k aei, Brildt eti s Zn, ur ih rm i a S t ilhem spn VcCnei ! e ' ' su ' hi o uglt S t iape a t mei kyt! e ' ' ru j ' jrt re S 's o e 'ia v r o 'd y t "t h q s e b it ys e . Tue e l vej m kat fmi, n e er N sa n beh n tk n vr : e tn ' jsk, e o ri Me i ankue gjarpen e mi ! Njaj Mu H , ' der b e, asi i ujar t ak b aya kytmtr, ' ' t j re aae Eh lhe t h flkr d su ' ' st uiae M spn t ai Jv Sklt ' hi ' tj oo ooi: Bs,k ' fr trvlt ea y i a aaoi Me br, po, hekur me dhm Ltbrekyts ' stm : ur ur re a i h E m' tagan kryet m' arr qyqarit Ds iadus seTvrt h a i hg iai. At at her Pipo Grrzhiqi, Msa stp,fo -iii utk hua lk rq, Q a TnjPpnl p ky, i t ug ee a a re Kr k p trimi me sye Krye d fe h J vos thy t les o e, D l iib l i 'ik c e! e l a l t k y 845
850
855
860
865

Se edh m' Muon idht ' t' k msye, Mos me e lan Jovon gjakhups; Stim rgltiipk gal, hr ral rm i jl Mbi t sorrat me kcye pups ! Gjygjin koks por kopilani mr,s dhj nkm iabn, i a ue, u ' i Besa a pse Lu Kap , , t; l uka Trim mbi trima, m' shpin i u lshueka Turr e vrap n' per at mejdan, Pridt etla, os ei u alz Edh i mbetka, ofshe ! m' tagan M' arr t qafs e dr m' germaz, por pa mujt k t m' i a rru ue, rej mll Niu kytp ra fj lu jtn re ' t ie kr, Permbi parsme erdh e i u vuer, prit ihesrjtgie: os ' st tac ajj Ne grlcteigrule pr eg u uglu Gaut mei gla-gla jk ' jrt uf uf, S au ne lgt mlii. i t jt pr u ' ulnt Asht trimat idht mberthye Shoq me shoq e kaperthye, Khn me vdtri temy a ' jt ei rn u se S lt s ktl, i urj i aalj N' bok pertej nji et shqyptare ' e ka nis pushken batare M' n lav Sh , qi kep m kep ji kj , 870
875
880
885
890

Marrun hovin hallagrep : Do d m t' ri me dt m ksu : jel n aje ls Rrjshin n' ndihm shokve me u shkue Ke ato tbanet e Curr Uls, Me Shqyptar k kta taku, Risi keahteukece: rjhn rns u rku Tu s l ksi prs tpri he e ihn e ' em, E se ' imen r h asa tban d ret j e P ihel no ikspae o st i d' aahn Prms t nei,epadj e ih ' irt rne ri tesel m soh'i p d! rn u jl ' hso n a kur Shqyptart m' at bok pertej Kan dal trimat e t' kan p Prknrel s rahprtk e udul, i rs e o I nstigida:ks p kk, ' hr jnj uh a o Kush varrue, kush keq cungue, Naiv ter pa ; jn r, jti rp E t' ka p si C rnag sit n r ora Qi aq zant e kan mejdanin, R me breshen shpatit dirgjeshin, Pushken n' dor, nder dhm taganin: Za,lteh ktl: dp ur de aal 895
900
905
910
915

Lheprva gihai ntemj su e rp jts ' u t, Shkove n' ndihm at me u rr, T iaknns am guj ' a i t e jet M' hutashkjt, per me ja u pr Rrugen para. Mys per dh Stijn sk n fat kctrae hr a hjt ' lk ' aaurvt, Edh kryet strukun mbas curravet, Lr soh'i drh ai spt ag hso t ed tj hai T uknnm oiagt, ' a dj ' nvcai E t' k nis pushka me kris N' p r a o r p e n p r a o b i a ' t ee ' ' t rj, S n zamkre dlia i jr est ulj. Aqt ekt qt; t i, a i Kalvou ealvou; t edj, t edj Haju, shaju koder m' koder Thue po duen me b ndo' i loder : Jo se m krenash me u herr, Soihj spetnm iazer, hqsot hiri ' jr M' i a zjerr shpiertin per gazep. Maa Grizhi, 'i shqype m' krep : Ah ! kadal, moj Crrnagore ! Se kt i thon Shqypni mizore ! S s k bs a nkk noe e ' e s u dr, Prp t heh u t Ctn, e a ' jd n e eia P t ihrteidkpia a ' er rqn atn, N' zi p t ps ell nja tr mi s n a ' htj i j hki a, Per nja va qi m k v t sh r,
920
925
930
935
940

T rj evrnm iak t ' it ee ' h, S pnes k Tr a Sk: i uu ' uk s hj Trimi pushken me sjell m' gr ! GoSrai ' s -hrs: jk edr, i auh Byrm, Shqypni, gjithkr t duesh N pu t rnn brtt z ! ' lm ad ' ao i S m gd kr s ed, e ai ur ' i Man, vedin se jam gjall. S eh u ke,bs,s kmdl e d n tj ea ' a a As per krushk as per kumar, A prt sel u no ipn mr ; s e ' jl n d' u a Prm v p,eprm p o e r, o o e r, Por me djegun gur e dh N' mal e m' mal e koder m' koder, Drq t bjnidt n Skdr: i ' i j i hoe Edh at, po, trobojnicen T azvlo m Kl,ekpcn ' hilj ' a aie T S pni, t' a v un m' kry hqy e, Tet adeh ds m na nse u ' rd ii ' j' y, Bota mar me qesh me ty ! Edh ks ht, he l tue qit r avd Soih i,hr teusptt, hqs' t e u hoi Tjus m fat uni u h, e jl ' zt, jn tru tia m a hr ! ' a ebe rmt ' t ea S t h dvgaeptr ! e ' ' st hn im oea Fort po ush n huta e no a toj vic : 945
950
955
960
965

K marr gjm larg Drezovica, Kumarusha e Treskavica ! Mark Mi , t i tr t, lani rim imi Krk p s rj tmt u i a ii Mbi Nokshiq qiellen kisht' mlue, S ih'kn tiitepsu, i st rm u uhe Mir m' njesh, mir m' shternue: K mbath izmet dr mbi gi M' kambe ushtrin edh e k ue, Prrehvd n behnau : e rt ei ' jsk dle Gjasht taborre malazez, Naiirm ter kre, jn t, jti emz Kush mustaqet lshua dr m' brez, Ds pe,suiat r, ia lq hmc ' i T gihgt n lfm uski jt ai ' ut e hr PrKjzt vteMlt Z : e na ' e a i K zjerr gjogun pullali, Iane f ndr s Lii, jt r' oe tnt Iasknsae tltnt hud hln eaii, Iastrgnm teklaa: heno e r oln hde goupriZn ; iht jg os aa Fr hnlo ibr iakns ot igln ii ti, 970
975
980
985
990

S 'g i hf j iek a i a! it j t a 'nq t g j Iak fl Kjz iCtns a nai ei. Kur po e niste kah Shqypnija. Edh Marku, s - duhija, M'zenji kamben, bn me i hyp, Nper Nokshiq m' shpin t' tij me zdryp E udh mbi udh e per nen bjeshk Fl m eqt uhrnn Stek: il ' i sti ' ujs K mno s k prt ge edn e e ' jt NSqpa a e a fe dj hytrt s ut s jt, Har kta tue b udi P ra uhrneMltt Z : ' t sti ai ' i Kah k mbajt, se kah k r, Q m s m s i ntep. i e ' ' u Eaabt a flkr t to j uiae N'shpin me i ram ushtris shqyptare, Ahbfs s pe s ei st ea: i rj ' prt No ieoriilhhtlprt d' hr rl soe ui, Krn no idi t akt sdt u ' d' rz ' e oi Ndj har : edh me i qit Sqpa n reh es n krq hytrt ' rt, i ' ai Mlysha, njala e krapuliq, Gjal me d tr mi m i zn : l or i e Nim khen sp msm ln, j e ty ' hi o e Qi me u thn gjindes n' Shqypni, Se ' kob bni Mali i Zi Mbi Shqyptar, kur me furi
995
1000
1005
1010
1015

Ky pat ms Plav e Guci; Edh para rresht me i v, S bgi,efl m iae i atn il ' u Per m t' madhin mor kob KjzNkl t gihldu rb na iols ' jt ihn o. Kr sia hr teidu sttt u, h t e u hnn hai, Prm uheh tiim spn t ai, e e jd rm ' hi ' tt Po ndien malet tue gjimue Po ndien pushken flak tue vlue Pst n Nkhq epe znie oh ' osi, rj ejjt Kamben hjek. Krejt prej habijet Tulen mn,h lheatr, rlu ' ed st su t ur Edh daL k tej m' nji curr K po rrin e kqyr n' turbi Reheroulmlevr; rt rtl a ri E kur p trimi tuj ardh Pe Stek uhrnsqpae rj ujse sti hytr: P Nokshiqin si ishte lbardh Me Shqyptar, e se batare Alfe kak'nns: t utn t i i P s n delnrthntgnt i ' il disi aaa. Es neiihepry a ir st ems Shyt pe to atj ke tba r k e nat ECr U,s ik r ur ls e ' Koshs me dor ! E porsi mzati Q prye fs t un i elkt uhs ' g, 1020
1025
1030
1035
1040

S t mdeaa vkt a ah t j iai Atij Mirkos gerxheli, Kapitanit me kondosh, N' z p p k k e buj er ush y ari: K j,Mro e t mskoh! ik, h i o js Se dikush paska tradhtue ! Skma Zt hsnedelt! hij, o, ie ili S,p piep kju e a rt a ute Pe Stektadnifli, rj ujse rh j ilt Plym Shqyptart paskan prispjet N Nkhqt gihn xud an gn ' osi ' jt ' hri ' u Tht m zl e mr prjt, ua ' l ' er epe Si a miza pe k rcun ! jo r e Zgidh, bre Mirko, do taborre: Giht jt p,pk edai jtk ' , o ia jlt Et msdj sk h bs a noe ' o in ha st e s dr: E me to dir po ht mal gju s it, Uhrss om ivjt n nim, sti ' n e ot i ' dh Per mbas plakat kjo hutue; S,prZtn nuh d t bj e e oi, gst o ' im, Me shka m' dn neshtrasha mue ! S t k kia hr bjia! e ' ' rs t e urj S t k raldaetopt ! e ' ' rh or rmea Mir shterngue t' sht m' arm ushtrija Me buk n' strajc e peksimeta ! 1045
1050
1055
1060
1065

Et unrftpehvn ' ge o aa Vtlss mltmiNkhq! eul ' ai b osi Kerkserdr e kapitan t knneh spt e t knneh kl! ' ' a js ha ' ' a js li Eskr maipe vehe iu, bs rj jstt Zr t jttk siahs rn b ' oa hns ' ad, Shkput ndo' i rreshpe buz njaj kreshte, Termegshim bn dhn me u trand, Kah, tue brisht me t' rrebt zhumhr Posht rrmores, shamet n' fund: Khuho behetraur st sti rst erte, Vt p,ml tu s ulud e o ai he e kn, Kur ushtrija e Mark Milanit, Lhepe s er flkr, su rj ' pi uiae Per mbas Mirko Kapitanit Turr su lmoi m' us tri shq re. h ypta Lum e lum per t' Madhin Zot ! Kur jan ndesh Shqypatr e Shkj Kur jan ndeshun flak e agzot : N mit sohqtal : ' n ' hsoi t S h nelfam a hr ! e ' st dz ut ' t ea Fr t k vu ua oia! ot ' le ht e nvc 1070
1075
1080
1085
1090

' t' k plas vigma edh potera ! t jn prisl aia! ' ' a ez kua e kpc Edh topat tue bumllue ! Spaugye faesknia! hrz jlt lk hedj Lr Toai t k giu ! ag rjn ' ' jme k s un l e k M to i ! ' h g lu jo e h ja Nen kamb toka tue lkund shrregull, Asht dynd pluhni r mbi krye, Mz h qel n tmeneul u st ila ' y jgl: M Nokshiq s' p kush me sye !
1095
1100
LAHUTA E MALCS
KANG E NJIZETEKATRT
ZANA E VIZITORIT
ARGUMENTI
Zn e Vztrt pe s nli, knrn lf, q zvloe aa iioi, rj e att udo utn hilhj n Nokshiq. Heton n'oborrin e Curr Uls Tringn e dekun, t ciln e B k ra e D u k h ot e n if e k r v sh e e e v g l ku lo t uu he t a m j t , u a a nd o l te (bagtin) rrunzat, bante orap, kcente me shoqe a ladronte ase nit fa, kne n vji, s vjoe e mlt Q aee Zn u jhe jlt is atm i atr ai. ' thr aa lavdohej Orvet tjera bashkmotra per bukurin e Trings dhe shi ktyne u a pat porosit vafzn, yll Malsije, t'a mbrojshin nga stia esn ikqmgitr Aovt,mne,si nakr de hrgt yi e ajsa. j e adj 'u d ur h e r e ti n a m t e r u ej , ng zh g e gj e . I t , k d , e uj g oi rf a a eu a ja sh e n ej pamujtun t'u besonte syvet ma se parit, si e pamujtun sht, q nana t'i nxaj bes menjiher kumtimit t trishtueshm t dekes s djalit n luft. Pr t'u sigurue ma mir Hija rreshtmir e Vizitorit lshohet n'ajri dhe, me t rrahun t erpikut, ia beh noor t Cr U. Se e vreo sk sdst t na bs: 'br ur ls hh ettn ha 'ehi xj e Currin t vdekun, Tringn t lame n gjak t vet. Harron luftn, dhe tuj e kap ngryk vashn, neper plumba e gjyle topash e bn n rdn t Vztrt k ao kst nee e k O e Zn tea uia iioi, u j ihe djn u r aa jr ksi lgn e vlzmt E u n br t no kptn dibe ihn ou alii. l a jm, uu hmj, dihat t madhe. E ndgjojn si motrat e
LAHUTA - Kang e Njizetekatrt
Behe de m spj e rue kpn tk ao e flon vjn jskvt h e hetn rfs ae e j ilj ai. Zn e mdei ksiln t itrn ltt t enon m e vs e aa ah hlo ei o, mdj e eh me e ndrrue Tringn e mandej me e vorrue. Ajo vet zotnohet t'a lj. O praii pta: kms dk, rz pr ky, njs e a rt egdsn ekt ih ee i e re de v r oj a i. N a as t d i dy u ko a p r t vo r n, Q jn e a g r g h a al n l j e e il r i a dihasin Ort, cicron permallshm zogu, q Trings, dikur i pat qn so agii Vjo Zn e Vztrt m fa q vtm ao e hq rtm. atn aa iioi, e jl, e j, gy hji, dn t grhtj. E fo Tign e nrt t fa m js yne i eseo tn rn ga ls e te, t'i pergjegj, t bisedoj mbi kohen e kalueme bashk, mbi punen e dors, mbi gzimet e blegtoris dhe mbi argtimet n bar t no e ll pavrr. Dlo mi bli e ga t Vs ni jm ue rneoe aln b aln jn ahs j nol t pru de a - bt notn s mta s Tign skn jl upt h t o jfo i ort e rn 'an per t'a gjetun ma, perve se n vorrin e errt. Zhgrehen n vaj Hijet rreshtmira, hungrojn ulkojat, jehojn bjeshkt q me Trojan deri te Maja e Hekuravet. Ora e Madhe e Trojanit vsto vjn de mr fuui. I bh n lg t vjii. Vht ehrn ai h er ltrm a e o atmt ee t ngushlloj Zann, s cils i paraqet deken heroike t Vashs sqpae de e sgrn s, dr s gua sqpae k pr tu fl, hitr h iuo e ei a jh hitr a e ' o en i Tigs sk pr tu qt n hre. E vron Tign T mi rn 'a ' i ars. orj rn. e kryet i ven nji mriz degagjan blini, ndersa Zana falenderon O e Toai e O tea t behe de u petn s, ao e rn rjnt rt jr jskvt h rmo e j gjall, t'ia merrte gjakun Vashs s vrame. Ktij mendimi sht edhe Ora e Trojanit, me t ciln dalin n Kap t Brojs, n Big t Sa, n Qf t Delt de u ljo fsv tn pr t rn hls a ili h amn iee aa e e a lfknr Skat N z t tn rn hrj eVru. ut uda hju. a ye rj eot eit
ZANA E VIZITORIT
Ksht n'Nokshiq lufta po vlote, Zana e Madhe e Vizitorit M kstdl aonnikp ih'a j 'j e, Prej ka', e Mira, po kundrote S trhrss Nkhqt i etoe osii Rrihte huta edh novica ; S faosi ndeltgnt i lkjhn 'il aaa Es gehnn me vd i rhsi ' jt ei T' idht Shqyptart e Cerrnagorasit: Nguh tiaka q Mrtt j rst rm t, i bei T Sabl,mnt iZtt tmols aai oi, Pesqind vjet kokerr m' i ndjen E askurr pushkn d s'm'i a kan. T lr np keateeskejtn ' i er rp u hu ee, S aosqpasekrea i j hyj kpurt; Nes Sri' bl, dra eb i eai Me Turk nis kishte krushqi Ep riea m dr m bl o rt j e o ' al
10
15

Tue i b Turkut tungjatjeta, Tru teil pg et dea ukt u a ' ht: Psidve hrpisiu! eqn jt aa htn E asht ndj e Bukura e Dheut M' at t'thepsinen maje kepi, Reheroulroult rt rtl rkloe S n nf a if a aed e l t y i l k ,s l k i l i , Tue kundruem e, shj tue vm Se k pus m holl v e, uj hka ritt Kuj m ter t n nd te: s aga i rit Kush po hapej, kush po zmbrapej, Kush po mste m furishem Malazezet a po Shqyptart: T clv n m ksem t ' ile ' n, ih e hn, S eh fr vhj ikst ad e d ot eta ih' rh, Q s ajtn sd eabl ' e t ee, ao me, Krks ml,bs,s p ebt: uruh l ea ' o e Rej esnt kr ipit rza i, u, rre Ka' ato tba e C Ul net urr s, K t mjeren Tring per s' dekuni K p sttrhe oort hr etur bri, N' nji hurdh gjaku kryet sharrue Sit pauidrss vt h e rk e e. Pse t mjeren mor Tring 20
25
30
35
40
ZANA E VIZITORIT
Edh mir, man, ajo e Mira Not m ak'epe khoi: jf ' it rj amtt Q s ko vjeefmj ' e j, az n i, Flok rret b i rr llue t h all t umu E nder mrize t' Vizitorit Reshun rrunzat me mrizue, Bte kputa: a se me shoqe Biehjstekce rt ie u y, Me u st t, po jet urtu , ervi , shk mja S dkrko vt,b ns, i iu j, e ue Me kcye me nuse tjera N aooolteMl; ' t kle acs Ae urbnnnvtl s, l ue e ela E tue b kins po kjate M nd r u e c n s tr pa a, b o r nz ug h r Nit fatede tefh, jfe jl u ns, u s Per me dijt m e s g and j, i rue. Me v ue b at e dhe ajt urr ut, N q fstt ik' lnn dr i ii ' in au Aprgjeprpen, e jg e lq A per buk e bujar, A pe b e p b , r es er urrn Prut,prti e r e rmn, Vr me Turk kta, e vr me Shkj; J s kr prbnoigre o e u, e r d' ur A ndo'i utrri ujnash akull Bashkue blegat me u freskue, Ianshna rhkla, isi t, edult 45
50
55
60
65
70

Me u ng t nja a me tj n: alli n etre Tash dynd skllafat me shplak t' dors E sterpik ftyren shoshoqes, A se qite me kamb n'uj: Naatersm spn ts lsou jn jte ' hi ah ehj Posh perp s omev t bl : t jet t e ' era Guga fm , p t ka mot ijsh er ' lue in, Vers mbas gjjet m' bjeshk kur dalin. Zana e Madhe, struk nder zgevrra Gs jtk,ane gluhr vjh ei pr alsta Bigash s' mrazta, ilun m' karpa Prej rrufejet bumbulluese, RieeMr ep isjrt, rt ia o kyoe Krye per krye me Motra tjera, M aot bkrtStzvle! e t ' uua hooalt OeZn t Vztrt r aa ' iioi: Fol e q kto nd rmje v , esh e t edit Praoagieelj fiie ' t rtm o mnj, Ketp t kqetn fehs. rj a ' e a jst Ekrnoles noisoe u dlt d' hq, Ftyr Trin n' moh po e la , et gen gte Pa r m' kry l sh shpe el ub e, lana rvj , Amel n' gaz tue gurgullue S t knosi n mlblya, i ' djhn ' a yblt Eh ahfye pike d st trt rsu N un t grae t aget: ' ja ' urvt ' rjna S ekrhet dadfle i etnsa rnoil Rhtn ve n a a t Di: e ' os ' t g rts
75
80
85
90
95
ZANA E VIZITORIT
E fu jsh n' uj bush isun lq urd , M' shpin kjo shoqes vrap vervitej, Tuj u n n r ato bl e, djek 'p' erim S d fur t brh,t brh: i lta ' ada ' ada Zana e Madhe, kah po e shifte Aht neh et krhet, st ' jt etns Bardh e njom si ajo prandvera, Edh fort, po, e Bukra e Dheut, Man, knaqej vet me vedi; E tu f me Sht zova t e ol o lle Bsk tefl,bsk telgre ah u o ah u iju, Mrt,eMr,eh p toe ere ia d o ht: Pa ndigioni, moj sgrizha, Moj pin a r nde m : joll rit r olla Ps a t Lm q v ekhel h t ' u, i rn til, A u k r ndo'i her me p, Nnkthn ennktdel e e a e e il, Fmij me 'i hije m t kandshme Se Tring Ulja e Ul Keqots, Bridetk,ebk ebts ur hu y ua o, N' nm e n'z nder Male t' Mdh. Kyne' hr,h irfemr! qrj i e e at ia S ie stttm spn k'ilhht i p hai ' hi a soe Bleg shoq n r at rud es e 'p' in; S na hli q n nt vr, i jj yl, i ' a ee 100
105
110
115
120

Zhgj i b t mraz Empi . et jen t rit Teln mrp ' hldie u baa i ul rt! J,p p mr j k tu, o o r, i a he Njan O a rsh fj n i a kt : ale hete Sn ikqvmsept i e e o , S kome mnt iZtt e j u, aai oi. M na sttflztn, e jt ha ii eie M aovtl s fsaa e t ela i ikj Me at sye kokrra qershije, M ads gr ezli, e t hm i ut alt Fl ma sitkrt ubedel, l bs hu u ' jr ili Dsk m dn p,s ' crvee iha ' , o i i ik os Mgiht nill,krm s pr 'jt ' j ii u ' ai T skem t rej ende s r. ' hrp ' rza ajs ' S v Zt reannss vt i e, o, uj a ' e! Se, man k t' b . ur het nu se, Soj kn s k prt idl hqa ud ' e ' a A n Ml a n Sla,a n Sa s ' ac, s ' hlk s ' hl. Sa mir s'Bukures s'Dheut m' i r, Pra faq ifl Oa e t jl i oi r, Edh, e Mira, buzen n' gaz, Khk mrelgio: st ar ijrn Anim, moj Or e Zana, Trin ju for m m' a d , gen t e sht Me m' a dasht, n'kujdes m'e pas: M marets stebli, e ' uj i alt Kurdoher t' dal me verue 125
130
135
140
145
150
ZANA E VIZITORIT
Ne kovs t Vztrt dr t ie ' iioi, Q kstiat msm anae i t hrg ' o ' gs, Sn ikqt msm aps, i e ' o ' eae N' moh m' mn kamba t' mos m' i shklase: Larg gojlidhninme m' i a mbajt Zeu t dtsm m ib hj, hgt ' i e ' ie Me m' i a b ju dimnin ver; Me m a rue t njet per , ' jt ht her S aolltn pade i t ue rnvr, Mall eflaZt. bs ue ak oi S,qma dt q epv s pr e ''t i i aa ' ai M'breg t'Gradins tue u dhn uj rrunzave, Evt fye teufldtn e trt u laiu. Mue kjo kre m' nji p zm r. jt sht t er e Edh e due, moj, psha t' Lumin! S die esvtt m. i rtn e ' Se edh vet, po, Zana e Madhe, Kur m dilte Tringa n'bjeshk. Aokam ibhjhj j sj ' e ie Kahdo shkote, kahdo vte, Tue m'i ndj gjithkund perane Q no ekq t mst iage i d' ee ' o ' jt: Motra e madhe streh si i bhet N m s vgemtesvt jj ' ol or 'e. Sket rj nl pe qelt hrpe a at rj ile, Edh rrfeja me rropame Bl'n shinote rrmash s'hapun, Prnnt cli,frssmdrhe e e ' iln u 'nesm Prm iusmnu t ret telmt e ' hagn ' rb hlii,
155
160
165
170
175

Srk t ih'Tig:s spj gt tu ' st rna a het ai At i r rite e bar ha Z , d an Edh, e Mira, me at t' fuqishmen Dr t vtrfs p,kkrn o e r, o ore Lr aokstprt iabehn ag j ih'e ' rdu, Tuj u a lshuem karmave t' rryeshme. Mste ujku m' rrunza t' Trings, J pek kst qt ckn o s y ihe i ee Kund tuf dhnsh me v per vedi Em ubam t:s nei e gt e o i ir, Q,m ifrtenol,m t lghi i ot u dl ' istt I mb m' qaf e bis mb bis et , h ha. Iaxer spri prgzp jr hitn e ae J prtee,vprt hm o e jtr e e ' N oen cp t tj ebru ' k ' o i, akn Me e kertyl m teper n'vjam: Pr pezjtn behmlsn o, s ie ' rst oiu, E rr k , b rku pet esh jet a ull Prkr iih'niqqrt e urz st jt yai, Tue mos p kund maje vedit, Lht m ruz t Tigss nrt, soe ' rna ' rn ga Gal s fe a prt mat: jl a rmn j e ' bj N neht tjZn prt dl kst, ' ds ' i aa e ' a ihe Eagjnm ialdu, t oe e ihn M' rrunza t' Trings qi aj mos me prek. 180
185
190
195
200
ZANA E VIZITORIT
Edh ujku, sado i unshem, Kryet per dh, bishtin nder km Per t' kaluem kisht' ndermjet rrunzavet, Per pa i prish e dam pa i bm: S t ks'kn qn br i ' ih i a Tue ruejt rrunzat bashk me Tringen! Kaq fort Zana, Shtozovallet! M' a kisht' dasht Tringn e mjer: Prq sdiabn t dkn o i o i ' eu Vasil Ndreka skerveshni! Pran , ku m a maj k dej r ' t e epi Ndj e Mi tu sod n , ra, e itu S n Nkhqp voelfa i ' osi o lt ut, Iskj stn oort Cr U, hon ' br ' ur ls Edh shef: shka ajo me p Sd tkst dst m s vdei 'o 'ih' ah e a evdn Err s' dy ssh: shef Trinen dekun Gaoortsttrhe, jt bri hr etur Kryet te praku i ders sharrue N' nji hurdh gjaku. Mnderet shtati Iuprehanihr; eqt t j e Por, ka' e Mira me mendue Nuk po don, se ndonji e keqe K mjt Tringen me i a gjetun, Sv t vtbs s d m uznn e ' e e ' o e u; Eh spae,brhs dia d hlkn ad i rt, 205
210
215
220
225
230

Vnu srh mvtl t hla ede te b ela ' ol Edsttts n prjt hn hai i ' epee M' at shkam t' gjall, e o e ul kryet, Nety m blvtlts rfj, grhe ' al ela i rea M pingul rrexet e svet P ialht.S aomea o soe i j jr Mr nn,s cle dai o a ils jln N' mal a n' fush hasmi i a vrau, Noirei as iagek: d' rzk e jta E qi gj a, shq mit zm indj y ren S' m s m he mo m i a r u jer e'i r s ' ren e, Si me ndoshta t' z kumetin I a api s' pa flak m' kam n ri: ron b N'at lajm nana, e rrugs tue thekun Moshet kamba nis me i mbetun, Shkon n' mend vedin tue e mahitun, S 'd ' ,j ,d a iiv t es ot j t o j l e Qi k mbet, por ndokush tjeter M t ' n nol s gn: e i mi dl i ad Aoter s aa ibr msjt, e s' ii N rei jt nkd t ihe " rzk ee u o ' st: Por, kur t' mrrmen n'vend t' shemtuem, Shef se djal m nuk po k, Ahi ! gerthet t' madhe me vedi, Guhak teir krua rst rs u ecn, Dhmet zmra ka' i pelset; Ksht gerthit k e bardha Zn, Kur k p se mbet kisht' Tringa.
235
240
245
250
255
ZANA E VIZITORIT
Edh e Mira n prej ke , alt pit K kst zn,eti prjt ih' a hk epe Nd ajo flatrat e prarume: S aplmtkrpe s ei i t lua u rj ' pr Pingul lshohen m' ndo'i lam gruni: Zgen tpst h lhenprar hjt ' eoh st su '' j Detoortt Cr U: rj bri ur ls Curr d i ekun sh te v a, tr otr Dekun shtr n' oborr e motra. Si a nana fm qi g i jo n, jum Tiakt zn pe mejtn vtr ' e a rj rme ' oe, E merr pezull para duerve Eh enfek stoa d o jt e hrj: Ksht Zna pezull Tringen Para duerve ajo e k rrokun, E nd ark llanen si bora Nnky t sj enai ka: e re ' a jnt rh S p t does idlgi. i o ' rt e e jm.. T'amlen pash edh shterngue Mir per persme, e Bukura e Dheut Nohet ajrit tue flutrue Neper plume e gjyle topash DetkhkehaeVztrt rj a rst iioi, K m nibg kst nueMr. ' j i ih' gl ia Nna bg et nibeh e t i e j rst 260
265
270
275
280

P kst psnnirdn. o ih' au j ui Ih'rdn eegaega st uia jn it, S heh nei' psnndr, a jd ir i ah e o Tn bei ell t noa a lrm ue ' jm; N mst rdnsniskmigal, ' e ' ui j ha jl Nen at shka n g m ji urr pr a lit ej kul . Grajst,up kst, ur ihe j o ihe S m bu nigrmli a e le j uln. At dilshin Or e Zna, Prm ul,prm ufldt, e e e e lai E neper rreze qi lshon hana Dr prdr vlem uni o e o al e jt M univleem ldu, e jt al e ore Me lodrue, po, e me kndue Me kndue e me vallzue M blyat vrs- e ybl ' e , Drne a t Di - pr g rts ! Ma rdn et aogr b t ui e j ur, Zana e madhe, Shtojzovallet! K ul Tringn n' br t njom, Edh fsh k ajo t madhe. Kur k fsh nji her t madhe, K piskat fort m t madhe: k uhu behaeVztrt ' ste jsk iioi! E kan ndie Motrat e veta, OeZn t Vztrt r a ' iioi: 285
290
295
300
305
310
ZANA E VIZITORIT
Eknn aoegihake a de t jts jn, Gihake p,t k ke jts jn, o e jn Shkaperderdh gjat Vizitorit Neper kerma, currina e krepa, Lfe tesdt t Lmt utn u oi ue, I a kan beh a v , to etim Ds vta,tea pi ia ems jrt lm, Terafertne ar: u rh lta pr ji Si a pllu , q pre m jet t mat i j barm , En die pa pre due, lli n Shka derd si t ja pull sh, per h ' n aze Ne kpheas' t oort pr ostj kjt ' bri, Krt nij znnezjss sps u ' den i o ' h S inil m kkr,fuui art e del ' ora ltrm ji Prt ulhekn tkadms e ' su a, o a, Zn inotnkht igih: i jfu a ' rse Es aoq s knmtt kq i t i ' a o ' e, Fleqs t Lmtn mst vdt o eh ' ue ' e ' ei, K'ibj arttefure a in ji u ltu, Por kur mrrjt kan mb at rudin E kan p shtr m' br t njom Trup deku t T inge s mj , in n ' r s ' er Kuku! t' madhe fort gerthiten. Ra sulk eliufye. rh hpa vr trt Luufohfjs s mnaht nr lks ieh ' udsi, Naade eter fhj jn ns jta s: Fhjek eskiun vj s jj hrf ' ,
315
320
325
330
335

R pry rehtui t sj, ems rt rpt ' a Dhmet zmra gjak u pik. Matts,Vra mn vjn jf ah az; i ai! Kem' me pas se kur me kj, Zana e Madhe merr e u thot. Se e n ven q llue po kem dhe d i i, K ribr rin lt r ai & o, K rreth toka &asht mr me gjak, M ga nei,ek,bs, e jk irt ea Nji Shqyptr, ndasht burr, n'dasht grue, Qi per zmer Or e Zana T akn ps,a,ttus,giho ' e a j 'heh jtmn K h zi k k mb e: jek , eq aru Q' se kjo e mjera moj Shqypn K prb nide t z, e r, j rq En g nide m t z, j, j rq ' K per br kjo Karadakun, E n gj k Turkoshakun, Q vem ao t vtn i e e gr ei Hj t zz m ilhek delt ie ' e e su y ili, Es vt a gapnieh i e j jri zls Ve me s dhn me e helmuem. Pr'ilj kofa Ts Tig oT m t jl. ah rna Do b gati me u rmue n' dh. Kjo do l nji her m para, Mbasandej do vesh per dek;
340
345
350
355
360
ZANA E VIZITORIT
D l vri S m el o i or. a e Ts p elju vt;prpta ah o n e o ek Dk s km prt.Niin, ee ' e' e dgoi Jere Lere, Tere, Gere, T Cln et Dln, i ui i ai Tl,Gl,Tl,Gl, ie ie ae ae Bashk me Donen e Berdonen, Beken, eken e Cerrleken, Shpejt me m' end ju nji kmish deke T brh s dia eh nivs ' ad i rt, d j ah S ebj vra eMli. i n azt acs E ju Care, Nare, Dare Nirz t ga t brh et hl j i ' jn, ad " ol, S aoree,prt med kn i t rzt e ' 'n ii E m s' mir me e qen , it dis Prmiav s mee m ky. e ' jrs ' re Ti Fatale, Naze, Raze, Nidertspj m iaski j njs ai het ' hrn, Ketm lje skoaefya rj e al, hrl tr S ik ko q bjk n ft i j, i at ' y: T lmtset spn s nezmt ' ue hj ' hess ' jrii: E' pr vrj pa,pe foii, i a ag, rp rj lrnt Ndj n m q m' i a vjer s m s. ese ' af r jere Zhduk vetim jan shtozovallet. Pnss il u hekje 'mdecn, u eeclatjiai udset ah e M Zana e Madhe urdhnue si kishte. 365
370
375
380
385
390

Kur, qe, prap e bukura Dheut Po piskat at t madhe: Larg ushtue k Metohija: Eh khlt a hr pe behe d tel t e rj rstt Nisen vrap d ulkonja t' murrme, N a rdn t cla s mrje ' t ui ' ilt i rtn E p kan Zanen e Madhe, To m to m t kta teir pdt rk ' rk ' ' art u oi E an - k j b shti t i dh n dej nde i n ue nu , Fl k'aoknmreske l a j a ar hu; Es kn t ind kln i ' ' aia T bt -t bt,prrehsj ' ua ' ua e rt a Nji her hjedh jan e perhjedh. Tan gzim e tan endire: Lpja doren, lpja kamben, ou m' kamb t' mbrame me i lp ftyren; Masandej perpara saj Jn ut dj enkck a l ' ya dj au, Gihen jasht e vesht currue, S prs m t tesdtn e ' u oiu Eh t dj atepiu d ' ya t u rtn Se ' pun dote ajo m' u urdhnue, Qi aq t madhe u bni z. Eh eMr,lt prfq, d ia ot e ae Uk peik et vni r u e ed, Prka skmtn ape delt e rh hai ' n rj ili VriTigsk d t iule or rn o ' it: E k ato, me do apok N to -neamr t frum ' hj egl i ' oce,
395
400
405
410
415
ZANA E VIZITORIT
Hn m ' hr m t m gou, e i e ' e rpe Mje m' brez kthellt edh e kan ue. Nderkaq mrrjt kan Or e Zana M pj dk fig t r: e a ee rnu ' End e mlue e at her b vek , , Peqp,eh qni r e d eds, Si ve Zanat mund t' qenbdisin. Nazj Razj e aj Fat a a, a o alj Prun sen flo , e ndje r rin Me 'i par vargj per bukur, Ai t sk et'tah s gst: rt ' hrm rs a ihi M' njanen faqe 'i Zmer Krishti, M' tjetren n nji Shna Ndue, M nilln dr strge e j i o henu: Im punue, mr sendergjue. Ztj Zn s ekst udne ona a i ih' rhu, Edh, at her, vet Zana e Madhe Stzvle n behen vr ! hooalt ' jsk ' r Asht ul Tringen per me e l Me br shkumz e uj prej gurre, K aovt,eMr,lhj j e ia ae Neper rreze qi lshon hana; Po i ndihmojshin Or e Zana. Nder m t' parat permbas soje, Tea nk'nreheroul jrt dj i rt rtl, Sktrefoh mlztn ltr; haru lks, ola ' o 420
425
430
435
440
445

Disa m' kamb, disa m' ledin Unang em terndet l j' i, ' jti ur, Merthye gishtash, pshtet kaluer, Tue dnes, dhimshem tue kj M tnrtnTig.Ne t m evga ' 'gae rn dr o ol, Njajo Dardhamoskadale, Qi m' kisht' kn shoqe me Tringen, M aehdl enanspt kai ' ns a j' u ' rht Neh,enoj,skmtt gal, js jma hai ' jl Ka det,skie n vj jt, nse hrfj ' , Dhimet zmra dsh ka' i dahej; Ndersa nja d Motra tjera, Teedst mr,fo teialu, u ah i lkt u me Kytnnselat iastrge re e jtl ' henu: Tealt m rz t hla jr ot e ia ' ol, Lsho n do urt ta e mo i r y lla: Bjshin ' mos per m' e pajtue T' mjeren Dardhamoskadale ! Ballehana, e Shtatzarana, Me at Shtrumoren, e Vathnoren, Ksi dl t mrtprll, ihn a ' ia e ue Me to vorrin per me shtrue, Trupi i Trings m' to me pushue. Edh Syne, Lore, Loshe, Mine, Mile, Mele, Groshe, Para duersh at po bijshin Mir t lmueme 'i rras mermerit. Gaegaprms t vri, jn jt e a ort M' l tra gur p m e psh un las it er e tet
450
455
460
465
470
ZANA E VIZITORIT
Mbrenda vorrit: dheu qi ftyren T msiapiheTigss me ' o rst rn jr. Pa m jst,ds m na na rp ah i ' j' n, Ose!ukjtvn k' zn, fh loa ed in a Kacu t dy e p n z k ' ja, er en Tuj ungruem tash e m von. Nizgvr,m r t nils j o ee ' rm ' j ii Zn ne teat skmtt gal, a dr hp ' hai ' jl Dhimshim rrite tue gurgullue, Kurr pa pr, kurr pa pushue, Uest a kethru, j hj j rj are Kah po dote me i ndihmue Zans s Madhe me vajtue Hlega Tignenrt: ol it, rne ga Vasi N a, i p tynz , l drek a oni Q iiav a ,iat a r j , ru h ut i t Iavro,o !t d st ebi h y . Zana e Madhe, shpervjell llanash E dhan rizs ajo mbas shpinet, T' m en T g s mi po e l jer rin e r te M ugreeltt svt! e j ur o e Mr p elt,hlp eke i o e ol o jt, Me i u dhim gur t e dru t i nit: An, Tring fort m' knke idhnue, Qi me s s' don me m' shikjue Ea nkfe ea s qsm me?!.. s u lt s ' eh e u . 475
480
485
490
495
500

Po pse ksht, moj hajmal, Mor rrezja nper frang, Me m' a marr gjith ket mn ? Q p t s mk l padea i a ' ' i rnvr, P t llss m ied ea a ue ' ' rh r: S m knagu j knevle ' ' a rte o ag al, S'm' kan freskue gurrat prej akullit, A b dis m knstebli ! s rt ' ' a alt l ,m jd i a es v t!. . i is t o r t e . . Sk t k r kobj ern?.. ha ' j ie ad !. As p se ks tet l ?.. ' o hf uh u ' .. Asht tue t' l, moj, Zana e Madhe: Kam irf-o' pk emde! sj ' at i i ah Ah tel,m upe ault st u e j rj kli Em o s v tt a l t! el tt e 'b l i Se a kur m' dil he n B k t M s, s ' iesh dh, Man t , ejet ku s ja d rr ' m : T'kam ndj pranesh bjeshks e vrrnit, S aohn prne hli, i j a e gt ylt Kur bn die me pren . lli due At be n mn,mjrei ' jn ' ed o rxg, S,krih t efi i u se i n m, Fo rehbli ruule lkt rt alt rmlu, Bjshim zheg na t' dyja bashk N p raomiet Vztrt? ' ' t rz ' iioi K un, marr hijen e ndo'i vashe Me t shoqe ase kushrin, T' m she kpu si m n soj tat e is, Si m q e ap, si me qend ? is
505
510
515
520
525
ZANA E VIZITORIT
Es,krne hj t beh i u pr ie ' rsts Nist k n z i ve , e ange ogu rs Amel - amel tue kndue: Si v aj q d m kn : e i in e due Mue m' da , p m s 'i he sht o, e r M t azn zgnevrs e ' ou e; M t azn t mee evcr, e ' ' jrn oer Eh gal n dr m t ap d jl ' o e ' r: Kah t kapej mendja t Se edh n' dor kndon zogu i vers, Et 'k s ee d j is i h n i n S s dlknan rb?. e ' e ag on .. Hajd Trin ta h me pa e, g, s jtue ! Ti me fol, me qesh me mue, Fl eqss km'prea! o eh i e ehr S ts dl p,pa pedea e ah e, o rp rnvr, Pa ts nehngehell, rp ah jte jt ue E me u d k bora malit, Me rrmye kan prrojet zallit: Prap tash kndon aj zogu i vers, Ets dlngaebeh, ah ai jj jsks Ets bj fjezmr, ah in e aae Ts tnlonlneekn, ah iglj ig oaa Tash kndojn bar e blega: Bleg m at kuq si s a: t ollz heg Eu et pa dr -dr, n i rp oa oa 530
535
540
545
550
555

Dora - dora bardh si bora Mriz e m' mriz bashk me mrizue, Gurr e m' gurr bashk me u freskue: Hije m s lidh lu t nj , le oma Mlid u a, dar ha e mo h rtyt d lla, Ll,ll,krjia ue ia aafl, Drandofille me zymyla: Dark e drek tamel e bor, Bor e tame c a e z r: l iel ame N' shndet si bryma mb rudina Menden kthiellt e zemren dlirt, Mir me Zotin, mir me robin: E n' at t' aml g en ih sh are qypt T nilsannno idrh e j i e d' ad U kno p,et kno n d, o i d, S kdnzg ivrs-o i no ou ee , Mr dadflj ebrh !. o rnoila ad .. Pr emea jmtep ?.. o, jr, ' a u !. Eh me s kurr un mos pasha ! h konol,tu,Tig,m bl? ' st j jl he rn al Qi ndryshe s' po m' dn nder s, Vs na lgtiz, e i jj ua Q hnnno' hr znntn?.. i ae d i e ae . Uh kuk per mue kercunen ! S kokna' vrpe pskt e j k i ar rj uhe Varr prej pushket mu n ball M n blsim ll t bli, u al h ' ue ' alt
560
565
570
575
580
ZANA E VIZITORIT
K m fort shpirti po dhimte ! Se Tringen m' a paskan vr ! Vm apsa,h ivat Zt ! r ' akn e rf oi Eh tm iapsa t rj d h ' akn ' it Tt rj,vru t d st h it ebe ' y , Teiphjln z ga egi u stel ' jk jn, Tue i mjeruem miq e kumar: E Or e Zana e Shtozovalle Tue i shkretnuem, tue i pezmatuem, Sa k jan e te k jan M Qf t Deltem Bst-Mze ! a jli ' ih uhl J,p,pa bs,j Mta o o r, ea u or, Se per Tringen m mbas sodit Udh as shtek s' kem' pse kundrojm, As nper mrize pse e kerkojm, Koder m' koder z pse i lshojm; Pse kjo m morekuj ! S k m b hj md! ' e e b h K me u kalb, qyqja, nen dh ! Kur ndo i her n at di ' a ' men, Rsh s mur qi lla kth un, rta e iull Em rn t hehet nrs del, ' a ' jdm ' die l
585
590
595
600

Knm dl t Bka edtt a e a ' urt ei Egabeu,Stuoalt! it rgt hozvle Kah mue Tringa m' dmnote, Tefau aoeteldu, u lke t u ore Njitun valle tue kndue, Knm ldu st t Mrt a e ohn , ia, Pal a Trin ku d po e shof , gen n in Kah resh lukurt m' kullos n' megje, Qi aq per zemer pas m' a kinin, E pe t pv k shoq shoq r ' et ja en: Vl,p Tig s s p sie ? al o rna i ' o hft A mos r, ndoshta kund njeti, Gjn e gjall me dimnue ? K me u thn pulbardha e dett, Mn,j t Bka edtt a u ' urt e, StprTignmsm ildn; e rne o ' ohi Se ajo dal k me dimnue Sve n beht Vztrt ijt ' jsk iioi, T nigrennnib.. e j ur e j l . Mrnni vri emea st bed jj or, jr, hr, Tenrn m t srph eh bla!. u ga ' kata d ol .. Tash he m , t sh n on s a, c oti a drr tin Tash kthen prap festa e Bajrakut, E ke tbanet e Curr Uls Kan per t' r miq e kumar, Knprt r nrkl emksa a e ' dila ieh, 605
610
615
620
625
630
ZANA E VIZITORIT
Veprves aknr: jt e jt i t a E kur t' shofin zjarmin shkim, Drnmyl ,ose!m fr ee bl fh e er, Kan per t' pve shok per br tun t : Aa,nesit mr mt! mnt jhh ' i o P aCr Uaskl tolt? o ur l hu rli A thue Tringa na sht martue ? Faqebardh, burra t dheut, Faqebardha, oj bujaresha, Mq ebbsq s ihruk i, it a i ' are' Kan me u thnun shokt per br; Se, man, Curri k dek, Edh Tringa na sht martue: Na mar , p , me to t z , sht tue o k ' ez K a ln iioi . eq jb i iiV z t r t. . Eva Ska,h aevat Zt ! ru hju e t rf oi Kur u b lfta n' Nokshiq. Mjer u m Tri g, per t ! a n, oj n E kt lmek sht Zana e madhe, Fyprfyk r mTign tr e tr b rne. Or e Z at her nji za ana ni Se t m adhe ' ka pis ! n kat K jehue bjeshka e Trojanit, Maja e Hekrave e Vermoshi, E ajo Mokra e Shekullarit. Idht d ulkojat zn me ulrue, Pk -pk lt teuske ia ia ot u hu. Nalt pr s mit zogu i ver ej hka s
635
640
645
650
655

Cnulm tk ivcr r: agl ' o ori Dhimet zmra dsh i u d: E rr gja g a pre a it. mej k urr j kull Ora e b e bj shk s Tr ani : ardh e s ' roj t Dal, e Mira, me do Motra T' veta mje nji carani T' rryeshemm t' bjeshks, per me soditun S n Nkhqlfap vt: i ' osi ut o ee K ndie vigmen e piskamen, Trishtueshim kah Or e Zana Pnreknn beht Vztrt igu a ' jsk ' iioi; Eh mr ah kju, d i t st ute S bl-hla rine mla e e ol, rt dr ol, Zana e Madhe e Vizitorit Me ato tjerat flok - prarueme Mtat vt,Stuoalt! or ' ea hozvle M stkt vhip k' tke ' he str o in au. Pad'utosoeet vt: rne ht hqv ' ea Besa, pra, mor ju Motra, Njajo vigem e piskame, Q pnrikhVztr, i igo a iioi Ks'm t s s hrj, ih e hn, e hj aee Mn,sh,prs nikb a 'st o hj j oi T trishtueshem edh fort. S bj,ta,kq khtks jm, ' m hm e, st o i ei M kle' hr m Vztr e au i e ' iio, 660
665
670
675
680
ZANA E VIZITORIT
Prm p,pl,k nol e e a ' dl E a i kem' shndosh Motrat e atjeshme. Eh t mrt-rfuemr ! d ' ia at ia Jn lheartpia-pia a su ji lm lm, Tue rrah flatrat e prarueme Detpe behe t Vztrt rj rj jskt ' iioi. Si m' at bjeshk vetim jan kapun Plant nd flatrat e prarume: Si ato shqypet ktheterkuksa, Kur me s p ul p s' eper ing rej i Skj tel faezbl, hon u ur aee Per t' rm pr ndonjj shkrebeje: Pzl artzn t Bka eul ji urt M iadr beh s Vztrt e rh ak jsks ' iioi, Pnu piree esv, igl rr rzt e Pal a kund po mund dallisin Or a Zan. Kur qe se Ors s' Madhe Rej esvtfl p iskea rza e l o huk Mb at rudin, k Shtozovallet Ebeh s mdet Vztrt jsks ' ah ' iioi P k'nnu reheroul o i djn rt rtl Tui tTigs ihhmteely rpt 'rn, dsi u vr, Tue u lnur floksh, e Zana e Madhe Pk elemfyt sj, a mk b tr a De efhjeskiun vj ns s hrf ' ; 685
690
695
700
705

Edh zh t B kura e dhe gjet ' u t ut Pingul lshue jan m'at rudin: N fldt ae t fevtt tn, la ' ml ' lte ' ye Kah po dirg hin flau jes r, K frlu na geh iai. efle jj jti ht E ku r ka m a rud r n ' t in E t' ka p Za tue kj n nat , Tedns,fya teuly u e trt u vr, E mb Tringen ftyr per ftyr Pak e lmek Zanen e Madhe: Edh fo man t Mi rt, , rat Jan mjerue, jan pezmatue: Rrka vol lot u k shku j sh t an e. Ora e Madhe e bjeshks s' Trojanit, Ads rej ende sr, rh i rza ajs ' M nihl t sklyse m bl e j l ' hexehm ' al, Slugss fovt fjss mdsi, hln lke, ie ' naht Per mbas shpinet dhn suval: Avra - avra edh derdh shtatit Veshen bardh si bora shpatit, Krt ibedel knrel: u ' jr ili udul Njes nen par me ' t h zme i rz ar it, Kamben mbath n' ndalla t' prarueme: E si hana katermdhee, N ndo 'i mbrame t' asaj vere Qtnbli,qt agai iu aln h rjn, 710
715
720
725
730
735
ZANA E VIZITORIT
Perm vetu t' ndo i' Empi b lla rit Nper mes t' hyjvet bjen madhnueshim; Rdnss be n ll stu, ui ' lr, ue hre Ksht madhnueshim bjen e Mira, Aq kaleas kamben matun Prma gehtt noll, e bs jti d ii Udhs tue ndrrue, pors m' bo lulet M ipru eh nifli e ekl; d j il Drejt k shkue ke Zana e Madhe, K,qt detaannseul, i ur sj e jtla Si perdhni e on m kamb: E me t' shmajten llan eburne ark tu u ard l e t nj e h ilav ' om T j ss a id s t 'i e 's j ,em a h n Tue e shternguem amel per parzme: Ndersa e Bekuara me dor tjeter, Fo,deh bli eh ns, lkt rd alt d eah Me shum mll po i a shestote Prnnrz,k mreito e e e r ht, Lt pst mlzs k'irgj: ot oh olah a ion P t,Mtr..mskst !. o i oe . o h .. Qnr pk h bjrs!. ido a, e uaeh .. S t kh mnt iZtt e i st, aa oi, Ckp eeevdndm.. o o uk ei a . Matts m ..t kosatu ! jf ah . jfh re Ln vj nnihr,s pae! e a' j e e ls Zana e Madhe, kryet pshtetun
740
745
750
755
760

M br t gal t Mte toae ' o jl ' ors rjn, E tu d , d s tue fsh e nes him him , Mr eitom fat kptn: er ht e jl ' uua Qqa Mtr s 'mk ge! yj, oe, e ' jt Se u m t' gj t nu k s e b n all k am hka j! Se mue Tringen m' a kan vr! S met rj -om aknt e u ' it ' a h! T d s m i ka ver ! y t ' n bue Bjeshk e vrr m' i kan shkrmue! Gurr e prrue m' i kan helmue! A nkkmpet h ne vle .. s u a s ' dr al! . A nkkmpet bjne zle.. s u a s ' i dr al!. Pet kro hj eh mia. s ' ekj ie d rz.. Pet kro graeria. s ' ekj ur url.. T kro ll edadfle ' ekj ia rnoil, T njk fur nprstj, ' dei lta ee hoa Mollakuqe e xhixhilloja: T piiju zgtblya! rgo n oj ybl Kta per mue Z u fa shin ! , ot, roj Kurr mos kndojshin ! mos vallzojshin ! Kurr mos dalt per mue prendver, Tash qi m' vr T inge e mje n r n r, Q ekmdst s s ebli: i a ah i alt H mem got mt prskheli! e u ' jf oi e 'tilt Or e Zana prap piskaten; Prap ulkojat uluruen : Beheml lr uhun jsk ae ag ste. 765
770
775
780
785
790
ZANA E VIZITORIT
Ora e bardh her tue i a lmue Me dor ftyren, her me riz Lt pe svtteiatrn ot rj e u eu Se sa amel po i a kthen: P t j,mjrej ebrh, o i o o rza ad Moj shtatrrituna n mjalt ! S t Tig nkt k dk: e rna u ' e Nuk t' k dek, moj, pasha veren! Psavee,q rg Dia ah osn i i rt, Krvgnm a bz t mlt u eo ' t u ai! Nkt k dk,mj prt k l u ' e o, o ' Sdprs dt:s n Nkhq o e ' yi e ' osi Sqpa ial aonm hytrs a j ! Se kur sod nper buz t'agimit Krisi pushka n Nokshiq E z shkjau me djeg, me pjek, Me vr gjind, e me r pr M d edem lp eq: ' hn h ' o S ai p reiak hk dr: i tj ' hr j ea Cl eml sk ikst spte ul ul, ha ih' hu, U v m't' hikun, e muer rreget Reg -beg detStekt rza jza rj ujse, Ea rbnei s me n Bja; s o irt ' bt ' ark Vs Tig m t vl, e e rna e ' ln M a Cr Ue stprdk: e t ur ln hr e e Shtr per dek kah nis me hjek. An e kand visesh s' Nokshiqit
795
800
805
810
815

Rrihte pushka kurr pa pr: Saeetaai nfaa tn bn ' lkd: N tmt auhqel mrhe ' y ' gst ila ety, Mos me u p shoqi per br: Tue lurue shkina edh shkj, S lv us zjtn Snr, i a qh ie hd Kah robitshin, kah plakitshin, Pe ecl egkhvisi: lq ul r a rthn M gihkakoebj ebts e jt t j ia o, Tringe Ulja e Ul Keqots, Vlu,fsij,nkud, lat inka u Drq stki myl s iak. i tj bl ' E k ndie si Shkjau po rrte Detkhtaiisj,ky bn rj a bn a qr ' i Tringa at her. N kamb sht ue, Edh at, mb vll t dekun, K zn vsa' b t mde ah i ah: K b Ztn-kot lvu ! oi jf ede Gal Skatn dr s s d t ibje jl hju ' o e ' o ' it, Tt enn s s d t krte a a e ' o ' oit, S d t krtevlnprs dkn, ' o ' oit l e ' eui F s tm r es ot e i i a r 'd 'il t : Edh, kap huten e vllaut, Fl n oorvsak dl. il ' br ah a E k p, nji Shkj kryekcyem; E k p, keq k mendue, Fort m keq desht me punue:
820
825
830
835
840
845
ZANA E VIZITORIT
M eerbprvd n sp. e u o e ei ' h Pr kr qn ibr qnt o, u, i ii i, K marr turrin me e robit, S spj Tig ain gt, a het rna t dj ai Edh m' hut po, sokolesha Mu n parzme shkjaut i a njiti, M' rragam dekun edhe e qiti. At her shkjt Tringen kan vr. Nuk k, Zn, pra pse me kj; Se, man, bija e malcores K qnres t gihfsie: idu i ' jt inkt Prt gal nkud vlu, e jl u lat Gal n dr nkir skat jl o u hju; Edh vedin k pague S m imr brn Ml i ii ur ' ac; Sk krt a t pr a t mrm: ' oi s ' a s ' ba Sqpa ial aonm! hytrs a j K me dal kanga dikr, Ekhoq sqpat fie ad i hyj ' ltt -Koemsklaghjhj ahul ih yns K me u kndue nder burra t' dheut Prsk bn ebj ebts e ha i ia o Tringe Ulja e Ul Keqots, Kur pat kri luf a n' No q; s t kshi Edrrej seli t edt rza hklt ' ne, Emni i Trings larg do t'permendet ! Shka i k thn, vall, Zana e Madhe:
850
855
860
865
870

Tpm O s gihkoml ! 'ai, r, a jt t ae Mor e mbrmja me voes qiellit, Mr,enehj m gihllt o jsma e jt ii, Mr satem reet delt i hru e rz ' ili: Q m ak snns hl, i ' i i l Q m al eq m amyl i ' i i ' bl S aohn nprpl i j a ee yl: S mespri m afekv, e u hitn ' rsoe Se mue zmren m' a balmove M kofa mj t unjttjt ! e t jl, o, ' ga ea Mjpnol,vtl -hla o ijla eul ol. Se, man, tash kurrnji grim Un per Tringen s'po kam dhim; K ao ll n ktjt, e j, ue e e Ll psasken a jt, ue ak hu ' t e Edh faqe t' bardh Malcs Lnn i paska, e 'i nm Shqypns. Anim, moj Bujaresh, Tash ti Tringen me m' a vesh, Me m' a vesh e me m' a njesh, Me m' a b gati per dh; Se, man,zmra s' po m' bn, M iavsu pjnedks ' eh n ae e. E kam dasht, moj Ora e Madhe, S die esvtt m ! i rtn e ' S mir Ora vesh e k ! Sa e mi T ga a m k d ! r rin t ' Zn eMdes k k! aa ah e ' j
875
880
885
890
895
900
ZANA E VIZITORIT
Edh ul t, man t' Zot koja it, Rineekyi s prml. rj qrn i e l Mavsek esoi bs eh tls, S aovrja eMl, i t ignt acs dee rtm vr foii Njsn ai ' ag lrnt Mftiane ebkr edet 'y jt uua hu. T' dyja duert mandje mb zmer, Njanen m'tjetren kryq, vendue Iak eMr,em ' pr rua ia e i a rz, rehprrehteuad iald rt e rt u rh, ih: S Sqpav t d mjvevt i hytre ' i jte Doke l u a kan t P t. n ar Nderkaq Zana Shtatzarana, Me at Shtrumoren e Vathnoren, Vri n ll edadfle orn ' ia rnoil Eknstu.S abn gt a hre i e ai Me e sht n' dh, kjo Zana e Madhe P ibe spi ept ek, o jn yr, uh jj De efhjeskiun vj ns s hrf ' , Fyas mee n ftk'izht rm ' jrs ' y a e. Por si Ora e bardh trojane Me shum mnd e k shkep soje E per zmer pshtet po e mbate, Or e Zana Tringen pezull Pr des ee,kls aa urh un aee Edh m' vorr e shtrjn mb lule
905
910
915
920
925

Dran ille Z e vo , dof . ana gel Njajo Dardhamoskadele, Tedns,qqa eteuly u e yj, u vr, Shkon e merr zogun e veres Dhimet dek nen shkam r i vocrri, E e shtje n' vorr me Tringen bashk: Q prs gal a fr,emea i e ' jli q ot jr, Dst m ikst zgtevrs! ah ' ihe oj ee Aty, Sne, Lore, Loshe, Mine, Mile, Mele, Groshe Kapin rrasen prej mermerit E e ven dojn mb l astr g l a urit mrenda vorrit rreth per an Thik ngujuemun. N'shj t'Ores s'Madhe Spj ukjtiaknh b ord es6m 'cpk, hetd loa a i vr hnm ham ao M Qi edh e bne, rrash me tok, Aovt tek p,bsa. t e u j, o iht Eh q s,spivri d e e yr ort At her dheu pre' ulkojash lshue, ve evstvdtn ll, jn eh ei ' ue Ll t brh,t brh,tbrh, ue ' ada ' ada 'ada Mos me i prish as zhegu as mardha. Ora e M adhe e bje hks s' Tro it s jan Kur qe urdhnon ato sgrizhat Motra t' veta: Bjeshk e Bor, Thrake, Dake, Vace, Grece,
930
935
940
945
950
ZANA E VIZITORIT
Lali L . ice, Li Dike ke, Es jn Mtat mj, a ei or ' ia Shpejt n' Trojan ju tash me m' shkue Em skl bii emii. e hu lnn rzt K mrizojn gjja e Mu Hasit, Edh ktu ju me na pr Et anun m ky t vri ' gli ' re ort L t n bj Tigshj vrs e ' a rn ie ee. S spj O jn ns eske a het rt a i hu, S m t spjaojn khe a e ' het t a ty: Sa veton d her me s! Eh ep bii emii; d rn lnn rzt E me 'i t' mshme Shtozovallet E kan ngul tre pash n dh. S s imd -obiiihe e a ah ln st, Sa t m adhe hi k e: je isht Me m ue n tre ind del riz ja q e! Khlt pe behe nizgvr tel rj rstt j o ee Ve futi eznmb jn lirm b l, K,m ' z,s tevju, e i i u ate I a k h me vallzue Die n zmrm t pkle hmt ' e e ' ilu. Zana e Madhe, lott per faqe,
955
960
965
970
975

Mr eitokaO s Toai: er ht sj rs ' rjnt Faqebardh, Or e Trojanit, Faqebardha Motra t' saja, Q m uge n ktdt t setee i ' jtt ' e i ' hmum; Se, man, kan kn kah m' losin Dhimet t, zemers mendt e krs ! Ve ndigjoni, oj Or e Zana, Se me zan due bt e mdhana: Psaree q lhnhn! ah rzt i so aa Pasha voesen mb ledina! Psabe,aaetn! ah rj h eia E per mriza e qepariza! E per gurra neper curra! Eprll eprblya e ia e ybl! Psat rj epsavrn ah ' it ah ee! Mos e pritsha kurr prandveren! E as m Zan mos m' thain mue, S u drnsr p mrdel, e n ee, a ar ili S el Tignp pge ' rne a au! D t imr,p,teidkea o ' ar o rqn rn; Treqind shkj rob kam me i zanun: Tmjk ens t rj: r i i ue ' ea P,tmj mj psaZtn! o r i, o, ah oi Tmjk ens t rj r i ia ue ' ea Para ko kam me i l t' v . hs n eja M kao p,s gihqqt e j t, o i jt ye
980
985
990
995
1000
ZANA E VIZITORIT
Nper kasolla t' Karadakut, S aobbtphjln z. i t ua stel Se as e mjera kjo Shqypn Kr tep s h dim s, ur u ' st rt e Ke ksaj Shkjau, ndj orrl mb krye, Kr t kqnsm iak d: ur ee '' Vd,rbt pakt bep ih oi, li, j r; Kt le grekf, u uj u Atje vr bulq e bar, Ve pse bj h mb dh ! n ije Sod m teper vraja ikat, Nder e je ka zot me i d n s ts h alu De fsie !Mih t, un inkt ldu e Dyndu ushtr, ngref pushk e top, Edh di e bje n' Shqy , l pn S m r n tk t Pre t vt i e ' o ' avt ' e: Thue se i Lumi Perend PrSqpaSqp sefl, e hytr hynn ' ai Por per Shkj. Medj, m teper Krajl e Mbret n' kuvend bashkue N a Bri:j prtdete ' t eln o e 'rju Aprt sel no ipn prs mr, e ' jl d' u e ' ai Se k t' m n k m'a ka ta are n?! Ka q,spri jhd, t, i hitn au Zmren pus, rrnen kan,
1005
1010
1015
1020
1025

Bes e f qitun mbas shpine, S'kqyrin erz, s' kqyrin drejtsi: Eq n lfqsnm ug i ' ut ei e r, Ndermjet vedi djelmt e r Pe' tpbseprdm ! ' i o am e i Por se i ci me ngop b n lli arku S m dn m gt m t lghi: a ig e j ' ' istt S adra n klao: i t ert ' almq E rri e haju shoq me shoq, Si a kurv n' p kop h, to at un ilas Vprt hp soi klb e e ' y h't aio Edh sh in kti m'i a xjer pirt j run Per gaz po: do i dha ep, r nkan - He at Zoti m'i marroft ! Knjaz Nikolls me h n' Shqypn, Dr k vendi me Dr: Drm kstelt Rzftt ' hjl oaai N'at moll Shkodre, m'krye t' Shqypns. Prnkhn mj n iZtt! o u , o, mi oi Drtjtgal ninpKsrjtt ' jl j i atioi; Pse Shqyptart as sod as motit Sa me dhn, s' k mjt me i shtrue Kr ihe.P,Ml iZ ur uj o ai i Para hup - e hupt !se Knjazit I bjen n' dor Shkodra mizore. U,p,vt,u d t uakli n o e n o ' al N' zmer burrave t' Malcs T'hershem flak t trimns
1030
1035
1040
1045
1050
1055
ZANA E VIZITORIT
T'be shq are e t bu s; ss ypt rrn Es l kr eprktjt, ' ur e e e Pasha tok e pasha dt ! Fjal Kraj e p u a th : en lav a ye Prp ety prp epstu, e a h, e a ohne Edh Tringen pa e pague ! T l t go eh soko h, um ja, les Merr e i th Or tro e; ot a jan Se edh mue me vedi m' k Me sa Motra kam mbas vedi. Eh t Mrtefar, d ' ia u lui Kan rra f rat nper aj h let r Es beh a jh iznt a rd j ei ai, Iaknbh mbeht Toai. a e b jsk ' rjnt Zn eMde a hr,rf aa ah, t e r Ah lhearttefure st su ji u ltu, Edh beh k m' Kap t Brojs. Kur k beh m' at Kap t Brojs S psak aot mde! e ' ikt j ah Kan ushtue bjeshk edh male, Kan shungllue fush edh zalle. E kan ndie burrat e dheut: At Lekt e Malcs s' Madhe, Qi a z q ant lu n m'a ki fte nin: Eknni,mr jn kju, a de i a ute Se n N iq ush rija e jon ' oksh t Ajo ngusht po k qillue; Edh trimat m' kamb jan ue,
1060
1065
1070
1075
1080

Kan njesh armt, mir jan shterngue, E t' ka ma ma in p jet n rr l erp P fuuon tu t,m fe o ltrj, he i e lt! Mandej dal k m' Big t Shals. Kur k dal m' at Big t Sha , ls S t mdeapsai! a ah t ikt K shungllue mar Dukagjini. E kan ndie burrat e dheut, Shal e Shosh, Shllak e Temal, Me Mertr, Gjj e Dushman, Q a t frbsnm akn i q ot ee ' a: Eknni,mr jn kju. a de i a ute Se n N iq ush rija e jon ' oksh t Ajo ngusht po k qillue, Edh trimat m' kamb jan ue, Kan njesh armt, mir jan shterngue, Mltti n jn flu ai hk a a ile Si l uqs n plaj e bor av h per m : M's kapuat, hutat n' dor. Eh dlm a Qf t Delt d e ' t a ili, S t mdea psai! e ah t ' ikt Behevr s knuhu, jsk r e ' a ste ' kan ushtue ' kan shungullue ! E kan ndie Pej e Gjakov. 1085
1090
1095
1100
1105
ZANA E VIZITORIT
E kan ndie Rek e Rrogov: Eknni,mr jn kju, a de i a ute Se n N iq ush rija e jon ' oksh t Ngusht ajo po k qillue; E t' kan ms Rek e Rrogov E t' kan rr Pej e Gjakov T' kan rr trimat m'arm shterngue. Snin gac, zmren agzot: Lum per T, o i Lumi Zot ! Kund pa u ndal, kund pa pushue: Thue se krushq po jan tue shkue, Per t' marr n nen duv use ak. Jo m krenash me u krekcue Ball per ball me Karadak ! Kr q,ns eam f u, e i r e r, Zadh dt pe tlai, brh st ei rj alzt S spj qelnp eznrj; a het ili o a Prej Rumije z e veton, Kah Cetina po gjimon. Shum do t' zj s iu e sh ata h terg Shum do t' lshoj, tham, sheu e brraka. S meks t jtnuhu i jr uh gste Neser kmb uj me kalue; Se, man, fort un po drue, S s d t mj a m kle e ' o ' j e au! 1110
1115
1120
1125
1130
LAHUTA E MALC S
`
KANG E NIZETEPST
GJAKU I MARRUN
ARGUMENTI
ZANA e Malit t Zi ndgjon prej shkambijve t Durmitorit piskamen e Zans s Madhe t Vizitorit. Edhe ajo merr fluturimin, prej t'u ardh n ndihm t vetve. Kapet, hajnisht, mbi Nokshiq, ku tashma vlonte pushka dhe gjimonte topi. Merr trajten e shkrimtarit t prmendun malazias, Petar Njegushit dhe I qst Mr Mlnt t clt I ljo reiu, q i krnhj na ae ak iai, ii amn rzkn ecoe g ushtrit Shqiptare dhe e ngacmon t sulmoj perpara se etat malsore t shtoheshin. Kcen n kamb komandanti dhe me fjal t zjarrta zemron luftart per msymje. Zani i burs, krizma e trumpets e urdhni i Mark Milanit, shperthen luften n t katr ant e fshatit. Ushtrit shqiptare jo ve s'topiten para mors s forcave malazeze, por nxehen edhe ma teper e egersohen. Hallakaten luftart, bertasin, ngatrrohen shoq me shoq, kacafyten; fishkullojn plumbat, gjimojn topat, shungullon bjeshka, dridhen malet. Perleshen Hot e Grud me t Vasoviqas; lshohen Shkrel e Kastrat me herojt e vet; rrn Kelmendi, msue prher me u d n shej nder beteja. Poeti, ktu, shenjon dyluftimin e t malaziasit, Vuka Lek Dravs me Prel Memen, nga Vukli, me fitimin e ktij t mramit. Para koris, q mbulon ushtrin karadake, lshohet Mark Milani dhe me fjal zjarm i nxit
LAHUTA - Kang e Nizetepst

Te vett me u ue nderen n vend. Nder heroj malazez dahet n shej Kik Mhilli, q n Hercegovin pat vra Smajl Agn Qengiq, e sa tjer; u rrijn prball kreshnikt shqiptar me Turk Shabin, Masha Cokun, Mu Hasin, Prel Marin, Ded Ivanin etj. Hin n veprim taborri I Biocavet: ndeshen nder parzme t tanvet dhe thehen, si tallazet e Drinit nder kambet e urs graniti. Arrijn fuqit e freskta shqiptare nn Prel Tulin; rrjn Mals e Madhe, Dukagjin Has e Rek, Postrip e Shllak. Mark Milani e shef vedin ngusht. Perpiqet me kapidan Mirkon, I cili e keshillon, s pernjiher, t trhjek ushtrin, dhe natn, pr Qaf Morin, t kthehej n Mal t Zi. Kshtu edhe u dha urdhni. Kah gjysma e nats shprthen nji shterngat; ohen prrojet e fryhen lumej, f s ku l n i er t u t u po r o ul o t b a N t z a h i h l on j , h e, h e r t l he ot . b rd un t drits ushtrit e Mark Milanit n terheqje ndeshen n rojet e Rugosve: sht mbrojtja e Zans s tyne, q I ban t shptojn. Kacafyten, tashti, dy Zanat e ushtrive kundershtare. Marrin pjes n luftim Ort e dyjave anve. Dikur n ndihmen e Zans sqpae rn d stia e Ials klre mi beha dtt E hitr rj y hrgt bl, aos b rsk ei. lidhin Zann e Malit t Zi dhe, rob t nxanun, e dergojn n Vizitor, ku, pengue mir per blinin e vorrit t Trings, e rrahin me kamxhik gjarpijsh deri sa kesaj I bajti shpinda. Ushtrive mlzz, tst, u lgt Oa dfntst vhn n t hkn tj ln aaee ahi ie r eiiih ee iu, u a shum t dekun. Zana shqiptare lumnon, perse I a mrrjti qellimit, muer gjakun e Trings.
GJAKU I MARRUN
Fort gjimue kan bjeshk e male,

Fr sugleknprj ezle ot hnlu a roe al, Prj ezleeh lvde roe al d iah, Kur piskat k Zana e Madhe, Zana e Madhe e Vizitorit: Ushtoi bjeshka e Durmitorit! Larg piskamen e paska ndie OateeeMltt Z, r hp ai ' N' Durmitor qi m' a k, shkina, Bige n mbr nde d st a, n alt end r o ien Tn lmsk tn lr ergl a ah, a e ral: K b ha m' s jt la hkam t gja , ll Hl nalt,tu p d qeln el, gli he o o ile MeU pershkuem, mb t cillen l szgeasqp zgt i yhjt hye oa, 5
10
15
1-10 Zana e Madhe e Vizitorit: K. II, 50; XVII, 525. - bjeshka e Dormitorit: vargu i malevet me ket emn ndermjet lumit Komarnica e Tara e qi kapet deri n Vizitor. Ora thepe: Ora e idht, qi jeton n thepa. 10-15 Bigen nalt.. nder do stina: majen ku rrin nder do thepa, krepa. - ler e rrgall: vend me gur, vend I rrpt e i thyeshm, i rrxuem. - Hell, ngallit: e rritun fillake si helli.

Ku edh sutat kerkojn llogat, E as Shnaprendjet s' dhet bora. Piskamen k ndie, po, Ora N' Durmitor, edh sa ndora N tnelznnnot ek: ' igl i jf Not ek,mr m t Ik r, jf i ' S sgih eVztrt e yrza iioi, S na pam n me t Byoi, i jj lji ' uj ' rmrt P ibjeaorf Sqp, o it j r hyns Prt gih bra eMl, e ' rs urt acs Me i rr ndihm ushtrs shqyptare N' at Nokshiq: ku tash batare Psk etpp ritevu, uh o o r u le Gyj epuj tevigle jla lma u rnlu, Pors breshni me murr. Edh kqyr at her ' k b Njeko Ora malazeze, Nai s s evnt,p,stia jnt y i ag o hrg; P ref r d t is l i a o o t ,ei h s h l g , E e pabes, gjithmon bel, Kurrkund halli mos m' i u p, Kur po bte mendsh ndojhera
20
25
30
35
15-20 Ku...sutat kerkojn llogat: ku drjet kerkojn ndejen, strehimin. - E as Shnaprendjet: eas n pik t vers 26 korrik). - sa ndora: me nji her, me t shpejt. 200 25 Si...plajmi n' m. t'Brymorit: posiborannanduer. 30-40 Vetullrept e ftyrkermeze: me vetulla, qi n hijesh femnore apinriljev t madh, pa qime t dukshme e me ftyr alle. - si e vangt: K .XXIII, 87. - Me u trenue: si fjera : K.
GJAKU I MARRUN
M uteu:t uhd s fea e rne ' oh i jr Porsa aty vigmen k ndie E kall zmret me mn, T h lhefuui nprar ' st su ltrm '' j Kah Nokshiqi, drejt njj mje, S p t ts i l s t j t j h a i 'c l e ,s a e-s a e Derdh nper ufra e ndt mbas lakut, Forca e urdivet t' Karadakut Urdhnin pritte t' Mark Milanit, Me u flakruem trimat rrf M loj t giuat mjai ' lge ' rsn ' ednt E me u vr at dh me u pr Me Shqyptar, e n' gjak me u l: Si gjithmon Shqyptr e Shkj Jn l n ga,q s ft iz a ' jk ' e ai Faeaztvn prb lk go i e r: V prbSqpeMlt Z! e r hyn a ' Man, pra edh fort dinake Njekjo Ora karadake Qi: kah m' doren se nalt nen r M ps artfe m in e a ji ltt e d, D t asit vtlhla o ' hfe eulol Zana e Madhe, rrit nder molla: Es m spn kod t iste, e ' hi j o ' hrhj Eh m t ret d t ge, d e rb o ' rhj Kudo ajo fluturim t' a ndeshte:
XXIII, 718; 200.
40
45
50
55
60
45-50 ndt mbas lakut: ulmbaspritash.- F. e urdivet t' Karadakut: fuqijaeushtrive malazeze. - M'llogje t'grisuna t'me jdanit: nder prita e logje t thyeshme t bets.
LAHUTA - Kang e Njizetepst
J nl artspikehe o at ji yr rst Mls fartvli skn; aeh lta avt, hia Por nper gryka e nper lugina T' grisuna, tan karma e stina T Mltt Z,tefuuu ' ai ' u ltre Pat mlr erglteepre ln b e ral u ru, Ur per tok r h t shku ras it ue e: Si 'i Uapthme dal me gjue Pskn lq,n no' giahrh: eh ' i ' d i ln ud Tinz k alon e dis shu , rdh Dr qi kap ajo dikr Mbi Nokshiq, ku U per terthuer Sptttj s r zgeus, hai e, i hjtee Isht' perhap ushtria sulmuese e Malit t' Z; e Mark Milani K,ztt mj ' crn: u ae e i aai S nisqp emrt:n tr i j hye ur ' ub Kyt,tii s inteug qre rm, i ' u r Posht n' Nokshiq Shqyptar e Shkj, Me shosho'in krenash t' u pr, Tu t,p kaii ln he i o rssn ad. Oa a hr,hjnern r, t e ie ad Marr t Petar Njegosh: motit N a Ctn,n a fleaztt ' t ei ' t am goi, Kn Vlladik, mjekrren d pllam,
65-75 tan karma e stina: tanshkamijethepa krepa.-Plant mb...: posht(urper...tok)D mbi...--apthme: gat,afk,apk (Ardea cinerea).- glin: K. XVII, 183. 85-95 po krasisin land: popresin,drmojn,krekcojnland.- n' at falme agzotit: K.XXIII,739.Vlladik: kryepeshkop.
65
70
75
80
85
GJAKU I MARRUN
Eq a ge h 'd t 's t t il r d n i t o i Aj permendetr rrokulls Per nja Kez e Mal : t en cs Kang hynere, kang me nm, Sku m ltetkdelbrtt hre e o hnil aoi: 90
Edh avit sht Mark Milanit, K p ' fe m ' fj znt o i lt e i ie ai: Ndigio, Mark! Pors stuhija T' a k msy, man, Malcija, Efr du,s t Sqpa, ot re e hitrt T ihs hli knm t r ' dt i em, a e ' at S,q s djapho m ky; a i ' i stn e re Edh ushtrn kan me t' a thye, P nklet t prs gal. o u uje i e ' jli Uhu k,p,behaezli ste o jsk al, Kan shu uem rr all e ler ngll g N kushtrim, qi sht lshue kaher Malcs s' Madhe e Dukagjinit, M' Qaf t Diellit n' Breg t Drinit, N' Pej, n' Gjakov, Rek e Rogov: Gihllaeti: jtk uj rmns Sk m stt ve em sttht ve, ha ' ha jt ' hade jt N' dihm n' Nokshiq me I vojt ushtrs. Et knrSqpa n a z ' a r hytrt ' t Plak i r e k m , ala , Kush n' xhurd e kush n gun,
argjipeshkv, (nder Slav ).- Kezen e Malcs: kryvepra letrare e Njegoshit: Gorski Vjenac.- Kang hynere: kang e cillsueme, e dame n shj, n z. 115-125 xhurd e n gun: n kapot t zez leshi me mang t
95
100
105
110
115

Pors miza nper kercun; E dr mbrama, pa marr dielli, Ta,kt aknbf nifli hm t ' a e j il. Shka pret m prandej nuk k, M Sqpaprslt rf, ' hytr o um i r Me s u t k sh mba ve shtr e s ti, S ekyes upipei a n tn ' rsjt Ndihma e pritun. Ksht tha Ora,
120
Edh sht zhduk aty sa ndora. Braf i a bni Marku m' kam: Lesht e krs ngrehun nji pllam, Prkehdri bgr os rst ert u, Evtltnety klr ela grhe u: M' kamb, sokola, t' Karadakut! K blu m ' z trkt ure e i aau; Prej:p n pttqlu es u o ' a ile Priedbj et Pre t u, ''mn it ' avt ' e Q s knbrkr zidt he, i ' a at ur geh uj Pg et deas knl kj; a ' ht ' a u Kroeq eh n fat Kjzt udhr i d ' jl ' nai Jn heh n zamen skl t tlai: a jd ' jr ' hum ' alzt J,p,demts flkr u o jl ah uiae Me sulmue m' ushtr shqyptare, E dr mbrama p marr dielli,
shkurta me jak e thek mbas, e n nji far kapote, si e para por me lesh dhije e me kapole gun).- Porsi miza nper kercun: K. X, 170.- s'u prispjeti: s' arrijti,s'u mrri ni, s' u erdh. 125-135 Porsi kresht derrit bugr: K.I,303.- me 'iz tarakut:menjizkaut,taroit.
125
130
135
GJAKU I MARRUN
Me m'a thye, e rob me zan Sk t phogal:eh nifli ha ' stj jl d j il Ju mandej neser me ngran, N sj t t LmtPrn ' ae ' ' ui eed, Clnn Pa dee n Gs: ie ' lv, rkn ' u Zamren n' Hot e darken n' Shkoder, Mu n' Kal t Rozafatit, Perbindsh mndere ngref m' at koder; Pe sk mr Dii prs t gai, s, ha er rnt e ' ' jtt M' Shkam t Pejs e k rreh deti, An,m gsteltr t e ih ee, Na e ka fa Kra lat e M i. n l j bret 140
145
150
Prandej sod nuk k Zot tjeter Kjo Shqypn ktu e dr m' Dr, Prps Kjztt Mltt Z: e o nai ' ai ' KjzNkl rii Zt jtn na iols rt, o, ee! Qi na e duen Krajla edh Mbreten. Prbk t tajeclteguj e u ht u ul rea Sdt spj ur teuake o e hia rn u nu: Qe S pnij sh tok e jue hqy a; t ja, Matq t dn m epste jf i ' oi e uhu. M tn,bra emselhn! ' i ur, o soi Tknt ujo t apstn! oe ' e sd ' uhoi G efinzjtsptn! rt mj ie hoi Kshtu tha Marku. Bjen bujrija, Tolo ldaere topt; rkln or rh rmea Mir shtergohet m' arm ushtrija,
tokn q nga Peja, ku buron Drini, deri n Lezh, ku derdhet n dt.
155
160
165
140-150 Cilen... zamren: K.XXIV,564shka merr Drinit...M'shk am t Pejs e ku rreh deti:

D n tbreet-ea ' aor eat. Prjn Vojvod e Kerksedar, Krah-e-qaf kta pallat qorde, Qi, kercnueshim ardh kulr, I uvee s blsod. s jkn i olhre Vendojn majesh Kapitanat Ktej henik, andej gopedra; Ngrefin shpatit t' rand havanat Perhap grykash si kulshedra. Mark Milani k hyp atit: Niklgo s veakyt j jg a oj re, Parz mal e qef ll s tit, men u hta Vte det bstnnrhe. iht rj, ihi gtyt Edh at her: po, me at zhumhr Q bj cra,skp s prjt, i n urt he ' epei Rrgalles hov kah lshohen, kr
170
175
180
Termegshim t' a trnad termeti Token: turr urdija e Knjazit Mb Nokshiq k msy s' termali. Es k l f tet l a i is l a a a l z t Dynd kah s' ep i 'I ke ma , r p li Klhmbihim plgt dtt uiu rst ' el ' ei, Shkumet bardh e lshue kurrn,
165-175 pallat qorde: shpatat lidh n kordha.- s u vjeken si bollsh
orde: u rrjn vr m'anesh,per brijet (s) porsi gjarpnusha. - henik,gopedra,havanat: top i vogl me gryk t gjan; K. XVI, 501; VI, 333. 175-180 qefull shtatit: i lmuet, m qeft e i hajshm. 185-190 s'termali: s'nalti, nga naltsija.- skllafat: K. XXIV, 72.- Kulihum brishti m' pellg: r, u plandos n humneren e detit - kurrn: me hov, me turr.
185
GJAKU I MARRUN
Glaad khlt bnei almre tel ujtt Bregut t njelmt tue kaperd, Zbj,rooi sk t gnpr, hn rpsn ha ' jj aa Taa gidegt gal: bn, jn j jl Njeksht Shkjau - he atij i hupt fara! Ura n lfne mlezl. rs ' ut pr a l Pors zjarm kur t' marre shpija, Fol ne htl tm s pr jl pr ala yi ' ai Deporton: e nper frangija, Nper ba , s g h nde z ri, lkoj i i z har Frlo faa prkrt se efln lk: o u ' hmt Mrnplai nl nprar bed ulz, at '' j Flaka rrmen, e si hjedhU lmet Shkrepin shkndijat: shkulm i z Dne tm nl s rj, ydt yi at i a Ndersa mbrend n' at furr gelqeret Gr plai prkha ut essn os stj, Shamen ledhet, sa qi mnderet Jt ketm t utihu: ea rj e ' rste Gjindja edh kah thrrasin, vrrasin, Va sk eea ks prt su rp ho j, uh e ' he 190
195
200
205
210
Zr te ka mst hmsn jr, jrt alt o ' uai: Ksht e pergjakshme lufta at hera Ed teune et kiibia rh u dz, ' rs rm, T' u dha vigma edh potera,
190-195 Gallamarde kthellt bunjetit: tuj shungullue neper bungaj vjen e kaperdhet n bregun e
njelmt (t' ujit t detit).
195-200 Fjoll nper hatlla: (pershkohet = deperton) gyp neper trapazan (pullaz).- nper frangija: K.
V, 457.

Larg e larg ushtoi bumllima Kah urdija e Mark Milanit Sulmin lshoi m' ushtr shqyptare N fat psks n vtm t tgnt ' lk uh, ' ei ' aai, Topt tue gjimue batare. Aman ti 'or Ll sh N Dak t, e ik a: Qi aq t madhe m' bne 'i b N' u t' S esk s mb a b ka, r utj e to rra Se n kr do t' m k and ena ' ish' pr , Do t' m' kish marr nand krena Shkj: Q ek a n e e 's ed l 'k tj t , M ngusht vedin a e k p? Alush Smajli po e pvet. Hj Auh Leh p Ito at ls, lsi o ht: S ' Sqp,zmrlk, e I hytr ee eiu A vnuh be mktbt, j e gst jn b e o P b k n s p El k r t a g m k : a u ' h u ' jj iu Krt akt,p gundvn, u ' e o re iae Spnn rut mde dei kjh, h ' rg ' ah, r'n os Oe fe psknjlae rn jt, uhe eln, Do t k m d n s ; r eqe bren hp S,prn lf mnt iZtt e e ' ut, aai oi, Pors n' darsme e kujton vetin: Mr uhren fat brtt i stu lk ' aoi St drnt stt Kalt nkt drnMrtn '' uo ' ha rja, u ' uo bei, Jo m Knjazin. Na s' kem' dal 215
220
225
230
235
240
230-235 gruen divane: gruendemele,pritace.- Oren fjet,pushken jallane: fatinepakt,pushkne mangt, qi s' punon, t ndryshkun. - Dor t keqe: ndokend qi bn hajn, vjedh.
GJAKU I MARRUN
Kt me vjedh as me plakitun; Shkjaut por hovin me i a ndal, Vni t olr teetrtn edt ' n ag u uiu. Edh grthat n' at biruc Ki'n me msy si 'i kalam S niqn,n ske kam inu i j id ' hun t e gc: T' lshoj pr Shkjau kaq edh m: S giha bregu: a jtk j ur re Se Shqypnn na kun i a lshojm. Vet Moskovi m' kamb me u ue, Kapic m' krye nuk petullojm! Llesh Nik Daka, pelivani, Briut efe ase ur r lt ry; Pjn s ltvni crn, a ' a o edt aai N plgt dttdvsprhe ' el ei i hety, Kur, dynd mal, vala shkumuese M t t padstflkr, ' ' lnoe uiae Me fuq t rrebt, dermuese: A t k let uhrj sqpae q ' uj stia hytr M sl t udvtt Mltt Z. ' um ' rie ' ai ' Vt h ne p,vnifa e ' st dz, o ed lk, Vt k npsk tez, e ' dj uha u Gjaku i nierit rremej brrak, U dredh toka per nen kam, Kah jan ndesh Shqyptar e Shkj: Kryet e tyne thue po sdht shtam, Prgihte m dl m ub e jt rg e a e l!
245
250
255
260
265
240-245 tue e turitun: tujetremb,tujembajtlarg. 250-255 pelivani: sokol -djal.- paj n' sa lot etj.: mesluen venditshkambi,qiqetkryet,si katall,
n gjir t detit.

t jn b lmh p,nprpa, ' ' a as, o ee ln
Tue i a dhn m' hut e m' novic, Tue i a dhn mndershim m' tagan Kush n ksul e kush n' kapic: Naireu ter mreu jn uj, jti tuj, Kush lshou vrap, kush ndiq per hap, A prjt ek ttjt, j epe y ape At shaju kta aju, Ktjviupre piu e rt etj rt: Piu viuihhmniu rt, rt dsi zt, Bi,grhtemuheqt rt eti bs i, Koder m' koder shoqit thrrit: Tri,vri hh-ah hrt rt a-ah-, Si a maza f tu n t t ush s e g: Dnes t' varruemt, gjimo t' gjymtuemt, Turru, gurru, matu, shmatu, Duku, thuku, struku, zhduku, A p vs ek p feul j a eh y a rgl, Neper karpa, cunga e bunga N pe phjlen tm q neul ' lhn stel ' y, i jgl Ndhet ajrit shllunga-shllunga. T' dridhet kmisha m' shtat, taganat, Khvzlj artprmdr; a elon ji e ne Idht kur vrrasin Kapitanat, Thue lav uqsh po uluron n' Peshtr.
270-275 mtrueju: msyj, deli para.- tatpjet: teposht. 280-285 Turru, gurru etj. thuku: turru; ndalu; rrasu, shtypu etj.vro gjallsn e pershkrimit dhe gjasimin e veprimit.- e ky pa fre gull: pa flegr t hunds, pa hund. 290-300 Thue lav ujqish...n' Peshtr: tuf ujqsh n bjeshkt e Peshterit. - laskr: pjes e shembun e nji mali.
270
275
280
285
290
GJAKU I MARRUN
Fort perlyken si Taroa, Bajraktart e Krent shqyptar! Pau gye pl-loa lsn jlt loapl, Ler V llo e npe l r; s ring jn r ask
295
E kaq brima e bubullima, Ih dvni prtrhe, st hn edt e etur Kaq vrrima e shungullima, E batarja me zhumhr, S q tptn mst ptrs i oa ' e ' oee Ds sudetagrai: i hrh ht essn S agr n frt glee i t ut ur ' eqrs Vptt zamtkhplai. ae ' jri a essn Po t oZt pr t jn mrhe rh i o, o ' ' a ety Dik atje nalt mb Nokshiq t jn mrhe, t jn kprhe ' ' a ety ' ' a aety Hot e Grud e Vasoviq! T dj plt p,tian z, ' ya a, o rm ' Ka tri zmra at nen parsem: M se 'i nan, tham, k me fsh, M se 'i ik me u plak pa darsem, Eh nsaphjln z; d uj stel Kaq sht dhn aty piskama, Kqsu ng h nu npr ar, a hm iu st e ''' j E nper nig flaka e rropama! Qaj un Mula vrret per ud, Shal dre , t gani n do lin dh a n r: Bini H E b , Gru , ot! ini d!
315-320 nigu: tymimjegulla.
300
305
310
315

Trima, mbrend! Me dor! Me dor! Ih t lheHt s fea dt ' ' su oi i jr, ' t' sht shpervjel Gruda m' tagan! Vsvq imo ptr, aoit ' li oea Fort gjimuen top e havan! Nie,nie,kcftn ztn jtn aaie, Keq dermishen, idht shkelvishen, Lshohen, vriten, dbohen, priten, Desin, mesin, prishen, prishen Gihnol k pk edai jtk dl ia jlt Nder Shqyptar edh nder Shkj, M iudi lsv t mlt e hmt iae ' ai, Me i u dhimt gjarpnit nen dh. LlRpk,' askrei u aua i r hort: Nji kasap m' sht b mb Shkj! Khp selBc Lc Dt, a o il aa u ei ' po bn shkinat n' mal me kj! Por kur lshon Nik Gjelosh Luli, Trim me br hekur me dhm, Qfntu,lae s sui ae rp lnn a hl, Dredhet toka per nen km. Fort turfllon Gjeto Mark Ujka, Kaq me idhnim qi trimi jep: N slet Skatvni s p lek, ' um ' hju edt ' o uja M s ltvni nike! e a o edt j rp AuhSal,iHttt Kjt ls mji oi ' i, Sod mb Shkj m' sht ue lugat
325-335 shkelvishen : K.XXIII,137.- shkorreti: shkorresh,
landsh ulta e t ngatrrueme.
320
325
330
335
340
345
GJAKU I MARRUN
Selm tgns k h temet, il ' aa a st u uj S p t xet hjne spt i o ' ire pr ha. Lls Nk,n ky t gjsi, uah ia ' re ' auht Gjithmon Pashk, gjithmon Bajram, Po i bn z Islam Makalushit: Hajde, hajde, mor Islam. S o ij v ,p , n a et o i es '' a o 's j 'Z t t N' at Cetin kemi me h, M qt rom e s n Tzmtt e i rje ' i ' u oi, Prap me u to na me rak: Edh Llashi si zhgheta Po merr turr e bjen mb Shkj: Lshon Islami neper eta, N dr tgn teiskl ' o aai u heq. Maa Grishi, nji kulsheder, p m ilhhtm spn ilsi! ' o ' soe ' hi Mloht Nuk k top, nuk k gopeder, Q ianahvnLc Geoht ' dl oi u jlsi. Burr i fort Osman Hxhija, Vojvod n' Bajrak t' Nokshiqit: Me do sy pors duhija, Msee s slug oii: utqt i hln gqt Fr p ritiiteuzdt, ot o r rm u ha Me at Cucajt t' Karadakut,
345-350 n'krye t' gujashit: nkryetshkorretit. 355-360 Me qit rrojme: meqit,mekuvendprralla.-si n'Tuz moti ...me u to: fshatnfushnmeket
emn,afr kufinit t som,ku malsort uleshin nder festa e shtigje dhe pijshin nder mejhana s gadi me u dej. 365-375 si shllung ogiqit: sileshdashittkumbons(tmdhaj).
350
355
360
365
370

Qi me pushk, tagan e shpat, T' madh zijan apin Bajrakut. M' i ndihmon Sadri Mehmeti, Bjatr ifriGsi, arkai ot aht Me Adem elen djal mbas veti, Qi m b m' Shk si m' mis t d shit ' jen j h a . JkpFr,' zgsyei, au ei i o kfrt Lshon me Plav e me Gus, Shkulm si lshon uturri Peshterit Ma nisi r m su bs j hu e th. Shka k th va l Be P i, n, l c atan Ardhun shtatit, xhevardare: Pa ndigio, 'or Rushman Hasani: S kaZbi-asi fr! e t uctdlhn ae PrTno p eri Skei, e yzn, o asn hrln Ke per plume dert s' po kan E askund kamben nuk po e ngelin: A t'- i msyjm, Rusho, m' tagan? M' kamb Rushmani ohet filli, S lgtdlnpe vri, i ua au rj ort Rf tgnnxe pe mli r aai ir rj il E nper reshpe t akorrit: S aorj enitelmt i j a j hlii, Q u-be qeletevte i jn ilv u eu: M' Shkj turr lshohet trimi i trimit, N' dor tagani tue vezllue
- zijan: zalldanin, i a bien ngusht. 375-380 mish t dashit: mishi m I krkuemi. - utrri: prroni. 3 0 3 5 x e p e m l i KIII,262.-E n e r s p t k r i : 9-9 ir rj il: pr ehe 'aort nper shkambij t malit ndermjet Pejs e Veliks.
375
380
385
390
395
GJAKU I MARRUN
Npraoreheen praormr: '' t rsp ' ' t roe Su d t kdj qqan Mlt Z! hm o ' no yj ' a ' Prma tjSke eZgr, e bs i hrl aoe N z prpsk edje ' e uh elk Me at Ducajt, Xhj e Bzhet, T knmyZbi ftaft ' a s uct y--y. D Ptj,sqp m fe y at hye e lt, l eBc,zy--bt ui ei htemy, S p ifrnSkatn aah, e ' o ue hju ' rde Ihm tgnkateiad dt ' aa t u hn. Gjeto Staka, hidra e madhe, Dhnun vezmeve m' nja'n an: S trlo rs m sio, ufln oa ' hrk TerafartnprD u rh lta ee r: P lhntiito m to, o so rm rk rk Per me u pr me Mal t Z. Marash Vata, 'i drang drangonit, Skneve prdhj; ho jn os uia Nkhnbk m a s pnukoi, u a u s ' i j rnt Ksd bene khtat tj. uho j dr ter ' ia Prkrinet zai o aor dz ' hr, M r h e v e t s El q El m El t g n i s p r j l El a h i ' aa Msyn Dod Pri, Bajraktari, Me Kastrat e Petrushan. Klztgui ke eadj ali rnt tj ne Si lakohen, kur nper ar
400-405 Ducajt, Xhjt e Bzhet: fshatetShkrelit(MalsieMadhe). 405-410 hidra e madhe: kulshedr ujit. - vezmeve: K.V, 39. drangonit: K. XXIII, 63. 420-425 e Petrushan: Pjetrashan: lagje e Bajzs s Kastratit.
400
405
410
415
420

Va t hk dri q pre rp ' i er, i etj T akt gujnipsktr ' e jet j uha:
FoaeSkee khlkht rt hjvt st aoe, Kah Dod Pri n' mes po u furet, Gjeto Daka m' ta kah lshohet, Kah m' tagan Voc Keqi puret: E msyjn, breshen me shtergata, Vt Iai dr bjr, a vn, e uae Mark Ujk Vata e Prl Ujk Vata, Si d plume n' xheverdare. Ve kur rrn aj Marash Gjeka, Me at Smajl Mal'n e Buzes s' Ujit, Thue nper Shkj pa kalon Deka, M ks t iads aotemj ' o ' hn a j u t. Vall K ndi ps , th pr , elme e ue, ni Pushken tash e m s' po qet: Tash qi msy k Mark Milani, M s ud k n sn t vt e r ' d e? Amslhipia ehk o so rtt iu Sts,q m uhr sqpae h ah i ' st hytr M kobshim randon rreziku, Pushk e top kah rreh batare? S h,j,fs q hk Kled: ' st o i, i i emni S aydem ik skl e t jlt ooa S s hr q eqt rni e a e i ii ed,
Synit t Hotit, n breg t Liqenit t Shkodrs.
425
430
435
440
445
430-435 Si dy plume n'xheverdare: K.II,115.-e Buzs s' Ujit : fushaqishtrhetkndej 440-445 Me s urd k n' snd t vet: mesushtrkannurdhntvet.
GJAKU I MARRUN
S aoelst kno skoa i j aha dn hrl, Me luftue me Turk e Shkj, Ne t stt Kaltnml vtt dr ' ha rja a ei: Bni shkinat idht me kj, Traz t' m i q Mbr ; im adh iti etit Ve nji shkj, Vuksa' Lek Drava: Btrbr imd s ' ta, ee ur, ah a i rp Me do krye tan raava rava Vrhs tgn,eh ' za ars ' aai d i dp Iga m tm ipe p,kyt jt, ' r e rk, o re, M ' ml s ' guh,m nanfq, e i ul, a i rst ' j' ae Vtltslug,m izn t d st ela hln e ' y y: Pn trdlaegq, r ' ez olm ae Si m i miri n' Karadak: Rub t bardh ue shj per dore; N' grusht taganin l me gjak, M' krah novicen vjerr mizore, Dlm nipdeuht Kledt e ' j o to emni: Ju, Kelmend, me shka flet bota P ih t pskseh t kvni: o s ' uh d ' uedt Po ktct sea t poa lt oea, hkt ' lt: A mos b k nana 'i djal N' Bajr t' u dj l t rrf ak ej, a rim , Qi mue ktu n' mejdan me m' dal E m' tagan burras me u pr? M k pushka. T' flakron m' km
gjat.
450
455
460
465
470
450-455 Beter burr: burr I madh tejt. - tan rava rava: tan vija vija. - zdap: shul I 460-465 Rub t bardh ue shj per dore: menjishamtbardh
paqe, lajmi, ndermjetsije... n dor n shj
LAHUTA - Kang e njizetepst

Qaj Prl Mema: sa per sy
Mos me pas shka e thrret per n' lm, As p krus as n' l me ms er hk, uft y, Aq i ha e u a sh it jm frr k tat Ad eitas cn n zl: rh, ht i ug l Tu t,p,a fr mlktt he i o j a auai Skatp ihnnad hr gal. hju o a j e jl Prnol Pam k ' fr dri, o dl rl ' i a ert Me tr zemra e trim si Zana, Msm Ihk blsa sert o e i e s hri, Edh i shkarth pors zarana: K idlpr Skatn dred y e aa hju ' evn. Vuksa' Leka fort k qesh: Pshi Zotin, 'or Kelmend, Pem aqttpr ktts s ' i aa e eh? A mos doni m'e vendue M men ro prt m ret d lp e u ' rg, e ' ' uj o o N' Palabardhaj?... Mjaft po drue S m idr,olg,n sko. e ' a r-iu ' hjp.. Perrik burr ky permb dh, Psh S P rin e Ce s, a h' jet tin S h izt a m m ab ' st oi s e ' r,
475
480
485
490
495
475-480 s per s mos me pas etj.: s per dok mos me t' a mbush synin per t'a qit n log, - pers i hajm: i tht e i shkurt( uf rrak). - aj far malukatit: aj far
prbindshi.
480-485 shkarth porsi zarana: n' dervend: I zhdrvjellt porsi djal i r... n log t bets. 490-495 Se m'i dar,or-ligu n' shkjop: sem'itret,m'I bjerr,m'Iln,fatziu,nmal
(vend ku rriten shelqa, shsa e bim knetash).
GJAKU I MARRUN
N gj m iast gstnesli! ' o ' h ihi hlns Shka k thn Prel Mema i Vukel; Nu!Vka;pe' ts s bh gl usn s i ah i rs Ta kam hjedh t kryet nper ukel. Edh Pla, permbledh lsh, T' f ron m' Shk at e m' he t pa lak j , r r Kytetjs niarc re i a j kri Tue u kundrue rreth Shkj e Shqyptar I a hje m' tok me gji ic . dh th kap S nira ihpm gm, i j rp at e a Shkjau plandoset sa gjan gjat, Tue i shkue gjaku rrma rrma, Saekaa telht. hl rh j u ua Zn Prl Mema n' shpot me i thn: Po a m' thue Vuko, or samadak, Sa r n' vj ti d me m d rog et on ' hn , M t retlptu n Krdk.. e ' uj o n ' aaa?. Ah! kadal, moj Cernagore: Se s' k p Shqyptar me sy! S kitoSqpmzr, e t hn hyn ioe Fr m t ln,bs,p ky. ot e ' ea a re Se p duk s' pe hohe b , er s t urri Ve per zmer e trimn: Se mbas hapit matet turri: Faaelst dhtpr jl ah ue ed.
500
505
510
515
520
495-505 gishtin e shllins: gishtin diftues. - nper ukel: neper aher, ku qiten sendet e pavlefshme (it.ripostiglio). - karric: karroqe: mas drithi (misri) qe nxen 8-10 kg. 510-515 samadak: djal I r e I zoti. 520-530 Fjala e lasht duhet perd: duhetpeshuefjalaevjetr.

Mark Milani kur k p Vuksa' Leken shyt per tok, Fr ihu,vs s k k ot dne e e ' j, Et k bi ds tekrk: ' rt, i u ro Bn,qn,be..K jn! ii a r!. ii He domuza t' kq... he zgieba! Shka ha t ju po r i?! r ash rin Mtani! Pas vam nanu greba ! P t kt ns n vtrm usu o ' e i ' oe e he Zjarmi, e buzmi nd terthuer T ritez etmtee ' rj u y u u: Zotishps, zan vend per ur Voters, m' mshna a m' ndo'i n t' zez Turrshim buzmin shkundullit N' a prej ka k z me u nd , n h y ez Teadnnt teai jr r e u vt: Skei skdjtn arfar hrpn hnia ' j lu E ps m pr , a fr p pr e ' ush j n a , Frlo faaem spj efln lk e het Ndezet zjarmi flakad: Ksht n vrrim t Mark Milanit T ukllfafan dred ' al ut lk ' evn, Khlhj tr s u pe pai a son ur i q rj lnt
525
530
535
540
- He domuza...zgieba: he derra... heD kromana (me krom)t shame e t perbuzuna. - Pas vam greba: shame banale 530-535 buzmi: nji trup qi natn e Krishtlindjes vhet n zjarm me disa sjellje t posame rituale. - shkundullit: shkund, e ngamon, e shprish me... qit ndizet. 540-545 flakad: flak e gjall.
GJAKU I MARRUN
Palabardhajt mb Kelmend. Lum per T, o Zot i Lum, Fort-I trim Vllaho Serdari! Se ' k ms hallakatrum N t t vtgihom ipr! ' e e jtmn ai Shungllon Qafa lak e m' lak, Khs bsatre Vlh: a i ih urt lai N' dor taganin snin gjak, T' trash mustakun pors krahi. S d rf,q skenrj, i r i hrp jj e Pljziai hui t qelt loc hgsn ast ' ili, Khslu t knt turndj, st ume ' a ' he jj e GoaiVsseKk iMilt jk a iu hli. Kk imilt dr jtk, iu hli, e eie Burr i pus s e h i ta t, hk d gani M' ki' pa' ndoll me at et fisnike, Qi, mbas Mirko Kapidanit, N' at Stolac, n' Hercegovin, Vrau Smajl Agen e engiqit: Ndersa ky, frymen qelbsin, Spri ls,s luiii, hitn eh i kr rqt Kishte dal me mbledh harain
545
550
555
560
565
545-555 hallakatrum: kudo rasha, mos u vrasha, pa peshue gj. 555-560 Pllojc zhigasin hausit t' qiellit: shkojntuelanvtdyfishtnperhapst qiellit. - njj dje: njaj brije, njaj vendi t pa bor). 560-570 Smajl Agen e engiqit: mbi t cilin kndon shkrimtari Mazhuraniq : smrt Smailageengiqa.- Shpirtin lesh si..zemer egr: zemrfort ,I pashpirt.- harin: t
dhetat, taksat. -

Neper raj, e njnin m' shkop Rrah e mbyt: tjetrit kerbain Njeshja ftyrs e var m' konop: Shnjerzo ika e turpno nana, S ekdnknagaega i no ag jt jt. Shka k thn vall, Tverrdko Stana: Hlal,nn,ehlal,tt! all a all a Se, man, me ' m' duket mue, Vsht se kth u m n' at dh ir ej n : N stkt vhip kmqlu: ' he str o a ile M k i t i a h k r s Il j m p e s rms ur ' a r! Udri, Tvrdko, Bog te ubijo! Me n z s k n gab rr, ji a ' zhe Mbrapa i vret Vukotiq Mijo, Khlhntri ne nider a so urn pr j jr. Rakiq Pera, me tr zmra, P be n lfs niklhdr o jn ' ut i j usee: Se atij mbrapa si merr thmra, Me e gj m t p, m e gju m kop r. uejt ' o e ejt ' ede Se edh Pavle Vueniqi Man m ke 'i shpa e gj ! , ' nka t all Shum do krena Turqsh shperthiqi, Kur me Turk lufta kje kall. Lshon Gjur Draga hallagrep, Me do krye tan gunga gunga:
raj: neper popull t robnuem. - kerbain: kamxhikun. 575-580 Udri, Tvrdko, Bog te ubijo!: Mt,Tvrdko,heZotitvraft! 585-590 hallagrep: urysh, tuj e qit vedin telef.
570
575
580
585
590
GJAKU I MARRUN
S m tgntii p ie, e ' aa rm ' o p Thue kund rrahit po siell m' cunga! QjTr saitonifa a uk hb ht j jl: Ndihmo, Krisht, e ndihmo, Zoj, ' p m Shk suva suv , o sn jau l, al Pushken n' dor, taganin n' goj. Shka po ulr kr s' nji cab t, on s oku Si h sha n' at b k t' K bit aru jesh rra ? Trimi i trimit Mashi i Cokut P Ilhnz naiTr Sai: o so jt uk hbt M' kamb, Turk Shabi, derr i derrit! Se nm t' z Shkjau m' n po bn! S n bnkytm a s ' ky bri, ' a re s a i re ert Po s i a t m h vin m' taga ' hye o n. Lsho T Sha p n urk bi ors fj era; Msn Mu Hasi si duhija; Kaq t' sht dhn zhurma e potera Edh ushtue t' k Metohija, Kah lshon turrin Mmi i Smalit Me at Prl Mirin krah per krah: Gurgllon gjaku rrkaj posht malit, Shak gji a b jn p rrah ull ndj i er ! Uj kovai pse taganit T PMrtdm ik'e rl ii hn ' it M hl t sligsetmht lai e em ' hln at ' unt
595
600
605
610
615
595-600 suval-suval: val-val,tallaze-tallaze.- krs s' nji cabokut: krss njajkrcune

(vend me cngj). 605-615 porsi fjera: K.XXIII,200.- Uj kovai etj.: rreshto: Psekovai(farkatari)m'I ki'te (kishte) dhan uj taganit t P.Mirit... 615-625 Me helm t' shlligs e tamth t' luanit:pertdiftuese

jlt teItaq a vprdje Fa u hn i j e o it. Pjk Pa mn t Ztt a y rl, a ' oi, N' at moll Shkodre nder Par Jv prjv, d jv t mtoi, a e a ' o a ' omtt K ' ky Skatt dat. i re hju oe hn Ded Ivani: Raznajsh s' vendit, Q,n z pro eih i e gj gst, Shkapercete vrap nji rendit Teka reh,ldbstn bst: r ul rst ih ih ih Tr k'lhetiimiSk ur a su rm b hj, Ora thepe e Karadakut Pe gzptns m k rj aei i e j, Rkj vls teiskeltgau; ra oh u hu o jkt Mir ke e d te, man s a, iej , hkin Se k hovin shperthen Deda, At krenat nper ledina Rrokullisen reda reda, Qaj Gjok Marku e qaj Djal Miri S hr selnm tgn, a e jli e aaa N Krdkfktk'iqr, ' aaa ie a ii N z pstle na d nn. ' hiln jq o aa Mashi i Cakut, sn sa kau, Kur merr turrin per me lshue, Se ' perpushet at Shkjau,
620
625
630
635
s i idht ishte tagani i tij (ujtis me helm gjarpni e tamth luani). - N'at moll Shkodre: K.XIII,256. Raznajsh s'vendit: ngaRaznaeKastratit. n z per goj e gisht: per mikpritje e per trimn. - Shkapercete vrap nji rendit: me nji t dhanun, me nji turr, njiherit. 625-630 Rrkaj volsh etj.: K.XXIV,722.
GJAKI I MARRUN
S aoslian zamvlu. i j hlg ' jr ale Vigmet, krismet e poteret Shungullon Qafa e akorrit, Tmershim po gjimojn humneret, Ushton bjeshka e Pernjovorit. Kr q,s em p lhht u, e ' pri o soe Nitbr Bjcs s r: j aor ioah ' Si lpuret posht hudhrohet Rreshmja barot n mals. Trim t a n, h , c a ' rtu ajna uba, T ihs hliret n gsae ' dt i em uj ' atr: Si at skrapthat nper kauba: N lft jn hehnflkr. ' ut ' a jdu uiae Pors kur n flakad T heh bru' vna dla ' jd ai i adk ulj, Krepaton flaka pa pr, Shkrepin shkndijat mija mija: Kht une lfaayzai st ' dz ut t hr, Kur tue lvit e tue uluruem Tr Bjcstpks pr ur iai i ' ai Msn m' Shqiptar porsi t' terbuem. Jo, po, besa, more brobe, Vn ads vt t et sis m s e ' rhh e i ' hfh e y Et nijhm vs s,tb! des e eh; e oe
teposht nga kreshta e malit (lpuret).
640
645
650
655
660
640-650 n' zjarm vallue: K. XX, 208. - Ushton bjeshka e Pernjavorit: fshat ndermjet Plavs e Komarushs: - Si lpuret posht hu drohet: si lshohet me vrull n 650-655 si helmi ruejt n' gastare: K..XVII,376. - 'i vandak dullje: nji barr dyllijash, nji krah dull. - Krepaton: grset.

Ne din gjha me shperblye, Sa me t' madhe nji uturim Jan perlm Shqyptr e Shkj, Tash qi, breshen me vetim, Bjcstn lfknr. iai ' ut a Vrrimet t' kobshme, m' nja perz S'fshamesh s' mbetunvet shitue, Edh hajke, n' brohor Q bj tia m lftelhe i n rmt ' ut u su, Khlt,meusi t tnlo vsi tel jrehm ' igln eh, Tee t prehtt be sttt mrt eqt ' jn hai; Tran rra edh bus eshi det hi e hnj , Topa k g ojn nalt sh t. t ah jim pati S khoq sn t pie, e ad i yi ' rrt M' m a m' fu , a m s al sh ' hpat a m' l ak, K prt pm ose s pie e ' , fh! i lrt An e kand vendi n gjak. Atje ls Shq a U , hue ypt rt rrf S zntlfe q ekn i a utn i a, V t knpr nit Sk ' a aa j e hj, Leht tue i ndjekun neper plan. Trimat Shkjt e m se guri T'fort, kan dynd kah Kumurasha, Shqy rt pri , e n zhu pta tet per ri M spn p ulhhn s hrsa ' h i o s o e El i a u h . Aty-kt por m perkrejti Nae lgek s p Idl jns aj e ' o e
665-675 ulurim: gjam,ofsham,ushtim.- hajke: nam. 675-680 bushnjeshti: K.XX,331.- pliret: K.XXIII,275. 685-690 pot m perkrejti: kah s' po I del n krye.
665
670
675
680
685
690
GJAKU I MARRUN
Me thye tjetren ndermjet veti Mberthye gjindja kacagjel: Mbrapa kamba kah s' i rrshet Kj,vnie reheool, u e dqt rt kla t tsrehp iprvse, ea e rt o emeht S klq mlde bla i ua i biht ol: As vl eDii,kr i aa rnt T' dhet bora, shkulm tue rrmye E bardh shkumet, me zhumhr M kmat u t vj su m uty: ' ab ' rs ' hl e he Gallamarde qi tue vlue, Prrehvdtr gii e rt ei rmn jr, Rzft khlt teuhu, oaai tel u ste Friget m' kamb me ngujue nieri Edh ks tue u k itu htu acaf n Shoq me shoq, e me tagana Krahsh e krenash tue u krasitun, Idhshem tue u shemtuem m' shejshana, At djen, dr qi dita Stktt vtn t ssnmrn, heu ' e ' ou ri Edh muzgu, si u muer drita, T zz plue detiasti ' e ehrn hu hrn. Pran p a e to i la , i ushk p kut Suh zn,e' ehi vri hk st i i stm ort Dhn perlau; nper hurdha gjakut Ve t' varruemt terthuer akorrit Aktelirsa t-t u vt rhn:
705-715 tue u krasitun: K.XXIII,420.- lakut: nderqafatmalit.- Shuk sht zani e eshtim vorrit: ka m z.e nji heshtim.......
695
700
705
710
715

S aoraztn pe:tihusi i t rja ' lh rstehm Fshjn. gjimojn, kush shprt tue dhn, Kush per ndihm tue thirr mjerueshim. Nderkaq era edhe k m, Q kst fydtnp d, i ih' r ie a Emrhes ih'qel n r, ety i st ila ' Shiu me rsh i a nis m r ek e . Kr qe nis muzgut nper sh Ushtrs s' on ndihma me i ardh, t t evj ev, ea ea ia Si ato ulkojat neper mardh. M uhr t vtlheva PTl e st ' e su rp rl ui Pe Stektiapipei rj ujse rsjt. Kli t keh tiieh dei umt ' rsts rm d ul, Prnnt cle neme vt e e ' iln drjt ei Inga dt,s teqt ar, ' r t i i u i da Hot e Grud e Vasoviq: Pe n tgn,tu jn bda ru ' aaa he a ar, Gjueju m' plumbe, si m' guriq. S ' klhdr ne Ebiha i i usee, dr lnst I a k bef Malsija e Madhe; sht kap Reka te Kuqishta Kokrra kokrra e arradhe arradhe. Dukagjini, porsi rrfeja,
720
725
730
735
740
720-730 Shiu me rrshek: sh I madh si t derdhej nga rrshekt, rrshiqat. - neper mardh: neper cegm, akull. 730-740 si tue qit adra: si tuj u tall. - thue jan badra: thuej jan-badhra (Asphodelus). si m' guriq : si t tallshin me guraleca. Nder Elbnishta: n vendin e bjeshks kah akorri (Jeqenishte) ku miellen ara elbi. - te Kuqishta: fshati i par nen Qafen e
akorrit, n' an prej Nokshiqit.
GJAKU I MARRUN
K k e Qa e D it; alu fen iell Has e Nikaj kah Meteja M Mr iamrj nifli. e etr rn j ilt Si bjen breshni hova hova E th djer e k dar n st atun it, Ksht t' kan r Shtrellci e Rrugova Ka' ajo Mokra e Shekullarit. Rr Postrripa kah Gradina, Zn pia prubeu; i rtt e r rgt Nguli Shllaku kah Marina, Mvesh jan Gjjt Majes s' Lejlekut: Zana e Madhe gjiths e Mira Uk pne a tri r pr t ern, K nuone stq t vhia gj dr hie ' str, Nai m spt ternm ldn. jnn ' ha, jti ' ei Edh Shkjaut rrethin i a qiten Anekand, si mbrend nder dana, Em t z tepiindie, e ' u rt ' rtn Prt amm psk em tgn. e ' s ' uh ' aaa Vojtun sogjet rend mbas rendi, Mark Milanit kan diftue, S n Sqpamrheih'ketvni i ' hytr ety st rj ed, S eh uhrj ih'merehe i d stia st bt rtu. Mark Milani dredh mustakun: Fr k r tiin kji, ot rm ' utm E as s' I del me hjek mendsh Plakun,
t lumit Lim ndermjet Plavs e Andrijevics.
745
750
755
760
765
740-745 Meteja: Fshat jo larg nga lumi I Kamarushs. 745-755 Mokra e Shekullarit: Pjesa e perendimit e Shekullarit. - Ma- rina: Morina: n breg

Q eptp n nden vgm. i a ' aj ' ei.. Si men as t ' h me vet , sht due h i er i ' e k hanger buzen m' dham! S eh fyafr Itei e de tr ot rt! K marr trimi e sht ue n kam; Es spttnibr: i hai j a Kr ndoj gjedh a dhen a dh, Tftd em klohte ue ' uls uu, N' mbramjet nuk i kthen n' katue Ase n' vath pos t e pe ta : h rpje Nper zabele e nper shkorreta Shko e vje e n er o ja, n n, p rga Kahd q t' a mba uz a, o i j daj S d t hs m bgt teu: e o ' a ' at rtn Marku ksht fillikat vetun, Nehevtltslug n mst bli! gty ela hln ' e ' alt Thekatueshim po i bjen malit Nprtr esm rse ee er h e rhk M' n tue r, aj per me u pj ja ek Me qat Mirkon Kapidanin, T cli niaksi znn ' ilt d ihn ai Krali I Nemses edh Mreti; Emadkregei bs i jt, K m tr e k arr imi sht po i t : hot Se, per Zotin, Kapidan, Q s kml er m ktbt, ' e a ' e o S' d se n k m m n' zal n ij gel a lda S n ktnt.Nv Sqpa e ' e a ee hytrt
775-785 n' katue: K. VIII,6.- Thekatueshim: K.V,181. 785-790 Krajli i Nemses: PerandoriiAustrs.
770
775
780
785
790
795
GJAKU I MARRUN
ark na bkan. Fort kam frig, Se n ushtrn kan me na art; Peeh ' nt koh fr elg: s d i a j st ot i S tu hli m iab? i he aln e Bs,pa sk t ta s p dj ea r, ha ' hm ' o i, IakhnMrj s nnz; te ika i e V q s dl km n uhr e, ' e a ei ' st Edh n' luf kem r n' kto ven t ' de, J neMre s q mtt o ' at: i i oi K k dok por n' e Pr , n e: ende Zmra keq, manati i Zotit, Kqm k n s s toe dt a ' d, a ' hht o, Ea s djs k km m dl. s ' i e e' e a Prpenaj s h kukt o s gea ' st t o M nn teternfa e dj a u jru jl, Kish' me thn, lum Komandari, Si asht mendja mue m' a pret, S t dlpn m prs mr: e ' e ua e ' ai Shi nji , n shku e m tash per rre ret Eterasi estraa u rh hu hegt, Uhrnm elhebeu t Lmt st ' su rgt ' ii; Q ne tr ep uss nt, i pr er a o aa Me u rrqas tinzi, e paraUagimit, Ur pa ur e t pa t , rap rap Fl m dl n a Qf Mrn; l e a ' t a ai E mandej, tue u lshue na vrap, Me marr rrugen per Cetin. Se p ndry , m na t Z , er she a ' otit
800
805
810
815
820
815-820 bregut t' Limit: per t gjat t lumit Lim, qi ndjek luginen Andrijevic-Plav. Qaf Marin : Qaf Morin...

N tash po na hup ushtrija. M spn Sqpa ektfr mtt ' hi hytrt e a oi, S' dahna shndosh, tham, lum zotnija. Marku at her urdhen k dhn,
825
Mar ushtrija me u dynd vendit, E posht malit per m' at an Me u nd Limit rend mbas rendit. Kthye nderkaq pergjysm k nata, Edh Shjzat ki'n prendue; M k shiu edh shtergata, P'r 'i her gj edh s n ue. ama ht dal K r e ir ,s e h v az , u ,q ,' ip z g j Nstfl pe Drioi, ie l rj umtrt Q,teir ql m fr, i u ils e u Vjen e ndh kre hts s' ak it. et s orr M' rr r si k d , ako ja al Lum e lum per t' Madhin Zot! Q s km kn en k fl! i ' e' a a S k skeanimt e ' hrf t j o, S t iadafaaevtm, e ' ' h lk eia S t iadakim eh gaa e ' ' h rza d jm: t iadauhiaebmulm, ' ' h stm ublia Shungullima edh rropama! Faprfa p,ekr p d lk e lk, o ur a Shkrepte rrfeja kryq terthuer, Aha eU brej bjeshkve tue , E harmote me zhumhr Kps s ee t gittkra eah ' pr ' rsa ap:
830-835 Shjzat: K.V,199.- si pezhgvja z: zsipisa,sikorbi. 850-855 E harmote: coptonte, grimconte me krizm shkambjt.
830
835
840
845
850
GJAKU I MARRUN
Pod e m' pod qi, posht rrmorevet Tue balcue e shpardha m' shpardha, Kulihum turr gorromiseshin N grn t prjvtskmee ' ur ' roee huus. Etuske a' su ' hrf t i th Ehs prit,suglus, rs ' ezja hnulee Riaes cle,m fr rb ' ils e u Kah pershkohej bjeshks e vrrinit, Shkulte bungat qindvjeare, Si me shkul ndoj kallm purrinit; Es kn t ihnbzgr, i ' si ahae Duhmja i dyndte, e me uturim T' p rigu me, i sh llot erf esh aku e, Nder humnere. Nji zhaurrim E pa preme bjeshkve ushtonte; Kthellt, termegshim buluritte Toka e lku j s rreg ; kr ta , nde h ull esh Ekri fazarte aort lk hrit, Edh du hmet e rrf sh s s hta ' hpes , Nie ps,p,usa,enei jzt ah o hm gl Sy,prnikGjnt ht os j y oai, Euprhtprrehzbl ezi e rt aei N' Koprivnik e m' bjeshk t' Tropojanit:
855
860
865
870
- Tue balcue: tuj kcye, tuj u hjedh. - shpardha m' shpardha: tue kcye e ah m' ah. - gorromiseshin n' gurrn: plandoseshin n humnere, n shtreten guror t prrojevet nder male. - Rriba: K. IX, 266. 860-865 bazhgare: hjedh,bzhdile. - i shakullote: i hidhte tuj i lan shakull. 870-875 porsi nji ky Gojanit: porsi nji vorb (po) nga fshati I Gojanit ( I permendun per ta) n Merdit.

Gjithk kjen prozhme e dushknaj, Hj,pj emget dm. ie ye ej ' e Eningenitma j i j ytj, Easrul e' ziae r ufl, i hgm, Nizari nisze' vp: j hurn, j uh i a Sa qi shkulm k nis me vlue L e i i P a , e n l El m k p qn lvs at b a T Zltnt tevte ' eeii, u eu E pa d tue sh p rrf , kre eja Merr zjarm ashta, e fllakad Ndeze pylla kah Meteja. N a telm p,en a tf ' t hli, o ' t u Qel etk ahpr ila oa st ez, Kish thn se r lli te , ruzu mi N far en lsr p sktrht ' lu ' eka o haroe, Eh n Ko t p s sqm d ' as ' a kj hii Po sodomet e dermohet. Per mbas malit por n qiell HliiDi s vzlo, yl rts i euli Usu pam emt ukhel hk lji oi til, S crveen prvj i ik os ' eio. Vs beh,p,khlt uhosi, e e jskt o tel stjhn Brra ut , p roje e sh ka, rra r Gallamarde ka' u dikojshin Neper rrash, tan shkum e dh.
Z., varg malesh n prendim t lumit Lim.
875
880
885
890
895
875-885 suzh: t nxt, vap qit merr frymn. - e nalt mb kap t' Zeletinit: mbimaje t 885-895 tuf: turf, shtrngat me er t pshtjellueme. Po sodomet: po zhgatrrohet, poshqimet faret, po rroposet n rrmuj - (kaos). - perivoj: n kopsht, n lulisht.
GJAKU I MARRUN
Amet Limi kishte dal E askund ln nuk kishte v: Si m ku qi n at val jer sh per T' jet ngushtue sod kamb me r... At h Dri tuj ague er ta , Mr Mln,tiiitii, ak iai rm rmt Mar ushtrn n kamb k ue, Eh pik prut Lmt d r e r ii: K, ashtu shurdh e kush pa e md, Tue rrah dromin me t' mdhej hapa, D m eqt snohn Mlt Z, o ' i hds a ' Topa e nozull ln permbrapa. Ve se uren mjeshtri motit T nuhedui lheeih'ps: ' gst rnt su kst a Ksht q fr ka , ma t' Z t, u i ig m n oti Mos t' a ls M rkun nd d s. . hoj a oj rra . P ih'Sqpia' vn bl, o st hynj i ed e K s b k t m sht t se 'i sh am: ' n rye rj t Vshtir se Marku k me u d, P Iunino frm dla a jt dj er ' olm. P e e h , q , t j n a Ub l u e s d e e ' t l r Vend Rrogvasit kan zan, Menden qi m' a ki'n kubure: Zog mb ur me fl true s' ln u . Prandej m' ur kr mrrini ushtrija, uho Mkr eSeulrt ' sti ora hklai, Larg gjimue ' k Metohija, ' t tre k i K dar ' sht m ali oman it, Kaq z pushka aty me z,
910-915 nozull: ushqime.- uren t'ngusht etj.: t pasigurt,etj...
900
905
910
915
920
925

Kaq z plumja me fishkllue; Si njaj breshni meU duh: Mala t pe d t i sh . zez r h ue true Flak p f u htri s tar er lak s a hqyp e, Rreth e ark shtr Markut m' shpin T' i a k v pushken batare Sptem spt lgn m lgn. ha ' ha, ui ' ui Pie n bl eLmndt rtn ' l ii , Prej Shqyptarsh fut mbrendaU 'i rreti, Kah t' i a mba tash M j, , arku i shk eti? r d t mno vl,vteei ' o ' edj, al emvt? M qnre s ek znt e idu, i a, Qe shka Marku k nder mend. N Mlt Z lfon'h g ' a utj d rt Prlr,prf eprvn: e i e e ed Jo s' qindron nji Mark Milani, Dr bjr ge m ge, e uae jt e jt Larg n' Eur qi i k vo zan op jt i, E i druen sherrin Krajl e Mbret. Mark Milani, kur k p, S ih'rehen me u' esptt e st rtu ' jt jt hai, h bryays k, ' st elk t i Tebit mdemj ai: u rt ' ah e tt M km skl t Mltt Z, ' ab, ooa ' ai ' Me il shtek per Karadak! M tn,dem j m fr, ' ai jl, u e u T' rrjedh sod Limi shkum e gjak! Edh at her, si 'i gropu gelqere Avnit une zai t ed ' dz hr;
945-950 Der bujare gjet me gjet: KIX220.
930
935
940
945
950
955
GJAKU I MARRUN
Vojti krisma dr m' pelqere, Ka' u perlan Shkjau e Shqyptari. E papreme 'i shungullim Iheml,k'ahzje st ai a st it, Vlote pushka, e me vrrim T s uemv a u per te. hit e jo zij Edh Shkjau, asht tue msy, Pa kqyr shtek pa kqyr handek, Buku n aj erd e u sh r alt h t: Sa, medj, shum her u rrek, Me shperthye neper ushtr E me u nisun kahU Cetina. OateeeMltt Z r hp ai ' Shum ga jret po u e pte, sh , lina Malazezve e mir po I msote. Stj ir,hr stj pa: hu e hu lk Gihj sli uadett jtni umn rjoe Qnr ejn k bt lk ada o e a. Zna e Madhe at e k p: Ek p,'h not ek: d jf Synin kurr nuk i a k d, Edh e Mira, n'U shllung tue u strukun T nirj,h b ep uu; j e st a dkn Eh pit q t ivje d rte i ' t Prnnhvem spn t ibje e e o ' hi ' it, M t bsk t ukcfte e ah ' aait, Eh sknnmstalje d hie o ' t: Mir nd k tra at sht ue: er the erng
960
965
970
975
980
985
955-960 dr m' pelqere: derin'angrratdheut,derinantipod.-Qandra e jon k bte lak: ku prkulej, lakohej.

Malazezve me u ndihmue N a stkt vhi Kr q,fuui, ' t he ' str. , e ltrm Tue u ra qiellve nper agim Ora shkin vjen e pershkohet ZgepraaZns tilhht hjt epr a. ' ' soe Fulikare Zana m' shpin: S na ol-jrn i jj rigeai Lhnm blsod,s t ktp, so ' olhte i ' S dnzgtn rh m Ian e o oj ' ede ' g. Kr k p njajo syvrangta Ora thepe e Dormitorit, Si asht rrf po I shtrhej mbrapa Zana e Madhe e Vizitorit, Se k ni ajo me d h ' s red Pst prjt,ky etrhe: oh epe rq etur Hr n nir,hr n ternsrk, e ' j e ' jte tuu Tash mbas malit tash mbas suket: Rahprtk hr raifart rs e o e rh lta, Prap pingul fluturo perpjeta, Vs t mj sj m phu. e i ' oe e ste Pr s p k ao s va o, i j, e rp Zanes s' Madhe s' mund t' i hike, Ah sel stiaeftaft st jl hrg y--y Me Zanen aty sht perl: S prkh ih'kn tins a e st, st rmeh, Eh,bs,fr bl, d ea ot e E pa qander nuk po lidhej: Me sa sht lidh ajo ndoj her Q' se zan vend k n' Karadak.
995-1000 syvrangata: K.XXIII,87
990
995
1000
1005
1010
GJAKU I MARRUN
Gyprgyefo prfo rk e rk lk e lk Ora e Zana asht perl, ' t' jan dermish shoqe me shoqe! M' d e m' tho se ' jan lv ! ham j yr ' po u shkon gjaku rrkaj nper ftyr! Fluturim neper ajr, Idht n mj ved t ka thye ' et i per , Haju, shaju me mn, Vrt psa s kr k' n ky: ri, ikt a ur in ' re Fort po u ndiqshin e u perpiqshin P usklisi euloisi, o hevthn lmthn Her d m' r tu zgj n sh in, r e atu tat Hr teh s xihloa e u i hxilj; Ts ne tk,prd bla ah pr o os ol, Shkarrafendu: mbandej shrregull Pa ne arkcren me vdt rp pr j aru ' jt ei, Prvrsd plvea os e y iios, Kr shoqe me shoqe hahen: Selebeaonaaters il j t jn jte, Me nji pezm, me nji mn, Mend e kr m t pas m ; t s e ' erz Ve kurrnjanes nuk po i del Me u ngref m' shoqe kacagjel. Por se, nep ajr , er Dk adjpe Fs s Ials i ne rj uhs ' ble, Vjn d sht a, h m' d b hka rig yp res : Njan S a ut, tj a Pas . etr ut 1015
1020
1025
1030
1035
1040
1025-1035 Shkarrafendu : shkrreu neper tok. - kacrrue : prlesh kacambyt, kaliboue. pilivoesa : kumahark. 1035-1045 prej Fushs s' Iballes : nga fushae fshatitIballe n krah-

Ihnbeha,behadtt si rskt rsk ei, Aq t mdhaja, sa 'i samar; IhnStia s d gr si hrgt i y rea Kjumshtit hjedh nen arranik: Koc e lkur e t' kthyeme kuk, Si dy drapna ngul nder hatlla; Vs t ihaegzpae e e ' dt aeqr Kurrkund halli mos m'I u p: Qi nder shtat Bajrakt e U Puks Ln nuk ki'n me u shndosh varr pushke, Me gjith hudra, p e gershan Mb t' varruemin pezull vjerr; Nuk lan fm me u rri per s' mar ; ij t i Garr xh b dj lmt e r av n e , Nuseve edh lshoju zvercen : Bn,qqt s pn! i ye, i aii Shtat pash punt bni mb dh, E hupi shtat pash nen dh: S -Z' rea -pn etn. i o, un! ua ye Koinkn ns prn nilgStiah t ' i e ' j o hrgs Dika a ' ndej n' Ko orre t' Rej t a, E za Drit i pa ka s kut, n a s hte Ke h e ki kn te shp utu 'n ija, Tjule p,m d jl u y, o e o gel Vet e bres t, q t m n hka i jshi Pezu ajri m u pers e. ll t e hku Ajrit Shtrigat tue kalue
1045
1050
1055
1060
1065
inn e Thait. grrea kjumshtit : si kunguj qumshtit. 1055-1065 zvercen : nji smundje qi kthen ngjyrn e njeriut n t verdh. - n' Kotorre t' Reja :n rrapsodi: krahinat e grykave t Kotorrit.-gjell :nji lloj brumi magjstr.
GJAKU I MARRUN
Breshkave kaluar mb shpin, Kr kan r drejt Metohs Ene a t kqit t Di pr g ' ulm rts Kan sodit, si Ora shkin Edh Zana e Shqyptars Ftaftihnpr y--y si el: Fy eprmsketn ga l, trs ase rj ' jk Fort ka' ipshin m' dhm e m' kthetra: Kryet breshkave andej kan resh, AoroeStiat ver; t rl hrg ' jta Edh lshue t' jan m' Oren shkin, Prkn t k' d klhda os ' in user, Naa p,m eihs ter. jn, o dt e jta T' i u hodh Suta per mbas shpinet Eh fov aoianii d lke j jt: Ari kytgt iaqt, rt re ai ii KhIanit p fr die, a gfe a a hmt Si me shkul kund l Zadrimet. Fy Pst s ksj, trs aua i uia Me 'I dhm n' goj ngerthye si cap, Artfo lhelq lq ji lkt su ee ee Eadsttts ' nakq, rh hai i I gsee N to iane m nae dr, ' hj jt e jnn o Mu n' gelc, m' nja tue u mundue Me i a zanun frymen njak: Nsa me tjet , s m' ger , ren i han Ns k tui m ialur i rpn e ne Posht perpjet, kryqU e terthuer, M d to t mrfs sr e o hj pet i or,
1085-1090 E ardh shtatit si 'i ngaskeqe : krrutsiarkuipushks.
1070
1075
1080
1085
1090
1095

Per m r' madhin, mor', gazep. Ora shkin se fort po ep Fr p e,qqa e p vrt ot o p yj, ' o re, Se edh shtjelmat shum po I qet! Ve se kot; pse Zana e Madhe, Me njat Suten e Pasuten, Asht pezull nper ajr, T aknedrm Vztr ' a u ' iio, Sit vriis mee Tig, h e or ' jrs rn Eh ldt aknprb d ih ' a e l: Q aoO ebeh s Toai i t rt jsks ' rjnt Prej nj mr t t Mu Ha i izi sit Breptnm Vztr at ae ' iio, E qi t Lu , e h e ng , ' met d ulen Teps n dn ky t vri t Tigs r ah ' h ' re ' ort ' rn. Maelde pra b bs ihn e t l, K marr Zana eU kthen n' Nokshiq, K p gehnn me vdt o rhsi ' jt ei Malazez edh Shqyptar. Ay a hr,St ePst t, t e ua aua T' a kan kap ka' I gjarpen n' dor: Slit gal,tn hl ev: hlg jl a em nr Em t t knh m era e a ' a e rf T' mjeren Or t Karadakut, Per pa kqyr, mor' probja I m, S k idea s k Id. e jg s e hm Lshu m t br k s t te eme e ' esh at i ' rbu , M daiagisi mstesttt ' hm rzhn ih hai Per gazep. Gerthitte Ora
1120-1125 M' dham I a grizshin : iagrimcojshinmishin.
1100
1105
1110
1115
1120
1125
GJAKU I MARRUN
M kp t qelss gihmje ' u il,a jtk t, Tue i dhn shtatit per me pshtue. Ah! kadal, eh pitigon! ZnPst s tees aua i u h; S s t lhj j,prTno e ' so, o e yzn! Sttnn ga ketp t al. hai ' jk rj a ' Hider, bre! Ti me i ndihmue Mr Mlntt brtt skns ak iai ' ii ' hi, Qi S pnn aj rr th m e sht hqy e ' rue Prnnkmt Kjztt Ctns. e e ab ' nai ' ei.. Po a kujton, mor gabele, Se Shqyptart kan dalun fare, Qi m a e rdh Kn , me 'i kl zhe azi le, Per t' sunduem mb tok shqyptare? Edh at her me a sh g U n dor , t lli , Selebei tn mrz il jr, a aa; Bi,grhtenaaO rt eti gt r, Si mac Frorit mb pullaz. Ora shkin e Durmitorit Maldkeaoprb bs ih j j e l, Ldpe Zntt Vztrt ih rj ae ' iioi: Na uhrneMltt Z jt st ai ' E lshoi zmra gjithunj, E muer hiken. Fulikare I u sht m s n us ia s pta e, r ' hpi htr hqy r Me nji brim qi me t' shurdhue: K tev k tesiu, u r, u hte Dik krejet tue shkurtue: Te n Lmvjesare jrt i ot hru,
1125-1130 pitigon : grue llapazane, gojrlasht dhe e leht.
1130
1135
1140
1145
1150
1155

Tr taborre Mark Milanit
Hup i kan n' at l m anit og ejd , Treqind krena edh i kjen pr, Rob jan zanun treqind Shkj! Zana e Madhe ' po lumnon; Kep m kep po fluturon; K marr kangn e po kndon; P kno m kpt Vztrt o dn ' e ' iioi, Larg me u nd m' Boka t' Kotorrit: At kmt 'rKjzNkla ' a hn, o na iol, S u,drsnep mrdel, e n ad a ar ili Tignd t aks'pge rne o ' ih au: Teidkeau tet ip rqn rn n u ' r, Teidrbu tet iznn rqn o n u ' au, Tmjk ens t rj r i ia ue ' ea Pr khstet Iln vj: aa o u ' ea M kao p,s gihqqt e j t, o i jt ye Nper kasolla t' Karadakut, S aobbtphjln z? i t ua stel Po m'a pvet njat Mark Milanin, Ea,p,t k m t klxe j o y e ' alu, K m t dt znzhrq e ' hn ' iai, S s uhrj t mtn Nkhq e a stia ' e ' osi: Oren uet se e k Shqyptari, Q hytr vdtito i Sqp ei ht: S aj lfanee zai e te ut dzt hr, Breshen krenat bijn per tok, Kr t' i mbushet mendja e vet Me qindrue p'r Atdh e Mbret.
~
1160
1165
1170
1175
1180
1175-1180 zihariq : lajm.- Oren uet : K.XII,164.
LAHUTA E MALCS
LAHUTA - Kang e Njizetegjashtt
KOHA E RE
ARGUMENTI
Poeti, q tashma e ndien afer kalimin n jet t vrtet, g i h Z n e v t i la pe pak k h a g m bj s ka a d rs a n et ' j r o r ti et e h t re he atje n Lissus t'i shkoj pran per t'i shndrit menden n perfundimin e Lahuts s Malcs. Vetm kangt e frymzueme nga Zana kan per t prftue nder zeme t ardhshme (mbasardhsave) e nipa. Ata shka dn Autori: dishirin me hec perpara tuj ruejt F e Atdh t paprekuna. Shkrimtari e merr me t mir rreshtmiren Hj, tj i prqt bkrt pavrr t fs e t kdae t ie u aai uui rneoe uhs orv, pemoreve e maleve, q e rrethojn kalan titanike t LEZHS, ku ku lan shejet e pashlyeshme Kastrioti, Bardhyli, Kliniku, Pleurati, Hylli, Agroni e Genci i pafat. Ktu - vazhdon Poeti kaluen Romak, Gal, Sllav e Turq; ktu s'mungon gjaeja e malit a nlst behoe t Mlnu e t Mjs s Vls Pr pe s s ati jskr ougt ae e. o, rj e reiu mn t bj kd, e prst Znn q a fr e dn ti rzk ud i uo ooi a, q ot o, 'a vej menden n kalim kah Vela, ku edhe sod gjendej shpella, n t
LAHUTA Kang e Njizetegjasht
Cilen Lleshi i Zi i Gjomarkajve, dikur, pat lidh m vargoj Kulshedrn. E kshillon, n ras se i teket me hy n shpell e mbasi edhe padashtas mund do t takonte n shtriga t Kthells, t Mirdits, t Zhubs a t Celits. N qe, mandej, se e lodhun ne ml, dne bij dt m s jn fok e Khta l tue dr ae ot rge ei e a a la sez, e 'lj g i hk n r je h s D n n sh i n e nd n pu ar h K u j t u d r d s ri it p n o ji l b d e. t Poeti merr ras (rast) me i kallzue Zans historin legjendare taa Fok, q tj qn mru m ni t kled i vn tmlt 'sj le u e ate e j emn, ui eee njaj nipnije s ndalueme nder tana fiset e Malcs. Mbi nji gja ma me randesi i ban me dije Zans d.m.th. se Zanat e Helikons e
S t zo a e G e k s n br k s G e in ta h s v n , d e n a h o v ll t r ke i hi a ti r k , s oi h xn vend n Shqipni per t nxit banort e ksaj me shkrue shqip, me il shkolla, me hec prpara e deri me krkue pavarsi kombtare. N rs, v - prudn Atr - s Zn e tj k pr tu mri a e, efno uoi e aa i a e ' ezt eh n Lsu a-e I jt t mr fuui kh Rzft pr tu de iss thr e ar ltrm a oaai e ' bashkue me Zanat Helene e Ort shqiptare e per t vallzue me to si motrat. Kujtohet se kshilli I fundit mund t'I pelqente teper Zns e padj do s d t hbtj ga kh Rzft. Kne e a rne rn e o aie jt a oaai dj prst eh ni hr q eh n q s skn ms t vnj tpr ooi de j e de e e ho, o oo e, perse kanga pa te nuk hec as LAHUTA s'bjen si don Poeti.
KOHA E R
Hej, moj Zn, t' kjofsha true,

Si s p t' bj n er m per mu ' o e d end e, Pun t hershme me m' kumtue; Knevlem m flu; ag al e ' ile Por m rrin tue fluturue Moll m moll e ftue m ftue Me ato shoqe tue kndue, Me ato shoqe tue vallzue, Tue vallzue, moj tue lodrue Nper ledina e nper rudina, N' aabe,aaetn, pr t rj h eia K bn erdhen gjeraina, Bulon molla e lulzon thna E prjn valle Or e Zna Nprreeq lhnhn. ee rz i so aa Ardhun shtatit si breshana Reedel dr elaa rz ili oa ln, Fyastu n fet dadfli, tr hre ' lt ' rnoilt Kamba mat per gjeth t lilit, Satezn m z t blyi, hru i ' ' yblt Dishka bor e dishka brym S na hlim frli i jj yl e eflm: 5
10
15
20
1-5 ty t' kjosha true: K. XIV, 53.- kumtue: lajmrue. 15-20 Ardh.shtat.si breshana:K.III, 37.: me shtatt drejt.
LAHUTA Kang e Njizetegjasht
Mori sumlla sumullore, Mori dardha dimnore, S t skimt knevle i ' ho oi ag al Kang e valle e zanamare: Tash mbasi flutrash neper zalle Tash mbas lulesh nper livadhe Her ndiq sutat neper curra, Zhytu e mbytu neper gurra, Naltsoe n stget vhia gl hqt ' hij ' str: S,pr,t t rfemr! i ezt y ' at ia T rfemr s t k r, ' at ia i ' Bjes e v qi m' k s q! hk rr hkel A din shka moj gerxhel, Mori rrezja nper frang: Se mue kripit m' i r bora, Se kah m' ln sht kamba e dora, Se edh as von, tham, s' k me shkue, N nepre u p ukle ' jt etj n a au, Prej kah s' ln kend me u kthye dal... Pra nd a k n f : gjom t ji jal Lni so m Sht zova t, d, oj o lle Ln furtt mri zle, i lta ' arn alt Ln sttt mri mlt i ua ' arn ae: Shpo vjo ash edhe li , rru llc sash Shporru gurrashh e urrilash: S,pr,kh mjpti e ezt st, o ert, Tjm ul,tjm ufldt, u ' u ' lai Her nper han e her nper drit,
30-40 Ngallt: ngacmo, percielli.- gerxhel frang: K. I,50;V,457 - Se mue kripit m'i r bora: K. XII, 27.
-
25
30
35
40
45
50
KOHA E R
Drue po m' ngrhesh akull-Drue po fik mue e vedin-; E h l h u de so p e D u k a g j i n i t K ma rj , shkon t cemtt e dimnit Nprbg ezar bii, ee ia gva lnt E flutrim neper ajr, S na hliq skn i jj yl i hd Shkrep prej mramjet neper eter, Bhakn ktLsu t vee, em t ' e iss ' jtr K, lar zh et e pot t, g urm ere Dola edh' un n' ket buz Prendveret, Per me kndue m' Lahut t' Malcs, S s uedft iSqp, e i n ai hyns Kr pshtoi kthetrave t'Shkjens Ede zjde t Tr: ul geht uks Prnias ekst sku: eedj i ih' hre E z j m v di ed u nd r e o ' e he e tu , Mbas sa gjakut qi pat dkue. Pekqneztp int k s a jri o ' q, S q akn m ktseult z a i sud ' e hkl ' P shkue gjaku v e v, Nkp goe,j,lr. u o zhj o i Padjsdt t koh fl! rne o ' jsa a Mr emr rin hl, o ia rt a Dr n Liss ti m m' da us e l, Per me v kangen per fille, E tue m' drit menden me kshille,
55
60
65
70
75
50-60 t' cemtt e dimnit: t cegmt, t ftoftit, acarimin e dimnit.- Lissus : Lezhja ( qyteti
i vorrit t Skanderbegut ).
65-70 qi pat dkue: pat dikue, rrjedh.- po i'n: po ishin.
LAHUTA - Kang e Njizetegjasht

E tue m' majt mbrenda hulls S brnset bjrs ur ' ua, T bjhq faa ebt hre ' s i jl: u ehr S na fld n Pede i jj lai rnvr: Ts efr eret drus, ah ot, rb emee Si duhija shungulluese: T' m' rrjedh e mar e kund pa neje, Q t rs mne,zma t tee i ' y edt ert ' hj, T' i rr esh gj e ka e mar ind n h a, FneAd t ilipraa thn ' vs epr. Pse, po m' u e k nd anga pe s' ma , r rit Vn evn fs iSqpai, o o ii hytrt Man t k me t' urue, Behevr m t ullu, jsk r e ' uze Si d vet mo m t' sh on ti e kue: Kang nper han e kang nper drit. S eh a ks k m umri e de s t ' e ezt: Me u me , jo, cok muk k, rzit K n fldt ka sies r, e la ' sj tn ' N jt ntr tesprhe ' e aya u hety, Kt gj s t' kand t n hka e : Vezu me e xh i e, lli ixh llim Gurgullime edhe blerime, Me lugina e me kodrina, Me ledina e me rudina, Hj,koeeh ria ie rj d url, Dje meleen stkkjia ek, jlm ' he orl, V o l a i aek r j i a j l c ,l l a a f l ,
85-90 Qi t' rys mendet: K. IX, 275. - T'i resh: t' i drejtoj. 100-105 Dejka, mjellme: dallndyshe, kanusha ( Cygnus olor).
80
85
90
95
100
105
KOHA E R
Drandofille n bubuqe, Fur t lreemlaue lta ' am olkq: Kndo bylbylat nper filiza Kc dhijzit neper driza Tue ble grue ki a np mriz ngj t er a: End hardhija m' qeperiza, Llo pehaezreia uzn jsk edlj, Me u shj matet m' gem qershija; Bleron bungu e bleron vidhi Saorfk kkrtldi htr iu ora ih; Nehtpeibeu t Dii jte lp rgt ' rnt Rh t mr e llaebii, a ' i p uj lnt Kerset fyell e zanamare, Ushtojn hijes kang shqyptare Qel kle,tk be ila atr oa lr Njeti dimen kt Prendver: Njimend stin per Or e Zana, M pvle,tenrt hn, e r alt u di aa M l e n m l r in m r di a ' a , ud ' u n , J q kn ktkai o i t e rhn, K nper molla gmeholla, K nper male e mriza hale, Ene zleene hmle pr al pr aal Shum po i kisht' do Shtozovalle Soet u,q p kdjhn hq ' a i o nosi: Qi po kndojshin e lodrojshin, Lr elr m iunjhn, ag ag ' d eoa
105-115 Bleron: gjelbron, ngjethet, njethet. - bubuqe: ganxhe 120-130 Qiella kalter: kthjellt. - rudin: livadh i vogl a kodrin me br n mjes t pyllit. - hamalle: orgaja.
110
115
120
125
130
LAHUTA -Kang e Njizetegjasht

Bne bn, si kah Valbona; Se ky vend, se mahet n' mend, P kst knnnidred o ih' u j evn: Nji log Znash m' nm e n' z, K vig e katall:
135
Ed n ko p a s I ir h ' h ar e l i Ven kt z e Arbnori ibiri: N inneh,n inskleh, a ' ds a ' hevs Dikr heret m' dhm tu' u shkye, M von s' largu tuj u msy Kush me zhgjet, kush me bat, Njani m' mzdrak, tjetri m' omak, E me lata, e me supata, Me tagana e pushk t gjata: Edh rn shakull per dh, Kush per Atme e kush per F, Naicb ter dsme, jn u, jti ihur Kush gjaksuer, kush simahuer. Jo, po, kt edh k me p, K me p, po, njat kal, Q,m nikdrttnk i ' j oe iaie Ngref mbi ledhe cyklopike,
140
145
150
130-135 si kah Valbona: bjeshk e permendun n Veri, ku k ndejen Ora e Shqipns. 135-145 dervend: K. XIX, 117. - bat: hob, sab. - mzdrak; omak: mzdrak, topuz;
omag, topurre shkop barsh me krye t trash.
150-155 simahuer: n Kan: ata qi i bhen ndihm e krah cubit a hajnit. - titanike:
mbiemn ase cillsuer i ardhun prej Titajvet, fytyra mitologjike greke: bijt e Qiellit e t Toks qi i pallen luft Xeusit. -ledhe cyklopike :
KOHA E R
Prtmjeksrve e r i u jt T ukrnen,s sart ' ecu di i hue, Mb ' do forca kundershtare, Qi me mende grabitare, Deshten ksajt me kalue vn. K me nd edh si kjn Vl eDii pa n dt t stt aa rnt rp ' i ' oi Pruvri t Geg Ksroi, e r ort ' jrj atjtt Spt et cli,dkrmtt haa ' ilt i oi, Vezulloi m' hasem t' Shqypns, S aorfj ePrn. i j rea eeds Pse dikr kt edh Berdyli Me gjak hasemsh dhn kertyli; E ajo Teuta mbretnesh, Vash Ilire sokolesh, Q nkdjes sk ua i u it e ha tt: Si ajo Shqypja skepekrruta, Lshote hovin mb Rromak, P dhim Adrjen tue pergjak; Pr p K ni u k e P u ti a li k t le ra , Hl,Arn eGniinrt ia goi ec gai Ka j tu k e k lu zu n e e t an l e, Mir a keq at tue psue;
mure b me gur t mdhaj fort si muret e Katallajvet t mitologjis greke.
155
160
165
170
175
160-165 Vala e Drinit...per ur vorrit:rrjedhae Drinitbrvorrit..... n Lezh. 165-170 Berdyli: Bardyli, mbreti i Ilirvet. - dhn kertyli: tokn ke rtylli: zbuti. Adrjen:Adriatikun.- Kliniku, Pleurati,Hi la (Hylli), Agroni, Genci:tgjith mbreten t' Ilirve t mom. - Gen. i ngati :pse qe xan rob.
. -

Ks teme ks tefte uh u bt, uh u iu. S ke Gl k kle e tj ai a au, Ktej Rromaku, po, sht pershkue, Sa eTr kttult bke lv uq e rl ' eu Me agor t' vet e kan mnerue. Prandej n' mbramje tue r hana Mlidhen tub Or edh Zna, Edh kapen dora dora: Dora dora, bardh si bora: Ambel znin tue dredhue, Nisin vallen me kndue, Ts s t Prtn p' lfu, ah i ' a a an ute AIitekhss kle t lr o ' au: Ts ihftntelte ah dt ai u ou T' ksaj s mjers moj Shqypn: S s uphul emean z, e i stel jr ' Mbasi Turku mbrend pat h: Tru spaaerneZtt uk, hlk ad oi: Prma dktt Geg Ksroi. e bs ee ' jrj atjtt E jehojn male edh zalle N aoknen aovle ' t ag ' t al. Pa p t kp t mria r, o ' ai ezj, As t lde kn emj: e ' ohn agt ia Se pa t, besa, moj Zan, Vhis ' fau mjm eta str e i jl n ' hn: Faq t jt n gj prt uzn: jl i ' e ' o e ' a Ti' po, del naten nper han Ane ze s t kp zsa pr hg i ' ae uh,
~
180
185
190
195
200
205
180-190 agor: K. XXIV, 356. - znin tue dredh.: tuj luejt zanin 200-205 n' goj per t' u zan: fjal me vend.- zusha : K.XXV,879
KOHA E R
E n' da malit, n' da kah fusha Bhe bashk me shoqe t' ueja, Eh a a hr,t tuj, d t, t e i hea Kn evl s t ksn ky, ags als a ' eh ' re Doradors tue kcye, Gihet kne t. jtss adt Por po deshte ti ndojhera M njk st,agaj tea e de ua jee jr, M aosoet,p,dl e t hq i o e Nper Molung a se nper Vel; S aj gid edra e t jn rj er, Molla, urtyta e mandaferra; Mat ne zara egrat nrja jl dr gvr, ur ' gt; M i et l a t i et ' j a r z 'f l d aeh j 'r i t , Me blegrime e me okana, Q t a fr p t ikstad. i q ot o ' ih na Vs sk,mjqfe e e ha o itl, M t av de' prs, e ' u i oo Prkrt dlij n Vl e ' in u e. Krt dlij n Vl e in u e, Prt ahs kn nispl e ' a ii j hel, N ape Re t eret khl ' n rj rj, ' rt ' tel, M nigyprinifr e j rk os j ur,
:
210
215
220
225
215-220 Nper Molung a se... Vel: dy malet qi Lezhs i rrin sipri kah verilindja. urtyta: K. XXIV, 461. -hije t' rijtahije t flladitshme, t freskta. 220-225 Me blegrime e me okana: ne brim t deleve e me kumbon t dhenvet. - moj qiftel: moj karadyzene,n zbu nim=prkdhelje . 225-230 n' an prej Rrje: fshat kah lindja e Vels.
Pe s cle rjdnigr rj ils reh j ur, S m bu,p niml a e le o j ul: Aty mbrend ti mos me h! Au' j,aym p! s j, o t e Pen a splqjLeh iZ, s ' t hel a lsi NiiGoakj kfl: j jmra, ea Vs em vs msauit: eh ' eh utk Nj n t g am t e v ti et i a j e e m : Me u dridh toka prej bumllimet: T' rrebt kulshedren paska msy, Edhe m' qaf i a k merthy Nipr dn et gaaet rna j a aa ' jt ' ad, Mr nnala teinuu, i e lk j u gje Q prt gal m uskplu i e ' jl e haule Mst mjt,eh ebai o e te d rns Pst ne spln d ut khlt: oh pr hel ' o j tel Edh sod ndhen tue kris Aodn,s hr t le t aa a e ' uj Shta'n kulshedra neper uj; Ke i kan mbetun ato dana Vjerr per qaf, porsi okana N qf t nisjptbyaa. ' a ' j kai rntk Prandej shpesh rrjedh gurra gjak: Si shum kushi qi e k p: Pe s da t m q t e e v , r na , ' af u r S' i a l va re m u pe h n r n e rt , Q iia l l s iiZ , e iL e h
230-235 i Gjomarkaj Kefel: nga dera e Kapidanave t Mirdits;K.IX, 187. 240-245 allk: ledh arash. - e branis: ngreht zharg, rrshanas. - Edh sod :simbas
besimit prralluer.
230
235
240
245
250
255
KOHA E R
Kriutr ne a dh. ur pr t u Au't,j,m p! s j i o e Pra n spl j,mrnm h; o s ' hel, o bed e Ps a y so , p m e a s e e t d er br nd hp ll s, Dj oo Stia eKhl n rk hrgt tels Me ato Shtrigat e Mirdits, Em aot Zu et Slts e t ' hbs ' ei, Kurdoher duen me u bashkue, No dl uktprt fru, dj l ju e ' ege Qi me b ndokand gjytrym; A me z ndoj gjell nper tym, Prt lem t no sp, e y e dj h Qi me i lshue dam e mor S ne rb s ne bg i dr o, i dr at: Mos me ln me rritun fm, Tuj u ngran zemr e mushkn. Kurrsesi ti mbrend me h; Prgal ki m t pr es jl 'n e ' ep. Ep bn et ke dld o i ' cj al Beu dttm ubrt, rgt ei e ai Prm ul,prm ufldt, e e e e lai Per n' mos da kaluer me shkue M' bedev, qi kem' n' katue: Bishtalec kripin trimnue:
260
265
270
275
260-270 Shtrigat e Kthells, t'Zhubs e t'Selits: nga fiset n Mal t Lezhs e t' Ohrit t Vogl. - Ndoj dll ujkut per t'fergue: per t b mandej mgji me t.- dam mor:
dam vdekje.
270-275 t'kcej dalld: t kcej qefi, dishiri, anda. 275-280 me u barit: me shetit, me gjesdis, hec. - M'bedevi : n kl Harabijet. n'katue :K. VIII, 6.

Jan pulbardhat neper Dr, Bardh si bora n' Haram, M' shpin ndonjanes ke me i kcye... Pr aa t t koh tu, o, mn ' jsa re Prqf t sj mr m ustrge. e a ' a i e henu.. S ij j r z r t , et n ir e ed i e S' t k rand pulbardha t: E mbi t mandej vozite Rjde s Dii drn dt rehs ' rnt . Krt dls n adt aih ' t , Aty bregut k me p Fl k e K he za nd j n' s ul , o a s t h l Tjuke tjubbt, u rf, u ui Shoqja shoqen tue ngallit Turr e vrap nper ran t hjedhne: Sktr foh rztezdehe haer lks, ia hrdn, Kmishat kap me trza t' dredhne. S aojn d gt dtt e t a o r ei, Q,s uhja ebehuzt i i suzt rskja, P jtjhnn uem tk, o eosi ' j ' o Ep fisi s tekrk, o lthn i u ro S tekrk,s tegral. i u ro i u evl Prm ps prt izn gal o e a e ' jl Em imat t spj nr, e bj e hia ii Me fo sh yp z sh n m s' mi i. l q j i r S j j l ,f s tt e m n i , en id a i i 'K l e d t Dj l i pu hk s e i ku n t a s dh ve di , 280
285
290
295
300
305
290-295 Floka e Kshetza: d llojet e nuseve mitologjike t' ujnavet. - tuj u bubit: tuj u pastrue, dlir krejet. - rizat.... -trza: shamijat e krs...gjalma. (me br tel).
KOHA E R
Si di hm b n g in ja e ve di s aj j d n t Nji kso Flokash paska zn, Edh n' shp e paska ue: K ' hr sqpaek mu, i e hy t se Mandej marr e k per grue, Me t bashk kunor tue v. Edh u bka shpijanike, Terrt f teumjfsie u ri m, u at ink. M xult em stelk e hbe e hjla, S t gihsoe n a bja. i ' jt hqt ' t ark Ve se shka binn e saj L as ni i m nd t' a d : t er u aj K iknsts pcga e a y i iait Eh fai prp umt; d lsn e a Pors me branis zhamella Ndokund malit neper shpella. Vs sk,mjt blol; e e ha o i ehla T blol,rine mla i ehla rt dr ol Keh ' pn dem t klze t d i u u e ' alu, Keh ' spr k m t glu. t d i ht e ' ade K do ko , q t b rd at Z na h i ' a h a : Stzvle!q ne ta hooalt i pr hn T Eio pnknevle ' lkns rj ag al Epj un a GrKstle in j ' t ur ahal: Knln behevrj ezle a jsk re al T Greks e dal n' Shqypn,
315-320 Me xhublet e me shtjellak: kostumi i grave t Veriut. 320-330 Porsi me branis zhamella: s t ngrehshin rrshan koek, gur t mdhaj. Elikons: mal n Bocje (Greq), qi i ishte kushtue Muzavet.
310
315
320
325
330

K, n' gjh shqype bukur! He t f l h r tu k d , r ue o , e e n ue Kann rys gjinden me feksue: Se Sh yp r s hh g be q ta ' s t a l, S' sht shkerb pjellun n' zabel, Mos me pas aj fis e Atdh, Ve me shkel m' t Turq e Shkj: Ja ht S y i t s O ma l a s hq pn je e s nl ij Duhej dbue: se vet Shqypnija Dhjqt aozj m vd: ue i j o ' ei M' t mos me sundue kurr Mbreti ISabl es t he tmols e ujt D t skjge tjeret o ' hon jhn u uj Pjt nder dhm, per kto punt t' ona. Ed k t n it sh n' e vo a, h sh , j a n Nis Shqyptart kann me mendue Per pun t' veta, e shqyp me shkrue: Shqyp me shkrue, po, e shqyp me msue Nprskla pet hla ee hol; s ol Me dt po i ki n, e k e jo sh am , n ' ry t t Kt p r fi e j v n la a e j an m T' d t n s e t g y e n s iu ' jtt: E madj, sod prej Turks Jan tue lyp autonomn: S prnrse to lrn e e dyh, hn, i Me ar n' do d t a f o : m r o ' it jn Nen kamb t' huej gjall m s' rrogojn.
pa rod.
335
340
345
350
355
335-340 Kann rys gjinden me feksue: kan msue njerzn t perparojn.-s' sht gabel :i 355-360 autonomn : pavarsn, vetqeverisjen.
KOHA E R
Tst,u,mjs-es ahi n o yqrh: Bs,p:fr mr edj ea o ot i i, Se ty t' kandet me kerkue Mriz e m' mriz e krue me krue: M' shoqe t' ua me u takue, Ba hk m f b h me l gj ue s e ol , as k i r , Me u njit valle e me kndue: Me kndue, po, e me lodrue, Si mot t' keq qi kurr nuk m' k: Prendver m' Shnjergj e prendver m' Shndr! An p a, m j r z i r o re eg , Mori rrezja nper frang, Po t kapi t dalld Per shoqn e leverd: Eh! po, i mjeri, shka me b? Khp ikset d mn: st o ih i o ed Mos me t' zan kurr vendi vend: Sdnisn,nsrnisn o j ed ee j ed Dlemr t fs espt e er i uh ha, Vel, m' Kodhel, e m' Krye-Bushat: M' Krye-Bushat --- pllam e dukat , Edh kapu m' Rozafat M' at kal t' Shkoders mizore: Ndera e nami i toks arbnore; Pers aty Zanat i k, Pe Eioe brn ktd r' lknt at ' e h, Si t bj hana me dal,
370-380 leverd :lir vendi, vard, lavrd. - Kodhel e m' Krye - Bushat: dy fshate n
360
365
370
375
380
385
fushn e plleshme t Zadrims,ku toka sht e kushtueshme ( pllam e dukat).
Nisin vallet pal e pal Me ato motrat shqyptare,

Tue r fll e zanamare. Aty njitu edhe ti valle, E pa derte kund e halle, Tue lodrue ti, e tue kcye, Thueja kangs gjith sa t' kesh n' krye. Ve se prap ti ktu me kthye; Perse kanga, end pa t, Ajo sht vj e tym nder sy. Edh kshtu, nper han nper drit Tuj u argtue, s' k me u merzit; E t moti k me t' shkue Si don vet, e pa u kujtue. ' Qe Lahuta, vjerr n' sergj. Eja pra, moj sy-qersh, Moj bel-holla, rrit nder molla, Edh kangen m' a fillo: E un kndo, mbande', e ti kndo, Si knndon zogu i veres-o!
400-405 vjerr n' sergj: . I, 376.
390
395
400
405
LAHUTA E MALCS
LAHUTA - Kang e Njizeteshtatt
XHEMJETI
ARGUMENTI
Skena zhvillohet n Babi Ali t Stambolls n vjetin 1908, kur Erven Pasha mbledh parn e Turqis per reform. Ai u d no , q ta a f s t n n h n e h y l, a e mb ap , t q e hi rh n n ie e a ` l ty r a uh s n m ni ee t vtm omnl. Ktj udn I stoe tn fst e j mn e: sal i rhi hrhn aa ie turke. Prkundra, Shqiptart, jo ve s'duen t dijn gja per ket vendim, por per ma teper nisen t zgjohen per kah gjuha dhe t emndojn per vetqeverisje. N kundrshtim me aspiratat e shqiptarve Xhavit Pasha, nga lvizja e Turqve t Ri, parashtron nevojn e perdorimit t forcs per keta rebela. Sinan Pasha, perkundra sht liberal se t part dhe kishte per te qen I m n im t t l h hi n q t i Sh i a m a - p r s g i on a e d i e es n e s q pt r t, b si e a j k i - kn t det t po pre ga hsoi kr nk n pn t a rj lt, es jt itrs ur u a a mirn. N kto fjal nxehet Turgut Pasha, I cili lyp t shenohen jo ma pak se njiqind taborre dhe t dergohen n Shqipn per te

S u q do k y g it e a pa di j P ri a nj z n p n n fj l h e r en r j n g es . a j , i a i, ra o a en e Turgutit dhe e shenjon kt komandant t pergjitht per m s on n e r . N e , pr n j f rc t a d ll ke p v n t ta a ii i i is n a de , o a na o a er e de n . Epen urdhna t ri: kurkush s'do t'emnohej ma shqiptar; s'njifshin doke kombtare as kan; mohohej gjuha dhe Shqipnija strghj ta uha e t pge dea s ppj te Pr henoe 'p str auj htt, i out jr. aa do kundershtimi ushtrija e Turgutit shkretnon gjithshkafen, si kacaleci, q merr me rend arn. Vendimet e Pashs dhe mizorja e tij mbrrijn n Veri. Bajraktar e Kren disesh mblidhen n k v nd d m s p s oh n m r I a i pe gj g pe f qs e t t u e , he ba i e h e i , p n r i je r a u si Stambolls, pergjegje e cila egrson edhe ma teper Turgutin. N mn t vet ky ep urdhn t burgoseshin lajmtart e Maleve, t rrenohej e vetmja shkoll e Elbasanit, mos t shtypej as mos t shkruhej shqip. Pr t ue n vend kto masa, Pasha zgjedh nji pari Shqiptare rinegate, burgosekedo I kundershton ma se pari, s HfzMsii es te i ai ylmn a jr. Mbas n men t ti v q i n Shqi , Tur ti kth n i de j uni ets pni gu e neStamboll pa mendue aspak, se Shqipnija sht nji enigm, q szvloe a lha. 'hilhj q ets
XHEMJETI
Erven Pasha, 'i Xhemjetl,

Mledh mishlizin n' Babi-Al, Edh u thot Zot t m : n , Mbasi duel mri i Xhemjetit, Q skfh tbj eMrtt i ha st ea bei, T jt ks t jt,mskl afmn ' e uh ' e ahul e: Osmanl me u quejt me men; Es t gihama sdt i ' jt t bs oi, P e c l i i h nd l . r jt i l tk s i a YqaeMrttmr n a fa lj bei a ' t jl Uikytep utau, l re a rze Fsegz m ihru, i ih e are Osmanl tue quejtun vehten. Eh kh unjttZt jtn d st, ga oi ee! U shkrn m' nj Turk e Zejbek , Lac, Harap, Armen e Grek, Bedun e Jahud, E s jan kombe n' Turk, Kush pa u ankue, kush pa b z, Tu s ' nn t gihikih'b. he i i a ' jt ust 5
10
15
20
1 5 M e h m s l z n B b - l : a h o k s i l n n . . . r i X e j t t urdhni,ligjii - ld ihi ' aiA bskn hli . -mi hmei: Turqve t R nn Abdyl Hamidin (1908). - tebaj: nenshtetas.

Ve Shqyptarve s' po u h n' kok Me u b vllazen me tjer shok E Osmanl me quejtun vedin. Kta Turkn njofin e Mbretin: Dr dik edhe Xhemjetin; Por kombsn nuk duen me ndrrue, Gih as doke me harrue; E kristjan e muhamedan, Geg e Tosk, Shqypnija mar Prap se prap quhen Shqyptar . Medj kta, zotn t m, Njitash voni i a kan h Me s ue s p l bra e f re, hkr hqy i leto M l sklan gaboe e i hol ' ih rnr: E m teper, si nper dham, Pos se s' duen me dhn nizam, Jan tue lyp autonomn, Per me qit m' vedi Shqypnn, Edh Turkut m mbas sotit Msm il t deas mtt o e ' ht i oi; Vm nrf aa' fr Sttt e e ge t i a hei: P ej nnhj t Mrtt o o e ie ' bei: E m' vedvedi me u sundue, Pash as beg mos me ndigiue: S 'iab j a l ts . it a mh l i 'ed . . Xai Psa ' Tr iR, hvt ah, i uk Kqyr ' k mr t r rimi e ' k t hn : Ni prb,gal nkd ln! j, e jl u o S Sqpa p ihnbl, e hytrt o si e
20-25 Ve Shqyptarve s'po u h n'kok: s'poumbushetmendja
25
30
35
40
45
50
XHEMJETI
Hjrin kush kurr mos me u a p, Vs sern S d aedn, e e hri. ' ii S,q s Trus pr hn e ' e uk ' ai ii N Shqypn e dr m sot, J m El p k p e t a m l t o a: o hm e o! Se psdhetekater her M' n Shqyptart t' jan lshue poter Me a n' dor e t' na kan r, rm , Blprblm n t uv al e al e ' r, S t ih'kn Trum Sk i ' st uk e hj. Medj ngusht shum her na e prne, Pse zant pushken po e kishin. Prandej hundt m' grusht u duen shtyp, Qi kurr n' mend m mos t' u bjere, PsAnu aatekn, i rat t u Xejttm Iqt tlse hmei e i eah. Sinan Pasha, 'i plak me mjekerr: Java burr zn e u tho sh a, t: S Sqpa jn fsIvee: e hytrt a i jtr S mre guhas mnvt ' ern rst i ao . Katerqind e disa vjet Jan, qi hm na n Shqypn: Kush k b m shum gajret Se Shqyptari per Turk? N Jemen kan ardh me n, N' Sebastopull kann derdh gjak;
65-70 Pis Arnaut: n prbuzje e shamje: Shqiptar pisa, t ndyt- Javash: kadal. - S' merren grushta: s' rrahen si .... 70-80 manovt: K. I, 105. - N Jemen: K. X, 68. - N' Sebastopull: limni m me rands i
Krims, ku u zhvilluen
55
60
65
70
75

F yt fyt jan p me Sh -a r kj: Kan mrr krena n' Karadak. N' luft uxhunin kta e kann b; T mrmtt hk et prtt mt ' ba e ia ' a e ea Jan pj n' die l ja nr n' mur a: ek l n r Per Dau s' u ht d tun jet let s him a. E po ' bm na per Shqyptar? t mr n ayeukm prr?. ' ' ia a tn e' et.. Clapn,toi ukhemr il u hn, ty a ' s n gj emi n' S pn? e a ind hqy ... Na i ke d e i ke pjek m' jeg mi , Ikm zer spjtetkt e' jr hie oe; Vjerr m' konop, i bm me dek, U ke pris kan 'n e do m' h ket. I kem' rrah nper milazima, Shnjerzue i kem' nper agallar: I kem' fik nper myltezima Rep i kem' np t dar er asil . Kund ndo'i ur a u kemi lshue? S jn rua q ukm l? a a rgt i e' i Ndonji shkoll a u kem' ndertue? Shtek t' shperthyem a u kemi mshil?... Kuerdo t' jet kysmet me i dal Turkut dore Shqyptarija, Ps floeh k m ufl, o atrs, u e a N Sqp' s aelnTria.. ' hyn I hj ukj?.
lufta t rrebta ndermjet Turqijet e Russ.- uxhunin: sulmin, t msymen tuj qen prher n rresht t par. 80-85 Per Daulet: K. II, 32. 90-95 nper milazima: me ann e oficjerave (togerave).- myltezima: tagermbledhsa. tasildar: npunsa taksash.
80
85
90
95
100
XHEMJETI
Pse m' at here duem qi Shqyptari Gjithmon rob t rrij nen n, T hroge q il iPr, ' arj jhn i ai T' mohoj vendin ku ka l? Prm fl khspridl o e o a hit e, FjSqpai nkivht a hytrt u e, Pse me Turk sod kapet tel, Vnivn penkizht ed ed s u e. Me topuz, mor faqja e bardh, Me Shqyptar nuk ndreqet gj; Ve me t' a rr th t i ar , mel e ue dh Per t e shtyn deken me b. Padjvt kst m t rne e ihe e hn, Se s mir S qypt t me i ng ' sht e h ar : Le t a lj k p m' nja' a ' m et un n n Emst selmktbl. o ' jli o e At here ue sht Turgut Pasha, Srh nety d vtl t tah, te grhe o ela ' rsa Et k ns m lgiu, ' a i e ijre Mir tue u mat, fort tue u mendue: Iunjttjt zti s uj ga ea ons ' e! Per mos daim me mif n' uj E Turkn m' v n' rrezik, Qi m' u d pllam e perik, Ks'm t ztit m, ih e hn, on Se d s e ' h re k Shqy : o htru i e jo pn Se Shqyptarvee m' dr u do hyp Mir pe ve sh, edh m i zhd r sh , e ryp : Mir me i zhdryp e mire me i shtyp,
110-115 Me topuz: KV,134.-.... Ve me t'amel: jometkeqpor...D
105
110
115
120
125
130
LAHUTA - Kang e Njizetegjashtt

Q m uazer a zut lrj i ' jr t brh iie E at kllap autonomije, Qi p nis ka pa me i z at k n, Qsh se dor Mbreti u pat dhn, Ts d ve,m ub mle ah o jt e a ilt : Kuer Ko sit t Berl t, ngre ini Stambolla tue kn rrethue, N bnfaprpn t kfnt a jl e u ' uii E gaperr Europa u ue, Me i a lshue Malit t Z Hot e Grud, Plav e Gus. J,p,bs ztn, o o ea i Q' se milet u b Shqypnija Edh dor dha ksaj Turkija: Per nji idare masllahat: Me rrok armt me dale n shpat Bregut t' Cemit, e me u vr Ball per ball me hasmin Shkj S t kst kn Stt m Stt i ' ih' hei e he, Kan marr, po, Shqyptart gajret Me mendue, se edhe pa n Mund t rrnohej gjall mb dh: Se mos heret, sado von: N prmqt vtehsmt o ' e i ' e ae ' n: Mund t' u shkepshin prej Sulltanit, S d teSttnt Blknt i o jr hee ' alai,
135
140
145
150
155
130-140 zburth: smundjeqiudelkualvetegomarvetnqellzD t gojs dhe s' i ln t han: ktu: at dishr. millet kombs (shtet) 140-150 E gaperr...u ue: ucuelugat,iuvards.- idare masllahat: punmepakrands.Bregut t'Cemit: K.I,83.
XHEMJETI
Edh m'vedi me u sundue, Pash as beg per pa ndigjue. Ek t vhini hr m rst ' str je ee e eh Harushen me krye n' qyp t' mjaltit; S mne iaskl t vs, e adj hu i eht Prqpts eskp prs tgalt o yi ' he e ' jli. Prandej vet kishe me thn, S kopn fenkd ln. e j u jt u o Se t' bjer mini neper mjekerr Aih ta' brIvee, nsk, h i ur jtr P mst lestkntev.. o o ' it heu jre. Pos Shqyptarsh: manje mire n' mend: Kem' Jemen e kem' Armen, Kemi Grek e kem' Zejbek, Me Qerkez me Lkurazez, Me Bullgar grtha luftar, Qi po i lshuem na p Shqypns N pn t gu et kmss ' u jhs ob Ve me e d Turkn e mjer, S t jttee ts nihr. e ' e jtr ah j e Pse t gjitha kto kombe Ki'n me lypun Frone e Dhome, Koobash me mbetun Mbreti... Tash zotn, kjo pun nuk ban. Pra nuk k ajre as derman Per pa i ue n' Shqypn mizore, Pak me thn, njiqind taborre,
160-165 me resht: me vu para, me msue. 175-185 Frone e Dhome: kunor mbretensh, sel e Dhoma Deputetensh.- Koobash:
kryeplak, qefalija i katundit,kryetari i keshillit.- taborre: K. VI, 90.
160
165
170
175
180

Q nihr epk m s prt i j e i ' ai: Per me e ni pun n pe s ma : s e r ' rit Syla m' i a hj k S ptar hin e hqy it; Mandej m' t me kap nji dr Edh shpinen me i a zbr, Q b n e i lp e e i ; it i d tf l r jv t t Pra cbtjkn skrei, es j u u hortt Guzo t da kar h n Mbre : n ' l s ji tit Karsh Mbretit e Xhemjetit. Mbretn, do me thane fuq. Pa fuq, nuk ka mbretn. Ma fuq, u mkam Turkija; Pa fuq na hup Shqypnija: Hup Shqypnija e Arabija, S n hp,ose Blkn. i a ui fh! alai Turkut m' shpin i hype dushmani! Ksht k fol qaj Turgut Pasha, Aei itoMslz, frm ! ht ihii Komandr edh e ka v Mbi njiqind taborre t' zgjedhuna, PrSqpteensnfli e hyn u iu il Qi t' ngushtote shka sht Shqyptr Me quejt vedin Osmanl Prma qftt Trvtt R. e bs ei ' uqe ' Khmr del ehn l, a er ili aa S Sqpia' vn s ek, i hynj i ed ' N' da per male e per kodrina,
me i a zbut.
185
190
195
200
205
210
185-190 Sylahin: rrypin e fyshekve ase si n K. II, 43; ktu: me i sharmatos. - me i a zbr: 190-195 cub...shkorretit: cub I egr, cub malit, pyllit, shkorresh.
XHEMJETI
N' da per fusha e per rudina, Behevr eh zlia jsk r d aln, Me kullosa e tok t' punueme M lqj m prj elm: e i, e roe ue Kroj f s e gu ra s tit: e ush r hpa Eptdt prs t gai: uh ei e ' itt Peshku plym nder kalimere: Gaegal rssqr sqr: jj jl eh hee hee End mndashi e end hardhija: Ambel synin t' mush robnija: N' shndet kerthneset mare natyra, Qel khelts psya ila tile i aqr: Sh' Ndr n bj k e Sh' Gje n vrr esh rgj : S k m bkrn roul. ' uu ' rkl Me na pas gjithkush lakm. Pr ebn S sd o poe o ' a? e o, r rb, M t afl Sqpi,ks,tb, e ' a hynn uh oe N' e sh n d h r m s ikoj e e y, Kqprkbq t ak my a e o i ' s, Turgut Pasha, 'i turel Me njiqind taborre ushtr, Tan erkez e Lkurazez Turkoshek e Anadollak Manov, Jevk, Lac e Zejbek Kurd, Harap edh Felah Me pushk n' krah, me zjarm n' sylah
215
220
225
230
235
215-220 Peshku plym nder kalimere: pesh. Mnji me sas t ma dhe.- shqere-shqere: tuba-tuba ( shtjerrash ). 220- 225 Sh' Ndr n bjeshk e Sh' Gjergj n vrr: dimnnbjeshkepranvernvrr.
LAHUTA Kang e Njizeteshtatt

Nain fster n qlh jn ' e jti ' ya Toka e zez me 'i pas qi rah; Eh m spn a iak lhe d ' hi j a su, Me Moskov, thue, sht tue luftue. Kclc s lhnm a aaei i so ' r, Fund e maje tue e msh mbar, Ksht Shqypns i u rras asqeri mr pe Jgtdrk Vr; ' er rj uu e e ei Edh Pasha Turgut Pasha, Ihnety aovtl t tah dt grhe t ela ' rsa T k nrf tp t k nrf hvn ' ge o, ' ge aa, Edh qi k n fer , t ji man E pa i ln kund kuj derman Lp nihr epk m s pr: y j e i ' ai Sylahin me hjek Shqyptari Edh armt aj me i dorzue: Mbasandej mos me guzue Kush Shqy r vedi m i th pt t e n, As me majt doke e kanue As nder shkolla shqyp me zan; Shqypen shqyp jo m m' e shkrue, Por turqisht: k lyp m teper Qi Shqypnija e poshtme e eper T et aqr eh t lt ' pe se, d ae Pg et deaebgjt, a ' ht eaae Gihiih'r iTrv t R, jts st mi uqe ' Ase e bn vendin fan.
230-240 Toka e zez me i pas qirah: meipasrand,havale. 2 40-250 kacaleci: karkaleci.- ferman: K. II, 133. 260-265 begajate: taksat, qi u perkitshin sundimtarvet t vendit.
240
245
250
255
260
XHEMJETI
Krk adrniiMalcs rh ed E t' kann ndie ata Krent e Malevet, Jn bashkue, kuvend kann dal: Prjt t ad,PsaiMrtt e e ' ne ah bei; Fort n' gazep mos me na mrr, N 'h m n ln slhn d e a yai; S km nol ds n kf e e' dl i ' u E shpesh po na bje me u vr K me Urum e k me Shkj. Mbasandej ti po na thue Shqyptr mos me quejt na vedin Por m' i a nji Os l tun man , Edh shqypen me harrue. Vrj Pst njttZt jtn age, ah ' ga oi e! Se kto pun n' perde nuk hn. Kr na t' m m l gjen e Mbre : baj i tit Por t preme per mbas vendit: Et lj pg eh t dea ' m a d ht, Mbas zanatit qi kem' pas Es t sie s Duei i ' hft e alt Vendin t' on e bn mahmr, E jo ksht me e ln harab, At her na, Shqyptar me gjak, Osmanl bhna me pn. Kaq sht mjaft, kishim me thn; E kurrkund nuk sht nevoja T' h nde k m ade t k l jm r so akll sh ' the la:
270-280 Urum: Grek.- Vargje: prite Zot! 285-295 e bn mahmr: e ven n paq, n qets, e rahaton.-maklladesh: pallavra, dokrra,
bised, fjal t kota.
265
270
275
280
285
290
LAHUTA Kang e Njizeteshtett

J Omn j trei o sal , o ul Ky erkez aj Jahud U Po Shqyptar jemi, zotn, E Shqyptar prap duem me mbet: Ksh Pas na e ke gjet t, h, mi , Perz ksht e do t a lm t dh ' . E per pun, qi lyp nizam Na s' km djelm me ue n' Jemen . As utoyqv t Mrtt i hn lee ' bei. Na ktu vet vritu me Shkj, Djalin oe me u vrr me Turk Pasha Zotin, more Pash, Kurrsesi kjo pn nuk bn. T k nrf tpehvn i ge o aa: Pr mhj t lmhnt d ka; ezt so, ' usi ' y rht S eh khs urneagal. e d st ' ruk jl Ksht Krent kan ligjirue. Turgut Pasha fort idhnue, Fr ihu,t mdek bi ot dne ' ah rt: Hp qfrtts m iqt as aia ah e i ! Etad ijn, se n Turk S' k S tar a s' k Shq , hqyp , s ypn Ve k Mbret e k Xhemjet ! Haps i bn Krent e Malcs Qi p Mbre n k f t S ns er t ' u ' hqyp , Ball p b t e u vr me Shk er all u j, Vni n ga ketep' l. edn ' jk rj an At her Pasha v le Mos me il kurrkund n' Shqypn
305-315 mshoj: grahja, epi. Haps qafirat: shif: K. X, 100.
295
300
305
310
315
320
XHEMJETI
Shkolla shqype, edh me shm Njat t vetmen qi ishte n' km N'Elbasan, e m' e b lm; E po u gjet kush nder Shqyptar, Qi me u marr me gazetar, A me qit shqyp ndoj fletore, Tha, pa e ue nder gjykatore, S ggam estn skk a jn jt ' hr ' oa, E me e rrahun me dajak, Drq luat ipaga, i kr ' ls jk Teir felteblyi. u yli yblt Prpeaidhjm unol o s t ue e dl S m para n Stamboll, Ksht mbasi mendue kje holl Prt em vn fraeeiae e ' u ' ed emn rd Hini e zgodh per veqilade, D Shqyptar: do kallavarde, Hasem t' lem t gjytetns. T cl a nneSqp ' ilt s mi hyns Kurr me e ndie nuk kan pas dasht: Pleh i ndyt i mluem me kasht. S,befaa krtrhe i j jl, u etur Jasht n' sokak me ftyr per gr Shtrn t' ngratin Hafiz Myslimin, Edh m' dr e rrahen trimin, Tekildaeter fel, u rs or u a yli Drq ikm iuty kryli i abs he ecel, E me gand gjith jeten mbet,
335-340 irade: vendime.- veqilade:D
K. X, 24.- kallavrade: bihude,qorra.
325
330
335
340
345

J prtee xiae o e jtr hnjt ; Ve pse pvet n hyqamet: A isht' Shqyptr a po Osmanl , I pergjegj me trimn:
350
Sd q ihenihfz: ao i st j ai Jam Shqyptr me gjh e fis. Por edh kur shtr m' sokak Eteir ihnm djk u si ' aa, Sa her pvette kajmekami, Thuej shka j? Permbys per dh Jm shqyptr pergjegjte afizi, Drq ahiikm s ikii i st abs ' rs: A hr t lr el m ske t ee ' ie a e hu: Fq t nrt vdtteisku. ae ' g ei u hre Mbasi ksht t' mjeren Shqypn Epsto eephul n z, ohni stel Tru Psa igaeihl ugt ah, jt ol, Mori rrugen per Stamboll, Ngref mustakun, ksulen n' sy, T stt kalts t kst ty, ha rja i ' ih' he E jo m nji grusht Shqyptar, Nol t p fset p kmr: dl ' i ' ua Tu,patk iqt jst. he ls oa ii ah Ve se shka k t me da , , ish e sht Tru Ps m iastn rah ugt ahs ' hr rst, S Sqpia' ksaels e hynj i ah ah: M e' kst em t dl gah e u i ah e ' ae jst
345-350 xhinajet:faj,gabim. 355-360 kajmekami:xevendsi. 370-375 'i kash e lash: enigm,gjezegjez.
355
360
365
370
375
LAHUTA E MALCS
KANG E NJIZETETETT
DED GJO' LULI
ARGUMENTI
Jemi n vjetin 1911-12. Ded Gjo' Lulu me nji grusht Malsor niset per Rapsh t Hotit per t'u takue me Marash Ucin, tashm n mosgh t shtyme. I kallxon se me ata njerz, qi kishte me vedi, kishte d me i r Turkut para afatit t caktuem nga Prj e Qf . Ks. Mr plii e Msi, i cl nakht t aia a ihs er eqmn aht ii groe kumtoj Shkrel e Kastrat. Grset e para pushk n Rapsh. Njizet vet me te njehun jan luftetart e Deds; shtat jan pushkt n de t tn e ni al Mri d psa e Mrtr de na rb ur ye j lt. arn ott bei h xn o gjashtdhet ushtar anadollak, t cilvet u hjekin armt dhe i nsn pr Skdr Lfie nee ay - kt , s faat e S ii e ho. utmt dzn t u i lkdj hn G o it R j tu e b n n an m s t t s ga i n t n Ma s . j n . o et rk ie j a ba je r d a l n Gruda merr Deiqin, Hoti Krevenicn; bjen Tuzi, rrethohet Sisaiu vj ekfntlrhtq naTz edr n Gs. hphnk, ia uii ioe g ui ei u
LAHUTA U Kang e Njizetetett

Kynrta I skn n vs Bdi Ps, i cl tre Prn regij ho eh er ahs ii hrt ai n kl t Skd de m ae e tlalt l n qtt lf a hors h, e nn alli, pl ye utn fetare per Dinin. N thirrje t tij dymij ushtar e vullnetar t'armatosun fillohen per Suka t Moksetit. Marrin Drumen e Deiqin. Ded Gjo' Luli me Grud e Hot i pret n Dinosh, ku kallet lufta. Ushtrit e Pashs smprapen n Rras - Fik. Nik Gjeloshi me djelmt e vet msyn Deiqin dhe mbas luftimevet t prgjakshme kapet n maje, ku ngreh flamurin e Shqipns. Fuq t r qev tar arr n Sh h , p M or nuk th . eja eri e ijn ips anik or als t ehen Nderkaq n Breg t Matit Ded Coku i ven pushkn fuqive turke, tuj vr Kajmekamin e Lezhs. Me vullnertar kryengritsa drejtohet kah Durrsi. N Rrushkull ndeshen me ushtrn e Mbretit e me vullnetar t vendit n krahun e Sulltanit. Vlon edhe ktu lufta. Bien dshmor prej Malsorvet Kolec Marku e Zef Harapi nga Shkodra, varrohet rand Llesh Nik Daka. Ky i fundit porosit shokt, para deket, t'a bjn n Rrubig, ku P.Pal Dedaj kishte ndez votrn e levizjevet kombtare e rreth s cils nxeheshin luftart e shkrimtart e Lirs nga Kurbini, Mirdita, Zadrima, Krja, Zhuba e Llezhja. Para ktyne ngjarjeve Sulltani drgon n Shkodr shtatdhet taborre, nn Turgut Pashn. T mrrijtmen n qytet, Turguti on fjal Malsorvet t dorzojshin armt. Parija e Lekvet mlidhen, me Luigj Gurakuqin n krye, dhe vendosin me i prgjegj Pashs me barut. Lufta ndezet m e mndershme se kurr. Msyn Turku me fur, e pret Malsija me trimn. Vendi kallet flak: gjimojn male e kodra, ushtojn gryka e humnere, fishkullojn plumba e gjyle topash. Et-hem Pasha msyn Kelmendin nga ana e Guss dhe Malsort gjinden n mjes d zjarmijeve, por s'ligshtohen. Shumica e teprt e fuqive anadollake fiton, por toka shtrohet pllamb pr pllamb n trupn ushtarsh. Europa habitet para gjith ksaj trimnije e merr shnjim punen e SHQIPTARVET.
DED GJO' LULI
stt Kaltejn m km: ha rja u a '
Kah k r, medet! kjo gjam? N a Ml n a Rast Htt ' t ac, ' t rph oi Dd Go Ll,brs mtt e j' ui ur i oi, M ' t Lk,bsaskrei, e i e e ih hortt K nis pushken m' askjer t' Mbretit! Dd Go Ll,' spt egal, e j' ui i ha jl Shtremnon ksulen, del n shkall, BdiPs p infa er ahs o o jl: Mir nenshtrasha, or' Bedri Pasha! Amanet jam tue t' a ln, Ket fja M tit me m I a t : l bre ' hn S m sde,n ioi! e e ojt mi Ztt Shka jem' nipash s' Gjergj Kastriotit ESqpaq iton vdt hytr i hm a ei, M duv nuk i bjm Mbretit. E as s' e njofim m per Mbret. Rrash po mbushen pesqind vjet, Qi na I bjm atij hysmet E pe t na th rrad t, r yem ake S t k' kn kop Vae, i ' in t oa rkt Nit mr p ps pe t. j ie e rj
15 Me 'i et Lek: me nji et Malsor t Malcs s Madhe. 10-20 Mir nenshtrasha:D K. VI,102.- m duv: s'i nenshtrohemi,D s'i lutena. Poa Vraket: K.D X,332.
10
15
20
LAHUTAU Kang e Njizetetett

N skimt s m z: a ho oi i Ngran pa ngran, e kryet m' gershan, Bepe sertm tki. j rj hri ' asrt S a s p kst tee znt e j ' o ih' jtr a, Vpeerp edg epq e r i, ij i: Rx,reo evni flg ro rn, edn lij Me mehmur e me agallar, Q ' pn kakr s knsel mr; i i u t ur ' a jl a Ve rrah m' shkop, e vr m' konop: Vd,rbt etktpakt ih oi, o li: Si mo' Zo' m keq per n, Qi a ndopak n' Shqypn kem' l. PsaZtn kot lvu! ah oi: jf ede Edh kshtu s' mjm me durue. Pushken sod un i a kam v, Mne dlts kot giu. adj a i jf jke Ksht tha Deda, e si shterngue, Vsemah kst qlu, eh bt ihe ile Ne al n fet slht jt ltn lt ' yai Vn mauzerren mbi sup t' krahit, E me 'i et djelmoa mbrapa K marr rrugen me t' mdhej hapa: Si n pla me duh jaj jmi ; Drejt kah Rapsha edh u k pr. Drejt kah Rapsha, Rapsha e Hotit, Q ,s e e in i t o i , i ih r ts 'd t 's t t
25
30
35
40
45
20-30 e kryet m'gershan:kryetnrrezik. Bje prej sherrit n' taksirt:bjeprejshiutn breshn, prej sherrit n rrezik. Me mehmur: K. X, 24. 40-50 alltn n flet t'sylahit:K.II,43.plajmi:K.I,81.
DED GJO' LULI

Kop m ihe' fleaztt j o ' st i am goi: S ayvnit h nezai e t ed ' st dz hr, T jn hrkea pribr, ' a er rnt os ai Sa her Lekt na jan perl Gryk per gryk me Turk e Shkj, Ihteib skntm k dt u hia e j, Ihteib m fh tria, dt u e s uknt Kah n' dor flak u rn martinat. Krjn kp m a Bij t Htt u a a ' t rge ' oi: At her Shjzat tue prendue: Dd Go Ll,fabrtt e j' ui lk aoi, Marash Ucit n' der k shkue, K Italo eh p ito rkln de o ht: ou, bre Masho! Sod s' sht ngaja A m fe bs,a m ukt; s e jt, ea s e o Pse me Turk kem' do fjal t' mdhaja. Msi rts kst kn ah, i ihe a Mb lku v , ue mej , r ii hera E v krahve 'i gozhup t' rand, Jst k dl tiik dr: ah a rm e ea Po a me msy po do Stambollen Me k djel 'or Ded m vet ta m, , bas i? S,kd q kt noln e uo i a dle, Aty gjm muer toka e deti. Mos m nguc, Masho, me fjal, Se merzitshem kam qillue, 50
55
60
65
70
- i falme agzotit:K.XXIII,739.- zhari:flak. 50-60 t' jan herr :t' jan kosit, heq...: K.XXIII, 933. martinat : K. XIII, 25.- Shjzat :K. V, 199.
60-70 s' sht ngaja:K.V,121.- 'i gozhup t' rand:nji gzof me lesh per s jashtmi, t
rand.

P iakhnDd kdl, o te ea aa Mashit doren tue i shterngue. Edh m' anesh shmangU pak gj, Ulun trimat kann zn vend; Bjn duhan, e at her nen z K ns Dd el kvn; i ea i ued N' at Qaf-Kish mledhun Parija, Kuvendisht aty e pa'n d, Burr per shp me dal Malsija Es'' jv Tru m i o i a ukt e r. P;prfr meh tem unjt, o o ot u st u ' ga Edh mendja m' kapet tel, M ir Tru sin ktnt: e ukt h ' e a S,tu t,pn n dl i he i ua a e? Osma s me i ra s s here nl ' ht t Kurr t M i m fja t m , , ha ash e l ara Mos per deret, per penxheret Do q jas aj sa m p it ht ara; M t atpedeeh ' fa e ' hn s u d I jl: Vet na, po, e provojm mbi rrasht, S a n S q p t k n u E1 s h l e j ' hyn ' gl, i a Q nen ft es zee jst. i gl ' y, ' irt ah Dndjk..Mr s p ibn o aa!. i e o ii Sande askjerit; por nuk d Arm me vedi sa mund t' kini? Stt axre ekolt ha muer j al Qi kam n' brez, tha Ded Gjo' Luli.
80-85 N' at Qaf-Kish...kuvendisht:n vendinembledhjest quejtunQaf Kish mbi
Vuksalekaj, tuj pas r n godi, me pleqn t prbashkt.
75
80
85
90
95
100
DED GJO' LULI

Me aq pushk, thom un,E] armt askjerit T' Rapshs u mirren, Marash Uci I a kth D s. U me ni her ei ed n it Po kumtoj Shkrel e Kastrat, Po oj fjal edh n' Kelmend Gjs e gjindes me i dhan shpat, N' qafa burrat me zan vend. M' tani, djelm! se, me ndihm t' Zotit, Ksaj herU Turkun e kem' thye. Zbardhnja faqet gjithkund Hotit! BiiMsi en sp ukhe rt ah, ' h ty. ' jan do pushk n' at Rapsh t Hotit? Dd Go Ll,s iult Ztt e j' ui i uU oi, S d p e n d e , p El z a d d i a o rj ajt a brh rt, M 'ztdem p,'ztptia e ie jl, o ie ert: Synin gac, zmren duh, N' shtat mauxerre e n nji allt: M' askjer t' Mbretit k sulmue, N' d kausha kta ngujue: T' njehunU rrafsh gjashtdhet nizam. Fasha e Rapshs se ' k marr gjam; Veleiku fort k ushtue, ShtatU mauxerret rrebt tue vlue, Kurr pa pr, kurr pa pushue: Tu ' tbr p k qlu! he I aor o ile
105
110
115
120
125
105-110 Po kumtoj Shkrel e Kastrat..Kelmend : po lajmoj Shkrel etj.D fise t Malss s

Madhe me I dhan shpat :me i largue prej shpijave, si bahet n koh t lufts.
120-125 N'd D kausha : n dy posta rojet, kufinit, katundit. Veleikut :K. XIII, 2.tue vlue :
tuj qit pad.

Se me djelm qi k mbas veti Ded Gjo' Luli. kaabeti, S ik Kal,s ik Mrt, ' rji ' bei S t k ,s ik e i 'ik o a ' d t : Mjaft me thn Kol Marash Vata, Q,s pam m straa i i lji e hegt, Me at Prl Kerin kaq t' kann msy M' d kaushat n' askjer ndr, Thue ja he c oka n erd ilik sh: K apkgyjns iabj kks e sa jgi ' n oe. Kaq kje vrrima, po, e uturima, Kaq vikama edh piskama, K t j lsh L ' an ue ekt e Malc s Mb at shk t m t' Tur , ret niza ks N' ato kulla kthellt ngujue: D tev d tesiu: y u r, y u hte S q t me zmaIk lhe a i ' jrt r su 'Dhe malcorve n' dor u rane, Me gjith arm e xhebehane. Mbs 'i her r n d , ane or At pr u kan dy malcor, E shtek m' shtek e koder m' koder, I percollen me kthye n' Shkoder. Ni d br q dnsk nea j ' o ur, i i h' dr, Hasmi armt mbas t'i hjek,
130
135
140
145
150
125-130 kaabet :K. I, 89. 130-140 erdhe cilikokesh : strqokash, galash.gjygjin s' i a bjn kokes : se marrin para ssh dekn.- uturima : K.XXV,665 145-150 xhebehane : municjon.
DED GJO'U LULI

Fq t zz a nt dr, ae ' e j o e ea Po guzoi m' t m me prek, Mbas kans s' Lek Dukagjinit. PrkrntneS'Gii os ae h jnt Flakadanet shkojn tu' u kall J pr'hr,prk m ral, o ' ie o rl K m shpesh e dor mbas dore At-kt neper terthore: Khu s ziiubn nihr st, i hr j e D kaushat n' Rapsh t bler, Snenseepsk p st, h ' er uh a h Gjith kaushat n Malc, Ur kuf init me Ma t' Z; l K m t' vogla e k m t' mdh: Nji mas nji n dor kann r. Mandej Gruds I a dhnka Zoti Prej Deiqit turqt me I dbue; Krevenicen e muer Hoti ; Hyqameti n' Tuz u rrxue. Rrethue ather t' a kan nizamin, N' S shan qi k ' n e, hip ik isht guju
155-165 Porsi kr naten e Sh'Gjinit flakadanet etj. :shtdokenbanortkristjant
Veriut me ndez zjarmije,flakadj, neper ara e kodra,naten e Shn Gjonit (29 gusht). Neper terthore :K. II, 5 .-si xhiri :si zhiri,si shkrumbi. Ur kufinit :gjat kufinit. 165-170 Krevenicen: Krevenica e Hotit n drejtim t Selcs. 170-175 Hyqameti n' Tuz u rrxue : n Tuz, fshat ndermjet kufinit t Shqipnis s some e Titogradit (Podgorics), -u rrxue qeverija. n' Shipshanik : kodr afr Tuzit, kundruell Deiqit.
155
160
165
170
LAHUTA U Kang e Njizetetet

S eh akei,q siai i d sjrn i itqmn, N' Dushkakuq kisht' pas ndertue: Es ln zgartm dl, ' a o ji e a Jo m Turk me kalue gjall. Ksht p'r 'i her, u zhduk Turkija Q' merr prej Tuzit te Gusija: Me pushk n' faqe e dboi Malcuja. Bedri Pasha, kr k nd S p bt aoMl e ' o e j ac, Prlr epra Sqp e i e t hyn, Fort sht mbush aj me mn, Grus kr bes tue i r, hta s, a Ake n Skdrk s p k, sjr ' hoe e ' o Fesatin n' Malc me d. Thrret mishlicin, bjn shur: S t iabj etkt iabj? i ' m e ' m Kah t ajm e kah t' i a mbajm? Se M ija sh e lu alc t u gat Me dal neser m' Rozafat: Eh ku p,n kl t Skde, d t, o ' a ' hors Teir sre eh lde, u uls d ors N s t Erpset mr nezs ' y ' uo ' a jr, Me ngref flamurin e Shqypns: Shqy n m' e qit zoj m ve pn ti, Qi m kurr m' t me urdhnue Mbreti: S l Psevqld, e ah eiae
istiqamin : llogorin. N'Dushkakuq : ku Turqija pat b fortifikime.
175
180
185
190
195
185-190 Fesatin : kryengritjen. Thrret mishlizin, bjn shur: K. XXVII, 2; bjn kshll.
DED GJO' LULI

L mehmur e kallavrade, Q m knpts p t ivern i ' oo ah o ' jri, Njasht si per kambet berrin! Holl e gja si j men t an due, S kn fl ebsde i an o ieu, S s pnsm Iab hli, e i u e aln S mrm t giheknpene ' bai ' jt a lqu, M nihr m qt tlaln e j e e i elli: Q,sk tr,m dl n Kpi, i h' uk e a ' olk Pep ih'niimd rei: s o st j ah rzk Shqypnijet me u dbue Turkija: Shte m ve me u ngr Shq ija t ' di ef ypn ! N' a m ite n' iqi t basd nd Tre elli s k n ky: hrt tlal a ' re Kush sht turk bashibuzuk, Me n h a t e n' l me da jes rm uft l, Ml hvnm iana acs oi e dl; Pers d n r ezik ini r , Ke s' po k Shkodra nizam Kshtu tellalli. Trup n kam Iaknb nad mjvt, a j i e
tyrke t Perss.
200
205
210
215
195-200 kallavarde : gjind me nji lloj shallit bezje e vijall vija a shirita, qi bajshin krahinat 205-215 me qit tellallin :me qit lajmin me ann e nji t ngarkuemit i cili, tuj rrah nji
lodert (daullen), ndalet nder sheshe t qytetit e nder rruga dhe me z t nalt ep lajmet e dits. Me dal n' Kaplik : qandrra e Malss s Madhe, n fushn e Bajzs .- n'iqind :n' zmrher, n zamr,ndermjet dreks darks. Bashibuzuk :bashibozuk:ushtr Turqijet i prregullt. 215-220 Pers dini : pers feja muslimane.
LAHUTA - Kang e Njizetetett

Muhamedan, e pa marr dielli, Vrap t u k v fl : : hue an et Prbl t lf jn nsnfli e l ' uts a iu il. ' p s n T i tu v ! o hkoj urq t e ikat Tevkt,teuhlaa u ia u alkt! Kan dal m' su t Mo tit, ka kse Kann pushtue Drume e Deiq: Mir kann ngref topat e Mbretit: Me hjedh gjylet m' Bukoviq! N' at Dinosh na jan ngujue; Kan ngef tabe edh istiqame Maje krahit tue kndue, Tue pr vallet per gjith mbrame. Shka k thn njaj Ded Gjo' Luli, M kpt ni skm dl s knrel: ' e ' jj hai a ' uduli Hajde, hajde o mori Shkoder S n nin pe q khmtt e a jfa rj ' a oi; Se me surle edh me loder, S sto Mlt,mn t Ztt ' hrn ac i a ' oi. N rehstt n fat brtt a rsk hai ' lk ' aoi, Tjugn etjuv u r a u r Her me Turk e her me Shkj. Ky,t msbjhne n n bl; qr ' o is pr ' e S n hji s n k p, e arn ' a 220
225
230
235
240
220-230 tue u hallakat :K. XVI, 127. m'suka t'Moksetit : kndej Hanit t Hotit, n kuf me Bajz. Drume :fshat nen malin e Hotit dhe n prendim t Liqenit t Hotit. Bukoviq :suk n Hot, n drejtim t Selcs.- Dinosh : fshat n ver t Tuzit, mbi
Cem .
230-235 tabe : prita, llogore, handiqe lufte. Maje krahit :mnyr kange festimi e harje, me
pak fjal perher t njajta.
DED GJO' LULI

Ve kush n' shp per mik na r. Ksht tha Deda m' at rragam. Edh pushka bni bam. Fl Ikosi t Mdi Zt a jfhn ' aht o! Kr jan lshue Grud edh Hot N' at Dinosh m' bashibuzuk, k uhu mle t tad sk, ' ste a ' ' rn u Edh to t k bum e: ka ' ' llu Kaq pemnershem t' jan perl, Si me u gr Turku me Shkj: J m t gihSqp nivl! o a ' jt hytr j l Shoq me shoq miq e kumar, T gihbjr,t gihpsktr, ' jt ua ' jt uhaa Kundra Shkjaut qi sa e sa her Krah per krah kann rr n' poter, E s' bashku kann derdhun gjak, Tuj u gr me Karadak. Pre-,t d ka n tahn ezta ' y rht a hsi N Shqyptarve: turq na thain, Ortodoks ase t kshtn: Msue gjithmon qi kemi kn Am ty prt he' raae: e he e ' ujn rdkt Edh hor, pa far nafaket: Ae nprsert t, s, ee hr Nder t ve na me u gr . mje dit !.. Sido kjoft, por turqt shkodran A dt ty ken Fns t i he jn ioh: Dis u vrn, do rob kjen zan,
245-250 rragam : shkamb. 255-265 poter : luft. Perzet-a : n vend qi:ZotinD sakt...
245
250
255
260
265
270

Hike t t n g ak p osh n jer j erl . Ve nder suka t Moksetit Fort m shum zianEl sht b K m turq k m' askj t' M tit b er bre , Q n Mljrs knr i ' ac yih i r; Reheool peai spt rt kle s tj hai Ms kann Hot, Shkrel e Kastrat, Edh lufta, man, ngjati Rahtiht egahsht rs rde jst aa. S'mbrami turqit kjen thye E m' Rras-Fik shkuem me zatet, Tue lan dekun krye m krye Kund njiqind e psdhet vet. S ' lv uqs,q mrh ea i i a jih i ada j T'a ket lodh atj n Shndr, Kndej lshon m' dhn, andej bjen m' ftuja, Kteske aj tep t u hy, t u r: Kshtu, nji her mbas u a dhe Zoti M' u a shperthye turqve istiqamin Gruda shllig, e gjarpen Hoti, Mb Deiq t' kann ms nizamin. U k pr Nik Gjelosh Luli: Vesh e m' vesh mustaku I t: Q vp t aks's knrel, i e ' ih ' uduli
270-275 n gjak perlosh:t lm n gjak. Zian sht b:shtb gazep, b nami nga
prleshja.
275
280
285
290
295
280-285 E m' Rras-Fik : n Bajz t Kastratit para Sukave t Moksetit . 285-290 Si 'i lav ujqsh, qi mardha : posi tub ujqsh, t cilt ngrija, t ftoftit e urije. N Shndr : K. XXII,88.-ftuja :edhe femn nji vjetet.
DED GJO' LULI

S eh su d tt t kst st. e d hm o u ' ih' h Njit mbas tij vjen njaj Mark Gjeka, Trimi n' z Pjeter Nik Daku, Mao Grizhi e Lulash Zeka, Qi, k ndod , a j r i gj . hne t rme aku M' mitraljoz ' t' i a dha at askjeri, ' t' i a dha m' pushk bashibuzuku, Rrf kr ms k njaj Zef Peri, Prel Kol Shyti e Mirot uku: BrifrPee GoTsi ur ot jtr jk oh, Luc Prl Nishku e Gjelosh Gjoka, Prel Keqi e aj U Gje i, ot jk losh Ded Gjon Ujka e Marash Doka: Burr l pe t' tin a r ark mar s, Fae fa bsnlkt jln jl, ee eiu, Blprblej ma spns al e al o bs hi Msue me I r n luft anmikut. Nik Gjeloshi m' nja tue ms, N' nja tue u njit malit perpjeta, N loo t trvtmrnk ky, ' lgr ' uqe bed ce Si kulshedra bjen nder kneta. Lum per T, o I lumi Zot, S k kiu m a Dq e ' rsn ' t ei, Idht t u gr t rq, Gru e Ho ue u d t, M' pushk, m' singijaU edh meU klli! Kamb per kamb por me malcor, M' Deiq rr k 'i djal I r: Qaj Hil Mosi, pushken n' dor, N' parsme flamurin kuq e z .
320-325 m'singija... me klli: m bajoneta e kllea, arm e bardh.
300
305
310
315
320

S k Hl,daskda e y ia jl horn, Prlr t kaSqpie e i sj hynj: Mbath e dath, ngran e pa ngran: T e e k s t l j . 'r tej t nb i h 'f i e Gidaahs inteucpu, jnj st a ' u ote Tuj u b at p r aa iz, Ah trdaiet k fare st ur jl ' lku, Pors gjarpen, mu n' mjedis; Etjida zamlts u hn j jr al M' nji manov vjellun nga azija, Zhvillon flamurin e Shqypns E vrret t' madhe: Rrnoft Shqypnija! N' at z turqt u vn me hik, Psdhet t' vram tue lan mb dh, Djelm t zgjedhun pik e pik: Prt sium pepenkk. e ' hteU s vt u Ofshe i mjeri! Por k mbet Vt istt Nk Geoh e hai i jls Ll,ti s a msm uge ui rm i j o e jt, Mar Sh nEl ti n e ker h. qypn ' kos A hr n qelpe Vlkt t e ' il rj eeiu Tue l dielli me msdhn, Dishka ushton drejt Shipshanikut: Sk d t jt u ks't adj ha o ' e n ih ' i? Tue vozit naten pa han, Diku atj n Samoborr: M be t lqntprn m a a ' rg ' ii e ' ' t n:
330-335 paariz : tuj u perzie, tuj u b rrmuj, tuj u pshtjellue.- Manov : K. I,105. 350-360 Samoborr : kal n breg t Liqenit (?), kal n Hot.
325
330
335
340
345
350
DED GJO' LULI

Pask z un nji tabo a brit rr: Rrash nji mij dyqind nizam, N' peksimet e n' arm mberthye; Djelm me br hekur me dhm: Edh fll na paskan msy: Njan m e tj tri dat i bath e h: N' Shipshanik at me shkue N dhd akei,q s n vt ' im o sjrt i i ' ah Bre,meksi rehe ert bt ihn rtu. Prlhj oltm sevn, os son ra ' tri Hot e G , l e ful re, rud shu ika T iknr nzmtm spn, ' a iai ' hi Tue i d hn hi n'p' a q . ken r to are BdiPsa vl,sk k, er ah, al ha Qi rri e nduk mjekrren pa d? Gjithky idhnim kah thue ik r? Kajmekami i Lezhs sht vr! Push e to n M lc tue vlu k p ' a e, Kajmekami knka ue, N Breg t' Mats aj per me shkue: Me 'i taborr nizam rrethue, Ngarkue mushkat n' xhebehane, N' peksimet e n' karramane; Eh dlanpraokea d ak '' t nt,
355
360
365
370
375
0 peksimet : kule t pjekun d her. Mbet kishin rrethue : kishin mbetur rreth.
360-370 orlat n' stervin : K.XVI,64nngordhsir,krm,ncoftin. Fulikare :K,I,
187. qare : bungaj.
370-380 N breg t' Mats : Bregu i Macs:fusha qi nga Ura e Matit shtrihet deri n'Ishem.
Karramane :buk grunit,franxholl.

Per me mledh xhelep e t' dheta, Bregut t' Mats e dr m' Patok, Pa dhn vade, afat a orok. Deda i Cokut, kr k nde S pe Lzjtkle ai, e rj ehe aur tt Kajmekami vjen me ushtr, Gu efi k qt a sptt re mj i j hai, E me shok e me komit: Pk edai k ih'qlu: ia jlt st ile K vjtiiezn n pi a ot rm a rt; Mir k n' arm at shterngue, Kann dhn fjalen, jan betue, Pushken Turkut me i a v, Prej Shqypns Turkun me dbue. p sknaitehnlu, ' o ho t u igle Qafen kuk, bishtin ngerthye, Shkum e verdh nper goj tue i shkue, Shah tue u hjedh e tue kcye: Bardh tr kambt, n ball nishan; Kajmekami pin duhan: Sy'n murtat, menden hajvan: Para e mbas ushtrn karvan: Ngarkuet mushkat varg permbrapa,
xhelep : taksa. Patok : vend kah Ishmi,n breg t detit
vade,afat,orok:(fjalnkuptimt'afrm)ndermjetsikohe,kohtvlefshme,dittcaktueme.
380
385
390
395
380-385 k qit aj shpatit : kaqitnmal. Komit :t'arratisun. 390-400 Shah : thik prpjet. Nishan : shj t bardh, balush. Sy'n mzurtat, menden hajvan : synin mizuer, mend t trasha si hajvani (mushkat).
DED GJO' LULI

Vithet mal, shkojn hapa hapa. Krjn kpnn nis vni, a au ' j hj edt Dik andej per ball Zejmenit, Bregut t' Mats teposht tue shkue, Pe pss k ih'kn nuu, rj i, st gje T' madhe Deda i bzn askjerit: Kushdo jush Shqyptr k ndoll, T' shmanget m' anesh me nji herit; Pse luft kem' ve me Stamboll. Edh pushkt krisen batare. Kajmekami u vr pik s' parit, E r dekun n' do zhavare: Kurr m n' mend me I r qyqarit, Me lyp t' dheta neper Tale, S aLktp infr hvl.. e t e o ' ot aae. Fr une lfam a hr, ot dz ut ' t ea Shum u dha zhurma e potera, Shungullue ' k bregu i detit Kr Malcort msyn m' askjer t' Mbretit, S aobsa eskrei! i t iht hortt Mbe'n nizamt e ngrat gardhiqeve, Mbe' po, kne e e h iqev n, tav end e, Vrap kah prroskave edh shtiqeve I'n v m' t kun posh perp a, 'hi t jet N z tephjlnntevt. ' u stel aa ea At her mushkat plak u bne 400
405
410
415
420
400-410 Zejmenit : fshat afr Kodrave t Pllans. 410-415 zhareve : vend me bim knetash.- neper Tale : neper fushn me t njejtin emn,
mbi lumin e Matit, kah bregu i detit.- havale : bel, qi sjellin dam, rrezik.

Rand ngarkue me xhebehane, N' peksimet e n' karramane. Shum u b por m' turq zijani, Llesh Nik Daka, pehlivani, Kr nuu n mei t ajrt , gje ' jds ' lei, Nisi pu n k r as rit! shke und a kje Jo, po: mir m' i k pague NiBl t v',knt eb, j k ' en ua Qi nizami a vr a shitue I a pat Lleshit mu n shp. N' a l m r dish t ufti ane mor Per Shqypn nandmdhet malcor; Prej ni sh m' a zam ljer t tha t Mbe'n njiqind tetdheteshtat. Pr mdtetei hle o, ee rqn al! Pun m' e k me l S pnij j ot hqy a! Se nizamit, mbet n Tale, U a muer gjakun n' Durrs jallija. Kta malcort e Bregut t' Mats, Per mbas Deds e Llesh Nik Daks, Knk nis pe m zgut t' nat an r u s, Posh n' a D at m r t t urr s e , Per t' dbuem Turkun, e m' kal: S ldbs k' m al i ih e in e jl: Me ngref flamurin kuq e z. Prn a Ruhuls knmr, o ' t rskl i a r At r kan n pus:
425-430 n' mjedis t' aljerit : t' ushtrs. 440-445jallija : fush bregdetare:ktu banort e fushs. 450-455Rrushkull :fshat afr detit mbi lumin Erzen.
425
430
435
440
445
450
DED GJO' LULI

Ih'kn ealjm km, st u jlia ' a M t cltbs k' ldef, e ' il e in ih E b bashk me turq nizam, Prma vd aik p e bs ei t r. Pr alj n bs ef, o, jlia, ' e Ofshe! at dit preu malcort udhs, Per t' a ln prap Turkun n' Durrs! Prlr t ka Sqpie e i sj hynj A dt vdnbn fie t i ei e lj: Kolec Marku, shqype malit, Njaj Gj Dod p e d t: ok a, ika jali Zef Har api, bi l n' Shk , lbi odr Mr p riq sttnn vt i a rt i hai ' or, Rroki armt e per Atdh Mik mbas vedi rrugs u pr: PDlj,ti rf: rl eia rm r Njaj Tom Gjugji e Mark Preng Dudi, Preng Nikoll Gjei e Mark Per Zefi, Me t cillt Gjek Marash Haka, Phiaat frs Zn: elvn ' ot i aa Trim mb trima Llesh Nik Daka Si kulshedra me shtat krena, Qi turfllon neper bona, Ky Llesh Nika shitue rand Me tr plume an per an, Sov t vta m uk t hke ' e j ' hn, Kryet m' mauzerre e shta'n per tok: Amanet, o mor shok!
4 0 4 5neper bona : bona, stuh me sh t madh e ujna t uem. 7-7 4 5 4 0shitue rand : varrue, plagos rand, per dek. 7-8
455
460
465
470
475

M m axer j knivg e ' jr u t j i, En kst Feevtn Rbg ' ih ' rtne ri Ju me m' bart e atj me m' ue: Due me u rrfye, due me u vojue. N hj t ks dem uvre ' ie ' ihs u e ru. Ekn breaj ekn e an at te an u. PtrPl h meu! ae ai ' st jre M dr bli ik r: e o alt ' Ep togt tek o ht ai u j: Oj Shqypn, e mjera Shqypn, Matp du,s m ky n h jf o re e e re ' Per gjithmon per t' mbetun k, N' prhen t'and q' se mjn me l Kigapjh q,bs ef s jrs, i e Ln mbas dore, me tratht Mund t' bjn m'vllazen kshtu kerd, Vprt ln t hjnnSqp e e ' u' 'hyn: N Shqypn Turkun me ln, Q,q s jt eselih zn, i ' e ea hkl st Sk b tee vreu, ' jtr e rne Pih,ereroule rs at rtlu N ut p fn,kt egihud ' j ' a ud u jtkn. At-her mjekun i a k pr Larg prej Dibret, me e sherue Prjt-hut Leh ih'qlu, o eskr lsi st ile 480
485
490
495
500
480-485 nji vig : njishkalle,mbitcilinbahentsmuetit.-E n'kish t'Fretenvet n Rrbig:n

kuvendin e kishave t Franeskajvet, n Rrubig erdhe e par dhe votr n lvizjet per pavars.- Me u rrfye... vojue : shartete mrame fetare t kristjanvet.
DED GJO' LULI

Es urfeeh ulgu, i ry d ije At trimi k marue. Kr k dek e k marue, I ks n, po, e n S derb , ht ip kan eut Dl k afsij edet a t inka hu: M dr bli p ialo, e o aln ' o mn Hlega p evjo: ol jt ' o atn T jn mldmq pe s djs kht ' a beh it rj ' i e ai: Pem rists dpe ai? s ' r hr i r rj ht unihr,prm lgre o j e e e iju: ou, djelmnn per me trimnue! Fla' fabb Nk t mtu. oj i jl a i ' one T nkt tigyj etpt y u ' rm jla oi, Nkt lgho dhj ebrtt u ' isti uma aoi, Kr mb turq msyne rrf motit; Pr krneh n t u vlzn o, dse ' e lae, Shum bataren mb t shprazen: As t v,przme t pae! t ' ' rn o ern ' lsn Dsh t zemren t' a coptuen: Vl tet psn t tahun l u ' au, rtte! At her trimin e vorruen. E vorruen m' at maje krepit K komita, lodh gazepit T' S aut a t T rkut g hin mp oje, hkj ' u , jjs r Streh, pushim, e prap ndoj koje Buk e zeme e k Fra r; ti T v uemv u rr te g , orr e i ati Vr teual eh teuanru: art u d u dre Ktm khleteidete rn e sil u rju.
505-510 edh u ligjue : kreusjelljetligjoretfs.
505
510
515
520
525
530

Pr mr pe Slstkt es, ' er rj alaiu E del m' Sh' Mark, n' Kuvend t Rrbigut Ek' srflnt gihna in toli ' jt jt, Qi me pupl a me pushk m' krah, T khatr,ihnbte ' stn uq si eu, Jasht Shqypns Turkun m' e dbue: Kthe , Mi t, Kurb e Kr ll rdi in ue, Me Zhub t' Lezhs e me Zadrim: Me Zadrim, qi me marr frym S' e la Turku; gjithmon raj, Prekh eq n vj es stn, i Mt iskn prq n dt t stt oi ho: o i ' i ' oi, Qi po lypet me ngref krye Kundra Turkut, e me msye Me arm n' dor, Krn e t Par T Zadrims, sa kjen gjith mar, Kan ln shpijat me hambar: Kan ln kualt at me shal: Sea po,ktctpo: hkt lt oea lt Drith n ar t bm me u pr: Burgun ding me lop e q: D h ,el s h ned e hel : Qitu buken n' mal komits Srk n spj zeu t dts tui ' hia hgt ' i, Edh n' mal komit kann dal: Kush me djal, kush me mahall: K r n ml p,Mt Goa a ' a, o ai jk,
Sh' Mark.
535
540
545
550
555
560
535-540 ' merr prej Sallsatikut del m' Sh' Mark :qnaSallsatikunaferstKrusderin 550-555 kotecat : koshat,koshtartemisrit. Drith ne ar :kollomoqin, arat e kollomoqit t pjekuna. Ding : rrast.
DED U GJO' LULI

Pek Mtj, spss Mltt rn aiai h ' ioi, Qaj Zef Pri e qaj Lek Ndoka: Gjo' Ndue Vokrri, burr si motit, Marka Tuku, uk shkorretit: Mark Pashuku e Shtjef' Haberi Qaj Kin Ndoci e Gjok Ded Goshi Gjoka i Tukut e Ndrec Leci, Qi n' Hajmel, Rrobosht, Kallmet Shum m' askjer bn do adalet. Nderkaq n' Shkoder I a k befun Turg Pash 'i x etl ut a, hemj , Me shtatdhet taborre t' njefun; Es mrn nihr n Skdr i rii j e ' hoe, Bjtekrieldr ur u est oe, Famlov a uk e jl acre j u: Ky ps dth s t skj ps dt re is, i ' hon i, Me r n' Shkoder, me u dorzue M gih am;aejlt e jt r s gii M' s n m a e do t' u k t' h hpi e skj r ish yp, Hund e buz m' grushta me u shtyp, Me u zhb trollin me temel M at vtedrn se, ' cr ' ors tl Mos me u kndue m as pul as gjel, Eavt m iver m ne. t e e jr ' egl Kr kan nde Krnt e Malcs Prlr q t Sqp e i i hins I a ki'n v pushken Turks: Ded Gjo' Luli, kuvendtr, Sokol Baci, mendeqr,
565-580 adalet : kerd. loder :daull. gjilit :yrysh, si shigjeta.
565
570
575
580
585

Mirash Luca pushkatr, Mehmet Shpendi, bish dervnedi;
590
Frano Pali e Mirash Pali, Si d plume n' xheverdare, Me at Tom Niken, harush mali: Qaj Luk Marku, rrf zhgjetare, Me at Islamin Makalushi: Prej Shkodransh, Luigj Gurakuqi: Edh trimat jan bashkue, E asht m' kamb e pa e ngjat tort, FaTrui khuikne jl ugtt st a u: Pr Ps bl brifr ez, ah, ol ur ot Mbahe e j; ve shka se na Kurrkund, besa, s'e kem' n' mend Me r n' godi me t. Na S to s ' pl,pa n ktvn ' hm, i I a rp e ed Me ndj Turku; ve, si na Qi t k qf m sun aj. ' em' , e due Aofas g j.N j jl ' j, o a Duem qi Turku t' hiqet kndej, En Sqpt jsmvn ' hyn ' ei e a Per me mjt, ksht, mbasandej, N Shqypn me sundue na, Gihet km qfnn. jtss ' e' ei a Padj Ps drs q t rne, ah, e a i i Mos t' thejsh zverkunUprej ktij vend, Gd s k,j,neme ns, oi ' o drjt eh
595
600
605
610
615
590-600 bish dervendi : K.XIX,117.- pa e ngjat tort :paengjattepr,paetjerrspik. 615-620 Mos t' thejsh zverkun : mostthejshqafn.
DED U GJO' LULI

Me shoshojn pa u b na pshesh; Pen t noi ks j t. s a ' jfm uh i Turgut Pasha fort idhnue: M' k us n a e k ue, amb htr j Ml m spn 'h iak lhe acs ' hi de su: Njanin krah drejt Veleikut, Tjet nis p Ship niku rin rej sha t. S tlai q,tn skm, i alz, i a hu Vjen plandoset per ndoj gum, E me ushtim e me fur Idnslaa prar: yd klft e j Njikshtu atbot ushtria e Turks T' i u rras mbremd ajo Malcs, Pushk e top tue bumbullue, Mendt e krs me t' u trenue. Ah! kadal, bre Ded Gjo' Luli, Se n jo du mja e D tit jik sht h aule , Enij h dt ekamtt jko st ia jhei, Mj msm ip t vdt e o e i ei. Po a nu nd ? a s' s me sy k en hef Sa n mi, kor i z, iza b Per gji a h t t ka msy? th ns S kos h uhrj eSkat e j ' st stia hju, PreMrttt Saols o bei tbl: Q vn hs t n byet ku, i e ' h i ' rn ' at Perse ndryshe hallin kokes, Man pr s i a b n k. a, i n uk Turgut Pasha ka b b,
625-635 gum : K.IX,309.-skllafat:K.XXIV,72. - me t'u trenue : K.XXIII,718.
620
625
630
635
640

Me t djeg me gr e dh: Fr k vaovtl t tah! ot r t ela ' rsa Hajde, hajde, 'or' Turgut Pasha! Se me ndihm t Perends, T kmxer,be pe Ml.. a jr r, rj acs. Prej Malcs edh Shqypns! S k m tats kfabse ' e hn ah t jl oh, Per shka don me b adalet: S te uk,j,pe soh! ' rmt ju o rj hse Mhj pre,s t kskvt so, ezt a ' eh ye; Pse edh' sht kjo m e mbramja her, Qi po t' bje me u pr e me u ther Me Shqyptar njimend Shqyptar, Q mhes knfsa t Pr; i ou ' a i s ' a E qi m' t, be lum Pas sa, ha, Kann me xjerr do dredha t' trasha: Pal a he ku t' q nesh sha , t r, et tra . Msyni Turku me fur, Lshoi Malcija me trimn E ka' u ndeshen me mn, Vlk,tu,utrh: eeiu he us Kaq me t' madhe nji uturim, Kaq me rrpame e me zhaurrim Turr m' shoshojn qi kan sulmue, Ushtim pushka aty tue vlue, Kobshim topi tue bumbullue, Edhe gjindja tue sharrue:
660-670 do dredha :do gjalma. U tursh : u thermue, coptue, rrenue rrpam e zhaurrim
:(gadi baras) zhurm e madhe me krizm t dt.
645
650
655
660
665
670
DED GJO' LULI

Tue sharrue per t' madh gazep, Kush mb curr e kush nen krep: Naifs eter sptt jn uhs jti hai, Rehprst erehpru rsk e hj rsk e j: ri gauskj sttt url jk hou hai, Kush fj t' amb l mo u thu al e s ej! Aloberta flak e zhig, Tranden shtojet kah Vitoja; Sk eNpltt tn ng ua ali a i, Veleiku ushton e Broja. K marr gjam larg Bukoviqi, Tym e njegull maja e Qurkut, Tue msy Turku kah Deiqi, Marr a tu n p ej K urku j rri r alt t. Prl Nik Prtashi prej Kushet Fr p bn tii gje; ot o , rm, art QjZfPr,' daghrse, a e ei i rn auht S p qt s mr iane: e ' o e, a i jt S i r m ,k am r ,t i i r sian i i jt At yzbashit Saladinit: Tamth e m' tamth plumen I a qiti Eel saulprs s ni vrnt a hkl roks ' jj rii. Shka k thn Pjeter Nik Daku: Mir e pat qaj Sinan Aja: Dy urrilash po i shkon gjaku:
675
680
685
690
695
675-685 Aloberta :oloberda: vendn Kastrat.-Shtojet kah Vitoja : fushat kahVit.Qi gjinden nen Vuksnlekaj kah syni i Hotit. Suka e Napllit : kodra e Napujevet (Napujt) n Kastrat. Bukoviqi : ndermjet Hotit e Gruds. 685-690 prej Kushet : nga Kusha e Hotit (Rapshs). 690-695 yzbashit : kryetr mbi njiqind vet.

Se kthen n' shp s' e mban m uzdaja;
Qaj Prl Keri, me tr zmra, Shkon e vjen pors duhija; S ai lknkibntr e tj a u hma As nder plume as nder singija. S ' klhdrdl pe dtt i i usee a rj ei, Maa Grizhi t' madhe bzni: Bini, djelm, m'U askjer t Mbretit, Se k m , o e Do Lani bet fsh ! k . QjKl Zf,efrasie a o ei ot kl: Me sa gjarpnit s' i a dn gjurmen: Me Kol Kurtin zan m' Bratile, p epr n ake a tre; ' o ezj ' sjr j umn Ke pa dhim nizamt po i vret Eilhnree dj edj: so rgs u u Me b turket shum medet, Ke u mbe'n burrat n' dh t huej. ' k q rr top e g dra i eh i ope N a Qf-nrj zar p ena ' t aUge, jr' a dl? Gjet' Mark Ujka, si kulshedra, Thon k msy aty me gjith djal. Mbaja mir, topija i Mbretit! K verbue? As s' shef me sy p bhtm ake t Duei, ' o e ' sjr ' altt Tash qi Gjetja andej k msy? S nibl,q,gen hma i j k i jt ' abr Nifomjh kp n dr niskp j rt s, a ' o j ho
700
705
710
715
720
700-710 lak nuk i bn thmra : s' idrdhet kamba nga friga. 710-720 rreges duj e duj :neper nji rryp toke s papunueme si duejt e gjethit.- gopedra :
K. XVI,501.
DED GJO' LULI

E me t, asht pa kandar T es e l 'm j 'ib na k l p u j l n ,t js l o : Gjeto Marku me t birin Ksht po i lshon manovt per dh, P iakykrnai hrn a qr urjnt ii, Ve qit m' ta por m' sh . s kerb Pr rei!S ' nsax o, rzk e I ihnh P kst kn,bs,tpi; o ih' ea ou Pe v tpnm trz, s, oi ' ee M giht br dkremhu e jt ' i' i si. t k lhea hr Go UkMcl, ' ' su t ee jn j iui Lula Zeka e qaj Stak B , sh reci Lik Mirashi e Gjok Ded Luli, Gjon Ujk eku, e Kol Gjo' Leci; Lc Geoh,' bspe mlt u jlsi i ih rj ai, Dasha Nika e Pjeter Uci, Smajl Mustafa e Sokol Mali, Gjok D Lul e Gjo N P ci: ed i, ' ik llu Edh trimat, tue u berlyk, Si at dmat neper djerre, T' flakruen m' turq e gryk per gryk I a kan dhn aty m' mauzerre. Iler! Vrret komandari, Edh turqit fulikare Msyn m' shqyptar, e aty at her, zhari Ndez, mauzerret vlojn batare. M' Samoborr e nU Zagore T tn vni' goglee a ed i rp eqr;
725-730 I bn...skllop :Ishtyptueibsi...hirin :Hatrin. 745-750 Iler : mtani,sulm!
725
730
735
740
745
750
LAHUTAU Kang eU Njizetetett

Gjimon mal, ushton terthore, Shungullojn gryka e humnere. Fr p re tp ehvn, ot o rh oi aai Edh gjylja derdhun breshen Dik andejna kah Dragoni, Tash qi turqit m' malsor u ndeshen. Et-hem Pasha prej Gusjet Merr e msyn me askjer Kelmendin, NaTruiaj pe spjt s ugt te rj he Faap eklt tn vni. lkd o al ' a edn Tymi dyndet r n' ajr, Shamet trojet me temel; Kahdo bjen duhmani I tij, Ays kdnm a pl a ge. t ' no s u s jl Shtyhen para turqt kam kam, Pushtojn vend ka pak ka pak: Por tue e shtrue vendin n' nizam, Plm prplm prteel n ga. la e la o u ' jk N' mend habitun kqyr Europa Si njikjo Malcia mixorre Ve me 'I pushk, pa shjt pa topa, Mazull mban shtatdhet taborre?!
755
760
765
770
755-765 kah Drogani 0 mal n Shkrel, ndermjet Ducajve e Vrrthit prej Spjet : n prendim
t Malit t Hotit.
770-773 Mazull mban : mban pezull.
LAHUTA E MALCS
KANG E NIZETENANDT
LUFTA E BALLKANIT
ARGUMENTI
Jemi n vjetin 1912. Perandori i Austrs,Franc Jo zefi,me a ena lteeksilnSltnnmst imra m t kq nn jj er hlo ulai o ar q e e Sqpa,bs pe tn mn d t kst m tprsers s hitrtmai rj ye ud o ihe e hr e db. prqts aset kynrte sqpaesele epmr oI aae i ry regijs hitr jljt aia t Ders s Nalt per shum qinda vjetsh.Sulltani duket si t hante arsye; vetm ngul kamb n besimin muhamedan t shumics s banorvet n Shqipn. Gjitjnji vendos me e peshue punn mir me vedi. N e ka Ca i i Ru s n t S l e B l a it t b hk h n dr q r s xi l av t a lk n as o e dhe t' i v pus kn Tur n h qs. N th rrje e tij o n k i n hen amb stttegdsultdeialnlfSltntNe fl,kst, hee aihli h pli ut ulai xn l hu lufta e Ballkani.Bullgart drejtohen per Stamboll.Ndezet flak Rumelija.Msyjn me fur Sllavt e jugut;qindrojn me fanatizm e trimn ushtart e Perandors otomane.Grset topi e havani, gjindja korren krenash.Turqt trhiqen,Bullgart kapen n ataltsh.Malazezt i rrasen Shqipns.
LAHUTA - Kang e Njizetenandt
Franc Jozefi e ndien ket gj dhe me tetqind ta borre, t pergadituna per luft, u urdhnon klyshve t Russ t dalin prej Shqypnijet. Paqa e pergjitht vhet n rrezik per tan Europn.Kndej Krajli i Hinglizit i ba n thirrje Fuqive t Mdh t mblidhen n London per t pushue ngjarjet e dits dhe per t h ndermjet n perleshje t shkaktueme nga lufta ballkanike.
Lufta e Ballkanit
Franc Jozefi n' divanhane:

Padi h, p je en t a sha sh t ' nde, Mos me t' keq me i marr Shqypatrt, Mos me u lshue m' qaf Pashallart, Q m ipih ekhm ir i e rs st e at, S ts s vn iak h i ah ' oi N' at t mjeren moj Malc: S,mn,kap ind nez e a t o ' o jr, Qi po i more teper terz: Me shka m' dn neshtrasha mue: S knm upi j,p t tau, ' a e rt, o a ' rze P t iqt d t m ket a ' i o ' ae rj. S t kadj pe mjt e i t ie rj ee, Fr prhj.noha sik. ot e ar dst, ' Em i is e eib l r h ts l : 5
10
15

S a prhj,du,nkknl; e s e ar re u a Vs,bs,s prser e e ea a e hr S'k per t' gjet kund fis m derr. M kryekcyem e m bel. Q,' guh gidefkr, i i rst jn ua p e r l Ftftkam Ndm rj 'dm be, yay t eu 'a eKalen a eMrt S t ukea zkh ivt i ' cj j eti e. Kta so ly li n, d pn r Lpnt lr m ps Sqp, yi ' i e a hynn E krejt m' vedi me u sundue, T'huej't mbas sodit jo m' i u shtrue, Pg a t deam ipge a s ' ht e au, Es knfj pets s mt ' a a; s ah a o, T tus,Sqpa lheik p zt ' heh hytrt su a o; Elheuk t m qf xaia, su i ' a hhlt N ky t vni v uk ktlt ' re ' edt aia, E as per t' mjeren moj Shqypn, Q ne lfaprt h sk i dr ut e st hr, Tr eikh p,gnete uk stn, o j dru S k drm sd vs reu, ' ' o; e e rne Djeg e pjek edh shkretnue, Me i u dhimtun minit n' mr Eai gapi prnngr tj jrnt e e . Pran vet k e me th dej ish n, S s bnkqlrnm uad e ' e i ' hn:
20
25
30
35
40
Lufta e Ballkanit
Asht m mir me i pasun miq Et lr,s rbeamq i e o ni; Pse dishka edh jam tue drasht, S ka' dt knm t udst e t i i a e ' ah N mos sod sugure mot: Dsk nijeabrt. iha de r ao.. Padishai n' at harem: T unjttjt,'rmk i, ' ga ea o iu m S,mn,mr j khtu: e a i a he Asht m' dn puna edhe mue. V ' a l o 'un j t tj t , e ih l ,' rt g a e a S n Sqp t tujh d t tea e ' hyn, hes, ' rt T hals jan muamedan; E prandej kjo pun nuk bn. Pse edh as d nuk e ep, ini Per pa pas nji t' madh gazep, Nizldn nifr skei, j ala, j a iltt Me u shkep turku ylqet t' Mbretit Em unrf a dve m vd. e ge j alt ' ei Me gjith kta vedimvedi, Mir t' u m e p k l, at er ada D t abjpen ktfa o ' lq e jl, Pl ' hr s mn t n dl; a i e i ud ' a a S m unus ekmznt e e gt ' a a. Sa r Mbr tu u m , rn eti j at Tuj u mat e tuj u shmat, N' a h t arem aj tu ger : e hat S ts s vn ek znt i ah ' oi a:
45
50
55
60
65

FaaCrtk sken vs; jl ai hu ' eh Edh besa, ky hundlesh Nia d nkiak b, j s u Prt h nrf s ktl o ' st ge i aal, E u k bz shk e t' Bal t: jev kani Sdakr m ir Sltnt! o ur e ulai Sod a k tur me i r urr kut , Turk e Shkj sod me u perl; Se per ndryshe jue Shqypnija E per rreth Maedonija, Me sa turku k terthore Kt n' Europ, kan me u dal dore. Kal iNme,nikytl rji ecs j reol: Nji kryetoll, por mendeholl K fjal M t n S oll ue bre it ' tamb , Shqyptarve me u dhn lirn, Zoj m' veti me qit Shqypnn. E po duel Shqypnija m' veti Aj n B s p ihenei t ' e i o st jt, A hr j,t gihs jn t e u jt i ii N a Bla,prt neu kn ' t akn e ' gln ii Me ka 'i ngordhe n' dor, e mue Hj t zz kn m m lhe ie ' e ii e ' su. 70
75
80
85
90
Lufta e Ballkanit
Me n l p qi n' n i fs dol una do' hat Epet zni, se nper shpat As n fsne noigjs e ' uh pr d' auh Derr t eger k p kush, Trup n kamb ohen fshatart, Rrokun armt, ndjellin zagart, Esohj telhekaz, hsot u su t Kan, me brim e me har, Kah t' jt duk a o sh b: j ker Ksht Balkanasit atbot, Nder t ve lid kt f , mje di h a rot Rrezga - bjezga m' kamb jan ue, Kan njesh armt e jan shterngue: Kan ngref top e mitraljoz, Kan hje k ull e ba z, k ors jlo Ndermjets as peng nuk priten, Vs lfTru iqtn e e ut ukt ie. Por as Turku nuk ndj fjet, Me duer m' , me s perpjet, S a prlfp ih'trvl e j e ut o st aao; Pran erd e t' u sh vol, dej h per Mlodh nizamin n' Anadoll, Bashkoi Llap, bashkoi Harap, Tosk, erkez, e lkurazez: Mrefi qord, mrefi tagan, Et iqt n lgt mjai ' ii ' o ' ednt PrblMrteet Blai. e al benv ' aknt
95
100
105
110
115
120

Man t' Zotit, mor vll, P t kst qt stk m p o ' ih' i heu e Se s n j Turk e Shkj i desh an , Tr eSk s jn pr uk hj, i a el: Katall e malukat Idht m' shoshoqin ue lugat T ihedih,p,kih m stt ' st rd o msa ' ha! Kah rreh topi shpat e m' shpat, Kah vlon pushk e mitraljoz Asht ushtim e vijanos: E kambs, e kalor Turr kah lshohet me fur, Kush me shpat kush me sing, Tevkt,tehlaa u ia u alkt, Tr eSks eknznt uk hj i a a, Mar Balkani ndez flak. Gjaku i nierit derdhet brrak: Tym e pluhun dynden njegull, Nen kamb toka lkundet shrregull, Thue po sha qi ll e dh men e . M t adkq p,s k l! e ' rh e, o e Njani hapu, tjetri zmbrapu, Shkjavi msj, e Turku shtj: Stj,mu niu liu hu sj, zt, vt, Niueliuekcft, zt vt aayu kacafytu turk e Shkj, Fyta tuj u per , fyt l
125
130
135
140
145
Lufta e Ballkanit
Tuj u gr, m'dham tuj u shkye, Shoq m shoq lamsh kaperthye, S aobla nprfra i t olt ee er: A si at de t m der rra e ra, Qi dermishen, e shkelvishen, Tue i a dhn m' turj e m' dhm, Kerl kr ten gjat n p m, esh esh ji lla Mneret nieri me u ngr m' kam. Ahlfaihtevu, st ut dt u le Qaj Bulgari fort u idhnue, Dham e tmall ' i k kercnue, S eh t mdea k ure e d ' ah j ' lu: Hn!bra prn Sabl i ur, e ' tmol! Trima mrend! Me dor! Me dor! Es ' skm q skepe s nli i i ha, i hrp rj ' att T nimjss git s noimlt j ae ' rs ' d' ai, Me zhaurrim, e shungullim Posht rrmores shamet turr, E pod m' pod, e curr m curr, Tue bal cue, tu u rrok ue e ull Land e gr shkon tue dermue; Tetrh sknldeeg u us ho eh j, Dr qi s' mrami me fur Mos t' plandoset kulihum Kund m' ndo'i prrosk a m' ndonj lum, Tue dyn s afa n' ajr per mn ; d kll t er
150
155
160
165
170

Idht Bulgari ksht m' at her Prga eprv, ez jk ez nr Synin gac zmren batare M' Turk sulmue k fulikare, Lum per T, o i Lumi Zot! Kr jan ndeshun flak e agzot, Kr jan ndesh Turku e Bulgari, S h ne-olfazai e ' st dz ut hr Se ' k vlue pushka m' at hera Se k kr zh rma e p a, ' is u oter Vigma, brima, bumbullima, Edh plajmi me stuh! Rreb gjm k D i Z t ue eti , K ushtue Be e Bukuresh, N' moh d male si t' i' n ndesh, Ngasin, vrrasin Kapitanat, Hnlonkat trlonktnt iglj ul, uflj aaa, Gjimojn topat e havanat, Shprazen gjylet breshen lshue, S aorfj tebmlu, i j rea u uble Mt e krs me t' u dermue! I u dha zjarmi Rumels 'h pe fae esu D rj lkt ths Ulurojn nierz e shkreb, Sham rroposen rrash per dh Ledhe, pleme, fshate e tbna, 175
180
185
190
195
Lufta e Ballkanit
Gjytetet jan b murana. Me il bollat mrend dikr: Edhe u dha at nji zhumhr, Nji piskam, nji vikame, Ene enptr, j r, j oe Vrm,ekm,eh zar ri rse d hur, N vn Blai tu,utrs ' ed akn, he urh. T varruemt, trinue per dh. Mbet e lme e f n z k, tyre b, N' hurdh t gjakut t' vet humue, Pj m dr rehtervu, t e o rt u ake Tjuli rntelvu, u vt, ad u ire Si at krymalesht m' dr, S grhsn s psai, e ' etai, e ' iksn Kualt katana m' ta kah shklasin, Kht mtttroat tpvt a aha rt ' oae Agr etlr uasekai, nra r ag trlsn Tuj i a nje n l ndve e krep , shu a ave Me i u dhm gur t e dr t i nit! Kuq Maricagjaku s' nieri Leqe - leqe rrmen kurrn; P vo uagiim gii o ln Tnjr ' jr, Dyndet tymi nalt mb r. Muz sht qiella; per nen kam Trandet toka e ushton nji gjam, Thue, termeti shungullues Po shperthen angrrat e dheut. 200
205
210
215
220
225

Vapa e tymi terratues An e kand kobshim mbertheu D ltteret t Blai y urj rb ' aknt Trim Bu in, Tu kun t' eger lgar r : T cltp rm a lgmjai, ' il a r ' t o ednt P ians m ub afee, a i e t lgr Nib t mdep ek' b: j ' ah o in M' qitp Turku, m' Kryq Bulgari: S gal pskns k' m ep e jl uhe ' in ' r, Per pa e ndez Balkanin zhari, Furr gelqerje rreth e ark Njani shojn pa v perfundi Pa i a vmun shtjelmat m' bark, Spri p ixer prhn! hitn a jr edui S d r q ' nt dmoe i i i a inr, Naaskupe jgtfl, jn hpt rj uu l Tr lheter ri vroe ur su jta rbs ejr, Vn e n en per nen qie desh ll: Ek t nehnne ar, ' dse pr j Per mbas rrymet qi i ngarmon, Si kulshedrat me fur, Njana m' tjetren rrebt sulmon: Eh a hr,aht ube d t e st ' u, Faprfaiae vtm, lk e lk p eia Lirfj tevrhle vt rea u eslu, Rreh permnershim bumbullima, Ushton toka, gjimon deti,
230
235
240
245
250
Lufta e Ballkanit
Edh brej, aha e etina Riaee irmnm vt rb rs re e ei S aocka ne zlia i t olt pr aln: T iae behieh straa ' p rsn d hegt, Shamen currat gjat rrmoreve, Prj esne gyat taa roe h pr rk ' ht Gallamarde rrmejn fushoreve: Ksht Bulgari e Turku perl, Rrij s ojn tu e s pa d, n hosh e ht Naiternn ga teel. jn jti ' jk u Pe,faetmiz lhn lk y Rehprr ik prh; rt e ak es E kah hapen me fur M' kamb shoshoqin per t' perp, Psk etp eh tez, uha oi d u Kobshim qiella rrin tue ushtue, Thue mb tok po don me u lshue, Avra - avra ajo shperthye. Kr qe Turku erdh e u thye, E u terhoq e u v me kthye Krejt l m' gjak e keq shemtuem, N' at Stamboll per t' u ngujuem. M spn Blaiabt iust ' hi ugr to hr; M' p k e m' to m't m nj t s ush p ' a ue ht, Dr n' ata he q k mr llx i r, Prej kah nieri per nen dor Leht hjedh peshen mbrend n'Stamboll. 255
260
265
270
275
280

S nilmq,dl pe ae, i j u i a rj mt Bjeshkve bora ortek kah shamet, Elhj prjteml, son roe acs Deperton gjthkah zalls: Ksht at her Shkjau i u rras Shqypns M' Kaanik, e m' Adrjatik, Veleik, e Salonik, Tue ndrydh vendin nder apoj: Va epe eld n vro, r, r, ih ' agj M' dajak gjinden per dh shtroj, Bn pak etoltdo; i l rli bj Edh lufta asht maroi. Franc Jozefi kr k ndie Se u rras Shkjau mbrend n' at Shqypn, Se mbu aj m m ' sht sh e n, S eh fr ed tjuihu e d ot ' rh u dne Ea s umtm a s uhte s ' a s ' uu; Por oi m' kamb tetqind taborre, Mir e mrefi at shpat mizore, Mref s en e m jdan i hpat e it, EunfaSkeet Blai: o jl hjv ' aknt N' k y t t t d t e , t e m r d e l , re ' e ivt u ar ili Pe Sqp m dl j fli rj hyns e a u il: A pe n he mir t' a d r drys ini S.prZtn m spn m kn, e e oi, ' hi ii Ea hr s djs bjmje t e ' i e ' b u. Rej iIae fr h gu. rgi tls ot st ze
285
290
295
300
305
Lufta e Ballkanit
FacJzftfak e rn oei jl u: Se edh mue me vedi m' k, Prt irsnkt Sk e ' yu hj: Kta slav, qi kan marr krye, Edh m' shpin duen me na kcye, Me na ln t' dyve pa s. S semeamjSqpi'k edmka ua ea jr o hynS kn i skmr. Q m h aa ztm idl i e sj o e a Turrin Shkajut per me i a ndal Q,itrumgihoeiee, i ebe jtmn gr Po d sod m' e b kre fleg on jt er Tu s a zth b m Erp. he e j o st ' uo Kal iIgii s h v rji nlzt e ' st r; Z t gahKalv uk b: ' jst rjae Amanet, mos me pritue N London na me u bashkue, Per me fol, me kuvendue; Se B ani sh t m e nje , alk t y gull Ep bn pi,Zt no teul o , rt o! dj jgl Me na r krs edh n... Prej Balkanit hajr nuk k!
310
315
320
325
LAHUTA
KANG E TRIDHETT Konferenca e Londonit
Mbas tridhet vjetve pun, kushtue Lahuts , Poeti mbyll po mi m t r e e Z n q p ka m te e p cu ll pa i u d e n e hi rj n a s i er q o r e kurr krahit. Kujtohet Fishta se me ndihmn e saj tashm ka ndrtue nji pomendore t parrenueshme dhe e grish Rreshtmirn t kpus fijen e kangs. Hin, mandej n tem t Konferencs s Londonit, ku marrin pjes shtat Fuqt e Mdh Europjane. Auktori i gjen t mdhaja n bisedn e ashtjes s Sqp.Fe,spr,rjiiHnltr,q kysne hins lt aiKal igiers i reot mbledhjen. Ai paraqet gjendjen dhe pohon se ashtja e kombit sqtruiht ln t paihme es kosteprqtt hi s e a rnsvt e j ahj aaie d zjdj:aem eno n sttm vd,aem uad fvt y gihe s e jf he ei s e qje sj.Mrt iIa,tjni kt fa mr asqpae h bei tls u de o jl, er n hitr nd rs a i R s a t Sl av ve ; F n Jo ef m ro S qi i u s t l t ra c z i b n h pn n nd rs k e r i F an s p h m S rb p o s S i ar t e ry ta i r c , er er e e , oh n e hq pt ksi ber vt t detnevtqvrse,bs aaiksi ihn jr e rj eeeijsmai t ihn r mohit Fs kristjane 687
LAHUTA - Kang e Tridhett

ARGUMENTI Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi
e tash luftojshin,si muhamedan t mir pr t mbajt n kamb nji Turq ballkanike.Merr fjaln rishtas Mbreti Italjan dhe me fakte konk rete rr ar imin e t Par t Fra s,nde xon syet it nc rs FacJzf,tjir guhtvlnsvnot stj nvpi rn oei u rst aoi,eds hi erm fqtevt uhaaeaet njrm t mr,h pe i e a s t r k s x e r , e i s i r jasaj njoftimin shtetit Shqiptr. B helm prej idhnimit,ohet perandori dhe don t dal prej kuvendit.Vilhelmi i Gjermanse naZukt,mr m t mr t te,de n fn,ia dl.bt er e i jrt h, ud mrrn qellimit. Fuqt europjane nenshkruejn vendimin: Shqypnija njifet shtet n vedi(autonom) Mbasi Krajl Nikolla, kkfr s pre sdgo t dl naSkda sttte oot, i ehr, 'ijn a g hor, hee Mbledhjes dergojn danamt e perbashkta nder brigje t Shqipns dhe kshtu,e perxan Knjazin e Malit t Z me nji grusht miza. N mar Shqypnn grset pushka e gzimit, shperthen hareja, ushtojn topat nder kal dhe Flamuri kombtr valvit mdnehmos feaeEglttZtt.Booii fsae ahus Pri lt nli 'oi rhrsn uh ma e p s S p m e k h Pe en ij -p p z j m' ed d l l er i re tu is t' r d a ra o v i ue Shqypnija .

KONFERENCA E LONDONIT
Hej, moj Zn, ti kjosh e bardh!

Trid he ma a, r h di it het r, n ret ell Hui t ql tk k ad ast ' ils oa rh, Ea hr lltneh jn Pilt q e ue jt a rli, S t,pr m Lht t Ml , e i u ' au ' acs N' hull menden mbajt m' a k, Qi t mjshe vet nipns S khet vn eprt l, ' ov ' oa n e ' Me u kumtue me 'i kang kreshnike, S ed t urgmnj eSqpai, i rh ' ej eda hytrt Pa prt gumlrnjtk, rp e ' ze i eie Tahgmln ai pe t Prt rsii tj rj ' ai: E sa u b gjaku e medeti, Sa u turrm rrna edh trathtija, Drq de Sqpiam vt, i ul hynj ' ei Si p tue kis Pere ja. rem ht' ndi Por, qe, tash na u kapem m' cak: Gjat Parnasit mjaft m' k rrekun Mriz e m' mriz, e lak m lak: Kangs ktu spiku tash do hjekun.
perkul m Lahut t' Malcs.
10
15
20
1-10 Hausit t' qiells: kups, hapss s qiellit.- pur m' Lahut t' Malcs: kukzue, 15-25 Gjat Parnasit: per t gjat t malit mitologjik t Zanave Orvet.Kangs...spiku...do hjekun: duhet kput fija, duh et prfundue.

Vs p,mjbehaae e e o o jsktr, Krah m' krah bashk na tue kndue, Ndertue kemi 'i pomendare, Rrf as mot mos m' e dermue. N a Lno,lr n a dred ' t odn ag ' t evn T shtat Krajlat bjn kuvend, Bjn kuvend me shoqishojn: Per Shqypn po bisedojn: Asht ndjun rend mbas rendit M a Igii n ky t kvni. e t nlzn ' re ' uedt Pr,per Zotin, moj Shqypn, Or n t, th m, ti m' k e ue a a ! Niplm vn,niguh nez, j la ed j rst jr Vll as fis kurrkand mb dh, Bk p bk,eq s pa u a u e e rp T stt Kaltek ps ha rja u eh; T cltp nai tr eva ' il o gsn ur rp N' at Lond m' s on hoshoj me u nd h, n es Per me fol, me bisedue, Nizj m vd t m t qt, j o ' ei e ' i Skat e Tru m t lre hju ukt e ' iu: Pr p K o m' b l m t' nd it , a un ra l e r Prt nrt dkrmtt os ' dii iu oi. Me gjithkta, por larg nuk shkon Em ivk rfj eZtt e r rea oi T' sh at i ml dh s j n L nd n; t t t, e i an ' o o Pers rrumbull pesqind vjet
bjeshkatare: qi banon n bjeshk. 25-30 dervend:K. XIX,117.- T shtat Krajlat:K.I,66 30-35 Oren uet: K.XII,169.- kurrkand: asnjeri.
25
30
35
40
45
T rand Turkun lan me t' shtyp, M t tn spr,drq sme e ' h ' ht e i ijt M stem Ska ai s k hp. ' hjla hju tj ' y J,p,gauibjet u, o o jk iv ' e Moj lum nana, e njat lot Q t drh,jn tevu i i ede a u le Egjlpnpe s Tno. jg yi rj ' yzt Kal nlzt j ebs r j iiI g i i ,n it l i : Me qymen per mjedis: Vm ga pks ipbs e e js, a i ae iak v a gstnk ' j ihi rs S eh fa fr p ipso, e d jlt ot o ehn Khk r elgio: a mr ijrn S iabj etkt iabj; i m e ' m Se na pyk, trima kem' r Me Shqypn, sa m nuk k! Porsa krisi n' at Balkan Pushk, e top, edh havan, E i a nisen me u shemtuem Turk e Shkj idht tue luftuem, Tue p Turkun se per ball T Skat q lfe kst kl ' hju, i utn ihe al, Zot Shq s s p mun t i dal ypn ' o d ' , E k b pleqn n' Stamboll N Shqypnn me na e lshue n' dor, Qi, pa mbajt na krah as paj, Kt t' a d fat n e saj jm i ;
55-60 telbis:dinak,sherr,dhelpnak. 60-65 pyk...kem r: s'dijmmeiagjetfillen,kemingel. 70-75 Qi,pa mbajt...paj: pambajtann.
50
55
60
65
70

Atenot s sttt lr u jf i he i Eketm vd:ss m mr, rj ' ei e i Ndos , Sh ut n tu i a d hta kja a e , S bstnnvl prvl, i ahie-l e l S m t n ktrpe i e hn, ae js, Prmst ln m aninare e o ' sj gtrs. Pse, me dj, ed f po drue h ort , S,kk-ot Sku teqlu, e ofr hja u ile S' k me u rys pa pushk m' e lshue, Mbasi aj mbrend sod k ngujue. Padjvt uv fa rne e oa jl Dr n' London nji her me dal, Na kt s' bashku me vendue, Ket shqypn si m'e shestue, Qi n' dor Turku na k lshue, M ev n set sd kot. e ' hse io jf He! At Zoti m' a marroft, Kal iIae z t uihu; rji tls ' dne S,prZtn kot lvu! e e oi, jf ede Cok kjo pun kurrkund s' ka gjas. Jo m pak se psqind vjet Rresht Shqyptart e ngrat kan plas Sulltanit tue i bm hysmet, Kush tu i l ati pag e t' dhe e j ta, Kush tue e vmun kryet n' rrezik: J,prt nkuh di jt, o e u st hmt ea E perrik, po, per perrik Me gjak t' vet l e kan Turkn:
75
80
85
90
95
100
85-90 si m' e shestue:simeerregullue=meevn'sheste. 90-95 Cok: sakt
Eq sd q s p id m e o, i ' o e Nen zgiedh t' vet me mbajt Shqypnn K a nihj kr s ek b e j j ar ur ' E as nuk mbahet n' mend se mkamb Fsappl t kt md i oul ' e b h Ve shka shkel e ndrydh nen kamb, Vsk de epe ep e ha jg, jg, r: N' ve d me i d n l Sh yp s n h ir n q n , Para se me u ndesh me Shkj, Ialhnn dr dpoa, so ' o ilmcs Ve t lir per mos m' e p! Vl k tKal iMsoi: al ' hn rji okvt J,p pa TruiSabli o o r, uk tmolt N dtujmtt n dn dt t sdt ' a he oi, ' a ' i ' oi Prek kn rei iz 'hr rzk Prlr egyen: e i jtt S q to s a brs k b a i hn, e s ' Khoskl k kmaetj. ad he ab i.. Por un deshta kt me u thn, Se na s' kem' kurrkund nevoj Pun Shqypnijet n' goj me zn: Aoenrqeeh n tbj: j den i ' eo T' a k ndrequn Shkjau i Balkanit M gyt psks m tft tgnt e rk ' uh, e e ' aai, Qi m mir nuk k shka i thue, Q s,s bra telfu, ' e i urt u ute
100-105 Nen zgjedh t' vet me mbajt...: me e mbajt nn sundim, n robn. 120-125 e h n' teboj: (vendi ku mbaheshin armt n shp) e k marr fund nji her e
prgjithmon.
105
110
115
120
125

Turkut shtjelmat m' bark k v Eh elhisaulprtk; d so hkl e o K,zvliri tekrk, aal rn u ro
130
S na krine sek. i jj ob dr tro Pe gzpt ek ro rj aei i rk E s p di m k ht me k k ' o n s o . J v t , b s , ' r j l] s o o i e ea o u hk Jam tue b, po, shum ud: Kah na duel sod kjo shqypn, S'cilles mni nuk i sht nde Kr n Erp?Padjs edj ur ' uo rne ' i, Ktpet rai uen hvn.. o s ' rhm j ' aa?., Pet iavmgcnaztt.. s ' ae goi?. S iTrk ps n Bla, e uk a ' akn Sdq Ska,braesZtt o i hju eqvr oi! T'a s e t i n g a t a k l , hmo, ' jk ' Kaekmdj,p;prs k t a it o o e Kund Shypn n' fush a n' rragam, Ka vlaidjs ekm t, alh it ' a. Fr nz Jo f n j p h t a ze i d s te : N msedjht aklxjvt. ' o is ' alo e Turku motit njat krahin ' merr prej Shkodret del n' Janin Pe u d t t a o s t r r ei j hr, N' dor me pushk nuk e pat sht,
135
140
145
150
130-135 Shakull: dekun t ngrm, pa jet.- Zavalli: i mjeri, i gjori.- sterqok: cilikok.qi e k rrok: qi e k mbulue(n t folun kosovare). 140-145 t' rrahim uj n' havan: t mifim n'uj,t bajm nji pun kot agzotit: K.I,80.shemtoi: shkretnoi. 145-150 n'rragam: n mal.- Per ur deti: gjat detit.
Si Greqn e njat Serbn Clah elgtn dt t sdt il st u ua ' i ' oi M' Europ mar; por mbas nji godit Me Shqyptar, e tue lidh bes M inot t lr,en pn t Fs e jf ' i ' u , M' gjuh, e m' doke edh m' kan Mos me u prek, ve me u sundue Kaketm vd:s dsme t rj ' ei i ihu
155
160
M s ' hr vt Truek: e i e e uk Es u af e 'd t 's t t ip n l tn i t o i N' at Gegn nder Male t' Mdh, N dr snii k,s mtt ' o udmn i oi E k vendi: edh u vendue Shqyptart Turkut n' luft me i shkue E m teper vjet per vjet M il k' przt lh e t i oe et. E pse Turku dalkadal Bsnte es un n fa ee hi ' di ' jl Ahkets ih'b kvni st rj i st ued, S' donme thn, or shoq, se vendi, Ns tase et det ' rys rjss K der tgi elrs jr arn i, Q ikenot pe vtTr. i j jf rj e uks Ktkai ts,'unjttjt, e rhn, aht ga ea Qet Sqpek rouljt. uj hyn rtl ea Pa n Bla,ps s ' Tr r, ' akn o e i uk, P kst ps eh ' Sqp o ih' a d i hyn: N t cle NmeeIa ' ' iln es tl, Pasha t' Lumin Perend,
165
170
175
180
165-175 porez:K.V,65.- N' s t' arsyes... ka djerr:nbazt'arsyeskahumbat.
S' kan per t' ln kurr Shkjn me h, M iub diki s dri. ' hm tj a ert QjKe iFacs nifr sert a ru rne, j a hri Kn gjithmon, ksht e k nis, Si nper hund aj me angllatis: Jo, po, asht sht kn puna motit, S tu t;vs n dt t stt i he i e e ' i ' oi Ketk nru.A hr ekh rj dre t e stn Mar Shqypnija k pas kn, Q,prspr,j vev i e ht o es
185
190
S d t kstbs aom Tr; ' o ' ih e j e uk Por kulsheder mb t lshue, N ftd t iakst nim truk ' y o ' ih' jt ' efr Es ' gapn s nibl i i jre, i j ol, Krah me i dhn n' karadreqoll. Po, por sod puna k ndrrue, Pen Sqpt kh jn pke. s ' hyn ' stnt a au.. Padjpa t njttZt jtn rne r; ' ga oi ee! Per me dasht me thn t' verteten: Sod me sod njojo krahin, Qi pr j Sh od et de n J i , e k r l ' an n S' k si quhet m Shqypn: S keqetn nohamtt i j uju, dst oi N aokhteGeg Ksroi.. ' t o jrj atjtt. Pse edh sod t' thuesh, mar Shqypnija K rr k a m e n' lu t k d l o r t f a , E tue rrah plajmi e duhija,
195
200
205
185-190 Si nper hund...me angllatis: (mbasi gjuha frenge k shum hundore): K. I,209. 195-200 n' karadreqoll: n' pus t pafund,ku s'gjindet m.
Sebr eh ter, h o d u S' keqje th e b terjurk, Rrin T' u gr en me Shkj, Ve per t' ln Shqypnn nen Turk. Kavts,q Blaia t e ah i ugrj De n tlxeeuty Tria ul ' aalh he ukj, Vr evse dl kn n Vo ag itr a an ln: St pe tjt s p to. hy rj ee, i o hn.. E ' p av r k e z i a e uq Ver n epsa prnih, jr a akn e j Eh hn num nisp d ui gl ' j h T' madhe, niskan me kndue Kin demk po duem Shqypn, Kins ksht na jem' Shqyptar!
210
215
220
Eh Madhn, as na s'hm br; N eh ' km,p,mtn kn, a d i e' o ' adr E kem' s edh me p... Rej iIae s ih fr: rgi tls e ' st u Edh ju Fravezt dikr Jn v p,vl; ei r, o l Soihj -oseeh g hqson jh d r! Ndez i kini flakad, Edh jo per tjeter gj: Pe F t l e a b s t' h rr em , r ' um , e a u e Aprezt mtr et nns e r ' oes ' a: Prprt ln Igii n Fac! o e ' a nlzn ' rn P aprkats n m iah, o e t ah a '
215-225 paaver: K.IX,440.- Kin demk: gjoj, ban se... as na s'hm br: s'jemi t
mendun s mos me dijt gj. 220-230 mt n'kandr: menden,trt n vend,s me gjikue.
225
230
235

Me d Francen me kuj, Prm uaIhefv prb e ' su qje e r? J,Zt sh gaofa o on; 'st j j jl. Peeh ' pn,mrt unjttjt: s d i u o ' ga ea Muamedant n luft s' kan kal, Vprt siu fclt e e ' htn auea S m su..s n nipl a hm. i a j a Sod n' Euro po ve pe f p; r r . Prne lfafeh ftr, o dr ut jst eae T ednvt,s fseAd i i e e i th, Gjh a koke s' kqyren fare; Vnaliiina iee e glnm jj dj, Vtimiinaa fj, e ruf jsj ee N lfprt cle neidl ' ut e ' iln ir e: Pra nuk k pse kapesh tel, Mos me qit m' vedi Shqypnn, Msm iadaalrn o ' hn sj i, Pse muhamedant shqyptar,
240
245
250
N dnzm,n dvlnea ' a ia ' a uldtr, S' k luft at per Shq ; an ue ypn Por per Mbret e per Turk, At me t c in S ill htet Mvedvedsue di'n fn e vet. Jo qi pas ka muamedan P' rher n' Shqypn, qi shum zalldan, Man, hjek kan prej Turks Prlr enmt Sqp; e i ' hyns
250-255 Pra nuk k pse kapesh tel: nuk k pse kapesh per s'tepermi pse ngul si
mushku,pa lshue p.
255
260
255-260 At me t cillin Shtet mvedvedsue ki'n fn e vet:ata,tcilt kishin b m njishtet

f.
Dbue, plakit e m' dajak shtrue, Dush me pushk, kush me helm shue, Por mohue Shqypnn s' e kan: Jt egiabn kra. e j ubn FazJzjts iudre rn oei ' uu; Tryezs me grusht fort i k mshue, S eh t mde k lgre e d ' ah ' iju: Niqn fa bra pr' pr! j id jl, ur, ' i ae A me mkamb mbretnn shqyptare, As n B ts khv fli e ' e ah tea il, Edrnsrtemrdel ee u ar ili Lshue i a kam ushtrn Balkanit: Em mj t met t tgnt e ae ' rf ' aai, M nim t Zttet Tlai, e dh ' oi ' ajnt Iav vt kfj Sqp, e ut hyns Es k br j,q m ilt ' ur, o i ' o. S aofat Facset Rss e t jl ' rn ' u, Q n iqtnkprpd i a ie t e o, Aojn,p,d fat skea t a o o jl ' hrt, Thasha e thna per gazeta, E jo per kuvend t Mbretenvet K d t dhtft iSttne: o ' ae ai heevt
265
270
275
280
285
Si njiky kuvendi i yn, M t cli bt nuk sn ' ' iln oa gl , Edh prt qi na n' Balkan T' shkrejim pushk, top e havan,
265-270 me helm shue: mbyt me helm.- i k mshue: i ka r. 280-285 Qi na i qiten kt per pod: na i faqen, na i qiten sheshas.Thasha e thna: thana e thasha: rrojme, kallzime t parands, lajme t kota, t
patemel...

Em ut,em det e r e rjs, Tue shue res, tue shkim mn, T selmpqeh vlz ' jli a d lan. Ed t mi at he t , h ri r sh ue K ms deren per me dal. M' kamb Wilhemi k flakrue, Ka da pa a e e ka nd l r dh al , E k n a q j m k i l]v t a dl a iu e~ Mrt ifriGra, bei ot emns Cliuhn aneme, il t drjt S m iadq dnbrns i e rh i i ur, Eky m dy m Kalt Igii, re ' ue e rj ' nlzt Her ul Franc, her ul Rus, Bjeru punve per midisit, Pajto Nemse edh Ital, Ki IhjZt ai Ihjo tj so o, tj so r, D q s m a i u g et f ja r i ' br mi h i Eh t sttttvn dr, d ' hai e o Zof m' vedi me dal Shqypnija. E kk-ot,krKjzNkla , ofr na iol: K me pu k e k m t ho a sh e ' ll S' po ko S ko re m l ru h d n e i e, T stt Kalt jn ihu! ha rja ' a dne Donamet n' Shqypn kann ue, K Admiralat m' breg sa dolen,
290
295
300
305
310
290-295 Tue shue res...mn:K.VI,168. 305-310 lshoj Zot...or: perbtoje n Perend,kush beson m t;or, per ata qi s' besojn. 310-315 Donamet: anijet e lufts.- Admiralat: kryekomandantat e flotave
Kp prvsi KjzNkle, a e eht na ioln Fl pe Skde jst ezrn l rj hort ah oe, Edh i dhan m' shtjelmCernagoren. N' at Sh p k r nj g m qy n i ja : Padishahi sht ue n kam: Vl arfj h tebmlu, al rea st u uble As lfah kn tevu, e ut st ud u le Qi po rr ks t tu g im in h e j ue Thue po bhet ndokah nami: Shka k thn Shehyl Islami? P rj t 'a d , ss r r e e t n e a 'k r f , A s h nekn lfer, s ' st dz ud ut Qi po ndhet gjithkjo gjam: Jan Shqyptart qi bjn do nm! N' at Lo o la g n a de ve d, nd n, r ' t r n T shtat Krajlat mbledh kuvend, Me shoshojn tue bisedue, S' mbrami at paskan vendue, Shqyptarve me u dn lirn, Zoj m' vedi me qit Shqypnn. E prandej n' Shqypn pa d Rrahin topat nder kal; Pers flamuri kuq e z, Sod m s' pari, bukur PrfeaeEgltt Ztt os lt nli ' oi, P vlimtk t Ksroi, o avt b o ' atjtt S vliidkrmtt i avt i oi;
315 320 Cernagoren: K. I,295. - Padishahi: K.XXIX,2. 325 330 qi bjn donm: qi bajn fest,har, festim. 3535PrfeaeEgltt Ztt 3 4 os lt n l i ' o i :K.I,46
315
320
325
330
335
340

E dr m'qiell ushto brohrija, Kah gerthet fusha e malcija: Prjt t jtsrot Sqpa e e ' e rf hynj! Edh ksht, mbas sa mjerimit Mbas sa gjakut e shemtimit, Epri t Skee t Blknt ' nt ' hjvt ' alai Prgzpt ai Sltnt e ae ' tj ulai: Si premtue kisht' perendija: Prap zo m v duel Sh ija j ' edi qypn .
345
350
340-345 E dr m' qiell ushton brohrija: hareja, gzimi (K.V,454) arrdh deri n kupn e qiellit. fusha e malcija: banort e fushs e t malit
DIFTOJSI
faqe VII 1 23 35 53 67 91 113 125 139 163 181 197 207 221 237 247 273 299 335 357 394 427
Parathanje : Lahuta e Malsis ..................................................... Kange Par : Cubat...................................................................... Kang e Dyt : Oso Kuka............................................. .... Kang e Tret :Preja ................................................ ........ Kang e Katrt: Vranina ................................................................ Kang e Pestt : Deka .................................................................. Kang e Gjashtt : Dervish Pasha .............................................. Kang e Shtatt : Kuvendi i Berlinit ................................ Kang e Tett : Ali Pasha i Gusis...................................... Kang e Nandt : Lidhja ePrizrenit........................ ....... Kang e Dhett : Mehmet Ali Pasha ................................ Kang e Njimbdhett : Lugati...................................... Kang e Dymbdhett : Marash Uci ........................ ............. Kang e Trembdhett : Te Kisha e Shnjonit............... .............. Kang e Katrmbdhett : Te Ura e Rrzhanics. ......... .............. Kang e Pesmbdhett : Kasneci................................. ............. Kang e Gjashtmbdhett : Kulshedra.................. ............. Kang e Shtatmbdhett : N Qaf Hardhi ............. ............. Kang e Tetmbdhett : Te Ura e Sutjesks ................ ............. Kang e Nandmbdhett : Pater Gjoni ............... ... ....... Kang e Njizett : Lekt.......................................... Kang e Njizete par : Ndrmjetsia..................... ...... ...... Kang e N427jizete dyt : Tringa........................................
DIFTOJSI
faqe Kang e Njizetetret : Te Tbanat e Curr Uls.......................... ... 416 Kang e Njizetekatrt : Zana e Vizitorit .............................. 511 Kang e Njizetepest : Gjaku i Marrun............................... 557 Kang e Njizetegjashtt : Koha e R........................... ... 606 Kang e Njizeteshtatt : Xhemjeti .............................. ... 623 Kang e Njizetetett : Ded Gjo 639 Kang e Njizete nandt : Lufta e ballkanit ....................... ... 671 Kang e Tridhett : Konferenca e Londonit......................... 687
Gjergj Fishta
Lindi n fshatin Fisht t Zadrims me 23 Tetuer(tetor) 1871. Ndoq Msimet e para n Kolegjn e Troshanit, filozofin e teologjin n Bosnie. I qe shugurue Meshtr n 1894 kthei n Atdh dhe n shkurt (me 25) tha Meshn e Par. Me nj her qe shenjue msimdhans n Kolegjn e Troshanit. Pak prapa e gjejm famullitr n Gomsiqe. Ktu u njoht me Imzot Preng Doin, abatin e Mirdits, me t cilin bashkpunoi pr t formue Shoqnin letrare Bashkimi. N vjetin 19002 merr drejtimin e Shkolls Franeskiane n Shkodr dhe i pari vn gjuhn shqipe posi gjuh msimi. N 1905 n Zadar boton blenin e par t Lahuts s Malsis dhe vjetin q ndjek po n at qytet blenin e dyt. N 1907 n Sarajev sheh dritn vepra e par satirike Anzat e Parnasit.
N 1908 merr pjes n Kongresin e Monastirit, ku emnohet gati nji zani kryetr i Komisionit pr Caktimin e Alfabetit t som. N 1909 rishtas n Zadar botoi librin Pikat voeset, q n botime tjera ka pr t'u thirr Vallja e Parrizit. N vjetin 1911 faq melodramin, zjarm pr at koh, Shqiptari i qytetnuem e vjetin mbas melodramin Vllaznia ase Shn Franesku i Assisi-t N vjetin 1913 themeloi revistn e prmendun Hyllin e Drits me t ciln identifikohet ktu e mbrapa jeta, e veprimtaria fishtjane.. M ket vjet, kundra Fuqive Ndkombtare, n duer t cilve ishte Shkodra, ngreh flamurin e Shqipnis n Kishn e Gjuhadolit, t lidhun n ket rast me drita me minaren e Xhamis s Fushs s els n shj bashkimi ndrmjet Kristianve e Muslimanve. Vjetin 1914 shkruen t paren tragjed, q i del kryevepr n kt gjin, Judn Makab. N 1916 themelon Shtypshkrojn Franeskane, nga e cila botohet Posta e Shqipnis tue mbajt ai vet drejtimin e pjess shqipe. Mer pjes kudo e me t gjith t Mdhajt e Rilindjes Kombtare me shkrime e me vepra. N bashkpunim me Luigj Gurakuqin formon Komisionin Letrar t gjuhs shqipe. N 1919 merr pjes si ekspert n Konferencn e Paqs e mbrapa zgidhet Sekret?ar i Imzot Brumit, kur ky emnohet Kryetr i Delegats son n Versailles. Vjetin 1921 zgjidhet deputet i Shkodrs n Parlamentin e Par t Legjislaturs shqiptare : emnohet Nnkryetr i Dhoms, Kryetr i Komisionit t Arsimit e i Komisionit T Bilanit. N Tetuer t njajtit vjet il Gimnazin-Li Illyricum nn drejtimin e Franeskajve. N vjetin 1922 e gjejm n London e fill mbas n Shtetet e Bashkuem t Ameriks, ku ia del t nxjerr
njohjen e Shqipnis. N 1923 boton n Shkod Gomarin e Babatasit; n 1924 Mrizin e Zanave e vjetin mbrapa Vallen e Parrizit. N 1927 shkruen melodramin Sh Luigj Gonzaga. N vjetin 1930 nga urdhni Franeskan emnohet Lector Iubilatus honoris causa dhe po n ket vjet prfaqson Shqipnin n Konferencn Interballkanike n Athin, m von n Stamboll (1931) e prap n Bukuresht (1932). Vjetin 1935 zgjidhet Provincial i Franeskajve t Shqipnis. N vjetin 1937 boton kryeveprn epike LAHUTN E MALSIS n e d i c i o n i n d e f i n i t i v . Des me 30 Dhetuer(dhjetor) 1940 dhe vorroset n Kishn e Gjuhadollit n Shkodr, prej kah pret lirin e Kombit, pr t cilin veproi sa qe gjall.
U mbarue s shtypuni n Shtypshkronjn Porziuncola n S. Maria degli Angli pran Assisi t N mojin dhetor 1991

LAHUTA E MALCÌSË (E Plote 735 Faqe)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

LAHUTA E MALCÌSË (E Plote 735 Faqe)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Lexo me shume ne http://www.scribd.

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

K.VII, 32-34, botim II, Rom 1958.

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

1- 6, 21 24, botim i II, Rom 1958.

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lahuta, K. XXI, 285-294. Botim i II, Rom 1958.

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Zotin se Shqiptari des pr Atdh, pa shikjue se besimit sht :

9 Idem k. IX, 354 361.

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

13 Idem , k. IX, 491 492.

14Idem , k. XV, 123 128.

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lahuta , k. IX,32 33; 36- 41; 45 ; 49 - 51

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

20 Shif. PALAJ n Studime e tekste, nr. 1, Rom 1943.

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

LAHUTA - Kang e Par

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Ndihm, Zot, si m'k ndihmue!

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

LAHUTA - Kang e Par

30-35 Me Shkj :me sllan.- Ora :fytyr mitologjike shqiptare,e pa

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

LAHUTA - Kang e Par

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

LAHUTA - Kang e Par

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

LAHUTA - Kang e Par

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

LAHUTA - Kang e Par

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

LAHUTA - Kang e Par

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi

LAHUTA - Kang e Par

Lexo me shume ne http://www.scribd.com/shefdomi