SHTATOR 2005 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 9 (152) Viti XIV i botimit SHTATOR 2005 Çmimi 20 lekë

“Prania e heshtur e së Tërëshenjtës le të jetë udhërrëfyese

për secilin prej nesh...”
- Panairi i Fjetjes së të Tërëshenjtës Mari me Kryepiskopin Anastas -

Edhe një herë tjetër Kry-

episkopi i Tiranës, Durrë-
sit dhe i gjithë Shqipërisë,
Fortlumturia e Tij Anastasi,
i ndodhur në mes të besim-
tarëve të Mitropolisë së Gji-
rokastrës, në ditët festive të
gushtit, shtoi gëzimin e ty-
re, dha me predikimin e Tij
mësime të vyera dhe shtoi
entuziazmin për të ardhmen.

Të dielën para Fjetjes së

të Tërëshenjtës, Kryepi-
skopi Anastas kreu Litur-
gjinë Hyjnore në kishën e
re në përfundim, në fshatin
e Mesopotamit, qendër e
një prej komunave më të
populluara të zonës së Vur-
gut. Kisha madhështore, në
një pozicion dominues për
të gjithë zonën, përballë
Manastirit historik të Shën
Nikollës, i përkushtohet
Apostujve Petro dhe Pavli.
Ajo përbën një dhuratë të
vyer të Kryepiskopit për
besimtarët e zonës dhe për
Kisha dhe qendra shpirtërore, të përuruara në fshatin Mesopotam, Sarandë
ta ndërtuar u kapërcyen një
sërë vështirësish. Për të
shprehur falënderimin e
tyre ndaj Perëndisë, që i
denjësoi të kenë këtë kishë
së bashku me qendrën
shpirtërore dhe edukative
në krah, për t’iu gëzuar
gjithashtu pranisë së Krye-
piskopit Anastas, u grum-
bulluan banorë të fshatit,
por edhe nga gjithë zona e
Sarandës. Ishte vërtet një
festë e bukur. Të pranishëm
ishin gjithashtu autoritete
lokale dhe politikanë të
zonës. Duhet të theksojmë
faktin që Kryepiskopi
Anastas u ka ndenjur afër
këtyre zonave të prekura
nga emigrimi, prapambetja
ekonomike etj. në çaste
shumë delikate dhe i ka
ndihmuar me vepra kon-
krete të infrastrukturës
shpirtërore, por edhe ko-
munale.
Para fillimit të Litur-
gjisë Hyjnore, Kryepiskopi
me klerikët e tjerë që ba-
shkëmeshonin kreu Shër-
besën e Ajazmës për këtë
vepër të re, si dhe Shërbe-
sën e Hapjes së Dyerve, që
bëhet për kishat e reja ku
meshohet për herë të parë.
Ishte i madh emocioni dhe
me këtë rast u kujtuan edhe
një herë vitet e para të pas-
persekutimit, kur liturgjia
kryhej poshtë pemëve ose
në sheshe të hapura. Sa e
madhe është dhurata që
Perëndia i bëri Kishës so-
në, ku për aq vite u ndërtu-
an kisha madhështore dhe
qendra të tjera.
Duke marrë shkas edhe
nga Ungjilli i ditës (i dedi-
kuar mrekullisë së bekimit
të pesë bukëve), Kryepi-
skopi u bëri thirrje njerëz-
ve, që të jenë jo më spekta-
torë dhe lavdërues të ve-
prës që po bëhet në Kishën
tonë, por të bëhen pjesëma-
rrës. Se Krishti në shkretë-
tirë nuk i ngopi njerëzit nga
(vijon në faqen 2)

Kryepiskopi u bëri thirrje njerëzve, që të jenë

jo më spektatorë dhe lavdërues të veprës që po
bëhet në Kishën tonë, por të bëhen pjesëmarrës.
Se Krishti në shkretëtirë nuk i ngopi njerëzit nga
hiçi, por nga pak gjëra (pesë bukë dhe dy peshq),
që i gjetën nxënësit e tij. Dhe zgjidhjen Zoti nuk ua
ofroi menjëherë, por vuri në fillim apostujt e tij që
të mendonin për kapërcimin e problemit. Dhe nga
ana jonë kërkohet tashmë që jo thjesht t’i
përshkruajmë problemet dhe as të gjejmë rrugën e
lehtë të shmangies së përballjes me to, por të kemi
kurajën që të kërkojmë ndihmën e Perëndisë për
zgjidhjen e tyre, pasi të kemi menduar diçka dhe
pasi të kemi dhënë kontributin tonë qoftë dhe
modest për zgjidhjen e tyre.
Manastiri “Fjetja e Hyjlindëses”, mbi fshatin Goranxi, Dropull
2 NGJALLJA
“Prania e heshtur e së Tërëshenjtës le të jetë udhërrëfyese
për secilin prej nesh...”
(vijon nga faqja 1)
hiçi, por nga pak gjëra (pesë bukë
dhe dy peshq), që i gjetën nxënësit
e tij. Dhe zgjidhjen Zoti nuk ua
ofroi menjëherë, por vuri në fillim
apostujt e tij që të mendonin për
kapërcimin e problemit. Dhe nga
ana jonë kërkohet tashmë që jo
thjesht t’i përshkruajmë problemet
dhe as të gjejmë rrugën e lehtë të
shmangies së përballjes me to, por
të kemi kurajën që të kërkojmë
ndihmën e Perëndisë për zgjidhjen
e tyre, pasi të kemi menduar diçka
dhe pasi të kemi dhënë kontributin
tonë qoftë dhe modest për zgji-
dhjen e tyre.
Pas Liturgjisë Hyjnore, në qe-
ndrën shpirtërore dhe arsimore në
krah të kishës vazhdoi një takim i
ngrohtë i Kryepiskopit me banorët,
autoritetet lokale dhe miqtë e tjerë
të ardhur për të marrë bekimin e
tij. Kori i të rinjve të Mursisë e
mbushte atë hapësirë me këngë të
gëzuara kishtare.
Në manastirin
e Ravenjës-Goranxi
Ditën e hënë, në kujtimin e
Fjetjes së të Tërëshenjtës Mari,
Kryepiskopi Anastas ishte mes be-
simtarësh të shumtë të Dropullit,
që ishin ngjitur për t’iu falur kësaj
dite në Manastirin e Fjetjes së të
Tërëshenjtës, në Ravenjë të Go-
ranxisë. Madhështisë së këtij mo-
numenti orthodhoks i bashkohet
peizazhi i mrekullueshëm malor.
Qindra besimtarë, duke mos
përfillur ngjitjen e vështirë, ishin
bashkuar në një lutje të përbashkët
për të Tërëshenjtën. Një lutje, ku
veç të tjerash Kryepiskopi i ftoi të
vendosin edhe synimin, që mana-
stiret tona të fillojnë përsëri të kenë
gjallëri, të përjetojnë përsëri ditë
të madhështisë së dikurshme. Dhe
shembulli i parë është pikërisht ky
manastir, ku me këmbënguljen dhe
fonde të siguruara nga Kryepiskopi
u çel rruga prej 3.5 km dhe u bënë
ndërhyrjet emergjente në çatinë e
kishës, si dhe një sërë punësh kon-
servuese në godinat e tjera të ma-
nastirit, për t’i mbajtur ato në kë-
SHTATOR 2005
- Panairi i Fjetjes së të Tërëshenjtës Mari me Kryepiskopin Anastas -
mbë deri sa të krijohet mundësia nga hiri i shkatërrimit të Kishës dhështinë e objekteve të tilla të tra-
për një ndërhyrje të plotë. Është sonë. Vështirësi, theksoi Kryepi- shëgimisë sonë krijuese. Krijimtari,
edhe një impenjim shumë prekës skopi, do të kemi edhe në të ardh- që rrënjët i ka thellë në emocionin
i të gjithë komunitetit të fshatit për men, por të mos harrojmë për asnjë që shkakton besimi tek Perëndia i
mirëmbajtjen e manastirit, për ru- çast se me lutjen tonë e kemi mu- Ngjallur Jisu Krisht.
ajtjen nga abuzuesit të pasurisë së ndësinë t’i drejtohemi Nënës së Mbrëmësoren e Fjetjes së Hyj-
tij në livadhe dhe kullota etj. Tërëshenjtë të Krishtit dhe rrjedhi- lindëses Kryepiskopi e celebroi në
Para Liturgjisë Hyjnore, Krye- misht të gjithë njerëzimit për ta fa- kishën me të njëjtin emër në fshatin
piskopi Anastas kreu shërbesën e lur përdëllimin e Tij. Dhe le të fry- Dervician, ku gjithashtu u foli
posaçme të Ajazmës për vendet e mëzohemi nga fakti se në të gjitha dhjetëra besimtarëve të pranishëm
për figurën e gjithënderuar të
Hyjlindëses, si dhe për përparimin
e paimagjinueshëm që është bërë
në Kishën tonë. Dëshmitarë të kësaj
ngjalljeje janë edhe banorët e Der-
vicianit, ku në enorinë e tyre nën
kujdesin e Kryepiskopit funk-
sionojnë grupe aktive të rinjsh, që
interesohen për katekizëm, ikono-
grafi, muzikën kishtare. Me finan-
cimet dhe kujdesin e vazhdueshëm
të Kryepiskopit gjithashtu janë
ndërtuar nga themelet godina ma-
dhështore, ku funksionon Instituti
i Formimit Profesional, si dhe një
qendër e bukur shpirtërore për ne-
vojat e enorisë.
“Vështirësi, theksoi Kryepiskopi, do të kemi edhe në të Kryepiskopi vizitoi gjithashtu
ardhmen, por të mos harrojmë për asnjë çast se me lutjen punimet në përfundim në Qendrën
tonë e kemi mundësinë t’i drejtohemi Nënës së Tërëshenjtë Arsimore “Emaus”, në hyrje të
të Krishtit dhe rrjedhimisht të gjithë njerëzimit për ta falur Gjirokastrës, ku me shpresën e
Perëndisë dhe nën përkujdesjen e
përdëllimin e Tij. Dhe le të frymëzohemi nga fakti se në të
Tij do të funksionojë së shpejti një
gjitha tregimet që Ungjijtë na rrëfejnë, figura e së tjetër institucion i përgatitjes shpir-
Tërëshenjtës është e pranishme me heshtjen e saj modeste. tërore dhe profesionale.
Është e pranishme pa zhurmë dhe kryesisht me përulësinë
e saj dhe me dashurinë e pakufishme për njerëzimin...” Orfea Beci
shenjta që janë vandalizuar. Krye- tregimet që Ungjijtë na rrëfejnë, NGJALLJA
piskopi predikoi për këtë ditë të figura e së Tërëshenjtës është e pra-
shenjtë kushtuar Fjetjes së të nishme me heshtjen e saj modeste. Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
Tërëshenjtës Mari, një personi kaq Është e pranishme pa zhurmë dhe
të afërt për shpirtin e çdo besim- kryesisht me përulësinë e saj dhe Themelues: Kryepiskopi
tari orthodhoks. “Dhe ne ortho- me dashurinë e pakufishme për Anastas
dhoksët e Kishës së Shqipërisë njerëzimin...”
Del nën kujdesin e Këshillit
kemi shumë arsye për ta ndjerë aq Këtij gëzimi të ditës iu shtua
Botues
afër të Tërëshenjtën: për ndërmje- prania e shumë fëmijëve dhe të
Kryeredaktor: Thoma Dhima
timin e saj të pandërprerë tek Pe- rinjve që jetojnë në Greqi dhe që
rëndia Jisu Krisht, që t’i gëzohemi ditë të tilla përbëjnë raste të rralla
Adresa:
kësaj ringjalljeje të vrullshme të për t’u lidhur me vendin e lindjes
besimit tonë, të kësaj ringritjeje dhe për t’u ndjerë krenarë me ma- Kryepiskopata Orthodhokse,
Rruga e Kavajës, Nr. 151
Tiranë
Adresat e faqeve në Internet dhe ajo e E-mailit, të Kishës
Tel: (042) 34-117, 35-095.
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, janë: Fax: 32-109
Internet: www. orthodoxalbania. org Shtypur në shtypshkronjën
“Ngjallja”
E-mail: orthchal@ orthodoxalbania. org
SHTATOR 2005 NGJALLJA 3

Presidenti Moisiu mori pjesë në kremtimin Berat - 15 gushti

kremtohet në shumë
e Fjetjes së Shën Marisë në Dhërmi
kisha historike
Presidenti i Republikës, z. Alfred Moisiu, është rindërtuar vitet e fundit. Në bisedë me të
mori pjesë në datën 15 gusht në kremtimin e pranishmit, Presidenti Moisiu u shpreh se feja Në Berat, Fjetja e Hyjlindëses u celebrua
Fjetjes së Shën Marisë, në manastirin e Sta- dhe festat si ajo e Shën Marisë i rrisin vlerat në Katedralen e Shën Spiridhonit, në Kala, në
vridhit pranë Dhërmiut, ku ndodhej me njerëzore shoqërisë në të cilën jetojmë. kishën e Shën Gjergjit, në Vodicë, në Fjetjen e
pushime. Kjo ishte vizita e dytë e Presidentit Moisiu Shën Marisë dhe në Salc Kozare, në një nga
Për këtë fëstë mblidhen çdo vit qindra në këtë manastir. kishat më shekullore të kësaj dioqeze, ndërtuar
besimtarë orthodhoksë jo në shekullin XV “Fjetja e Shën Marisë”.
vetëm nga zona, por edhe Në këtë shërbesë ndodhej Imzot Ignati i
nga krahina të tjera të ve- shoqëruar nga Atë Vartholomeu dhe dhjak
ndit, si dhe mjaft emigrantë. Spiridhoni. Kjo shërbesë pati të veçantën e vet,
Presidenti Moisiu sho- bukurinë e shpirtit kristian. Ajo u krye në shesh
qërohej nga Kryetari i qar- të Perëndisë, mes qiparisave shekullorë, sepse
kut të Vlorës, Theodhori brenda kryheshin punime. Ishin mbledhur
Shia, kujdestari i mana- pranë kësaj strehe shumë besimtarë dhe nga
stirit, Stefo Duni, si dhe fshatrat përreth, nga Berati, Kuçova, Ura
drejtues vendorë. Vajgurore, Myzeqeja e Tirana. Një pjesë e tyre
Presidenti Moisiu i ndenjën tërë natën zgjuar, sipas traditës, në
uroi besimtarëve festën hajatin e kishës.
dhe vizitoi kishën, e cila Pas shërbesës Imzot Ignati në fjalën e
shenjtë solli mesazhin, se kjo ditë me të drejtë
quhet Pashka e gushtit, sepse kjo e kremte e
Presidenti Moisiu madhe i falet , i lutet Virgjëreshës Mari, nënës
duke ndezur një qiri së nënave që lindi Shpëtimtarin dhe Udhë-
në kishën e Manastirit rrëfyesin e jetës sonë.
Sotiraq Mishaxhiu

Kur i këndojmë Zotit, ndihemi shpirtërisht pranë Tij

Kujtdo që ka ndjekur shërbesat e
se dielës dhe të festave të tjera të
Kishës sonë nuk mund të mos i ke-
të rënë në sy kori brilant i Kishës
së Ungjillëzimit në Tiranë. Nën
drejtimin e z.Milto Vako, Artist i
Merituar, për shumë vite me radhë
ka kumbuar zëri i këngëtarëve pro-
fesionistë, të cilët e bëjnë atmosfe-
rën gjatë Liturgjisë Hyjnore edhe
më shpirtërore. Në një intervistë
me z.Vako ne përpiqemi të zbuloj-
më disa nga të veçantat e këtij kori
dhe projektet për të ardhmen.
Z.Milto, prej më shumë se 10 vjet
drejtoni korin profesionist të
Kishës Katedrale të Tiranës. A
mund të na tregoni diçka për filli-
met e këtij kori dhe disa nga mo-
mentet më të spikatura ndër vite?
Nuk mund të harroj kurrë atë që e
ka krijuar këtë kor, profesor Dhi-
mitër Bedulin, i cili ishte me të vër-
tetë jo vetëm një teolog brilant, por
njëkohësisht edhe një muzikolog
shumë i mirë dhe një njeri dasha-
mirës. Nën kujdesin e tij u theme-
lua ky kor menjëherë me hapjen e
Kishës, pas rënies së regjimit ko-
munist. Për një periudhë këtë kor
e drejtoi Eno Koço dhe për pak ko-
hë e pati në ngarkim z.Petrika Tra-
ko. Pak më vonë erdha unë në drej-
timin e këtij kori, sepse më shtynte
jo vetëm pasioni i profesionit, por
njëkohësisht doja t’u shërbeja be-
simtarëve. Kori ka një rëndësi të
jashtëzakonshme. Shumë njerëz që
Kori i Kishës “Ungjillëzimi i Hyjlindëses”
kanë ardhur në kishë na kanë dë-
gjuar me vëmendje, madje ata
këndojnë bashkë me ne. Të gjithë
i këndojmë Zotit dhe me këngë
lavdërimi ndihemi shpirtërisht
pranë Tij. Në fillim kori kishte një
përbërje modeste, por tani ka ma-
rrë një pamje shumë të mirë në
drejtim të formimit dhe mënyrës
së të kënduarit. Ne përpiqemi të kë-
ndojmë më piano, për të qenë një
atmosferë më shpirtërore dhe më
e këndshme për të gjithë besimta-
rët. Por nuk dua të harroj edhe një
fakt shumë të rëndësishëm që ky
kor ekziston në saje të Kryepisko-
pit Anastas, i cili ka treguar një kuj-
des të jashtëzakonshëm dhe një
trajtim shumë të mirë për ne.
Na tregoni diçka për përbërjen
e korit…
Kori është miks dhe bëjnë pjesë
anëtarë nga të tre ansamblet krye-
sore të Shqipërisë. Kanë qenë tre
ansamble në vendin tonë: Teatri i
Operës, Kori i Ushtrisë dhe i Ansa-
blit Shtetëror, dhe ai i Akademisë
së Arteve. Pra kuptohet që kemi të
bëjmë me profesionistë, por duhet
punuar edhe më shumë në drejtim
të ndërgjegjësimit të krijimit të një
disipline artistike akoma dhe më
të madhe, në mënyrë që të jemi më
të gatshëm për ta bërë edhe më të
mirë shërbimin në kishë, se është
kishë dhe mbi të gjitha duhet të
ketë disiplinë.
(vijon në faqen 4)
4 NGJALLJA SHTATOR 2005

Ata që punuan për Kishën tonë Kalendari i

Drita e besimit nuk u shua
Në Malëshovë të Beratit, familja
Papa ndër vite është shquar për
ndjenjë të lartë fetare. Anastas
Dhimitër Papa lindi më 1908. Në
këtë familje dhe qysh fëmijë u
mbrujt me dashurinë për Krishtin
dhe Kishën. Prindërit i vdiqën dhe
e lanë jetim në vitet e para të jetës.
Gjyshi i tij, Kristo Papa, që ishte
bir prifti, e rriti me dashuri e për-
kujdesje të veçantë. Anastasi u da-
llua në përkushtimin ndaj mësimeve
në shkollë dhe veçanërisht ndaj
fjalës së Perëndisë. Kështu u rrit
një lastar i fuqishëm dhe u bë pemë
për fryte të mbara. Duke parë zellin
e veçantë ndaj besimit orthodhoks,
bashkëfshatarët e Malëshovës e
propozuan Anastas Papën për t’u
bërë bari i tyre dhe shërbëtor i Ki-
shës dhe ai pranoi me gjithë shpirt.
Pasi u përgatit në Manastirin e
Ardenicës më 1935, u hirotonis në
prift. Atë Anastasi filloi me zell
shërbimin ndaj kishës në Malë-
shovë. Drita e besimit u ndez e
mbarë. Në fshat punon vetëm dy
vjet, pasi Mitropoliti i Beratit, du-
ke parë vetitë e tij shembullore, e
tërhoqi për të shërbyer në qytetin
e Beratit. Por edhe këtu nuk punoi
gjatë, sepse shërbimi ndaj Kishës
e thirri në një vend tjetër.
Më 1940 atë Anastas Papa fi-
llon të shërbejë në kishat e Kava-
jës. Në këtë qytet prifti i respektuar
nga Malëshova shërbeu plot 27
vjet. Bariu i grigjës u dallua shumë
shpejt si njeri i kompletuar, me një
besim që rrezatonte dritë kudo, për
zërin melodioz e përpikërinë në
kryerjen e shërbesave.
Orteku ateist gjëmëmadh i vitit
1967 erdhi furishëm edhe në Kava-
jë. Ikonom Anastas Papa nuk pra-
noi të dorëzonte veshjet dhe librat
e shenjtë, por shpejt provoi se ishte
këmbëngulje pa përfitim. Në këtë
kohë nga shqetësimi i plas një he-
moragji e rëndë gjaku nga hundët
dhe për shumë kohë u mbyll në
shtëpi e nuk mundi të dalë në qytet.
Shumë besimtarë të devotshëm i
vinin “gjoja” për të pyetur për shë-
ndetin. Ikonom Anastasi kryente
shërbesa: pagëzime, kurorëzime,
efqeli, ajazmë, përshpirtje etj. Kë-
shtu kleriku nuk u nda prej grigjës.
Por edhe grigja nuk u nda prej tij.
Gjithçka bëhej në fshehtësi e për-
mes lutjeve të nxehta. Atë Anastas
Papa rriti dhe edukoi si besimtare
Liturgjive Hyjnore,
TETOR 2005
edhe katër vajzat e tij të dashura:
Llambrininë, Viktorinë, Valenti- 1 E Shtunë + Mbrojtja e
nën dhe Elisavetën. Ato u bënë vaj- Hyjlind. Ap. Anania. Joan
za, nëna dhe sot gjyshe shembullo- Kukuzeli. Roman melod.
re, që u martuan në Elbasan dhe u
gëzuan me gjithë bollëkun e Perë- 2 E DIEL
ndisë. Ato janë sot besimtare të + 2 LLUKAIT. Hierod.
denja të kishës së qytetit të Elba- Qipriani e dëshg. Justina.
sanit dhe qytetare të nderuara me Dësh. i ri Jorgji.
besim të plotë që rrezaton në nipër 8 E Shtunë + Oshg.
e mbesa dhe në qytetarët e tjerë. Pelagjia, Taisia. Dëshg.
Në vitin 1975 ikonom Anastasi Pelagjia. Oshd. Ignati i ri.
erdhi pranë vajzave të tij, pasi
kishte nevojë që ato t’i shërbenin. 9 E DIEL
Pishtari i gjallë i dritës së Krishtit + 3 LLUKAIT. Ap.
nuk pushoi së ndrituri. Në Elbasan Jakovi, bir i Alfeut.
tek njerëz shpresëtarë nisi të pro- Abrahami e Loti, të
pogandonte fshehurazi besimin për Drejtë.
të ndriçuar shpirtrat e errësuara nga 15 E Shtunë + Hierod. Lu-
hija e propagandës ateiste. Vajzat kiani. Osh. Savini. Omol.
e tij sot shprehin amanetin e tij: Varsi. Osh. Efthimi i ri.
“Mos vdeksha pa meshuar edhe një
herë në kishë dhe pa lexuar me zë 16 E DIEL
të lartë Ungjillin në shenjtërore”. + 4 LLUKAIT. E ETËR.
Dhe ky amanet mbeti i pareali- SIN. VII EK. Dësh.
zuar këtu në tokë. Besojmë se u Longini kr/qindëshi.
realizua në qiell. Ikonom Anastas
18 E Martë + Ap. e
Papa fjeti më 2 mars 1981. Perë-
Ungjillor Llukai. Dësh.
ndia gjithnjë zbaton planet e Tij të
Marini. Oshg. Efrosina
shenjta, që ne njerëzit nuk do të
arrijmë t’i kuptojmë kurrë. Drita e baresha.
besimit nuk shuhet asnjëherë. Ajo 20 E Enjte + Dëshm.
transmetohet në shpirtrat e besimta- Artemi. Oshg. Matrona.
rëve e mirë, e bukur, e pavdekshme. Osh. Gjerasimi në
I përjetshëm qoftë kujtimi i aty- Kefaloni.
re që jetuan e punuan për Kishën 22 E shtunë + Averki i
dh e përhapën besimin e Krishtit. Jerapojës. Eulali i
At Stavri Çipi Lapithit. Osh. Rufi. Osh.
Loti.

Kur i këndojmë Zotit, ndihemi shpirtërisht pranë Tij 23 E DIEL

(vijon nga faqja 3)
Me çfarë vështirësish jeni nde-
shur gjatë punës suaj?
Siç e di unë nga greqishtja e vjetër
kor do të thotë një bashkim dhe ko-
mbinim zërash në një ansabël, në
një fuzion të përbashkët. Pikërisht
këtu has edhe vështirësitë. Kur çdo
njeri përpiqet të këndojë në mëny-
rë individuale unë e ndërgjegjësoj
që në Kishë nuk ka individualitet,
por bashkim. Të gjithë për një dhe
një për të gjithë, pra për Zotin.
A mendoni se kori ka nevojë
tashmë për një rifreskim me
elementë të rinj?
Po, ka nevojë. E kam menduar që
të rifreskohet, sepse nuk mund të
jemi ne përherë duke filluar që nga
unë. Por është edhe pak e vështirë
për të gjetur elementë të mirë. Unë
jam profesor në Akademinë e Arte-
ve dhe kam bërë përpjekje që të
marr disa studentë dhe t’i afroj...
Nuk është e rastit që edhe Joli Na-
no, ish-nxënësja ime, po drejton
me shumë sukses korin e rinisë
orthodhokse. Ajo është një diri-
gjente shumë e mirë.
Edhe pse në një moshë të vjetër
ju shikojmë të punoni me shumë
pasion. Edhe sa do të vazhdojë
z.Milto Vako të drejtojë korin?
Thonë që dirigjentët vdesin në
skenë. Kështu që dëshira ime është
që të punoj sa të më mbajnë kë-
mbët dhe sa të më ndihmojë dhe
të më japë shëndet Zoti.
Bisedoi Isidor Koti
+ 6 LLUKAIT. Jakovi i
Jerusalemit, vëlla i Krishtit.
Ignati i Kon/pojës.
26 E Mërkurë + * Dëshm.
Dhimitër Mirovliti. Dësh.
Artemidhori e Vasili.
29 E shtunë + Oshdg.
Anastasia e Romës. Osh.
Abrami, Maria.
30 E DIEL
+ 5 LLUKAIT. Ap.
Kleopa, Justi, Artemai
nga të 70.
SHTATOR 2005
Manastiri i Shën Vlashit, Durrës
Seminar për kampet e fëmijëve
Nga datat 9 -10 gusht,
në mjediset e Manastirit të
Shën Vlashit, koordinatoret
e Zyrës së Fëmijëve të Ki-
shës organizuan një takim
pune me të gjithë ata (kate-
kistë, studentë të Akade-
misë Teologjike e të rinj të
qendrave rinore), të cilët do
të punojnë për organizimin
e kampeve të fëmijëve në
gjithë vendin.
Rreth 50 vetë ishin
mbledhur nga zona të ndry-
shme, për të mësuar se cila
do të ishte tema dhe akti-
vitetet e ndryshme që do të
zhvilloheshin në këto kam-
pe. Tema për këtë vit ishte
“Paravolitë e Krishtit”. Në-
përmjet mësimeve të ndry-
shme mbi paravolitë ata do
t’u japin fëmijëve mundë-
sinë të mësojnë më tepër
rreth Perëndisë dhe mësi-
meve të Tij. Për këtë, këta
të rinj u pajisën me një ma-
terial në lidhje me mësi-
met, dramat dhe këngët të
Veprimtari me edukatoret e kopshteve
Zyra e Përkujdesjes Di-
tore organizoi në fillim të
shtatorit një seminar me të
gjitha edukatoret që punoj-
në në kopshtet e ngritura
nga Kisha jonë. Tema e kë-
tij seminari ishte: “Aspekte
të zhvillimit të gjuhës, të të
folurit, komunikimit dhe sje-
lljes tek fëmijët në përgji-
thësi dhe ata të moshës pa-
rashkollore në veçanti”. I
ftuar për të refereruar ishte
një nga specialistët më të
mirë të kësaj fushe në ve-
ndin tonë, logopedisti Spi-
ro Saqellari.
Qëllimi i kësaj veprim-
tarie ishte sensibilizimi për
ekzistencën e këtyre proble-
meve, pasi në vendin tonë
nuk dihet ende rëndësia e
trajtimit ose rehabilitimit
paramedikal. Njohjes së edu-
katoreve me këtë fenomen
dhe mënyrës së trajtimit të
cilat ishin të lidhura me
njëra - tjetrën. Ata demon-
struan lojëra të ndryshme,
të cilat do t’i kryenin me fë-
mijët gjatë kohës së kampit
dhe bënë një shembull të
punëdores, që çdo fëmijë
do të bëjë në kamp.
Punimet e vetë fëmijë-
ve dhe libri “Paravolitë e
Krishtit” (i cili përmban pa-
ravoli të ndryshme të sho-
qëruara me ikonat përkatë-
se) do t’i jepen çdo fëmije
si një kujtim nga kampi.
Në këtë takim patëm be-
tij i jepet prioritet pasi edu-
katoret janë personat e dytë
pas prindërve të cilët janë në
kontakt me fëmijët dhe e ka-
pin problemin herët duke
kontribuar në zgjidhjen e tij.
“Edukatoret kanë të drej-
tën për të komunikuar me
prindin dhe për t’i thënë se
çfarë nuk shkon tek fëmija.
Qëllimi i seminarit është të
aftësohen edukatoret dhe të
dinë që ka edhe shërbime
të tjera paramedikale si për
aftësitë konjitive ashtu edhe
për zhvillimin gjuhësor, i
cili është një problem i rë-
ndësishëm dhe shumë i do-
mosdoshëm i jetës së njeri-
ut”- tha për gazetën trajnu-
esi i seminarit z. Saqellari.
Në Shqipëri ka shumë
njerëz që nuk e kuptojnë
termin logopedi. Vendi ynë,
si çdo vend tjetër ka pasur
dhe do të ketë gjithmonë
NGJALLJA
kimin të kishim midis nesh
dhe Kryepiskopin Anastas,
i cili në fjalën e tij theksoi
rëndësinë e punës që këta
të rinj do të zhvillonin. Ai i
nxiti ata për të punuar me
durim dhe dashuri me fë-
mijët dhe t’i luten Zotit t’i
japë forcë për të vazhduar
punën në vreshtin e Tij. Ai
tregon dashurinë dhe kuj-
desin e tij për fëmijët, duke
mbështetur aktivitete të
ndryshme për ta.
Gabriela Bezhani
fëmijë të tillë, për arsye or-
ganike, për arsye se si fëmi-
ja i merr stimujt e jashtëm
nga prindërit.
“E kam mirëpritur rastin
që më është dhënë nga Ki-
sha, pikësëpari pasi eduka-
toret kanë çfarë të mësojnë,
pasi kanë një jetë që me-
rren me fëmijët. Niveli i edu-
katoreve është shumë i mi-
rë, sepse kanë vizion profe-
sional” - pohoi logopedisti.
Seminari ishte i dobi-
shëm dhe praktik. Proble-
me si dhuna, agresiviteti etj.
mund të reduktohen nga
qëndrimi i edukatoreve
ndaj këtij problemi, i cili
është vendimtar për shë-
ndetin mendor të fëmijës.
Në këtë veprimtari morën
pjesë 50 edukatoret e 13
kopshteve që ka ngritur Ki-
sha jonë në të gjithë vendin.
I.Koti
Izrael
Kamping ndërkombëtar
“Feja dhe jeta publike”
Kampingjet ndërko-
mbëtare mbi fenë dhe jetën
publike janë veprimtari të
cilat organizohen çdo vit në
vende të ndryshme të botës.
Për të gjithë pjesëmarrësit
ofrojnë mundësi që të zhvi-
llojnë dhe të gjejnë rrugë
të reja për tolerancë e plu-
ralizëm, duke qëndruar të
përkushtuar në traditat dhe
identitetin e tyre fetar.
Këtë vit, një kamp i tillë
u zhvillua në tokën e shenj-
të të Jerusalemit, nga 3-15
korrik. Për të gjithë pjesë-
marrësit ishte një shkollë e
vërtetë, ku mësuam e përje-
tuam shumë gjëra e sido-
mos një përvojë e paharru-
eshme pasi vizituam qyte-
tin e shenjtë, vendin ku
kishte ecur Zoti Ynë Jisu
Krisht.
Shqipëria në këtë akti-
vitet u përfaqësua nga tre
përfaqësues të besimeve të
ndryshme.
Qëllimi kryesor i kam-
pingut ose më mirë shkollë
verore, ishte që të ndërgje-
gjësonte pjesëmarrësit për
tolerancën ndaj besimeve
të tjera fetare dhe gjitha-
shtu ndaj njerëzve, të cilët
i shohim të ndryshëm nga
vetja jonë. Duke u bazuar
në këtë, të kuptonim ten-
sionin që shfaqet midis
botës sekulare dhe asaj fe-
tare, duke studiuar pikë-
sëpari veten dhe shoqërinë.
Nëse dëshirojmë që të ndë-
rtojmë një shoqëri të vërte-
të civile, e cila të jetë e për-
kushtuar ndaj tolerancës
dhe pluralizmit, duhet që të
5
thellohemi më tepër në tra-
ditat fetare, si dhe të pra-
ktikojmë me sinqeritet be-
simin. Është e nevojshme
që orientimet politike e ato
sociale duhet të zhvillohen
në atë mënyrë ku të jenë të
përfshira traditat e besime-
ve të ndryshme dhe pikë-
pamjet e tyre në forma të
reja dhe krijuese duke ruaj-
tur identitetin e tyre.
Programi përfshinte te-
ma të ndryshme si feja e je-
ta publike, feja, naciona-
lizmi e fondamentalizmi,
dilemat bashkëkohore, e shu-
më të tjera. Këto tema u
mbajtën nga profesorë të
Universitetit të Bostonit,
Yale, të Sarajevës.
Gjithashtu, organizato-
rët e veprimtarisë mbasdite
organizonin takime e vizita
të ndryshme me përfaqë-
sues të komuniteteve të
ndryshme fetare.
Për pjesëmarrësit mbe-
tën të paharrueshme vizita
në Kishën e shenjtë të va-
rrit të Zotit tonë Jisu Krisht,
vizita në Kishën e Hyjli-
ndëses në Nazaret, e shumë
vende të tjera të shenjta për
besimet e tjera. Jerusalemi
është i vetmi vend në botë,
ku vende të shenjta për të
tri besimet monoteiste
ndodhen kaq afër.
Një falënderim i veça-
ntë i drejtohet USAID dhe
Word Learning, të cilët bë-
në të mundur pjesëmarrjen
e përfaqësuesve të vendit
tonë në këtë aktivitet.
Marina Marini
6 NGJALLJA
NIKOLLA, BIR I ONUFRIT DHE JO I ONUFËR QIPRIOTIT
Nga Mustafa Arapi
piktor, restaurator
Artikulli merr shkas nga shkri-
mi i z. Hasan Nallbani: “Pikturat
mesjetare dhe piktorët në kishat e
kalasë së qytetit të Beratit”, e kum-
tuar në simpoziumin “2000 vjet art
dhe kulturë kishtare në Shqipëri”,
organizuar në Tiranë nga Kisha Or-
thodhokse Autoqefale e Shqipëri-
së”, në vitin 2000. Ai ka për qëllim:
Nëpërmjet të dhënave të reja të
kundërshtojë argumentet se Nikolla
Onufri është bir i Onufër Qipriotit
dhe jo i Onufrit, mjeshtrit të madh.
Krahas argumenteve që do të pa-
raqes, sigurisht që do të sjell të
dhëna të reja për ikonografin
Onufër Qiprioti.
“Krishti Pantokrator “ e punuar nga Onufri
Siç dihet, kur flasim për sheku-
llin XVI, kemi parasysh elitën e
piktorëve të asaj kohe, e përbërë
prej Onufrit, Nikolla Onufrit dhe
Onufër Qipriotit. Që të tre kontri-
buan në themelimin e Shkollës së
Beratit. Autori në fjalë bën pyet-
jen: “Nga vjen Qiprioti dhe çfarë
tradite përfaqëson?” dhe në vazh-
dim nuk jep asnjë të dhënë për pre-
jardhjen e tij, si dhe vendin ku u
formua si ikonograf, duke arritur
në konkluzionin, se Nikolla është
bir i Onufër Qipriotit.
“Jam bir i Onufrit” - Nikolla e
shkruan në dy mbishkrime të lëna
- Debat shkencor për ikonografinë-
në afresket e kishës “Shën Mari
Vllaherna” në Berat dhe tjetrën
mbrapa një ikone… Për këtë stu-
diuesi Theofan Popa shkruan:
“Në verën e vitit 1956, ekspe-
dita e Institutit të Shkencave, zbu-
loi në Berat (në kishën shumë të
moçme të Shën Marisë Vllaherna)
një mbishkrim që na bën të njohim
Nikollën si bir të Onufrit me këto
fjalë, “… dhe piktori Nikolla, bir i
Onufrit, viti 1578”. Me këtë rast
piktori Nikolla për herë të parë ide-
ntifikohet si bir i Onufrit” (Th. Po-
pa, “Piktorët mesjetarë shqiptarë”).
Për mbishkrimin e dytë: “Në
verën e vitit 1960, na u dha rasti të
deshifrojmë në Berat, në kishën e
Vllahernës, mbrapa një ikone të
Shën Marisë, një mbishkrim auto-
graf të Nikollës me nënshkrimin e
“Krishti Pantokrator” e punuar nga Onufër Qiprioti
tij: … Nikolla i Onufrit. Pranë nën-
shkrimit, Nikolla kishte vizatuar
edhe një skicë shenjtori”. (Th. Po-
pa, “Onufri, ikonograf i shquar
shqiptar”).
Në lidhje me këtë çështje, në
artikullin tim të botuar më parë në
revistën “Monumentet” viti 2004,
kam deklaruar se sipas një shkrimi
të botuar në guidën “Byzantine
Museum Holy See of Paphos) 1987
Kochlias Publications Nikosia, se:
“Më 1571, kur Qiproja pushtohet
nga turqit, shumë prej ikonografë-
ve vendas si, Joan Qiprioti ose Onu-
fër Qiprioti, largohen nga vendi
dhe vendosen në Venedik apo në
vende të tjera, ku shtypja ishte më
e pakët”. Në këtë vit, mundet të ke-
të qenë një piktor i ri rreth të njëze-
tave, i paformuar dhe i panjohur
“Krishti Pantokrator” e punuar nga Nikolla Onufri
SHTATOR 2005
në Qipro. Sipas një korrespondence
me shkrim që kam pasur me De-
partamentin e Antikitetit të Niko-
sias, si dhe me studiues të kësaj fu-
she, thuhet, se vepra të këtij autori
nuk gjenden në Qipro. Pas largi-
mit, Qiprioti mundet të jetë vendo-
sur në Venecia apo në ndonjë qytet
si Firence ose Siena. Pas njëzet
vjetësh qëndrimi në Itali, e pikërisht
në vitin 1591, ai shfaqet në kalanë
e Beratit me mbishkrimin e lënë në
afreskun e mureve të kishës “Shën
Kolli”, të kalasë së Beratit dhe ky
mundet të ketë qenë viti kur Qipri-
oti të jetë takuar dhe me Nikolla
Onufrin dhe ky i fundit kishte pik-
turuar më 1578 afresket e kishës
“Shën Mari Vllaherna” në kalanë
e Beratit e pikërisht 13 vjet më parë
se Qiprioti të pikturonte kishën që
përmendëm më sipër. Duke përfi-
tuar nga këto datime, si dhe ajo e
vitit 1554 (mbishkrim i fundit të
lënë prej mjeshtrit të madh Onufri,
në kishën “Shën e Premte) të fsha-
tit Valsh të rrethit të Elbasanit), del
qartë se Nikolla ka qenë duke stu-
diuar e punuar pranë Onufrit, të
atit, ndërsa Qiprioti i ardhur në
vitin 1591 në Berat, mundet të mos
ta ketë arritur mjeshtrin e madh
Onufri. Kështu që Qiprioti, nuk ka
punuar nën drejtimin e tij, por
është influencuar prej tij.
(Vijon në numrin e ardhshëm)
SHTATOR 2005 NGJALLJA 7

Kampingjet rinore - një traditë e re dhe e bukur

- 10 vjet nga kampingu i parë me të rinj orthodhoksë, në Manastirin e Shën Kozmait, Kolkodas -
10 vjet më parë, në territorin e Manastirit të Shën Kozmait, në
Kolkondas, u hap kampingu i parë i rinisë orthodhokse. Ishte nisja e
një tradite të re dhe të bukur, e cila do të pasurohej e zgjerohej vit pas
viti. Ai u organizua me nismën dhe fondet e siguruara nga Kryepiskopi
Anastas, dhe përbëhej nga 37 studentë. Gjithashtu, në kuadrin e binja-
këzimit me kampingje homologe edhe disa të rinj nga Greqia. Veçoria
e këtij kampingu të parë ishte se përveç shërbesave dhe zbavitjes ai
përfshinte në program edhe ndihmesën e të rinjve për largimin e
dherave të aluvioneve që kishin mbuluar muret e manastirit.
Vitin që pasoi, më 1996, u organizuan dy kampingje: një për vajzat
në Skrofotinë dhe tjetri në Zvërnec të Vlorës. Më pas nisën funk-
sionimin edhe kampi i Shën Joan Vladimirit në Elbasan, ata të
Vithkuqit, Voskopojës etj., në Korçë, të Glikomilit dhe Shën Gjergjit
në Gjirokastër etj. Të rinjtë që marrin pjesë në to paguajnë një shumë
simbolike, ndërsa gjithë shpenzimet e tjera mbulohen nga Kisha.
Nga viti në vit është shtuar edhe numri i pjesëmarrësve në
këto veprimtari të bukura dhe edukative, të ndarë sipas grupmoshave,
duke arritur në mbi 1600 të rinj, si dhe është pasuruar mjaft programi
shpirtëror dhe edukativ i tyre.
Gjithashtu, kampingje janë organizuar nga Kisha jonë edhe në
Kosovë, si vazhdim i kontributit për të ardhurit e vitit 1999, si dhe
janë organizuar kampingje ditore në qytete e fshatra, për t’u ofruar
fëmijëve një mundësi më shumë për të kaluar këndshëm pushimet
verore.

Kampingu “Ngjallja e Krishtit”, Voskopojë 2005

Kosovë - Ripërtëritje e përvitshme e një
bashkëpunimi vëllazëror
24 të rinj nga zona të
ndryshme të Shqipërisë,
studentë dhe ish-studentë
të Akademisë Teologjike
më 15 qershor udhëtuam
drejt Kosovës dhe u vendo-
sëm në qytetin e vogël të
Malishevës. Të nesërmen
morëm pjesë në festën e
Çlirimit të saj. Dita tjetër
ishte e mbushur me takime
të shumta me bashkëpunë-
torët tanë kosovarë (mësu-
es të shkollave, ku do të zhvi-
llonim kampin), si dhe me
fëmijët e fshatit Carallukë,
për të cilët kemi organizuar
kamp tre vitet e shkuara.
Prania jonë në një qytet
të vogël si Malisheva ishte
e pamundur që të mos vihej
re. Njerëz të ndryshëm në
rrugë na përshëndetnin, na
pyetnin nga ishim dhe pse
ndodheshim atje. Kështu
ata mësuan që ne ishim të
rinj nga Kisha Orthodho-
kse Autoqefale e Shqipëri-
së dhe ishim atje për të or-
ganizuar kamping me fëmi-
jët kosovarë. Nga një më-
sues i shkollës “Ibrahim
Mazreku” në Malishevë na
u bë një ftesë për të organi-
zuar diçka edhe me fëmijët
e shkollës së tyre. Pranuam
me kënaqësi dhe një mba-
sdite argëtuam rreth 200
fëmijë të kësaj shkolle.
Mëngjesi i 18 qershorit
shënoi dhe fillimin e ka-
mpeve tona atje. Kampi në
shkollën “Naim Frashëri”
në Banjë mbante emrin
“Shpresa” ndërsa grupet
mbanin emrat e virtyteve si
paqja, mirësia, falënderi-
mi, respekti, besnikëria, fa-
lja, dashuria etj. Po në këtë
periudhë u zhvillua edhe
kampi me fëmijët e shkollës
në Begaj, i cili mbante em-
rin “Miqësia”. Nëpërmjet
kampit lindi një miqësi e
re. U bëmë miq me banorët
në Begaj, me mësues të kë-
saj shkolle dhe padyshim
me fëmijët. Ditët e kampit
ishin të mbushura me lojëra
zbavitëse, këngë, punëdo-
re, biseda në grupe, zhvi-
llim talentesh, lojëra olimpi-
ke etj. Kampi u kurorëzua
me një festë së bashku. Fë-
mijët të përgatitur në grupe
dhe të drejtuar nga drejtue-
sit e grupeve të tyre dhanë
një program të shkurtër
artistik me këngë, valle e
humor për mësuesit, pri-
ndërit dhe miqtë e tyre. Pas
festimit me të 700 fëmijët
pjesëmarrës në kamp, fe-
stuam me të gjithë bashkë-
punëtorët tanë. Z. Nathan
Hoppe shprehu falënderi-
met në emër të grupit tonë
për ftesën, mikpritjen dhe
bashkëpunimin e sukses-
shëm që patëm. Më pas
drejtori z. Ali Bushala shpre-
hu falënderimet dhe mirë-
njohjet në emër të fëmijë-
ve, prindërve dhe mësues-
ve të kësaj shkolle dhe na
dha një fletë mirënjohjeje,
për bashkëpunimin, thelli-
min e miqësisë dhe për
ndihmesën e ofruar. Ai na
ftoi sërish për një bashkë-
punim të ri vitin tjetër.
Gabriela Bezhani
“Krishti në jetën tonë”
Me bekimin e Hirësisë
së Tij, Joanit, në Mitropo-
linë e Shenjtë të Korçës u
zhvillua kampingu rinor
“Ngjallja e Krishtit”, pranë
manastirit të Shën Joan
Prodhromit në Voskopojë.
Nga data 16 deri më 23
korrik u zhvillua kampingu
i vajzave, ku morën pjesë
25 vetë, pjesa më e madhe
e të cilave vinin për herë të
parë.
Ndërsa kampi i djemve
u zhvillua nga data 23 deri
më 30 korrik dhe pati një
pjesëmarrje prej 35 perso-
nash gjithsej, 29 prej të
cilëve ishin kampistë të
moshës 13 deri 16 vjeç.
Në të dy kampet ndih-
muan studentët e Akademi-
së Teologjike “Ngjallja e
Krishtit”, Shën Vlash.
Tema qendrore e këtij
kampingu ishte: “Krishti
në jetën tonë”. Temat krye-
sore, të cilat u zhvilluan
ishin të përqendruara në
paravoli të marra nga Un-
gjilli. Gjithashtu për pjesë-
marrësit në kamping u
zhvillua një cikël katekiz-
mi, ku u fol mbi Simbolin
e Besimit, kreshmën, shenj-
torët, ikonat, lutjen dhe
misteret. Të dy kampingjet,
si i vajzave dhe ai i djemve,
patën një program të ngje-
shur me lojëra dhe aktivite-
te të shumta e të larmishme
argëtuese, si edhe ekskur-
sione ne vendet piktoreske
të zonës. U vizituan e u pre-
zantuan kishat e fshatit, të
cilat mbartin vlera të shu-
mta fetare, historike dhe
kulturore e kombëtare.
Në kampin e djemve, në
datën 25 korrik, ditën e kre-
mtimit të Shën Anës, e cila
korrespondon me ditën e
fronëzimit të Mitropolitit të
Korçës, Hirësisë së Tij,
Imzot Joanit, kampistët
vijon në faqen 8)
8 NGJALLJA
Kampingu i Shën Gjergjit Çukë, Sarandë
Rinia Orthodhokse - e tashmja dhe e ardhmja e Kishës
Pamje
nga
aktivitete
të ndryshme
gjatë
kampingut
Jo larg nga Butrinti, i njohur për
gjurmët e krishterimit të hershëm
në vendin tonë, në veri të tij, mes
detit Jon dhe liqenit të Butrintit,
mbi një kodër pranë Çukës, ngrihet
një tjetër qendër e madhe shpirtë-
rore, edukuese dhe historike e
shek. XVII, Manastiri i Shën Gjer-
gjit. Aty është ngritur prej disa vje-
tësh një kamping lokal. Ideja dhe
përpjekja për organizimin e ka-
mpeve verore të Kishës sonë, janë
nisma dhe të financuara nga Krye-
piskopi Anastas, i cili ka theksuar
vazhdimisht se “Rinia orthodho-
kse nuk është vetëm e ardhmja e
Kishës, por edhe tashmja e saj.”
dhe kujdeset për jetën e rinisë edhe
nëpërmjet këtyre kampeve, duke i
parë ato si përvoja formuese shpir-
tërore, edukuese dhe kulturore.
Nga programi i kampit
Koha e zgjimit i linte shumë
shpejt vend fizkulturës. Disa xhiro
rreth e përqark fushës së futbollit
si dhe ushtrime të ndryshmë fizike,
ishin të mjaftueshme për të shku-
ndur gramin më të fundit të gjumit.
Shërbesa e Mëngjesit na mbli-
dhte çdo mëngjes në kishën e vje-
tër të manastirit për të falënderuar
Perëndinë për ditën e re dhe për të
marrë prej Tij bekimet e kësaj dite
që nis. Dita liturgjike në kamp për-
fshinte edhe Shërbesën e Mbrëmë-
sores. Përveç ambientit të kishës,
për paraklise dhe Himnin Akathist
përdorej gjithashtu edhe vendi për-
para kryqit të bardhë metalik, lar-
tuar në kodrën e manastirit, disa
metra larg mureve të tij. Momentet
adhuruese arrinin majën me Litur-
gjitë Hyjnore.
Pushimi dhe argëtimi
Vendi ku ishim përveç hireve të
pasura shpirtërore që rrezatonte,
kishte edhe një bukuri natyrore mah-
nitëse. Jo larg kampit, gjendej pla-
zhi, një tjetër dhuratë e Perëndisë
për ditët e nxehta të verës. Koha e
argëtimit përfshinte edhe zhvillimin
e konkurseve me pyetje nga besimi
dhe shkenca të ndryshme, të cilat
vetë grupet i përgatitnin për njëri-
tjetrin, për t’u vënë më pas në çdo
darkë në një garë të vërtetë dijesh
dhe njohurish.
Mbasditja hapej me aktivitetet
sportive, kampionatin e futbollit,
volejbollit, shahut, etj., në përfu-
ndim të të cilave pati edhe fitues
me çmime. Në programin sportiv
Aristidhi, dëshmor (13 shtator)
Pranohet me rezerva, sepse mu-
ngon në Agjeologjitë e vjetra. Bë-
het fjalë për të njohurin që nga she-
kujt e parë, apologjetin Aristidh, të
njohur vetëm si shkrues i Apologji-
së drejtuar Perandorit Antonin
(138-161).
Për të flet tërthorazi vetëm Eu-
sebi (Historia Kishtare 4,3,3) dhe
shën Jeronimi, që kremtohet më15
qershor (De viris illust.,20). Kështu
mbetën në hije jeta dhe vdekja e
tij, që do të ishte martirike, për-
derisa bashkërenditet me martirët.
Vepra e tij u zbulua vetëm në
fund të shek. XIX. Nga shek. IV u
lexua gjerë e gjatë, siç vërtetohet
nga përkthimet e tij në gjuhët e
vjetra. Për më tepër, një ligjëratë
në jetëshkrimin e shën Joasafit (26
gusht), përbën përmbledhje dhe
përpunim të Apologjisë.
Madje, disa teza të saj i adop-
të kampit vend të veçantë zunë
kursi i notit dhe olimpiada me lojë-
ra të ndryshme popullore dhe me
garën e maratonës. Në ditën e fu-
ndit të kampit secili grup prezantoi
krijimin e tij me këngë dhe skeçe.
Në programin argëtues të ka-
mpit ishte edhe ekskursioni në qy-
tetin antik të Butrintit.
Në punën krijuese të dorës ka-
mpistët u njohën dhe praktikuan
bërjen e ikonave, një aktivitet që
tërhoqi vëmendjen dhe interesin
në kamp.
Bisedat shpirtërore të çdo mbrë-
mjeje plotësonin atë pjesë të pro-
gramit që fliste për kujdesin shpir-
tëror të kampistëve.
Korresp. i gazetës “Ngjallja”
tuan pasardhësit. Sidomos mbizo-
tëroi qëndrimi i saj ndaj idhujtarisë
dhe mirëkuptimi i saj i butë -
pararendje e “Fjalës - farë” të shën
Justinit (1 qershor). Vepra letrare,
e shkurtër dhe e thjeshtë, hapet me
lartësimin nëpërmjet krijesës tek
Krijuesi. Më pas, ndan njerëzimin
në idhujtarë, judej dhe të krishterë.
Të parët, në vija të trasha, ndahen
në babilonas (kaldej), adhurues të
yjeve, në grekë, adhuruesit e ep-
sheve dhe në egjiptianë, adhuru-
esit e kafshëve. Në vazhdim,
zhvesh marrëzinë dhe mashtrimin
e politeizmit dhe gjithashtu dobë-
sinë e hebraizmit, të cilin e konsi-
deron të huaj për krishterimin.
Përfundimisht, predikon drejt dhe
thekson përplotësinë dhe pastërti-
në e besimit tonë edhe në dogmë,
edhe në adhurim, si edhe në jetë
(të cilat ishin keqkuptuar dhe
SHTATOR 2005
“Krishti
në jetën tonë”
(vijon nga faqja 7)
ndërtuan një kryq. Atë e vendosën
në një pikë të dukshme në faqen e
malit, mbi një shkëmb, duke e
shoqëruar më një litani. Ndërsa në
datën 28 korrik Mitropoliti i Kor-
çës, Imzot Joani, vizitoi kampi-
ngun e djemve. Gjatë vizitës zhvi-
lloi një bisedë me kampistët dhe
më pas qëndroi në drekë. Gjitha-
shtu, në formë pelegrinazhi u zhvi-
llua një ekskursion në fshatin Ship-
skë, në kishën e Shën Nikollës. Po
në këtë ditë u zhvillua dhe takimi i
fundit rreth zjarrit, gjatë të cilit të
rinjtë dhanë përshtypjet e tyre për
kampin, ku edhe u ndanë dhurata.
Ky kamp mbetet përsëri i pre-
feruar për të rinjtë e dioqezës së
Korçës dhe kontribuon ndjeshëm
në rritjen shpirtërore të të rinjve,
si edhe plotëson një pjesë të nevo-
jave shpirtërore të rinisë në këtë
dioqezë. Ndonëse ky kamp ka ende
nevojë për përmirësimin e kush-
teve dhe të mjediseve ai ishte i suk-
sesshëm dhe e arriti qëllimin e tij.
Mihal Sonellari
shpifur nga paganët). Çdo njeri
sigurohet nëse do të studiojë Shkri-
met. Pra përndjekjet janë absolu-
tisht të pavend dhe duhet të ndalo-
hen. Madje, bota mbijeton për hir
të lutjeve të të krishterëve.
Tekste të tjera me emrin e shenj-
tit janë false. Aristidh greqisht do
të thotë “fytyrë e shkëlqyer”
SHTATOR 2005 NGJALLJA 9

Kohët e fundit asistuam në një valë artikujsh negativë ndaj
Kishës Orthodhokse Auoqefale të Shqipërisë. Ato ishin
përqendruar në disa organe shtypi të caktuara dhe u shfaqën
sidomos pas vendimit të Bashkisë së kryeqytetit për t’i akorduar
Kryepiskopit Anastas titullin “Qytetar Nderi” (së bashku me
drejtuesit e komuniteteve të tjera fetare. Fakti se kjo u mbështet
si nga pozita edhe nga opozita, nuk u shkoi për shtat qarqeve
ekstremiste, që shpresonin në një kthim të ditëve të errëta ndaj
Komunitetit Orthodhoks, ndaj u aktivizuan si vegla të
diskredituara si qytetari Nikolla Marku ashtu edhe të tjerë, të
cilët për shkak të keqdashjes së tyre ose të paragjykimeve ateiste
të stilit komunist, botuan lloj-lloj sajesash, sipas stilit “shpif se
diçka do të mbetet”.
Këto sulme gjetën përgjigjen aktive dhe të vendosur si nga
klerikë e teologë ashtu edhe nga besimtarë orthodhoksë. Disa nga
këta artikuj po i botojmë edhe në këtë numër, ndërsa një
përmbledhje më të gjerë të tyre mund të gjeni në adresën e
internetit të Kishës sonë: www.orthodoxalbania.org.

Mashtrimi i opinionit shqiptar nga Nikolla Marku

1. Ditët e fundit, në disa shkri-
me të botuara nga qytetari Nikolla
Marku nga Elbasani, janë hedhur
fyerje dhe shpifje të ulëta ndaj
figurës së Kryepiskopit të Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqi-
përisë, Prof. Dr. Anastasit. Nuk
është hera e parë që ai flet në këtë
mënyrë, ofendimet e shumta të tij
i kemi dëgjuar edhe më parë. Siç
duket, shkaku kryesor që ai rifilloi
të shkruajë, ose e nxitën dhe e po-
rositën për këtë, ishte propozimi që
Kryepiskopit Anastas t’i jepej titu-
lli “Qytetar Nderi i Tiranës”, i cili
do t’u akordohet të katër udhëhe-
qësve të komuniteteve fetare të
Shqipërisë për kontributin e tyre
në ruajtjen e harmonisë fetare. Ndaj
Marku, që është mësuar vetëm të
shpifë, shqetësohet kur sheh vlerë-
simin e drejtë dhe të merituar që i
bëjnë Kryepiskopit tonë jo vetëm
anëtarët e Këshillit Bashkiak, por
edhe nga parti politike dhe perso-
nalitete të shquara të shoqërisë
shqiptare.
Këtu mund të përmendim kon-
sideratat e shprehura nga Partia
Demokratike, Partia Socialiste,
PBDNJ, PDR etj. Kështu, në de-
klaratën e z. Aleksandër Biberaj,
zëdhënës i Partisë Demokratike
për Tiranën thuhej se: “Partia De-
mokratike ka vlerësuar dhe vle-
rëson lart kontributin jashtëzako-
nisht të çmueshëm të Hirësisë së
Tij Janullatos…”, apo në deklari-
min e nënkryetarit PDR, z. Tritan
Shehu, theksohej se Kryepiskopi
Anastas “është një nga figurat më
të shquara që drejton Kishën Or-
thodhokse Autoqefale dhe është
një figurë me vlera të jashtëzakon-
shme”. Gjithashtu, Kryetari i Ko-
mitetit të Kulteve, z. Ilir Kulla, në
prononcimin e tij tha se “Kryepi-
skopi ka një rol të pazëvendësu-
eshëm në ringritjen shpirtërore dhe
fizike të Kishës Autoqefale të
Shqipërisë”. Ky qëndrim u mbajt
edhe nga një pjesë e mirë e shtypit, të mos t’i njihej nga ndonjë trup naliteti dhe vepra e tij janë ato që
si p.sh. në gazetën “Albania” të da- diplomatik apo nga Ministria e e bëjnë të besueshëm dhe të respe-
tës 24 korrik vlerësohet roli i Krye- Jashtme, do t’i kushtonte njeri vë- ktueshëm jo vetëm brenda vendit
piskopit Anastas si një “njeri që ka mendje dhe a do t’i vinin në dispo- tonë, por në të gjithë botën. Prof.
mbjellë paqe dhe besim…, që ka zicion faqe gazetash dhe ekrane Dr. Anastasi është ngjitur në shka-
bërë një punë shumë të mirë, që televizori? llën e episkopit që në vitin 1972
është vlerësuar nga kancelaritë më Një mashtrim të tillë, prej shu- me një eksperiencë dhe kontribut
të larta politike të botës” etj. më kohësh, bën Nikolla Marku, të jashtëzakonshëm në shërbesën
2. Jemi të detyruar t’i bëjmë të duke sharë me një mani të sëmurë e tij. Prej 20 vjetësh ka punuar si
ditur opinionit publik se z. Nikolla dhe me historira të fantazuara Ki- profesor në një nga universitetet
Marku në mënyrë sistematike kër- shën Orthodhokse Autoqefale të kryesore të Greqisë, ku për disa
kon ta mashtrojë atë. Për vite me Shqipërisë dhe kryesinë e saj, e cila vite ka qenë në detyrën e Dekanit
radhë z. Marku mban një maskë është e njohur nga shteti shqiptar të Fakultetit. Për një kohë të gjatë
dhe shan, duke përdorur titullin dhe nga të gjitha kishat e botës. ai ka qenë pjesëmarrës dhe folës
“Atë” dhe titullin “Kryetar i Ki- Madje në dy botimet e fundit të tij kryesor në organizmat evropianë
e botërorë të Këshillave të Kishave
Marku, që është mësuar vetëm të shpifë, shqetësohet kur të këtyre vendeve dhe sot mban
sheh vlerësimin e drejtë dhe të merituar që i bëjnë Kryepiskopit postin e nënkryetarit të Këshillit
tonë jo vetëm anëtarët e Këshillit Bashkiak, por edhe nga parti Evropian të Kishave. Ai është de-
politike dhe personalitete të shquara të shoqërisë shqiptare. koruar me urdhra të ndryshëm nga
universitete të shumta dhe nga in-
shës Orthodhokse Autoqefale Ko- në Gazetën “Sot”, ai quan një stitucione e fondacione të vendeve
mbëtare Shqiptare”, por që të dy Kishë Orthodhokse, në të cilën bën të ndryshme, perëndimore e lindo-
këta titujt janë të gënjeshtërt. pjesë një popullsi prej 10 milionë re, që e bëjnë Kryepiskopin e Shqipë-
ASNJË KISHË ORTHODHOKSE besimtarësh, “Kisha e Satanait” risë, Prof. Dr. Anastasin, një nga fi-
NË BOTË, AS AJO KATOLIKE, dhe Shën Kozmain e Kolkondasit gurat më të njohura dhe më të res-
NUK E NJEH ATË SI PRIFT. “agjent” dhe “shkatërrues i kombit pektuara në të gjithë botën Ortho-
Madje as komunitetet zyrtare feta- shqiptar”, kur dihet që ai është dhe dhokse, por edhe më gjerë. Është
re dhe as shteti zyrtar. Kisha, “kry- ngelet një nga shenjtorët më të një fat dhe nder për Kishën dhe për
etar” i së cilës ai paraqitet, nuk ek- dashur e të nderuar në zonën e My- vendin tonë që t’i përfaqësojë, në
ziston veçse në fantazinë e tij. Shte- zeqesë dhe gjithë Shqipërinë. Kë- botë një personalitet i këtyre për-
ti zyrtar Shqiptar njeh katër komu- shtu pra, shumë lehtë mund të kup- masave, duke ua rritur akoma dhe
nitete tradicionale fetare dhe udhë- tojë çdokush se çfarëdo që prete- më shumë prestigjin.
heqësit e tyre. Një nga këto është ndon dhe çfarëdo që, për një kohë Nuk duam të ndalemi gjatë në
Kisha Orthodhokse Autoqefale e të gjatë thotë dhe shkruan një “prift” arritjet dhe përparimet e Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipë-
Në deklaratën e z. Aleksandër Biberaj, zëdhënës i Partisë risë gjatë periudhës që në krye të
Demokratike për Tiranën thuhej se: “Partia Demokratike ka saj ishte dhe është pikërisht Kryepi-
vlerësuar dhe vlerëson lart kontributin jashtëzakonisht të skopi Anastas, pasi për shumë
çmueshëm të Hirësisë së Tij Janullatos…”. njerëz ato janë jo vetëm të njohura,
por dhe të prekshme. Veprimtaria
Shqipërisë, në të cilën bëjnë pjesë i tillë i rremë, i një “Kishe” të rre- e Kishës është shtrirë si në rindërti-
të gjitha enoritë e Shqipërisë. Nëse më, është gjithashtu edhe vetë i rre- min dhe konsolidimin e strukturave
do të supozonim se do të shfaqej më, produkt i një fantazie të sëmurë. të brendshme të saj, si asaj shpirtë-
dikush si “kryetar” i një partie jo- 3. Ndërsa për figurën, rolin dhe rore ashtu dhe asaj materiale, por
ekzistente me emrin “Partia Ko- punën e jashtëzakonshme të Kry- edhe në veprimtarinë dhe kontri-
mbëtare Demokratike” do t’i ku- episkopit të Kishës Orthodhokse butin e saj në rrafshin shoqëror. U
shtonte njeri vëmendje? Ose dikush Autoqefale të Shqipërisë gjithkush ndërtuan mbi 320 ndërtime të reja
që do të deklaronte veten e tij “am- mund të flasë me lehtësi dhe me si kisha, kopshte, shkolla, qendra
basador” të një vendi të caktuar pa krenari. Në të vërtetë, ai nuk ka shëndetësore etj. në të gjithë ve-
pasur asnjë dokument përkatës dhe nevojë për mbrojtës, pasi perso- (vijon në faqen 10)
10
(vijon nga faqja 9)
ndin, u ngritën strukturat për për-
gatitjen dhe dorëzimin e klerit të
ri shqiptar, ku sot numërohen rreth
130 të tillë, u ngritën organizmat e
grave dhe të të rinjve në të gjithë
vendin. Kontribut të madh u dha
në ngritjen e qendrave të kujdesit
mjekësor në shumë qytete e zona
të Shqipërisë, u ngritën shkolla për
edukimin profesional të të rinjve,
kopshte me programe bashkëkoho-
re, ndihmë sociale dhe asistencë
materiale për njerëzit në nevojë
dhe për zona të prapambetura etj.
Me plot gojën sot Kisha Ortho-
dhokse Autoqefale e Shqipërisë po
jeton një nga periudhat më të bega-
ta dhe më të frytshme të periudhës
që ne mbajmë mend, siç tha në fja-
lën e tij dhe Imzot Joan Pelushi,
Mitropoliti i Korçës, gjatë 13-vje-
torit të fronëzimit të Kryepiskopit
Anastas.
4. Ne jemi të vetëdijshëm se kë-
to që po themi nuk janë të panjo-
hura nga Nikolla Marku apo nga
ata që shkruajnë pas tij. Gjithashtu,
e dimë se njerëz që mbështeten
vetëm në shpifje e sharje, duke
shmangur e shtrembëruar realitetin
nuk do të pushojnë se foluri e së
shkruari gjersa liria e shtypit jua
garanton atë, por do të donim që
edhe një herë të sqarojmë opinio-
nin publik mbarëshqiptar, brenda
dhe jashtë vendit, për motivet e
vërteta dhe njerëzit që fshihen pas
këtyre sulmeve të njëpasnjëshme
e të koordinuara ndaj Kryepiskopit
të Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë. Duke sulmuar e
sharë Kryepiskopin Anastas këta
njerëz sulmojnë e ofendojnë mbarë
Komunitetin Orthodhoks të Shqi-
përisë, që respekton e vlerëson
punën dhe kontributin e pazë-
vendësueshëm të Kryepiskopit të
saj. Edhe njëherë shprehim keqar-
dhjen tonë për mënyrën me të cilën
njerëz të tillë kërkojnë të manipu-
lojnë me paramendim opinionin
shqiptar, duke mbjellë përherë fa-
rën e dyshimit e të urrejtjes. Pra-
ndaj përfitojmë nga rasti duke i
bërë thirrje të gjithë lexuesve që
të tregohen të kujdesshëm dhe rea-
listë në vlerësimin e tyre, të zgjuar
për të dalluar demagogjinë nga e
vërteta.
Atë Jani Trebicka, Korçë
Atë Stavri Çipi, Elbasan
Atë Vasil Thomollari, Përmet
Atë Petraq Simsia, Berat
Atë Andon Merdani, Tiranë
NGJALLJA SHTATOR 2005
Një besimtar elbasanas replikon në përgjigje të intervistës me atë Nikolla Markun
“Ti je uzurpator i kishës “Shën Maria” në kalanë e Elbasanit”
Çuditërisht lexova në gazetën besimtar orthodhoks (autokton) plot gojën se po bën atë që askush
“Sot” intervistën që i keni marrë shqiptar kam të drejtë të pyes: s’mund ta bënte. Në ç’gjendje
Nikolla Markut, si kreu i Kishës Kush të ka emëruar si kreu i Kishës ishte Kisha jonë nga lufta postko-
Orthodhokse Autoqefale Kombë- Orthodhokse Shqiptare, ata që të muniste, ku çdo gjë ishte shkatë-
tare Shqiptare “Shën Maria” me kanë vënë kamillafin në kokë, apo rruar nga themelet? Por ty z. Ni-
qendër në Elbasan: “Janullatos, be- ti ke shpallur vetveten? Se ne z. kolla të kanë zënë sytë cipë dhe
tohu përpara Zotit dhe përgjigju Nikolla të njohim si një uzurpator nuk shikon fare se sa kisha të reja
për 16 pyetjet e mia”. të kishës së Shën Marisë në Elba- janë ndërtuar dhe sa janë restau-
Ne besimtarët orthodhoksë san dhe ty s’të ardhka keq për Ki- ruar, sa manastire janë vënë në
autoqefalë shqiptarë, njohim dhe shën tonë Orthodhokse Autoqefale funksion dhe mbi të gjitha është
kemi si Kryepiskop të Tiranës, se po kthehet helene dhe se kreu i hapur Akademia Teologjike në
Durrësit dhe gjithë Shqipërisë Fort- Kishës sonë qenka grek. Jo, z. Ni- Shën Vlash, Durrës, ku çdo vit da-
lumturinë e Tij, Prof. Dr. Anastas kolla... mos ki frikë dhe të mos të lin kuadro fetarë për të predikuar
Janullatosin... Ai është figurë e hajë meraku se kanë perënduar ato fjalën e Zotit në gjuhën shqipe,
shquar fetare dhe si i tillë e ka justi- kohë dhe ato lakmi që kishin të siç e la trashëgim Imzot Noli....
fikuar plotësisht qenien e tij në huajt për Shqipërinë. Sot, po ky
krye të Kishës Orthodhokse Auto- punëtor feje që është vënë në krye Besimtari orthodhoks
qefale Shqiptare, prandaj unë si të Kishës sonë, mund të flasë me Kostandin Kapedani
ARTIKUJT, INTERVISTAT, SHKRIMET QE NUK MUND TË BINDIN ASKËND
Në këto ditë të nxehta paszgjedhore, së bashku ashtuquajtur klerik, fraza këto që nuk dimë se nga
me rritjen e temperaturave u rritën ndjeshëm dhe in- cilat fragmente janë marrë.
tervistat, shkrimet, opinionet, vlerësimet e shkruara I kujtojmë Nikolla Markut se të jesh atdhetar, nuk
nga njerëz të ndryshëm, (sigurisht jo orthodhoksë me mjafton të mbetesh në lojën e fjalëve, por në atë të
përjashtim të një njeriu që ka përvetësuar me të pa- veprave. Na thuaj; ku është investimi juaj? Çfarë
drejtë titullin e klerikut orthodhoks siç është Nikolla vepre keni ndërtuar? Kujt i shërben ajo? Çfarë vlere
Marku, me akuza, inate, sulme krejt të pabaza kundër shpirtërore e materiale ka?
Kryepiskopit legjitim të Kishës Orthodhokse Autoqe- Nga ana tjetër, Kisha Orthodhokse Autoqefale e
fale të Shqipërisë, Imzot Anastasit. Shqipërisë njeh arritje të mëdha gjatë këtyre 15-
Nuk na ka qëlluar të lexojmë shumë nga këto vjetëve. Ato nuk ka njeri me mend në kokë, i thjeshtë
shkrime, por mjafton të lexosh disa prej tyre dhe është apo me pushtet, që t’i mohojë. Dhe të gjitha këto
njësoj sikur t’i kesh lexuar të gjitha, por që kanë një mbajnë firmën e një njeriu të vetëm, të Kryepiskopit
kryefjalë dhe një kallëzues. Së pari, ne klerikët ndihe- Anastas. Ai është frymëzuesi dhe arkitekti i Kishës
mi keq që brenda tyre nuk ka asgjë të vërtetë nga së shkatërruar Shqiptare, që sot rrezaton fjalën e Zotit
vizioni orthodhoks, por ndërkohë na vjen për të qe- tek besimtarët. Ai është ndodhur pranë njerëzve në
shur kur Nikolla Marku dhe ata që fshihen prapa tij ditët më të vështira që ka kaluar populli ynë, duke i
shkruajnë sipas avazit të vjetër. ngushëlluar dhe dhënë shpresë. Ai është ndjekës dhe
Nuk duam të vazhdojmë të mbrojmë veprën e zbatues i traditave më të mira shqiptare si dhe i
ndritur të Kryepiskopit Anastas, pasi ajo është e ditur, tolerancës ndërfetare në Shqipëri.
e kuptueshme dhe e prekshme nga të gjithë njerëzit, Janë pikërisht këto arsyet që na bëjnë ne klerikët
por duhet të kujtojmë se gjithë këto arritje janë në e Korçës si dhe të gjithë Shqipërisë të jemi të
përdorim për t’i shijuar dhe gëzuar të gjithë bashkuar dhe të njohim si të vetmin Kryebari të
shqiptarët. orthodhoksëve shqiptarë, Imzot Anastasin.
Vëmë re një fakt: Ka rrezik se mos bëhet psikozë, Mjafton emri dhe reputacioni i tij ndërkombëtar
ndoshta për të gjithë shoqërinë shqiptare, hedhja e për të na veshur me besim tek Zoti dhe vetvetja, për
fajeve tek njerëz të pafajshëm, p.sh. të bësh fajtor të parë vetëm përpara. Këto janë mësimet e Ungjillit
Kryepiskopin për të gjitha të këqijat që ka kaluar që na kanë udhëhequr e do të na udhëheqin
vendi ynë që nga kriza e ‘97 dhe deri tek vrasja e një kurdoherë.
shqiptari nga tifozët e sëmurë grekë. Kjo duket shumë St. Atë Ilia Kotnani
e rrezikshme, sepse nuk bind askënd dhe kthehet në St. Atë Dhimitër Veriga
patologji të sëmurë. Kur përpiqemi që fajet tona t’ua Atë Vasil Skordileva
transmetojmë të tjerëve, atëherë jo vetëm që nuk do Atë Spiro Katundi
të ecim përpara, përkundrazi do të bëjmë hapa Atë Ilia Kotmilo
mbrapa. Atë Sotir Dinka
Të vjen keq, aq më tepër, kur këto sulme fshihen Atë Andrea Zhurka
pas një morali gjoja atdhetar dhe pas petkut të Hierodhjakon Kristofor Malaveci
SHTATOR 2005
KONTRIBUT QË NUK MUND TË MOHOHET
Kohët e fundit, në gazetën
“SOT” janë shkruar në mënyrë të
vazhdueshme artikuj, të cilët
cënojnë Kishën Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë, duke
sulmuar edhe kreun e saj, Fort-
lumturinë e Tij, Kryepiskopin
Anastas. Reagimet e fundit nga
klerikë, teologë e besimtarë ortho-
dhoksë ndaj këtyre artikujve kishin
për qëllim informimin dhe sqari-
min e saktë të opinionit publik
shqiptar, të cilit iu dha mundësia
të kuptonte se çfarë broçkullash
dhe pasaktësish kishin shkruar
artikullshkruesit cënues, të cilët
“kanë sy dhe nuk shohin, kanë
veshë dhe nuk dëgjojnë”. Prandaj
e ndiejmë si detyrë shpirtërore dhe
morale që, si teologë dhe bij të
kësaj Kishe, të largojmë mjegullën
që njerëz të caktuar, orthodhoksë
e jo, përpiqen të krijojnë në opinio-
nin shqiptar nëpërmjet një fushate
të drejtuar disinformimi, duke parë
e vlerësuar me sy objektiv kontri-
butin, përkushtimin dhe sakrificën
e atyre që realisht përpiqen për
përparimin e Kishës Orthodhokse
të Shqipërisë.
Strumbullari i kësaj mjegull-
naje është Nikolla Marku, i cili
prej vitesh tashmë, mashtron opi-
nionin, duke e bërë veten prift dhe
kryetar të një institucioni fetar ko-
mbëtar që nuk ekziston ligjërisht
dhe kanonikisht. E cilësojmë të ve-
tëquajtur prift, sepse sipas Kano-
neve të Shenjta, që janë të vlef-
shme për mbarë Kishat Ortho-
dhokse në botë dhe më konkretisht
sipas kanoneve 33 dhe 35 Apo-
stolik etj. përcaktohet se: Asnjë
prift nuk mund të dorëzohet jashtë
kufijve të juridiksionit të një kishe
pa letrat rekomanduese të episko-
pit nga ku ai vjen dhe nuk mund të
meshojë në këtë juridiksion pa
lejen e këtij episkopi. Në këtë rast
dorëzimi i tij është i pavlefshëm.
Për të ardhur keq është fakti se
pas këtij personi ashtu si edhe me-
ndimeve të tij të mbrapshta, u janë
bashkëngjitur edhe njerëz të tjerë
me prejardhje orthodhokse ose jo,
të cilët duhen respektuar për njo-
huritë që ata zotërojnë në fushat e
tyre, por duhen kundërshtuar për
NGJALLJA
gabimet që bëjnë kur përpiqen të
japin leksione në fusha për të cilat
nuk janë kompetentë. E ç’mund t’i
themi ne znj. Omari, e cila vë në dy-
shim se Kisha Orthodhokse Auto-
qefale e Shqipërisë dhe Kryebariu
i saj nuk i shërbejnë mbjelljes së
dashurisë, tolerancës, mirëkupti-
mit dhe unitetit, me ribotimin e një
artikulli të saj (me disa shtesa) të
botuar para dy vjetësh në gazetën
“Koha Jonë”. Ajo me keqinterpre-
Manastiri i Shën Vlashit sot dhe në fillim të viteve ‘90
timin e fakteve dhe për më tepër
të fjalëve të dëgjuara lart e poshtë
dhe me mungesë të theksuar seri-
oziteti na flet për ndryshimin e
traditave dhe helenizim të tyre. Ajo
na flet për Manastirin e Shën
Vlashit, ndërkohë që faktet flasin
vetë si ka qenë dhe çfarë është bërë
(shih foton). Përsa i përket ndry-
shimit të emrit të manastirit të Shën
Vlashit, i themi znj. Omari që ta
bëjë gjumin e qetë, sepse emrat e
manastireve nuk kanë ndryshuar
në shekuj, megjithëse në to janë
varrosur episkopë si p.sh: rasti i
manastirit të Ardenicës apo mana-
stirit të Shën Joan Vladimirit....
Të gjithë jemi dëshmitarë të
rolit dhe punës së madhe të Fort-
lumturisë së Tij Imzot Anastasit.
Ndryshimi i sistemit e gjeti Kishën
në një gjendje krejtësisht të
rrënuar. Si Kryepiskop i Kishës
Orthodhokse të Shqipërisë që nga
viti 1992, mes vështirësive të më-
dha, ai ringriti nga gërmadhat
Kishën Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë, duke zhvilluar një ve-
primtari të shumanshme sociale
edhe në fushat e shëndetit, edu-
kimit, kujdesit social, zhvillimit
rural, mjedisit dhe kulturës. Ri-
ngritja e qindra objekteve të kultit
ka një vlerë të madhe shpirtërore,
arkitekturore dhe monetare, duke
përbërë një vazhdim të trashëgi-
misë fetaro - kulturore të popullit
tonë, duke iu bashkëngjitur objek-
teve të mbijetuara në histori (mjaft
prej të cilave janë restauruar me
iniciativën e tij) për të cilat kreno-
het kultura dhe populli ynë. Gjitha-
shtu një vlerë të paçmuar përbën
“Formimi në Krisht” i besimtarëve
dhe ndërgjegjësimi i tyre në jetën
kishtare-liturgjike. Këtu luan rol
11
edhe ngritja e Akademisë Teolo-
gjike “Ngjallja e Krishtit”, në Shën
Vlash, e cila përgatit kuadrin kle-
riko-laik për miradministrimin e
Kishës, duke e bërë Kishën Ortho-
dhokse të Shqipërisë të vetmin
komunitet fetar, i cili nxjerr kua-
drot e tij përgjithësisht brenda
shtetit shqiptar, fakt që përbën një
eveniment të rëndësishëm në
historinë e saj. Mësimdhënia në
akademi bëhet në gjuhën shqipe,
duke pasur pedagogë shqiptarë, të
cilët me përkushtim ofrojnë njohu-
ritë teologjike dhe përjetimin shpir-
tëror në këtë formim. Vepra misi-
onare e Kryepiskopit Anastas në
Shqipëri është një imitim i veprës
apostolike të Apostull Pavlit, që
arrin kulmin e vet me instituciona-
lizimin e Kishës dhe me formimin
e Sinodit të Shenjtë në vitin 1998.
Me frymën e tij të paqes, të mençu-
risë, përkushtimit dhe respektit për
çdo qenie njerëzore, ka udhëhequr
Kishën në kohë paqeje dhe trazi-
rash, aq sa Kisha jonë është një
faktor i rëndësishëm zhvillimi në
jetën shoqërore të Shqipërisë dhe
një institucion i nderuar dhe i
njohur në mbarë botën.
Kisha Orthodhokse Autoqefale
e Shqipërisë kontribuon në ima-
zhin evropian të Shqipërisë në
arenën ndërkombëtare, duke qenë
e barabartë në veprimtaritë e Ki-
shave Orthodhokse simotra në bo-
të, duke qenë anëtare e Konferen-
cës Evropiane të Kishave, ku
Kryepiskopi Anastas është zëve-
ndëspresident i saj si dhe është
anëtare e Këshillit Botëror të Ki-
shave. Si udhëheqës shpirtëror, si
studiues, si personalitet ndërko-
mbëtar kishtar është vlerësuar nga
organizma kishtarë e ndërfetarë,
kulturorë dhe universitarë botërorë
me dhënie titujsh dhe vlerësime të
vyera, duke ngritur si rrjedhojë më
shumë nderin e orthodhoksëve
shqiptarë dhe të Shqipërisë.
Violeta Plepi
Vlash Plepi
Dhimitër Qosja
Thoma Çomëni
Teologë në Akademinë Teologjike
“Ngjallja e Krishtit” - Durrës
12
HAPA TË RINJ NË RRUGËN E DIJES
- Fillon viti i ri shkollor në institucionet arsimore e edukative të Kishës sonë –
Njëri pas tjetrit, këto ditë ha-
pën sërish dyert institucionet ar-
simore të ngritura nga Kisha Or-
thodhokse Autoqefale e Shqipë-
risë. Ato janë, në radhë të parë,
fryt i vizionit, përpjekjeve dhe mu-
ndësive financiare e logjistike të
krijuara nga Kryepiskopi Anastas.
Por suksesi i tyre, nxënësit e shu-
mtë dhe çdo vit më cilësorë që
regjistrohen, janë edhe dëshmi jo
vetëm të dëshirës së madhe për
arsimim, por edhe të besimit që
ata kanë në seriozitetin që Kisha
ka treguar në ngritjen e tyre sipas
të gjitha kërkesave bashkëkohore.
E re rëndësishme për këtë vit
mësimor është përgatitja për të
hapur në qytetin e Durrësit shko-
llën “Frymë Dashurie”, e cila do
të vendoset në mjediset moderne
dhe të bollshme që po përgatiten
në godinën e ish-spitalit të vjetër
të qytetit (që u ble nga Kisha, si
pronare e truallit). Po punohet për
krijimin e një stafi pedagogjik me
arsimtarë me kualifikim të lartë
dhe me një stazh të gjatë pune.
Nga mësimi do të fillojnë
edhe shkollat e tjera, që tashmë
kanë kijuar traditën dhe emrin e
Kompleksi i Punishteve “Nazaret”
Për mbarëvajtjen
e problemeve ekonomike
Më 9 shtator u mblodhën në
Kompleksin e Punishteve të Ki-
shës “Nazaret” sekretarë - llogari-
tarët e mitropolive dhe të disa ki-
shave të qyteteve kryesore. Në
bazë të porosisë së Sinodit të
Shenjtë u diskutuan problemet e
mbarëvajtjes ekonomike.
Dihet se një element kryesor i
autoqefalisë është pavarësia eko-
nomike e Kishës, e cila përfitohet
nga shumë faktorë e veprimtari
ekonomike. Në këtë kuadër është
ngritur dhe funksionon edhe Ko-
mpleksi i Punishteve “Nazaret”, i
ndërtuar me interesimin e drejtpër-
drejtë të Kryepiskopit Anastas.
NGJALLJA
mirë, me rezultatet pozitive të
shumë viteve:
- Akdemia Teologjike Ortho-
dhokse “Ngjallja e Krishtit”, në
Shën Vlash, Durrës, ka zhvilluar
Pamje nga ambientet e shkollës “Protagonistët”
pranimin me konkurs të studentë-
ve të rinj të ciklit 4-vjeçar.
-Përkujdesjeve ditore sivjet do
t’u shtohet edhe një kopsht i ri, i
14-ti, ai i qytetit të Beratit, për të
cilin u ble një godinë e posaçme.
Pas lutjeve, z. K. Beduli rapor-
toi lidhur me furnizimet e kryera
nga Nazareti (me prodhimet e të
cilit Kisha jonë Orthodhokse synon
sa më sipër), shlyerjet nga kishat
dhe problemet e hasura, ndërsa Atë
Jovani foli mbi detyrimet e mitro-
polive dhe kishave ndaj qendrës.
Më pas, pjesëmarrësit reflektuan
për sa u tha dhe ndërkohë bënë dhe
propozime për ndjekjen më mirë
të këtyre çështjeve. Çdo diskutim
u krye, duke pasur parasysh më-
simet e Zotit tonë Jisu Krisht për
forcimin e besimit të krishterë dhe
ndërkohë të kryerjes nga secili me
përgjegjësi të detyrës: rritjes së të
-Instituti i Formimit Profesio-
nal “Frymë dashurie”, rinis prani-
min me konkurs në 6 degët e tij në
Tiranë (informatikë, menaxhim
biznesi, laborator mikrobiologjik,
financë e kompjuterizuar, ikono-
grafi dhe restaurim të objekteve
kulturore) dhe në 2 degët e filialit
të Dervicianit, Gjirokastër.
- Shkolla fillore “Protagonistët”,
në kryeqytet, me mjediset e buku-
ardhurave për zhvillimin e Kishës
sonë. Në përfundim, Protopres-
viter Atë Jani Trebicka, Kryese-
kretar i Sinodit, pasi dëgjoi shqe-
tësimet për çështjet e ngritura,
diskutoi mbi propozimet dhe masat
Çast nga mbledhja
SHTATOR 2005
ra dhe stafin mjaft cilësor shqip-
taro-amerikan, sivjet është në vi-
tin e 4-t të një pune mjaft të suk-
sesshme.
-Në Bularat ka rifilluar nga
funksionimi konvikti i vajzave,
për të cilin ka shumë më tepër
kërkesa se sa mundësitë.
-Një veprimtari mjaft e suk-
sesshme prej shumë vitesh janë
edhe kurset e shumta të gjuhëve
të huaja, kompjuterit, pikturës etj.,
të hapura për të rinjtë e Tiranës,
Durrësit, Korçës etj.
-Viti mësimor do fillojë nën
përkujdesjen atërore të personelit
edhe për fëmijët e shtëpisë së fë-
mijëve “Shpresa”, në Shën Vlash,
Durrës.
Të gjitha këto veprimtari arsi-
more-edukative të Kishës vijnë
pas një stine përgatijesh e përmi-
rësimesh në godinat dhe pajisjet,
por edhe pas muajsh veprimtarish
argëtuese e shpirtërore, si kam-
pingjet, kampet ditore etj., që për-
bëjnë një unitet në vazhdimësi në
veprimtarinë e Kishës Orthodho-
kse Autoqefale të Shqipërisë.
Korresp. i gazetës “Ngjallja”
që do të merren për përmirësimin
e gjendjes dhe mbarëvajtjen e pu-
nës, duke pasur një bashkëpunim
më të mirë midis sekretar-llogari-
tarëve dhe priftërinjve..
Korresp. i gazetës “Ngjallja”