SHKURT 2013 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 2 (242) Viti XX i botimit SHKURT 2013 Çmimi 20 lekë

Fikas - Elbasan
Dëmtohet kryqi i vendosur
aty ku më parë ndodhej kisha orthodhokse
Ndihemi gjithnjë e më shumë të kërcënuar
dhe të lënduar në ndjenjat dhe besimin tonë
Ne, klerikët dhe besimtarët orthodhoksë të Elbasanit
jemi duke ndjekur me shumë shqetësim dhe jemi të
tronditur prej trysnisë që po ushtrohet në vijimësi ndaj
komunitetit tonë orthodhoks dhe nuk mund të heshtim
përballë kësaj gjendjeje që sa vjen e rëndohet.
Pas dëmtimit të afreskeve të Onufrit, në kishën e
Shën e Premtes, në Valësh të Shpatit të Elbasanit, para
një muaji, i cili ka mbetur ende pa autorë, një tjetër sulm
iu bë simbolit orthodhoks, Kryqit në fshatin Fikas të
Komunës së Bradasheshit. Më konkretisht, në datën
12 shkurt 2013 u konstatua prej banorëve të zonës si
dhe nga kalimtarët e rastësishëm, dëmtimi i qëllimshëm
i kryqit, i cili qëndron në vendin e shenjtë, ku më parë
ndodhej kisha.
Përpara këtyre sulmeve dhe akteve barbare ndihemi
gjithnjë e më shumë të kërcënuar dhe të lënduar në
ndjenjat dhe besimin tonë. Simbolet dhe objektet fetare, Një rezultat i prekshëm i fushatës antiorthodhokse: Sulmi ndaj një simboli
si shprehje të lirisë së besimit dhe të respektit reciprok, të krishterë i vendosur aty ku më parë ngrihej një kishë orthodhokse.
duhet të gëzojnë respektin dhe mbrojtjen e duhur nga të
gjithë, pa dallim. Harmonia fetare shprehet pikërisht në Së fundmi, kërkojmë nga organet e duke ndalur duart shkatërruese dhe
këto vlera që ne si popull kemi ditur shumë mirë t’i ruajmë rendit dhe strukturat shtetërore, të tregojnë mendjet e mbrapshta.
e që vazhdimisht duhet të mos lejojmë që të cenohen në vëmendjen dhe efikasitetin e duhur në Elbasan, 13 shkurt 2013
të ardhmen. zbulimin dhe parandalimin e akteve të tilla,

Nuk kam dëgjuar për asnjë orthodhoks që të ketë shkruar

ose të ketë sulmuar ndonjë komunitet fetar tjetër...
- Në fund të Liturgjisë Hyjnore të së dielës (27 dhjetor), Kryepiskopi Anastas theksoi: -
Në vitet e persekutimit të madh, ekzistonte të gjithë kombeve të tjera në Evropë. Kishim Dhe kohët e fundit pamë, një marrëveshje të
një metodë e veçantë për t’u tallur me fenë shpresa se me ardhjen e demokracisë, këto çuditshme për të bërë sulme kundër Kishës
dhe për t’i larguar njerëzit nga Kisha. Ishte metoda të vjetra do të harroheshin. Por të Orthodhokse. Duke marrë si shkas artin,
përpjekja për t’u treguar njerëzve se gjoja gjithë e dimë se nuk u bë ndonjë revolucion që ndërmorën të tallen jo vetëm me klerikë por
priftërinjtë nuk janë njerëz me moral dhe se të vinte demokracia në vend dhe disa nga edhe me shenjtorët e Kishës sonë. Në këtë
nuk janë patriotë të mirë, siç ishin ata që protagonistët e vjetër vazhdojnë edhe sot të pikë Enver Hoxha e kishte respektuar shën
shkatërruan Shqipërinë dhe e çuan në fund të kenë fuqi, gazeta, televizione dhe mjete të tjera. (Vijon në faqen 3)
2 NGJALLJA SHKURT 2013

Tiranë
U kremtua me madhështi festa e Tre Hierarkëve
- Në fund u bë një përshpirtje për pedagogët e fjetur të Akademisë Theologjike -
Përgjatë shekujve Vasili i Madh,
Grigor Theologu dhe Joan Gojarti
ndriçojnë si meteorë shpirtërorë
gjithë botën. Ata quhen “mësues e
ndriçues të botës”, “hierarkë të
mrekullueshëm”, “shkrimtarë të
shquar”, “gojë të hyjshme të Krishtit”,
“theologë të mëdhenj”. Që të tre
këta edukatorë të shkëlqyer, qysh
në moshë të re, iu përveshën me
zell të madh studimit dhe përvetë-
simit të njohurive për t’u bërë dijeta-
rë në fushat përkatëse.
Kriteri i tyre në jetë dhe në ve-
primtari ishte parimi pedagogjik “Së
pari të veprosh dhe pastaj të edu-
kosh”. Ndonëse jetuan në një kohë
krize shpirtërore dhe shthurjeje
shoqërore, e shndërruan atë periu- të pastra, arsimit dhe veçanërisht min e drejtë të të rinjve dhe shkruan Bylisit Asti dhe klerikë të tjerë.
dhë me jetën dhe bëmat e tyre, në të jetës së krishterë. Çdo miqësi tje- kaq mendime të urta rreth edukimit, Predikimi i ditës u bë nga Dhimitër
një shekull të artë. Me gjithë ngar- tër që karakterizohet nga interesa sa dhe sot ata konsiderohen peda- Qosja, pedagog në Akademinë
kesën e madhe të veprimtarisë ba- materiale apo trupore, “vyshket”, gogë ndriçues të të rinjve dhe festën Theologjike.
ritore, gjenin kohë të përshtatshme ashtu si lulet pranverore, ndërsa e tyre e konsiderojmë si festë të Në Liturgji merrnin pjesë edhe
për t’iu kushtuar punës me rininë. miqësia sipas Perëndisë është e arsimit. studentët e Akademisë Theologjike
Shën Joan Gojarti thotë: “Të gjitha pastër, dhe e përhershme”, - thotë Në të kremten e tyre, 30 janar, “Ngjallja e Krishtit” dhe nxënësit e
lihen mënjanë, përveç kujdesit për shën Grigor Theologu. në kishën “Ungjillëzimi i Hyjli- Liceut kishtar “Kryqi i nderuar” të
rininë”. Gjithashtu, më lart se pasuria e ndëses”, në Tiranë, Kryepiskopi Sukthit.
Më lart se gjërat e shumta ma- të mirat e tjera është arsimimi. Ishin Anastas kryesoi Liturgjinë Hyjnore Në fund, Hirësi Nikolla dhe
teriale, ata vendosnin miqësinë. Po më të arsimuarit e kohës së tyre kushtuar atyre, i ndihmuar nga Hirësi Asti drejtuan një përshpirtje
për Tre Hierarkët miqësia duhet të dhe kuptuan nga përvoja sa gjë e Episkopi i Apollonisë Nikolla, për pedagogët e fjetur në vite të
ketë themele të drejta, d.m.th. çmuar është arsimi i shëndetshëm, Episkopi i Krujës Andoni, Episkopi Akademisë Theologjike.
dëshirën e përbashkët të synimeve prandaj treguan interes për eduki- i Amantias Nathanaili, Episkopi i Korresp. i “Ngjallja”

“Java e Martesës”, një veprimtari që përfshiu edhe Kishën tonë

“Java e Martesës” është një lëvizje ndërko-
mbëtare e përhapur në 25 vende, duke përfshirë
edhe vendin tonë. Rreth 2 milion njerëz, nga 20
vende të kontinentit, morën pjesë në aktivitetet
e zhvilluara në kuadër të saj. Në këto veprimtari
u përfshinë aktivisht edhe besimtarët ortho-
dhoksë, për të afirmuar vlerat dhe rëndësinë e
saj. Në Kishën tonë martesa është një nga
shtatë misteret kryesore dhe vazhdimisht be-
simtarët thirren që të kenë një martesë siç
Perëndia e ka themeluar që ajo të jetë.
Gjatë fundjavës që kaloi (8-10 shkurt), me be-
kimin e Kryepiskopit Anastas u zhvilluan disa
veprimtari në këtë kuadër. Një aktivitet i tillë u
bë në Durrës me çiftet e martuara, të cilat pas Litur-
gjisë Hyjnore u mblodhën dhe ndanë së bashku
rëndësinë e bukurinë e martesës. Edhe prediki-
mi në Liturgjinë Hyjnore të së dielës u fokusua
pikërisht mbi rëndësinë e këtij misteri të madh.
Hirësi Nikolla theksoi para besimtarëve bukuri-
në dhe madhështinë e martesës, si edhe për-
pjekjen dhe përkushtimin serioz që ajo kërkon.
Aktivitet në kuadër të “Javës së Martesës”
u zhvillua edhe në Manastirin e Ri të Shën Vla-
shit, ku të rinjtë nga Tirana, Durrësi dhe studentët
e Akademisë Theologjike morën pjesë në një
trajnim njëditor. Programi ishte mjaft i larmishëm
dhe të gjithë e morën të qartë mesazhin se marte-
sa duhet të ketë në qendër të saj Perëndinë dhe
përkushtimin tek njëri-tjetri.
Të dielën, 10 shkurt, pas Litugjisë, edhe në
Tiranë u mblodhën së bashku shumë çifte të
martuara, në aktivitetin e organizuar në Qendrën
Kulturore të Katedrales “Ngjallja e Krishtit”.
Atë Jani Trebicka u foli atyre për martesën nga
pikëpamja e krishterë orthodhokse, si edhe
rëndësinë që ajo ka për harmoninë e çiftit dhe
rritjen e fëmijëve.
Në veprimtari mori pjesë edhe Kryepiskopi
Anastas, i cili tha se kjo javë ka një rëndësi të
veçantë në të gjithë Evropën, ku aktivitete nga
më të ndryshmet organizohen në shumë vende,
për të theksuar rëndësinë e përkushtimit ndaj
martesës. Fortlumturia e Tij theksoi gjithashtu
në përshëndetjen për të pranishmit rëndësinë e
pjesëmarrjes së familjes në jetën liturgjike, si
një burim jetëdhënës në martesë.
Çiftet pjesëmarrëse patën mundësinë të ka-
lonin disa çaste të bukura në sallën e zbukuruar
të Katedrales dhe gjithçka që në këtë veprimtari
i nxiti të reflektojnë dhe meditojnë edhe më
shumë mbi përkushtimin në martesë.
Të gjithë pjesëmarrësit në këto aktivitete
morën materialet e përgatitura mbi martesën.
Gjithashtu, për të gjithë të interesuarit, Radio
“Ngjallja” (FM. 88.5), ofroi gjatë gjithë kësaj
jave, deri më 14 shkurt, emisione mbi këtë temë.
Ana Meni
SHKURT 2013 NGJALLJA 3

Nuk kam dëgjuar për asnjë orthodhoks që të ketë shkruar

ose të ketë sulmuar ndonjë komunitet fetar tjetër...
(Vijon nga faqja 1) pëve, presviterëve, dhjakonëve dhe murgjve kemi kujtimin e transferimit të lipsanit të shën
Kozmain. Por gjoja patriotët e rinj përpiqen ku theksojnë se personat e besimeve të tjera Joan Gojartit, një njeriu që ndriçon mbarë
të tallen edhe me shenjtorët tanë. që duan të na japin ne leksione, nuk janë më botën e krishterë, të kujtojmë se edhe atë e
inteligjentë dhe patriotë se sa ne. Është e persekutuan ata që nuk donin të dëgjonin zërin
Dhe është e çuditshme se kanë gjetur vetëm
nevojshme të lexoni me kujdes dhe të infor- e së vërtetës. Nuk pati vështirësi për të shpallur
Kishën Orthodhokse si të rrezikshme. Njerëz
moni njerëzit e tjerë vullnetmirë. Ne nuk kemi të vërtetën, kundër të fuqishmëve. Këta janë
që bëjnë pjesë në komunitete të tjera fetare sa
mjetet që disponojnë kundërshtarët tanë, nuk shenjtorët që na frymëzojnë dhe na udhëheqin.
i takon traditës së tyre familjare, përpiqen gjoja
kemi stacionet tona televizive dhe gazetat tona. Do t’ju lutesha të gjithëve që të jemi më tepër
të mbrojnë Kishën tonë Orthodhokse dhe
Madje dhe përgjigjet tona ndaj shkrimeve të të guximshëm dhe pohues të së vërtetës që
sulmojnë me mënyra të ndryshme kundër saj.
tyre nuk i botojnë ose, dhe kur i botojnë i njohim. Dhe të mos lejojmë disa njerëz të
Nuk besojmë se bëjnë pjesë në ndonjë ko-
censurojnë, si dikur. E vetmja gjë që dispo- paditur, që nëpërmjet televizionit të futen në
munitet fetar tjetër, por thjesht se janë ateistë.
nojmë, është e vërteta. Por le ta marrin vesh shtëpitë tona dhe shpifin kundër nesh. A thua
Por kanë bërë një gabim. Nuk jemi më në vitet
mirë, ne nuk trembemi. As nuk do të lejojmë se shoqëria jonë është aq shumë e dëlirë, saqë
e komunizmit kur orthodhoksët kishin frikë
që të shkelen me këmbë shenjtorët tanë. Sepse nuk ka korrupsion, pasurim të paligjshëm,
burgimin dhe internimin. Jemi qytetarë të lirë
në këtë mënyrë shkelin të ardhmen e narkotikë, trafiqe që duhen denoncuar! Dhe
në demokraci. Kemi fuqinë e votës (dhe mos
Shqipërisë. Është e sigurt se ata nuk besojnë. na këshillojnë që komunitetet fetare të mos
harroni që pas disa muajsh ku të vijë ajo orë).
ngatërrohen me artin. Por sigurisht, arti është i
Kemi miliona miq në mbarë botën që kanë zë
dhe influencë.
Nuk jemi më në vitet e komu- “lirë” për të fyer dhe të shtrembëruar të vërtetat
nizmit kur orthodhoksët kishin orthodhokse. Pra, na rroftë edhe një herë
Edhe atë që pranohet prej të gjithëve se “drejtësia” sipas pëlqimit të tyre!
është një arritje e madhe në Shqipëri, edhe këtë frikë burgimin dhe internimin.
Jemi qytetarë të lirë në demo- Vëllezërit e mi, me qetësi, gjakftohtë le të
duan ta minojnë e ta shpërbëjnë. E kam fjalën
vazhdojmë të flasim të vërtetën. Mbarë
për harmoninë ndërfetare. Por çfarë lloj kraci. Kemi fuqinë e votës... Kemi shoqëria e di se Kisha Orthodhokse është një
harmonie mund të kemi kur disa që bëjnë pjesë miliona miq në mbarë botën që punishte e ndershmërisë, drejtësisë dhe
në fe të tjera sulmojnë orthodhoksët?! Unë nuk
kam dëgjuar për asnjë orthodhoks që të ketë
kanë zë dhe influencë. dashurisë. Sado të përpiqen ta mbulojnë të
vërtetën, ajo e ka mënyrën e saj për të qenë
shkruar ose të ketë sulmuar ndonjë komunitet
gjithmonë e fuqishme dhe të shkëlqejë. Edhe
tjetër fetar. Është e madhe lista dhe është e Por ne që besojmë tek Perëndia, e dimë se
njëherë ju lutem të gjithëve: të jemi pohues të
vështirë të përmendim emrat e të gjithë atyre me Perëndinë “nuk mund të tallesh dot”.
së vërtetës. Nuk është thjesht një detyrim.
që sulmojnë orthodhoksët. Më parë një re- Do t’ju lutesha, vëllezërit e mi, që sot kur Është nder për ne.
gjisor bëri edhe një film me të dhëna të gënje-
shtërta dhe e paraqiti atë edhe jashtë Shqipë-
risë, gjoja për të “nderuar” vendin tonë!
Siç e keni parë, pati një reagim të qartë
nga ana e orthodhoksëve nga Korça dhe nga
Berati. U bë një plan tjetër: të paraqisnin si
klerikun kryesor orthodhoks shqiptar dikë që
as prift nuk është dhe as nuk ka figurë të
respektuar. Asnjë kishë në botë nuk e pranon
si klerik. Megjithatë disa që bëjnë pjesë në fe
të tjera e paraqesin si orthodhoksin ideal. Dhe
njerëz që nuk kanë idenë e Kishës Ortho-
dhokse na bëjnë leksione të së Drejtës Ka-
nonike. Kjo gjë nuk na fyen ne. Fyen inte-
ligjencën e popullit shqiptar; në fund të fundit
fyejnë veten e tyre sepse duket qartë sa me-
ndjevegjël janë.
Tani nuk do të lexojmë ato që vëllezërit
tanë nga Korça dhe Berati kanë denoncuar
publikisht. Do t’i lexoni te “Ngjallja” që ka dalë
në qarkullim këto ditë, bashkë me deklaratën
e klerikëve të Kryepiskopatës, të 42 episko-
4 NGJALLJA
Kisha dhe Mbretëria e Perëndisë
Në Dhiatën e Re, tek Ungjijtë, bëhet fjalë
për Mbretërinë e Perëndisë, ndërsa termi Kisha
përmendet vetëm dy herë (konkretisht, ky term
përdoret nga Krishti vetëm tek Ungjilli i
Mattheut, 16:18; dhe dy herë në 18:17).
Theologë të ndryshëm - nga territori i kri-
shterimit perëndimor (përmendim këtu rastin
e francezit Alfred Loissy (1857-1940), klerik,
profesor dhe theolog R/katolik i Institutit R/
Katolik të Parisit, i cili shpehu këtë mendim
në veprën e tij: “L’Évangile et l’Église=Ungjilli
dhe Kisha. Paris, Picard, 1902". Me me-
ndimet dhe kritikat e tij ai erdhi në kundër-
shtim me shumë theologë perëndimorë. Si
rrjedhojë, ai fillimisht u dëbua nga Instituti.
Më vonë, kryesia e Vatikanit dënoi librat e
tij dhe përfundimisht më 1908 e shkishëroi
atë) - në fillim të shekullit XX shprehën me-
ndimin se, kur shkrimtarët e Dhiatës së Re flasin
për Kishën nënkuptojnë një komunitet që u
organizua më vonë. Madje konsiderojnë si diçka
të papërputhshme me atë që ungjillorët na
përshkruajnë si qëllimin e Jisuit për të themeluar
Kishën, duke menduar se Ai shpeshherë
predikoi se fundi i kësaj bote ishte pranë (Mt.
3:2; 4:17; 10:7; Mk. 1:15; 10:9·11; 13:29;
Lk.11:20; 21:31). Prandaj, ata nuk pranojnë
se Jisui mund të kishte thënë fjalët që ungjillor
Mattheu na përmend: “Ti je Petri (që e
përkthyer do të thotë Gur) dhe mbi këtë gur
(unë) do të ndërtoj Kishën time” (Mt.16:18).
Pas këtyre mendimeve, me të drejtë, te shu-
më persona mund të lindin disa pyetje. Duke u
bazuar te Shkrimi i Shenjtë, shkurtimisht le të
shohim më poshtë çfarë kuptimi kishin fjalët dhe
veprimet e Jisuit në lidhje me Kishën dhe nëse
janë të vërteta apo jo opinionet e lartpërme-
ndura.
I. Jisu Krishti dhe Kisha
a) Në përkthimin e Dhiatës së Vjetër nga
shtatëdhjetë përkthyesit u përdor termi helen
’Åêêëçóßá në shqip Kisha - në vend të fjalës
hebraike qahal, e cila në Izrael kishte kuptimin
Ajo transmeton për ju 24 orë program.
Do të dëgjoni gjithçka që ju duhet: programe shpirtërore, sociale e
kulturore. Muzikë e zgjedhur kishtare, popullore e klasike, nga vendi
dhe bota. Ndiqni shërbesat kishtare në Radio “Ngjallja”!
e mbledhjes së popullit për çështje politike,
ushtarake ose besimi. Qahal-i më i rëndësishëm
i popullit të Perëndisë në Dhiatën e Vjetër ishte
mbledhja e tij përpara Perëndisë në malin Sinà
(Deut. 4:10; 9:7·10; 10:4; 18:10), ku
Perëndia lidhi marrëveshjen me popullin e tij.
Në këtë mënyrë, frazat “Kisha e Perëndisë„
(Gjyk. 20:2) dhe “Kisha e Izraelit„ (Mbr. III.
8:14; 22:55· 65; 12:3; Kr. I. 13:2; Kr. II.
6:3; 20:5; 23:3; Mak. I. 4:59; etj.), të cilat
përdoren në Dhiatën e Vjetër kanë një kuptim
më të thellë theologjik. Ato shpallin popullin e
përzgjedhur të Izraelit si mbartës të
marrëveshjes së Perëndisë, si dhe të vetmin mjet
njerëzor për realizimin e Ekonomisë Hyjnore
(me këtë kuptim, në Dhiatën e Re, përdoret
vetëm një herë termi Kisha, në Vep. 7:38).
Në Dhiatën e Vjetër, gjithashtu përdoret
edhe termi “Sinagogjì„ (ky term është
përkthimi i fjalës hebraike edhal dhe qahal.
Shih. Eks.12:3· 6; 19:47; Lev. 4:13; 8:3; 9:5;
Num. 1:2; Deut. 5:22; 33:4; J. Nav. 9:15;
22:16; etj.), por ajo shpreh më tepër anën ko-
mbëtare të popullit izraelit dhe ekskluzivitetin e
tij ndaj kombeve të tjera, për këtë arsye në Dhia-
SHKURT 2013
tën e Re nuk u përdor ky term (përveç rastit
të vetëm në Jak. 2:2, ku fjala Sinagogji për-
doret me kuptimin e Kishës), meqë Kisha ka
karakter Ekumenik = Universal.
b) Ungjijtë na përmendin disa veprime apo
edhe fjalë të Jisuit, të cilat mund t’i konsiderojmë
si themeltare për Kishën e Tij. Për shembull:
1. Mbledhja e një rrethi të ngushtë besimta-
rësh pranë Tij, të cilët i vijnë pas dhe zgjedhja e
dymbëdhjetë nxënësve prej këtij rrethi, (Mt.
10:1; Mk. 3:13-14; Lk. 6:13) ka kuptim
Eklisiologjik, Sotiriologjik dhe Eskatologjik. Këto
veprime shfaqin dëshirën e Jisuit për të
mbledhur rreth vetes së Tij popullin e Perëndisë,
dymbëdhjetë fiset e reja, Izraelin e ri, duke rino-
vuar kështu marrëveshjen e Perëndisë me
popullin e Tij (dymbëdhjetë nxënësit në ditën
e fundit do të qëndrojnë mbi dymbëdhjetë
frone për të gjykuar dymbëdhjetë fiset e
Izraelit. Mt. 19:28).
2. Darka e fundit përpara se Ai të pësonte
dhe urdhri i Tij për t’u përsëritur nga nxënësit e
Tij (Lk. 22:19), supozon, se grupi, ose më mirë
komuniteti i nxënësve dhe besimtarëve të Tij,
do të vazhdonte të ekzistonte edhe pasi Ai të
ishte larguar nga kjo botë.
3. Vdekja e Tij, sipas Ungjillit të katërt, shpje-
gohet si një veprim që ka si qëllim mbledhjen e
bijve të shpërndarë të Perëndisë në një bashkim-
komunitet (Jn.11:51-52).
4. Urdhri i të ngjallurit Krisht te nxënësit e
Tij “Shkoni e mësoni kombet...„ (Mt.28:19-20,
Mk. 16:15), i cili ka kuptim të pastër Eklisio-
logjik.
5. Dhe së fundmi, premtimi i Tij për ardhjen
e Ngushëllimtarit (Jn.14:16-18) tregon per-
spektivën historike të Jisuit për jetën dhe ve-
primtarët e Kishës së Tij brenda në botë derisa
Ai vetë të vijë përsëri me lavdi dhe fuqi.
Të gjitha këto pra, na tregojnë qartë se Kisha
nuk u shpik në vitet ose në shekujt e mëpasshëm
nga të krishterët e hershëm, por ajo gjendej në qe-
ndrën e qëllimeve dhe të veprimeve të Krishtit.
Kisha e Perëndisë ekzistonte që në Dhiatën e
Vjetër dhe ishte e orientuar, sipas misterit të
Ekonomisë Hyjnore, drejt ardhjes së Mesias =
Krishtit. Jisui, duke patur bindjen e plotë se Ai
ishte Mesia, mblodhi rreth vetes së Tij popullin
e Perëndisë. Kështu, me zgjedhjen e dymbë-
dhjetë nxënësve Ai fillimisht e mblodhi Kishën,
ndërsa me vdekjen dhe Ngjalljen e Tij e themeloi
Atë dhe u premtoi nxënësve dërgimin e Shpirtit
të Shenjtë mbi ta, i Cili do ta “drejtojë Atë në
të gjithë të vërtetën” (Jn. 16:13). Ky premtim
u plotësua ditën e Pendikostisë (Vep. 2:1-4).
Arkimandrit Kozma Sovjani
SHKURT 2013 NGJALLJA 5

PROTESTË E BESIMTARËVE ORTHODHOKSË TË BERATIT

Drejtuar INSTAT-it dhe Aleancës Kuq e Zi

Këto veprime e bënë shumë të mundshme

manipulimin dhe deformimin e të dhënave
Berat, më 16.01.2013
Për dijeni:
- Z. Bujar Nishani, President
i Republikës së Shqipërisë
- Znj. Jozefina Topalli, Krye-
tare e Kuvendit të Shqipërisë
- Z. Ettore Sequi, Ambasador
i Bashkimit Evropian në Shqipëri
- Z. Alexander Arvizu, Amba-
sador i ShBA në Shqipëri
- Z. Eugen Wollfarth, Kreu i
Pranisë së OSBE-së në Shqipëri
- Trupit Diplomatik të akre-
dituar në Shqipëri
Në fund të dhjetorit 2012 u
dhanë me shumë vonesë të dhënat
e Censusit, ku jepej nga INSTAT-i
shifra qesharake 6.7% për besimin
orthodhoks. Pak ditë më vonë, në
media, filloi një fushatë agresive
nga Aleanca Kuq e Zi e Kreshnik
Spahiut dhe Lisien Bashkurtit ku-
ndër Kryepiskopit Anastas. Sikur
të mos mjaftonin këto, ditët e fundit,
u shkatërruan barbarisht edhe afre-
sket e pikturuara nga Onufri, vepër
monumentale me vlerë botërore e
shek. të 16-të, në kishën e Shën e
Premtes në Valësh të Elbasanit.
Kjo na kujton shkatërrimin vite më
parë të afreskeve të kishave të Vo-
skopojës dhe plaçkitjen, që vazhdon
ende, të dhjetëra kishave të tjera
orthodhokse. Të gjitha këto na pre-
kin shumë, si pasardhës të etërve
tanë që pikturuan e skalitën afre-
ske, ikonostase dhe sende kishtare
që ruhen ende në kishat tona të
Beratit. Dhe të gjitha këto ndodhën
në 100-vjetorin e Pavarësisë së
Shqipërisë, për të cilën edhe të kri-
shterët orthodhoksë shqiptarë dha-
në një kontribut kolosal, që nga rili-
ndësit Naum Veqilharxhi, Konsta-
ndin Kristoforidhi, Jeronim De
Rada, Çajupi, Asdreni me Himnin
Kombëtar, Jorgji Karbunara, deri
tek Imzot Fan Noli, Imzot Kristofor
Kisi e qindra patriotë të tjerë ortho-
dhoksë.
Të gjitha këto ngjarje tregojnë
për një luftë konstante ndaj krerëve
të Kishës sonë Orthodhokse Auto-
qefale dhe si rrjedhojë edhe ndaj
të krishterëve orthodhoksë të Shqi-
përisë. Kjo gjë vihet re dhe në për-
faqësimin e pakët të shqiptarëve
orthodhoksë në organet e shtetit
shqiptar, si në Parlament, Qeveri,
Pushtetin Lokal, Ushtri, Polici,
SHISH dhe institucione të tjera.
Dhe më konkretisht, në qytetin tonë
të Beratit, ku orthodhoksët janë
rreth 40% e popullsisë, përfaqësimi
i tyre është i diskriminuar, shumë i
ulët dhe nuk ka asnjë drejtues në
Prefekturë, në Këshillin e Qarkut,
në Bashki, në Gjykatë, në Proku-
rori, në organet e rendit si dhe në
institucionet e tjera vendore.
Ne besimtarët orthodhoksë të
Beratit, krenarë për këtë besim të
vjetër të shqiptarëve të ruajtur me
vetëmohim dhe sakrificë nga para-
ardhësit tanë, protestojmë fuqishëm
ndaj Censusit të INSTAT-it dhe de-
klaratave të drejtuesve të Aleancës
Kuq e Zi, për sa më poshtë:
1. Shifra 6.7% e orthodhoksë-
ve të Shqipërisë është joreale, e
minimizuar me dashakeqësi dhe në
mënyrë trashanike. Kështu shifra
e gjithë të krishterëve shqiptarë
(orthodhoksë, katolikë, ungjillorë)
zvogëlohet në mënyrë dramatike në
17%, dhe kjo ndodh në një kohë
kur flitet me pasion për hyrjen e
Shqipërisë në Bashkimin Evropian.
Të gjitha regjistrimet e mëpar-
shme, të kryera gjatë shekullit të
kaluar- në vitin 1923, në kohën e
monarkisë, të pushtimit italian dhe
të kohës së monizmit, ku besimi
fetar shënohej edhe në pasaportë,
e nxjerrin numrin e të krishterëve
orthodhoksë në Shqipëri 3-4 herë
më të lartë. Për të vërtetuar sa
thamë më lart mjafton të rishiko-
hen regjistrat e gjendjes civile të
kohës së shkuar dhe të tashme, të
cilat ndodhen në arkivat e shtetit
tonë. Madje edhe enciklopeditë e
huaja si ajo italiane dhe gjermane
e nxjerrin shifrën e orthodhoksëve
në Shqipëri 22% - 24%.
Në një anketim paraprak me
1305 besimtarë orthodhoksë në qy-
tetin tonë, rezultojnë se 718 per-
sona, domethënë 55% e të anketu-
arve nuk u intervistuan fare ose nuk
u pyetën për besimin fetar. Shumë
prej të anketuarve dëshmuan se të
dhënat e tyre u shënuan me laps të
butë, që fshihet lehtësisht dhe nuk
u mor firma e të intervistuarve për
deklaratën e tyre. Të gjitha këto ve-
prime e bënë shumë të mundshme
manipulimin dhe deformimin e të
dhënave. Pra, metodologjia që u
përdor nga INSTAT-i dhe vetë vo-
nesa e tejskajshme e publikimit të
të dhënave, si edhe presioni që
ushtruan publikisht dhe në media
Aleanca Kuq e Zi e disa parti të
tjera nacionaliste, çuan në mashtri-
min e shifrës reale të orthodhoksë-
ve të Shqipërisë. Kjo bëhet me që-
llimin e keq për të ulur dhe më tej,
numrin e shqiptarëve orthodhoksë
në organet e pushtetit të Repu-
blikës së Shqipërisë. Me të drejtë
ne besimtarët orthodhoksë të
Beratit protestojmë fuqishëm ndaj
INSTAT-it dhe nuk e njohim këtë
të dhënë të besimit fetar, si dhe
mbështesim vendimin e Këshillit
Kishtar Kleriko-Laik të Kishës Or-
thodhokse Autoqefale të Shqipërisë.
2. Kundërshtimi dhe mosprani-
mi me shumë të drejtë i këtyre re-
zultateve të Censusit nga ana e Si-
nodit të Shenjtë, dhe i të gjithë be-
simtarëve orthodhoksë, shkaktuan
deklarata minuese nga Aleanca
Kuq e Zi e qarqe të caktuara, të cilët
janë hedhur në sulm me shpifje nga
më të pavërtetat, kundër Kryeba-
riut të Kishës sonë Orthodhokse,
Kryepiskopit tonë të nderuar, Fort-
lumturisë së Tij, Imzot Anastasit.
Marrëzia e tyre arrin deri atje sa
të propozojnë zëvendësimin e
Kryepiskopit, heqjen atij të me-
daljes të “Gjergj Kastriotit”, de-
koruar prej Presidentit të Republi-
kës, krijimin e shenjtorëve të rinj
etj. Këto qarqe mbështesin e rekla-
mojnë në shtyp dhe në TV pseudo-
priftin Nikolla Marku, një ish-se-
minarist i dëbuar nga shkolla fetare
për vjedhje, i cili ka uzurpuar dhe
mban me forcë kishën e Shën
Marisë së Elbasanit.
Por, asnjë përpjekje djallëzore,
nga kushdoqoftë, nuk mund të ek-
lipsojë madhështinë e kontributit të
jashtëzakonshëm të Kryepiskopit
Anastas. Vetë puna dhe veprimtaria
e tij në këta 20 vjet flasin më së
miri për këtë. Në saje të kontributit
personal të tij edhe në Berat, si në
të gjithë Shqipërinë, Kisha jonë u
(Vijon në faqen 11)
6 NGJALLJA
1. Një rezultat i papritur për ortodo-
ksët shqiptarë përfundimet e censusit
kombëtar, që e nxirrnin komunitetin tuaj
në shifra që ju i kundërshtoni. Cili është
komenti juaj?
Mendoj se ky rezultat ishte i papritur jo ve-
tëm për orthodhoksët, por për të gjithë. Gjatë
kësaj kohe kam takuar shumë persona nga ko-
munitete të ndryshme fetare, klerikë dhe laikë
dhe asnjë prej tyre nuk mendon se rezultatet e
shpallura nga INSTAT janë të vërteta. Ndërsa
ne, nuk kemi as dyshimin më të vogël, që të
dhënat e Censusit të fundit, në lidhje me për-
katësinë fetare, janë jo vetëm të pasakta dhe
nuk paraqesin realitetin, por janë edhe qëllimisht
të deformuara dhe si rrjedhim të papranueshme.
Për këtë Kisha Orthodhokse ka bërë një de-
klaratë zyrtare ku denoncon procedurat që u
ndoqën për këtë regjistrim dhe manipulimin e
këtij regjistrimi. Me anë të kësaj deklarate infor-
mojmë, si opinionin e brendshëm, ashtu edhe
atë ndërkombëtar, mbi pasaktësitë dhe mbi të
dhënat jo reale të këtij regjistrimi në lidhje me
përkatësinë fetare.
Në deklaratën zyrtare përmendim faktin që
statistikat e mëparshme e nxirrnin komunitetin
orthodhoks mbi 20%. Gjatë këtyre 20 vjetëve
ky komunitet ka pasur një zhvillim mjaft të
dukshëm dhe pritej që numri i tyre të ishte ako-
ma më i madh. Pra është me të vërtetë shumë
i dyshimtë fakti se si orthodhoksët u pakësuan
me 2/3. Nuk mendoj se ka njeri që mund ta be-
soj këtë gjë dhe është për të ardhur keq që një
komunitet historik dhe i rëndësishëm, me një
kontribut të pashoq në formimin dhe zhvillimin
e këtij vendi, të trajtohet në një mënyrë kaq da-
shakeqe dhe fyese.
Sipas të dhënave kishtare që ne disponojmë
(regjistrat e pagëzimit, para dhe pas persekuti-
mit, si dhe nga regjistrat e 460 famullive ortho-
dhokse në të gjithë vendin) numri i të krishterëve
orthodhoksë e tejkalon 24% të popullsisë së
E vërteta nuk dëmton askënd
- Intervista e Mitropolitit të Korçës, Imzot Joanit, dhënë revistës
“Java”, dt. 12 janar 2013 -
Shqipërisë. Me të drejtë ngrihet pyetja në de-
klaratën zyrtare të Kishës Orthodhokse: Ku janë
mbi 17% e orthodhoksëve të tjerë që i fshehu
regjistrimi?
Solomoni i ditur thotë se ka një kohë për të
heshtur dhe ka një kohë për të folur. Kemi he-
shtur shpeshherë dhe e kemi bërë këtë për të mi-
rën e vendit. Tani, mendoj se është një kohë për
të folur, përsëri për të mirën e vendit, sepse me
të vërtetë është tepruar dhe heshtja do të ishte
e dëmshme, jo vetëm për komunitetin orthodhoks,
por për të gjithë. Nuk mund të ndërtohet një e
ardhme e begatshme dhe në paqe mbi themele
të gënjeshtërta. E vërteta nuk dëmton askënd
dhe të gjithë ne kemi nevojë për të vërtetën.
Për më tepër, mendoj, se kushdo që e do
këtë vend, duhet ta dijë se ka disa gjëra që nuk
duhen prekur. Nga kjo dallohen të mençurit dhe
ata që e duan e i dhimbset realisht vendi i tyre.
Të prekësh njerëzit, të çfarëdo komuniteti, në
identitetin e tyre, do të thotë t’i lëndosh në vetë
qenien e tyre dhe ky lëndim ka gjithmonë një rea-
gim. Komuniteti orthodhoks i qarkut të Korçës,
një komunitet historik, me kontribute të jashtëza-
konshme në historinë e shtetit shqiptar, ndihet
shumë i lënduar dhe i indinjuar dhe kushdo në
qytet mund ta ndiejë reagimin e fortë që ka për-
fshirë tërë komunitetin ndaj rezultateve të këtij
Censusi. Zhvillime të tilla të papërgjegjshme, si
ky i Censusit të fundit, dëmtojnë harmoninë feta-
re, që është një thesar që duhet ruajtur me çdo
kusht dhe nxisin përçarjet. Vendi ynë ka nevojë
për unitet dhe për respekt të ndërsjellë ndërmjet
të gjithëve, pavarësisht nga besimi apo krahina.
...Nuk kemi as dyshimin më të vogël, që të dhënat e Censusit të fundit, në
lidhje me përkatësinë fetare, janë jo vetëm të pasakta dhe nuk paraqesin realitetin,
por janë edhe qëllimisht të deformuara dhe si rrjedhim të papranueshme.
2. Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqi-
përisë ka nisur të bëjë në mënyrë empiri-
ke një census të sajin për besimtarët e vet,
çfarë synoni të arrini me një gjë të tillë?
Nuk është një Census, ndoshta është keqkup-
tuar nga gazetarët, por ishte vazhdimi i një anke-
timi që ne kemi bërë për personat që nuk ishin
vizituar nga regjistruesit ose ishin vizituar dhe
nuk ishin pyetur fare mbi përkatësinë fetare. Siç
kemi theksuar në Deklaratën Zyrtare vetëm gja-
të dy të dielave, 9 dhe 16 dhjetor 2012, tek ortho-
dhoksët pjesëmarrës në meshimet në kishat e
Tiranës, Durrësit, Beratit, Korçës, Vlorës, si dhe
në qytete të tjera, anketimi në lidhje me Censusin
tregoi rezultate befasuese, duke i bërë akoma
më të dukshme përmasat qesharake të këtij
SHKURT 2013
regjistrimi. Anketimit tonë iu përgjigjën me
emër, mbiemër dhe adresë 7118 persona. Prej
këtyre 2469 persona ose 34,68% deklaruan se
u vizituan dhe u pyetën për përkatësinë fetare
gjatë Censusit. Ndërsa nuk u vizituan fare nga
regjistruesit, ose u vizituan dhe nuk u pyetën
mbi përkatësinë fetare 4643 persona ose
65,23%. Për më tepër, kemi dëshmi të shumta
se regjistrimi në një pjesë të madhe të tij është
kryer nga regjistruesit me shënime në fletore,
jo siç e kërkon procedura të shkruhet në pyetë-
sor dhe as nuk janë firmosur nga deklaruesit.
Pra, si mund të heshtet dhe të pranohen re-
zultatet e këtij regjistrimi të papërgjegjshëm, jo
profesional dhe për më tepër të manipuluar?
3. Kryepeshkopi Anastas është vënë
në mënyrë ciklike nën sulme të natyra-
ve të ndryshme. A mendoni se ka lidhje
kombësia e Kryepeshkopit Anastas me
kundërshtitë e vazhdueshme ndaj tij?
Pse nuk ka qenë e mundur deri më tani
akordimi i shtetësisë shqiptare për
Kryepeshkopin, siç është kërkuar në
mënyrë të vazhdueshme? Pse ky ngërç,
kur ky proces ndodh në mënyrë relati-
visht të lehtë për të tjerë?
Këto sulme nuk janë të reja, ato kanë tashmë
mbi 20 vjet, por vetëm ndërrohen emrat e perso-
nave ose të grupimeve. Asgjë e re nuk thuhet,
por vetëm përsëriten të njëjtat akuza të pasakta
dhe të pavërteta. Ne i jemi përgjigjur shpeshherë
këtyre akuzave dhe jemi shprehur qartë se këto
sulme janë të mbushura me gënjeshtra e shpifje.
Por, ajo që është për të ardhur keq është, se
nën maskën e retorikës, gjoja patriotike, qëndron
keqdashja ndaj përparimit të Kishës Orthodho-
kse. Mendoj se ata që e duan me të vërtetë ve-
ndin e tyre duhet të gëzoheshin për këtë përpa-
rim dhe ta falënderonin Kryepiskopin për punën,
përpjekjet e sakrificat e tij titanike në ringritjen
e Kishës. Sepse, atdhetaria e vërtetë matet me
masën se sa dikush ndërton, lulëzon e begaton
vendin e tij dhe jo me masën e sharjeve kundër
të tjerëve. Në ndërtimin dhe lulëzimin e Kishës
dhe të vendit tonë, Kryepiskopi Anastas ka bërë
shumë e shumë më tepër se ata që e akuzojnë.
Madje të them të drejtën, dhe këtë e kam përsë-
ritur shpesh, privatisht dhe publikisht, se unë nuk
njoh në këtë kohë ndonjë tjetër, shqiptar apo të
SHKURT 2013
huaj, të ketë bërë për vendin tonë, aq sa ka bërë
Kryepiskopi Anastas, pa kërkuar asgjë dhe pa
marrë asgjë. Për këtë mendoj, se më e pakta që
ne mund të bëjmë, është të shprehim mirënjohjen.
Zgjedhja e Kryepiskopit Anastas për të kryer
rindërtimin dhe organizimin e Kishës Orthodho-
kse në Shqipëri nuk u bë se ai ishte me kombësi
greke, por sepse ai ishte personi i duhur për të
kryer ringritjen e saj, që për shumë mendohej si
e pamundur. Kisha, e cila nuk e mohon etninë e
askujt, e kapërcen atë, sepse ajo është universa-
le. Në historinë e Kishës kjo është diçka krejtësisht
e zakonshme. Të qenurit e një kombësie tjetër
nuk dëmton. Kisha dëmtohet vetëm nga njerëzit
që nuk janë të devotshëm. Të gjithë ata që e
duan përparimin e Kishës, qofshin vendas apo
të huaj, janë shprehur se kjo zgjedhje rezultoi të
ishte më e mira.
Vazhdimi i sulmeve të padrejta ndaj Kryepi-
skopit Anastas për një kohë kaq të gjatë, edhe
mbasi të gjithë e kanë parë veprën e tij unike e
titanike në ringritjen e Kishës, është një tregues
i dhimbshëm, se këta njerëz ose grupe që e sul-
mojnë vazhdimisht atë, nuk janë të shqetësuar
nga etnia e tij, por nga vepra e tij: Ringritja nga
gërmadhat e Kishës Orthodhokse në Shqipëri.
Gjithashtu, mosdhënia e nënshtetësisë Kryepi-
skopit Anastas tregon mungesën e respektit dhe
dashamirësisë, jo vetëm ndaj punës kolosale dhe
të pashoqe të Kryepiskopit, por edhe ndaj ko-
munitetit të nderuar orthodhoks. Kur nënshte-
tësinë e kanë marrë qindra persona, shpesh edhe
pa kontribute, si mund të pranohet dhe të justifi-
kohet mosdhënia e nënshtetësisë këtij personi
të ndritur dhe me kontribut të jashtëzakonshëm,
jo vetëm në ringritjen nga gërmadhat të Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, por edhe
në forcimin e bashkekzistencës dhe harmonisë
fetare, si në Shqipëri, ashtu edhe në të gjithë
botën? Dhënia e nënshtetësisë do të nderonte
vetë shtetin shqiptar. Shumë vende të tjera do
t’ia kishin dhënë nënshtetësinë menjëherë, me
kënaqësi dhe do të ndiheshin të nderuar, nëse
ai do e kishte kërkuar prej tyre.
4. Gjykoni se e ka dëmtuar imazhin e
Kishës përfshirja e saj në ndërtimin e
varrezave të ushtarëve grekë të vrarë
në Luftën e Dytë Botërore dhe një sërë
peripecish dhe pakujdesish ekstreme
gjatë ngritjes së tyre?
Për sa i përket varrezave të ushtarëve grekë
të rënë në Shqipëri gjatë luftës italo-greke, kjo
nuk është një çështje e Kishës, por e dy qeverive
respektive dhe për çdo gjë u duhej drejtuar atyre.
Kisha ka ofruar vetëm ndihmën dhe shërbesën
e saj, si një detyrim që ajo ka ndaj çdo të krishteri
orthodhoks, kushdo qoftë ai, ashtu sikundër edhe
mjeku i vërtetë i shërben çdo pacienti në spital,
kushdo qoftë ai. Kisha nuk merret me biografitë,
me meritat ose gabimet e personave, por kryen
lutjet dhe shërbesat për shpirtrat e të gjithëve.
NGJALLJA
Por ajo që më shqetëson më shumë në këto
sulme kundër Kishës Orthodhokse, nuk janë
vetëm pasaktësitë, mosnjohuritë dhe shpifjet, por
ekzistenca e disa qarqeve dhe personave, që
për arsye të ndryshme, nuk e duan ringritjen e
Kishës Orthodhokse dhe me çdo mënyrë duan
ta përbaltin atë, si edhe fakti i hapësirës së
madhe që i jepet në media këtyre zërave, të ci-
lët as nuk përfaqësojnë mendimin e shumicës
së shoqërisë shqiptare.
Ndodh shpesh që dikush hedh në shtyp një
shpifje dhe ajo përsëritet pastaj nga të gjithë,
Unë nuk njoh në këtë kohë ndonjë tjetër, shqiptar apo të huaj, të ketë bërë
për vendin tonë, aq sa ka bërë Kryepiskopi Anastas, pa kërkuar asgjë dhe pa
marrë asgjë.
duke marrë kështu statusin e një të vërtete. Kë-
shtu mendoj ka ndodhur edhe me përfshirjen e
Kishës, në mënyrë dashakeqe, në historinë e zhva-
rrimeve. Duke shkruar e përsëritur vazhdimisht
të njëjtat shpifje dhe sulme të ulëta, sipas parimit
shpif, shpif se diçka mbetet mund të lindë dy-
shimi në një pjesë të popullsisë, e cila nuk është
në korrent të zhvillimeve brenda Kishës Ortho-
dhokse. Kjo, jo vetëm është e padrejtë, por edhe
e dëmshme për shoqërinë tonë, sepse përhap
errësirë dhe nxit dyshime e urrejtje.
5. Ka një rigjallërim të nacionalizmit
në Ballkan dhe së fundmi edhe në Shqi-
përi, a përfshihet edhe Kisha në një de-
bat të tillë të rrezikshëm?
Në boshllëqe ideologjike e kulturore, në po-
puj të frustruar, në kohë krizash ekonomike dhe
morale, gjithmonë është rreziku i rigjallërimeve
të nacionalizmave. Të duash vendin tënd është
pozitive dhe Kisha i nxit besimtarët që ta duan
atdheun e tyre, sepse është e pamundur të du-
ash Zotin dhe të mos duash vendin tënd. Por të
duash vendin tënd nuk do të thotë të urresh dhe
të përjashtosh të tjerët. Urrejtjet e sëmura na-
7
cionaliste mund të shkaktojnë fenomene të dëm-
shme si ksenofobia dhe armiqësitë ndëretnike,
të cilat mund të çojnë në persekutime, në luftëra
dhe në shfaqje të tjera të dhunës, duke shkaktuar
vuajtje të mëdha për të gjithë popujt e përfshirë
në to. Në Ballkan, ashtu si edhe në pjesët e tje-
ra të Evropës, nacionalizmi, sipas fjalëve të Pa-
trikut Vartholome “u kthye në një shpatë me dy
tehe; në duart e tiranëve ka qenë shkatë-
rrimtar - me të vërtetë, forca më shkatërruese
në historinë njerëzore, duke vrarë 75 milio-
në qenie njerëzore vetëm ndërmjet viteve
1914-1945. Tashmë duhet ta pyesim veten
hapur dhe ndershmërisht: A nuk është koha
t’i vihet fre ekseseve të nacionalizmit?”
Kisha është shprehur qartë dhe me vendos-
mëri: Çdo gjë e motivuar dhe e ushqyer nga
urrejtja është e papranueshme dhe antinjerëzore.
Themeli i krishterimit është dashuria dhe Kisha
e krishterë është për vëllazërimin e të gjithë po-
pujve, të gjitha racave dhe të gjithë njerëzve.
6. Përkujtimi i 100-vjetorit të Pava-
rësisë së Shqipërisë anashkaloi një nga
figurat më domethënëse të historisë së
vendit, Fan S. Nolin, themeluesin e Ki-
shës Ortodokse Autoqefale të Shqipë-
risë, pse ka ndodhur kështu?
Unë nuk mund të shpjegoj arsyet përse dhe
si ka ndodhur, por mund të them me siguri se
Imzot Theofan Noli është figura që dominoi jo
vetëm historinë e Kishës Orthodhokse Shqiptare
pothuajse gjatë gjithë shekullit XX, por është
gjithashtu një nga figurat kyçe të historisë së
themelimit dhe njohjes së shtetit shqiptar. Aktivi-
(Vijon në faqen 8)
8 NGJALLJA
E vërteta nuk dëmton askënd
(Vijon nga faqja 6-7)
teti i tij kishtar dhe patriotik, si roli i tij në ndërgje-
gjësimin kombëtar të Kishës dhe në njohjen e
pranimin e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve,
si edhe veprimtaria e tij e gjithanshme, dihen
tashmë pothuajse nga të gjithë. Kështu që anash-
kalimi i rolit të tij në historinë e Shqipërisë do ta
linte të paplotë vetë këtë histori.
7. Çfarë kontaktesh keni me komuni-
tetet e tjera fetare në vend, gjykoni se ek-
ziston harmonia e deklaruar mes jush dhe
çfarë mund të bëhet për ta mbrojtur atë
nga ekstremizmat që shfaqen herë pas
here?
Kontaktet me komunitetet e tjera janë të
vazhdueshme, si në nivelin institucional, ashtu
edhe atë personal e miqësor. Të gjithë e pranoj-
më se kjo është një vlerë e madhe dhe si çdo
vlerë duhet mbrojtur dhe ruajtur. Të gjitha komu-
nitetet kanë bërë përpjekje të mëdha në këtë
drejtim, por do të doja të kishte më shumë ba-
shkëpunim ndërmjet komuniteteve fetare dhe
sidomos më shumë solidaritet për njëri-tjetrin,
sepse në këtë mënyrë jo vetëm që e ruajmë har-
moninë, por e forcojmë akoma edhe më tej. Ki-
sha Orthodhokse, nën drejtimin e Kryepiskopit
Anastas, jo vetëm që ka vazhduar traditën e
shkëlqyer të harmonisë dhe bashkekzistencës
fetare, por është përpjekur gjithashtu të forcojë
dhe të shtrijë akoma më shumë fushën e
bashkëpunimit.
8. Cili është raporti juaj me politikën
në vend, me të cilën, zakonisht shkë-
mbeni përqafime vetëm në ditët e festa-
ve fetare. Gjykoni se ka një vullnet të
qartë politik për të zgjidhur problemet
e trashëguara të komunitetit tuaj dhe të
komuniteteve të tjera, për shembull, në
çështjen e kthimit të pronave?
Në kuptimin që i japin njerëzit sot politikës
nuk kam ndonjë lidhje direkte me të, sepse
Kisha është dhe duhet të jetë apolitike. Por të
jesh apolitik nuk do të thotë të jesh indiferent.
Ne nuk mund të mbyllim sytë ndaj gjërave që
ndodhin në këtë vend, përfshi këtu vendimmarr-
jet ose ligjet e ndryshme, sepse besimtarët tanë
janë pjesë e kësaj shoqërie dhe preken ose për-
fitojnë nga gjithçka që ndodh në vendin tonë.
Është për t’u habitur dhe madje qesharake, por
këtu te ne edhe ndodh. U akuzua Kisha dhe
Kryepiskopi se u përfshinë në politikë ngaqë
denoncuam Censusin, po nga ata persona, të
cilët i kanë sulmuar, sharë dhe akuzuar organi-
zatorët e Censusit për çdo gjë. Por kur ka të
bëjë me Kishën ata dalin në mbrojtje të tyre,
duke treguar qartë se qëllimi i tyre është vetëm
Kisha Orthodhokse, nën drejtimin e Kryepiskopit Anastas, jo vetëm që ka
vazhduar traditën e shkëlqyer të harmonisë dhe bashkekzistencës fetare, por
është përpjekur gjithashtu të forcojë dhe të shtrijë akoma më shumë fushën e
bashkëpunimit.
të sulmojnë Kishën dhe jo e vërteta.
Raporti i Kishës me politikën ka qenë ko-
rrekt, por, për të mirën e vendit, duhet të kishte
më shumë bashkëpunim dhe më shumë
dashamirësi. Do të donim që Shteti të respektojë
Marrëveshjen ndërmjet Këshillit të Ministrave
të Republikës së Shqipërisë dhe Kishës Ortho-
dhokse Autoqefale të Shqipërisë, të ratifikuar
në Parlament, për rregullimin e marrëdhënieve
të ndërsjella. Në nenin 5.1 thuhet: Shteti
respekton Kishën Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë dhe njeh si përfaqësues të saj
vetëm personat e autorizuar nga Sinodi i
Shenjtë i kësaj Kishe dhe garanton mbroj-
tjen e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqi-
përisë nga çdo person ose grup që pretendon
emrin, objektet e kultit, pronat, simbolet ose
vulën e saj. Por në fakt kemi persona që kanë
uzurpuar një kishë dhe nuk kemi asnjë ndërhyrje
nga Shteti. Ose problemi i pronave që ju përme-
ndët. Po të kishte vullnet të qartë nga të gjitha
forcat politike në Shqipëri mendoj se ky prob-
lem do të ishte zgjidhur me kohë. Dhe kur flasim
për pronat nuk dua që të ketë keqkuptime.
Kërkesa e vazhdueshme për kthimin e tyre nuk
ka si qëllim pasurimin e komuniteteve fetare,
por konsolidimin e tyre. Fatkeqësisht, gjatë gjithë
historisë sonë ka pasur një tendencë për t’i kon-
trolluar komunitetet fetare dhe ka mbizotëruar
mendimi i gabuar dhe i dëmshëm se komunitete
të dobëta mund të kontrollohen më lehtë. Në
fakt është e kundërta. Shtetet solide dhe me për-
vojë të gjatë e dinë mirë se komunitete të konso-
liduara dhe të pavarura financiarisht, do të forco-
nin edhe më tej konsolidimin dhe sigurinë e
vendeve të tyre.
9. A gjykoni se ka shumë urrejtje në
shoqërinë shqiptare, çfarë mund të bëjë
Kisha për zbutjen e kësaj plage?
Urrejtja, kjo antinjeri, siç e ka quajtur një
shenjtor, për fat të keq është e pranishme në
shoqërinë tonë. Fjalori i egër kundër njëri-tjetrit,
grindjet, konfliktet ndërmjet individëve apo
grupeve, me ose pa arsye, sharjet, shpifjet, vra-
sjet, madje edhe brenda familjes, mund t’i sho-
hësh dhe t’i dëgjosh kudo, pa qenë nevoja të
ndjekësh lajmet. Para kësaj situate me të vërtetë
të dhemb zemra, se si vëllezër të një vendi sillen
ndaj njëri-tjetrit sikur janë armiq për vdekje.
Vendi ynë ka nevojë për bashkim dhe harmoni
dhe urrejtja e përçarja nuk ndërton. Unë nuk di
SHKURT 2013
që të ketë ekzistuar ndonjë shoqëri, komb apo
shtet, ndërtuar mbi urrejtjen dhe përçarjen, dhe
në të njëjtën kohë të ketë pasur begati, paqe
dhe jetëgjatësi.
Predikimi dhe veprimtaria e Kishës kanë
qenë gjithmonë dashuria dhe respekti për çdo
qenie njerëzore, duke përhapur kudo një frymë
pajtimi dhe falje. Të gjithë ata që e kanë ndjekur
zhvillimin dhe ringjalljen e Kishës Orthodhokse
në Shqipëri, gjatë këtyre viteve, janë dëshmitarë
të kësaj. Por ne kemi një handikap të madh.
Kemi një hapësirë shumë të vogël në media për
mesazhet dhe shërbesën e vazhdueshme të pa-
qes dhe dashurisë, duke e kufizuar kështu përha-
pjen e këtyre mesazheve. Edhe kur ka lajme rreth
Kishës, ato janë ose kundër saj, ose për çështje
jo thelbësore të shërbesës dhe të misionit të saj.
10. Po ju bëj edhe një pyetje perso-
nale. Ju keni mbaruar shkollën në SHBA
dhe kam dëgjuar që Kisha shqiptare në
Amerikë u përpoq që t’ju mbante atje,
përse nuk qëndruat por u kthyet në
Shqipëri?
Kam studiuar për teologji në Fakultetin e
Kryqit të Nderuar (Holy Cross Orthodox School
of Theology), në Boston, ku edhe u diplomova
me Master i Studimeve Teologjike. Pastaj, po
në njëjtën shkollë, vazhdova për dy vjet të tjerë
studimet e mëtejshme, ku u diplomova me
Master në Teologji. Mbas mbarimit të shkollës,
Kisha Orthodhokse Shqiptare në Amerikë,
dëshironte dhe u përpoq që të më bindte të
qëndroja dhe të shërbeja atje, meqenëse unë
isha rezident në SHBA. Pa dyshim, krahasuar
me Shqipërinë e asaj kohe, shërbesa dhe jetesa
në Amerikë ishte më komode, në të gjitha
drejtimet, por qëllimi i shërbimit në Kishë nuk
është komoditeti. Ishte e qartë për mua se në
Amerikë një prift më shumë a më pak nuk do
të ndryshonte gjë, ndërsa Kisha në Shqipëri
kishte nevojë për gjithçka. Ka momente në jetë
që duhet të zgjedhësh dhe të vendosësh se çfarë
duhet bërë. Shumë shokë të klasës sime vendo-
sën të shkonin si misionarë në Afrikë, Amerikë
Latine etj., ndërsa vendimi im për t’u kthyer
dhe për të shërbyer në vendin tim, as nuk mund
të quhet misionarizëm. Mbas kaq shumë vje-
tësh, besoj se zgjedhja që bëra ishte më e mira.
Sot ndihem i nderuar dhe i privilegjuar që kam
qenë edhe unë pjesë e ringritjes së Kishës në
Shqipëri, duke dhënë kontributin tim modest.
SHKURT 2013 NGJALLJA 9

Mitropolia e Shenjtë, Korçë - Deklaratë në lidhje me dramën "Shën Maria e Beratit", e z. Namik Dokle

Veprime të tilla cenojnë bashkëjetesën fetare dhe përparimin e shoqërisë shqiptare

Kemi ndjekur me vëmendje indinjatën e besimtarëve orthodhoksë
të Korçës dhe përcjellim edhe shqetësimin tonë në lidhje me dramën
“Shën Maria e Beratit”. Për komunitetin orthodhoks kjo është deni-
gruese dhe fyese, sepse denigrimi i klerikëve të nderuar orthodhoksë,
është denigrim për të gjithë komunitetin.
Komunitetet fetare në Shqipëri kanë vuajtur mbi shpatullat e tyre
fyerjet, diskriminimin dhe përndjekjet e regjimit ateist të shekullit që
lamë pas. Prandaj jemi të shqetësuar për vazhdimin e po të njëjtës
mënyrë trajtimi të tyre edhe sot.
Tashmë ka kohë që besimi orthodhoks po goditet gjithandej me
mënyra të ndryshme. Veprime të tilla nxisin reagimin e çdo besimtari,
si edhe cenojnë ruajtjen e harmonisë dhe bashkëjetesës fetare, si vlerë
që karakterizon shoqërinë tonë. Në kohën kur ne përpiqemi të ndër-
tojmë ura bashkëpunimi dhe mirëkuptimi, propagandat fyese përçajnë
dhe ngjallin dyshime e mosbesime.
Me anë të kësaj deklarate, protestojmë ndaj këtyre fenomeneve
dhe i drejtohemi opinionit qytetar të Korçës, por edhe më gjerë, se
veprime të tilla që cenojnë komunitetet e ndryshme fetare, të qëllim-
shme ose jo, nuk i shërbejnë interesave të qytetit, të bashkëjetesës
fetare dhe përparimit të shoqërisë shqiptare.
Këtë protestë e ndiejmë edhe si obligim moral ndaj paraardhësve
tanë, që me aq mund dhe sakrifica mbajtën të pacenuar në shekuj
besimin dhe moralin orthodhoks. Dhe për më tepër Kisha Orthodhokse
është një nga pjesët më të shëndosha të shoqërisë sonë, me një kontribut
të madh në ruajtjen e vlerave njerëzore dhe në ndihmesën ndaj të
gjithë njerëzve në nevojë, pa dallim.

Nga Dr. Vasil Tushi Kur politika provokon

Është për të ardhur keq, kur në
një ditë të mërzitshme me shi, kur
gjatë një periudhe të tensionuar,
qoftë edhe për shkak të rutinës, i
drejtohesh teatrit të qytetit me
shpresë se do ta ndryshosh disi gje-
ndjen emocionale, aq më tepër kur
titulli i dramës që vihet në skenë
është më se shpirtëror, “Shën Mëria
e Beratit”, dhe kur në këtë vend,
në institucionin e teatrit, i cili që në
kohën antike kur lindi, e deri më sot
konsiderohet si një ndër institucio-
net e edukimit, shikon diçka më shu-
më se absurde, më shumë se ana-
kronike dhe ofenduese, shikon të
dramatizuar një akt rrugaçërie, një
blasfemi.
Goditet Besimi Orthodhoks, fy-
het institucioni më i lartë shpirtëror
i besimit Orthodhoks, Patriarkana
Ekumenike dhe ofendohen shenjto-
rët e saj. Skenari për njerëzit në mo-
shë është një reminishencë e vepra-
ve të Realizmit Socialist, aq e vërte-
të është kjo gjë, sa kur del jashtë
në fuajenë e teatrit, më shumë se i
indinjuar nga ajo që ke parë, të du-
ket sikur lexon ende parullën e
madhe pozante të dikurshme me
fjalët e “shokut Enver” që dikur
sundonte hollin e këtij teatri se:
“Shkrimtarë dhe artistë janë ndih-
mës të Partisë në edukimin komu-
nist të masave…”. Tashmë ka ko-
hë që Besimi Orthodhoks po goditet
gjithandej në mënyra të ndryshme,
por të arrihet deri këtu, sa të provo-
kohen ndjenjat e një komuniteti të
tërë në një qytet me tradita thellë-
sisht orthodhokse, është më shumë
se një sfidë imorale.
E theksoj këtë fjalë, pasi po sy-
nohet të vazhdohet akoma mësimi
dhe pasurimi i historisë nëpërmjet
mitit dhe përrallave, nëpërmjet shpif-
jeve dhe trillimeve. Faktet historike
të manipuluara tashmë përpiqen të
marrin hipostat “shkencor” jo më
nëpërmjet bibliografive të manipu-
luara, dhe të vërtetave gjysmake,
në kontekstin e asaj që na pëlqen
dhe na bën punë siç ka qenë zakon,
por nëpërmjet infrastrukturës në
dukje artistike, duke luajtur dhe
manipuluar me ndjenjat e njerëzve.
Akti është më se i pamoralshëm
kur patriotizmi shitet nga ata njerëz,
që për më shumë se dy dekada ka-
në qenë në krye të politikës imorale
të këtij vendi, duke sjellë pikërisht
këtë kolaps të përgjithshëm, që për-
jetojmë sot, madje një pjesë e mirë
e tyre kanë qenë nga ato hije të moç-
me që dikur, para viteve nëntë-
dhjetë, ia kanë mbajtur diellin këtij
vendi dhe nuk e kanë lënë të shkël-
qejë si duhet mbi këtë popull të var-
fër. Le ta tregonin të paktën një
herë patriotizmin dhe atdhedashu-
rinë e tyre këta njerëz, duke punuar
realisht dhe duke krijuar, për të
mirën e njerëzve dhe jo duke sharë
e ofenduar, për kapitale politike dhe
materiale. Koha, ky gjykatës i drejtë
i jep hakun gjithkujt; tashmë të gje-
ndur zbuluar dhe të kompromen-
tuar për sa kanë bërë ose edhe për
sa kanë pasur mundësi dhe nuk e
kanë bërë, përpiqen ta shkarkojnë
barrën gjetkë, plot patos atëherë,
siç dalin të ngopur nga kaçamaku i
politikës, që u ka siguruar mbi të
gjitha mirëqenie, mprehim pallën
ose penën e patriotizmit, për t’u
dukur burra të mirë dhe patriotë.
Ndoshta këtë ka pasur parasysh
edhe filozofi i madh Niçe, kur dekla-
ronte se për kohën kur jetojmë,
patriotizmi është streha e fundit e
të degjeneruarve.
Ndërsa tani dy fjalë për sa i për- Shenjtori shumë i nderu-
ket Patriarkanës dhe shenjtit të ar nga orthodhoksët shqip-
madh, Shën Kozmait të Etolisë apo tarë Shën Kozmai i Etolisë,
të Kolkondasit, i cili e mbrojti me figura e respektuar e të cilit
gjakun e tij doktrinën e besimit, të
denigrohet në dramë.
cilët përbënë subjektin e dramës së
zotit N. Dokle.
Patriarkana është organi më i NGJALLJA
lartë shpirtëror i Besimit Orthodhoks,
Organ i Kishës Orthodhokse
konsiderohet Kisha Mëmë që që-
Autoqefale të Shqipërisë
ndron në krye të patriarkanave dhe
kryepeshkoptave të Botës Ortho- Themelues:
dhokse. Çdo kishë orthodhokse në Kryepiskopi Anastas
botë e respekton Patriarkanën e
Hirshme të Konstandinopojës, si të Del nën kujdesin
e Këshillit Botues
parën në mes të të barabartave. Hi-
storia e Kishës sonë Orthodhokse Kryeredaktor: Thoma Dhima
në Shqipëri është e lidhur me Të.
Kur Kisha jonë ka mundur të krijojë Adresa:
kushtet për një indipendencë të Kryepiskopata Orthodhokse,
plotë, Patriarkana e Shenjtë i ka Rruga e Kavajës, Nr. 151
Tiranë
dhënë Tomosin, në vitin 1937, pra i
Tel: (04) 2234 117, 2235 095.
ka siguruar qysh atëherë Autoqe- Fax: 2232 109
falinë Kishës sonë Orthodhokse të Shtypur
Shqipërisë. Shumë episkopë të në shtypshkronjën “Ngjallja”
(Vijon në faqen 10)
10
Kur politika provokon
(Vijon nga faqja 9)
nderuar shqiptarë si Kristofor Kissi, Joakim
Martiniani etj., kanë pasur edhe poste drejtuese
brenda strukturave shpirtërore të saj. Çdo ofezë
e nënkuptuar ose e drejtpërdrejtë kundër saj për
ne Orthodhoksët, dhe për çdo orthodhoks të vër-
tetë përbën blasfemi.
Për sa i përket Shën Kozmait, ai u martirizua
për të ruajtur Besimin e pastër Orthodhoks; ai
ka kontributin e madh pasi me fjalën dhe shem-
bullin e tij frenoi islamizimin e një pjese të madhe
të popullsisë, diçka të tillë kanë bërë edhe Shën
Nikodhimi i Vithkuqit, i cili u martirizua prej të
njëjtëve armiq të Orthodhoksisë në Berat, të njëj-
tën gjë ka bërë dhe Shën Kristo Kopshtari nga
Përmeti e dhjetëra e dhjetëra shenjtorë të njohur
e të panjohur në këtë vend. Këta shenjtorë për
vetë universalitetin e besimit, nderohen nga e
gjithë Bota Orthodhokse, brenda së cilës është
absurde të ketë ndasi etnike.
Për Shën Kozmanë, aq i madh është nderimi,
sa pothuajse gjysma e të krishterëve burra të
Myzeqesë mbajnë edhe sot emrin e tij, për nde-
rim e kujtim të shenjtit. Ky shenjt është nderuar
dhe janë ngritur tempuj në kujtim të tij, madje
edhe nga jo të krishterët, qysh në shekullin XIX.
Kujtimi dhe shenjtërimi i tij që kurrë nuk është
vënë në dyshim, mbrohej dhe nderohej në Shqi-
përi edhe në kohën e përndjekjes së egër ateiste.
Profecitë dhe doktrina e Shën Kozmait janë gjërat
më të shenjta që mban, ruan dhe kultivon dheu
i shenjtë i Myzeqesë, i ujitur nga gjaku i martirë-
Me www.orthodoxalbania.org
do të gjeni në internet Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
Kisha jonë Orthodhokse me faqen e saj
zyrtare përpiqet të përcjellë mesazhin dhe
informacionin e saj edhe në internet.
Ajo i njeh vizitorët e saj me:
- besimin e krishterë orthodhoks,
- organizimin dhe veprimtarinë e strukturave
institucionale,
- lajmet më të fundit,
- arsimin, edukimin dhe shërbimin social
e kulturor që ofron në shoqëri, Teksti këtu ndërthuret me fotografi,
mesazh zanor, muzikor e filmik.
- ndërtimin dhe restaurimin e kishave dhe
Këtë informacion do ta gjeni në tri gjuhë:
manastireve,
- botimet kishtare etj. shqip, anglisht e greqisht.
Shihemi, lexohemi e dëgjohemi në moment dhe kudo në të gjithë globin me
www.orthodoxalbania.org
Ndiqni edhe në Facebook: Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë
NGJALLJA
ve. Eshtë pikërisht Besimi i Krishterë Orthodhoks
që krijon, pasuron dhe ruan vlerat më të mira
shpirtërore dhe materiale të këtij vendi. Mendja
dhe shpirti i zjarrtë i këtij besimi, kanë nxjerrë
artistë të shquar si prifti Onufri, protopapa nga
Neokastra i cili me penelin e tij krijoi vlera
unikale, nxori Voskopojarin Nektar Tërpo i cili
shkroi veprën më të qarkulluar për kohën në she-
kullin XVIII “Besimin”, nxori Shën Kozmanë e
shenjtorë të tjerë, që me gjakun e tyre mbrojtën
domethënien e këtyre vlerave, të cilat në shekuj
armiqtë e vlerave dhe të Orthodhoksisë, janë
përpjekur t’i zhdukin ose t’i përçudnojnë. Atje
ku nuk arrin dot sqepari, përpiqet ta kryejë
punën e saj gënjeshtra dhe mashtrimi.
Për sa thamë, një zvetënim i tillë letrar, si dra-
ma e z. Dokle, e turpëron dhe e vetëdemaskon
autorin, si dhe ata që e ngritën në skenë dhe e
përkrahën, sidomos në një qytet si Korça, në
kishën katedrale “Burimi Jetëdhënës” të së cilës,
akoma edhe sot jehojnë lutjet dhe predikimet e
Shën Kozmait, të cilat përcillen nga brezi në
brez. Në një vend të tillë, ku qytetërimi e tradita e
thellë orthodhokse që krijoi këtë qytetërim, janë
kontrasti më i përshtatshëm, për të dalë më mirë
në pah shëmtimi moral i veprës në fjalë.
Aq më tepër, kur taksat x, y, z e kështu me
radhë gjithnjë e më shumë në rritje, që Bashkia
vjel nga ne qytetarët korçarë, shërbejnë për të
vënë në skenë një vepër si kjo, dhe për të dema-
skuar institucionin e Teatrit, ironia është më se
tragjike dhe nuk mund të bëhet fjalë as për etikë
formale. O Tempora, o Mores.
SHKURT 2013
Kontribut në publicistikë, por
edhe për bashkëjetesën fetare
dhe Komunitetin Orthodhoks
Të enjten, dt. 23. 01. 2013, në orët e pasdites
në një nga sallat e Hotel “Mondial” në Tiranë u
organizua promovimi i librit “Kombi shqiptar,
univers historik dhe fetar”, me autor publicistin
Pirro Prifti, me profesion mjek.
Në pjesën e parë të kësaj përmbledhjeje, z.
Pirro Prifti ka paraqitur shkrime të botuara në
këto tri dekadat e fundit. Autori përqendrohet
mjaft në problematikën fetare, ku i kushton vë-
mendje të veçantë bashkëjetesës fetare në
Shqipëri, duke e promovuar si simbol të harmo-
nisë dhe tolerancës, pa lënë mënjanë edhe mjaft
vështirësi që besimi ka hasur në këto 20 vite.
Ndër të tjera autori, duke sjellë fakte të reja,
lartëson punën e madhe që është bërë për ringri-
tjen e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqi-
përisë. Në një nga shkrimet e tij më të arrira
“20-vjetori i Kishës Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë”, të vitit 2012, ai thekson rolin e
Kryepiskopit Anastas në ringjalljen e Kishës. Në
publicistikën e tij ai trajton gjithashtu në mënyrë
origjinale edhe probleme të tolerancës fetare.
Në këtë promovim mori pjesë edhe Kryepi-
skopi Anastas, Kryegjyshi Bektashian, z. Gaqo
Apostoli, që në parathënien e këtij libri i ka
cilësuar shkrimet si “këndvështrime origjinale
në publicistikë”, Rektori i Universitetit “Logos”
prof. Ilia Telo, kolegë në fushën e mjekësisë,
letërsisë, gazetarisë dhe miq e të afërm të
autorit.
Julia Lila
Kalendari i Liturgjive Hyjnore,
MARS 2013
2 E Shtunë † Dësh. Isihi senator dhe Eftalia. Hierod.
Theodhoti.
3 E Diel † E PLANGPRISHËSIT. Dësh. Eftropi,
Kleoniku, Vasilisku.
9 E shtunë † E Shpirtrave. 40 dësh. e Sebastisë.
Qesar mjeku.
10 E Diel † TË LIDHURIT E MISHIT (Gjykimi i
fundit). Dësh. Kodrati.
16 E Shtunë † Dësh. Savini, Juliani. Osh. Kristodhuli.
17 E Diel † TË LIDHURIT E DJATHIT (Falja e
kreshmimi). Osh. Aleksi.
18 E Hënë E Bardhë. Kirili i Jerusalemit. Dësh.
Eduardi. (Fillon Kreshma.)
22 E Premte † Hierod. Vasili. Dëshg. Kaliniqi. Oshd.
i ri Efthimi. (I e Akathistit)
23 E Shtunë † Mrekullia e grurit nga Sh. Theodhori.
Dësh. Nikoni e 199 nx. e tij.
24 E Diel † I KRESHMËS (E Orthodhoksisë). Hierod.
Artemoni.
25 E Hënë † Ungjillëzimi i Hyjlindëses (Vangjelizmoi).
(Vaj, verë e peshk.)
29 E Premte † Hierod. Marku i Arethusës. Dësh.
dhjak Kirili. (II e Akathistit)
30 E Shtunë † Osh. Joani i Shkallës. Pr. Joadi. Hierod.
Zaharia.
31 E Diel † II KRESHMËS (Grigor Pallamai). Omol.
Akaqi. Inocenti i Moskës.
SHKURT 2013
Deklaratë e klerikëve orthodhoksë të Elbasanit
Shpifje
të ulëta
e dashakeqe
Duke marrë shkas nga një
emision televiziv i ditëve të fundit,
ku u shfaq qytetari NikollaMarku si
“prift” i qytetit të Elbasanit, ne kle-
rikët kanonikë dhe besimtarët e këtij
qyteti deklarojmë se:
Nikolla Marku është vetëshpa-
llur klerik në kundërshtim flagrant
me të gjitha rregullat, Traditën dhe
Kanonet e Kishës Orthodhokse. Ai
nuk është dorëzuar prift nga asnjë
Episkop i Kishës Orthodhokse Au-
toqefale të Shqipërisë dhe as nga
ndonjë Kishë tjetër Kanonike Or-
thodhokse në botë dhe nuk njihet si
i tillë prej tyre ose nga Kishat e tje-
ra të krishtera.
Vetëshpallja e tij klerik dhe uzur-
pimi i kishës së Shën Marisë në la-
gjen Kala edhe sot e kësaj dite, është
një fyerje e rëndë për ne, klerikët e
besimtarët orthodhoksë të Elbasa-
nit, si dhe të gjithë Shqipërisë. Kjo
padrejtësi vazhdon ende me mbaj-
tjen padrejtësisht të godinës dykatë-
she pranë kësaj kishe, që u re-
staurua me fondet e siguruara nga
Kryepiskopi Anastas. Gjendja e
mjeruar në të cilën ka katandisur
Kisha e Kalasë, njëkohësisht monu-
ment kulture, nga pamundësia e
realizimit të ndërhyrjeve restaurue-
se aty, rrezikon edhe më tej vlerat
saj që edhe kështu janë cenuar e
dëmtuar rëndë. Për këto shkelje,
kërkojmë ndërhyrjen e menjë-
hershme të organeve kompetente
shtetërore.
Nga ana tjetër, lidhur me shpifjet
dhe trillimet e Nikolla Markut ndaj
Kryepiskopit Anastas, si dhe ndaj
klerikëve të Kishës Orthodhokse,
iu përgjigjemi se ato janë sa të pa-
vërteta aq edhe qesharake. Kontri-
buti dhe vepra e Kryepiskopit në
ringritjen nga themelet të Kishës
Orthodhokse në Shqipëri është i
pashoq në historinë e saj dhe ato
NGJALLJA
përbëjnë përgjigjen më të mirë ndaj
akuzave dhe shpifjeve të ulëta e
dashakeqe. Ne klerikët e Elbasa-
nit, bij të këtij komuniteti dhe që i
shërbejmë atij përditë, jemi të gjithë
shqiptarë dhe në të gjitha kishat pa
përjashtim meshohet vetëm shqip
dhe në shërbesa pjesa më e madhe
e teksteve liturgjike që përdoren
janë përkthime të Imzot Thefoan
Nolit. Pretendimet dhe mjegullnaja
e dyshimeve të përhapura prej
Këto veprime e bënë shumë të mundshme
manipulimin dhe deformimin e të dhënave
(Vijon nga faqja 5)
ringrit dhe po lulëzon përditë. Ne
jemi dëshmitarë për investimet e
shumta në qytetin tonë si: restauri-
min e plotë të godinës së Mitropo-
lisë, të kishës së Shën Thomait të
djegur në kohën e diktaturës, të ki-
shës së Shën Spiridhonit, e në shu-
më e shumë kisha të tjera. Por mbi
të gjitha, ne beratasit do t’i jemi për-
jetë mirënjohës për ndërtimin e ka-
tedrales së re madhështore të Shën
Dhimitrit në qendër të qytetit, me
ikonostasin e saj mbresëlënës.
Kryepiskopi ynë është një
udhëheqës shpirtëror i mençur, i
dashur, i respektuar nga besimtarët
orthodhoksë, të cilët e kanë zgje-
dhur Qytetar Nderi në Tiranë dhe
në Korçë. Kontributi i tij është
konkret edhe në qytetin tonë, ku i
Nikolla Markut e të tjerëve, janë
lehtësisht të verifikueshme.
Nikolla Marku, kërkon të fshihet
pas retorikës boshe dhe nacionali-
ste, por i kujtojmë atij dhe atyre që
e mbështesin, se ai nuk është aspak
më shumë patriot dhe atdhetar sesa
ne, klerikët që jemi vazhdimisht
pranë besimtarëve dhe u shërbejmë
atyre me përkushtim e dashuri. I
vetmi ‘kontribut’ i Nikollës për ko-
munitetin orthodhoks të Elbasanit
është propozuar Këshillit Bashkiak
për Qytetar Nderi të Beratit. Në sek-
torin e shëndetësisë ky kontribut ka
qenë me ndihma e medikamente në
spitalin e Beratit, në arsim me kop-
shtin e fëmijëve, në kulturë me ak-
tivitete të larmishme rinore, si dhe
në përkujdesjen sociale me hapjen
e mensës për njerëzit në nevojë.
Por mbi të gjitha, kontributi i tij
është i jashtëzakonshëm për mbaj-
tjen gjallë të dialogut ndërfetar, për
bashkekzistencën paqësore ndër-
mjet qytetarëve të besimeve të ndry-
shme në vendin tonë. Ai është një
personalitet i shquar prandaj me të
drejtë vlerësohet nga personalitete
politike, shkencore e fetare dhe
është emëruar në poste drejtuese,
siç është Këshilli Botëror i Kishave
etj. Gjithashtu është dekoruar me
11
Klerikë
dhe
besimtarë
orthodhoksë
të Elbasanit
duke
shprehur
protestën
e tyre
para
mediave.
është nami dhe figura e keqe që ai
përhap, duke u shtirur si klerik e
duke vazhduar me uzurpimin dhe
sakrilegjin e vendit të shenjtë dhe
figurës së klerikut.
Ne, kleri dhe besimtarët ortho-
dhoksë të Elbasanit. mbështesim
Sinodin e Shenjtë dhe Kryebariun
tonë, Imzot Anastasin.
Elbasan, 5 shkurt 2013
shumë tituj e çmime ndërkombëtare
nga shumë institucione prestigjioze
botërore në shumë vende të botës.
Personaliteti i tij i ndritshëm i jep
nder Kishës sonë, gjithë popullit
dhe vendit tonë. Prandaj të gjithë
ne besimtarët orthodhoksë të Be-
ratit, ne që ditëm të ruanim në she-
kuj ungjijtë e Mesjetës së hershme,
kodikët e famshëm, epitafin e Glla-
venicës, ikonat e Onufrit të madh e
ikonografëve të tjerë të shquar, ki-
shat dhe të gjitha objektet e kultit, -
jemi krenarë, që kemi Kryepisko-
pin Anastas në krye të Kishës sonë.
Ne i urojmë atij shëndet, jetë të gja-
të dhe suksese duke u përulur me
respekt para figurës e veprës së tij.
Vijojnë firmat e dhjetra inte-
lektualëve beratas.
12 NGJALLJA SHKURT 2013

Mbi dorëheqjen e Papa Benediktit XVI

Kryepiskopi i Tiranës, Durrësit dhe i Gjithë Shqipërisë
+ Anastasi
Lajmi i dorëheqjes dhe i mungesës nga jeta publike e
Shenjtërisë së Tij, Papa Benediktit XVI, paralajmëron
një prani të re të tijën me dallueshmëri në jetën kishtare.
Habinë e madhe që solli ky lajm e pasoi shprehja e
respektit mbarëbotëror për një njeri dhe udhëheqës fetar
të rrallë. Besimi i patundur në Perëndinë Triadik, mendimi
i thellë theologjik, kontributi i tij i shumanshëm në shpalljen
e Ungjillit të drejtësisë dhe të paqes në botën moderne,
iniciativat e tij për afrimin midis të krishterëve dhe për
dialogun ndërfetar, e kanë shfaqur si një personalitet të
madh universal.
Me falënderim të sinqertë kujtojmë takimet e shpe-
shta, letrat vëllazërore, dashurinë e tij për Kishën Ortho-
dhokse dhe interesimin e tij për Kishën Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë. Theolog i spikatur dhe udhë-
heqës paqësor kishtar, duke zgjedhur në këtë fazë të jetës
së tij shpirtërore qetësinë - hesikian “si bashkëpunëtore një jete përkushtuar lutjes “a life dedicated to prayer”, një mesazh të fortë për
dhe nënë të lartësimit hyjnor”, (siç na thotë shën Grigor energjinë e jashtëzakonshme krijuese të lutjes brenda botës sonë të trazuar.
Theologu), ka për të ofruar me heshtjen e tij elokuente të
12 shkurt 2013

Nga letra e fundit e Papa Benediktit XVI Mitropolia e Gjirokastrës

dërguar Kryepiskopit Anastas
Kisha e re
Fortlumturisë së Tij, Anastasit, Kryepiskopit të Tiranës, Durrësit dhe të Gjithë
Shqipërisë
e Oshënar Nifonit nga Lukova
Me gëzim nga zemra për Lindjen e Zotit tonë Jisu Krisht, ju shpreh mirënjohjen dhe Shën Athanasit - Lukovë
time për përshëndetjen që Fortlumturia Juaj më ka dërguar në mënyrë vëllazërore(...).
(...)Gjatë Krishtlindjes ne bëhemi më të ndërgjegjshëm për ata që vuajnë dhe që
përballen me vështirësi dhe unë mendoj në veçanti për shumë besimtarë në vende të
ndryshme të botës që durojnë vuajtje e fatkeqësi për hir të besimit të tyre te Zoti. Le
t’ia besojmë këta Marisë, Nënës së Jisuit, duke i mbështetur me lutjen tonë, që të
mbeten besnikë ndaj thirrjes së tyre të krishterë.
Me këto ndjenja, shpreh përsëri mirënjohjen time për urimet e Krishtlindjes nga ana e
Fortlumturisë Suaj, ndërsa ju siguroj edhe një herë për urimet e mia të mira vëllazërore.
Nga Vatikani, 21 Janar 2013, Benedikti XVI