GUSHT 2005
NGJALLJA
Nr. 8 (151) Viti XIV i botimit
Fjetja e Hyjlindëses
Festa e Fjetjes së Hyj-
lindëses kremtohet më 15
gusht, e paraprirë nga dy
javë agjërimi kreshmor. Ajo
përkujton vdekjen, ngja-
lljen dhe lavdërimin e Në-
nës së Krishtit. Ajo shpall
që Maria “u mor” nga Perë-
ndia, në mbretërinë qiello-
re të Krishtit, në të përmbu-
shurit e ekzistencës së saj
trupore dhe shpirtërore.
Sikurse edhe në Lindjen
e Virgjëreshës, dhe në fe-
stën e Hyrjes së saj në Tem-
pull, ne nuk kemi burime
biblike apo historike as për
këtë festë. Tradita e Kishës
thotë që Maria vdiq, siç
vdesin të gjithë njerëzit, jo
“vullnetarisht”, si Biri i saj,
por, si pasojë e natyrës së
vdekshme njerëzore, e cila
është e lidhur në mënyrë të
padukshme me prishjen e
kësaj bote.
Kisha Orthodhokse na
mëson se Maria nuk ka më-
kate personale. Megjithatë,
në Ungjillin e festës, në
shërbesat liturgjike dhe në
ikonën e Fjetjes, Kisha
shpall, se Maria, me të vër-
tetë kishte nevojë të shpë-
tohej nga Krishti, ashtu si
të gjithë njerëzit janë shpë-
tuar nga mundimet, vuajtjet
(vijon në faqen 2)
NGJALLJA 1
GUSHT 2005 Çmimi 20 lekë
Festë që u takon të gjithëve
- U kremtua përvjetori i Fronëzimit të Kryepiskopit Anastas -
- Dita e Ringritjes Kanonike të Kishës sonë -
Data 2 gusht është kthyer tashmë në një traditë të ndësishëm zhvillimi në je-
bukur dhe festive. Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqi- tën shoqërore të Shqipë-
përisë kremton 13 vjetorin e Fronëzimit të Fortlumturisë risë dhe një institucion i
së Tij, Kryepiskopit të Tiranës, Durrësit dhe gjithë Shqi- nderuar dhe i njohur në
përisë Prof. Dr. Anastasit. mbarë botën.
Në fjalën e rastit e uruan
N ë Kishën “Ungjillëzimi kanonik ky që lidhet edhe Kryepiskopin anëtarët e
i Hyjlindëses” në Tiranë u me krijimin e Sinodit të Sinodit të Shenjtë.
celebrua Liturgjia Hyjnore Shenjtë, si organi më i lartë Mitropoliti i Beratit,
arkhieratike dhe sinodike. i Kishës. Në këtë ditë ne Hirësia e Tij, Ignati u ndal
Me Kryepiskopin Anastas besimtarët orthodhoksë në kontributin e çmuar të
bashkëmeshuan Mitro- shprehim vlerësimin tonë Kryepiskopit: “Në këtë
politi i Beratit, Hirësia e për figurën drejtuese të Ki- përvjetor të fronëzimit tuaj
Tij, Ignati, Mitropoliti i shës me frymën e tij të pa- ne kujtojmë misionin hyj-
Korçës, Hirësia e Tij, Joani qes, mirëkuptimit, të men- nor që Ju ngarkoi Perëndia.
si dhe klerikë përfaqësues çurisë dhe respektit për çdo Ne kujtojmë dhjakonatën
nga të katër Dioqezat. Në qenie njerëzore. Ai e ka Tuaj më Krishtin, dhjako-
kishë kishin ardhur për të udhëhequr Kishën në kohë natën e dashurisë Suaj që
uruar dhe për t’u lutur së paqeje dhe në kohë trazi- keni blatuar me gjithë ze-
bashku me Primatin edhe rash, gjithmonë me mençu- mër e shpirt në këtë vend,
besimtarë të shumtë nga ri dhe urtësi, dhe sot Kisha lotët, vuajtjet mundimet që
Tirana dhe e gjithë Shqi- jonë është një faktor i rë- kaluat duke filluar që nga
përia.
Kjo ngjarje përbën mo- ...Kur themelonit kishën dhe shkonit anë e
mentin e vendosjes së gurit mbanë Shqipërisë nuk hezituan që të hedhin edhe
të themelit të organizimit gurë ndaj krahëve tuaj, ashtu si judenjtë të
dhe veprimtarisë kishtare frymëzuar nga i ligu, por pengesat që përballuat
në vend pas regjimit komu- me Hirin e Zotit u kthyen në gëzim.
nist, ringritjen kanonike të
Kishës Orthodhokse, fakt (vijon në faqen 6-7)
Çast nga përshëndetjet me rastin e 2 gushtit në Kishën e Ungjillëzimit, Tiranë
2 NGJALLJA
Fjetja e Hyjlindëses
(Vijon nga faqja 1)
dhe vdekja e kësaj bote; dhe mbasi
ajo vdiq, ajo u ngjall nga Biri i saj
si Nëna e Jetës dhe se tani merr
pjesë në jetën e amshuar të Paraj-
sës, e cila është përgatitur dhe i
është premtuar të gjithë atyre që
“e dëgjojnë fjalën e Perëndisë
dhe e ruajnë atë”.
(Lluka 11;27-28)
Në lindjen tënde virgjërinë e
ruajte, në fjetjen tënde s’e ne-
verite botën, o Virgjëreshë. Në
jetën e qiellit shkon, jetën si linde
këtu mbi dhé dhe i shpëton gji-
thënjë prej vdekjes shpirtet to-
na, o Hyjlindëse.
(Përlëshorja)
Hyjlindësen e pafjetur për
ndërmjetime dhe shpresën e
pazhvendosur në mbrojtje varri
dhe vdekja nuk e mundë se si
nënë të jetës e shpuri tek jeta ai
që banoi në mitrën gjithmon’
virgjëre.
(Shkurtorja)
Shërbesat e festës përsëritin te-
mën kryesore, atë që Nëna e Jetës
ka “kaluar në harenë qiellore, në
ngazëllimin hyjnor dhe në gëzi-
min pambarim” të Mbretërisë së
Birit të saj (varg Mbrëmësore).
Këndimet e Dhiatës së Vjetër, si
edhe këndimet e Ungjillit në Më-
ngjesoren dhe në Meshën Hyjnore,
janë të njëjta me ato të festës së
Lindjes dhe të Hyrjes në Tempull.
Kështu, festa e Fjetjes së Hyj-
lindëses është kremtimi i faktit, që
të gjithë njerëzit janë “lartësuar”
në lumërinë e Krishtit fitimtar dhe
që ky lartësim tashmë është kryer
tek Maria Hyjlindëse. Festa e Fje-
tjes është shenja, garancia dhe
kremtimi, se fati i Marisë është
destinimi i të gjithë atyre “të përu-
njurve”, shpirtrat e të cilëve ma-
dhërojnë Zotin dhe mendjet e të
cilëve ngazëllohen për Perëndinë,
Shpëtimtarin e tyre dhe jetët e të
cilëve i janë kushtuar krejtësisht
dëgjimit dhe ruajtjes së Fjalës së
GUSHT 2005
Kremtohet në Tiranë dita e shenjtorit mbrojtës
të kryeqytetit
Më 8 korrik, besimtarët e Ko- për të na dhënë një shembull që të bleme, vështirësi dhe rrugë pa krye,
vazhdojmë edhe ne me përpjekjen të cilat kemi mundësi që t’i kapër-
munitetit Orthodhoks kremtuan
ditën e Shën Prokopit. Në Tiranë, tonë personale. Sepse të gjithëve cejmë vetëm me anë të Perëndisë.
sipas traditës, shërbesat u kryen në na ndodh të kemi në jetën tonë pro- Korresp. i gazetës “Ngjallja”
kishën që i kushtohet shenjtorit të
madh, e cila ndodhet mes natyrës
së bukur dhe plot jetë të Parkut të
Madh. Ditën e enjte u krye Shërbe-
sa e Mbrëmësores, e cila u pasua
nga një agripni, ndërsa të nesër-
men u krye Liturgjia Hyjnore.
Këto shërbesa u kryen nga Kryepi-
skopi Anastas, i ndihmuar nga
klerikë të tjerë, në praninë e shumë
besimtarëve kryeqytetas.
“Le t’i urojmë njëri-tjetrit që
Perëndia të na falë diçka prej be-
simit, durimit dhe burrërisë së Shën
Prokopit.”- tha ndër të tjera në pre-
dikimin e tij Kryepiskopi. Kisha
jonë na i risjell vazhdimisht she-
mbujt e atyre që janë modele të
martirizimit dhe të dashurisë, që
kanë jetuar me këto karakteristika,
Shembulli i Shën Astit, i vlefshëm edhe në kohët tona
Në Kishën e Shën Pavlit dhe shumë mirë që shenjtorët përsëri- soi: “Shembulli që dha shenjti ësh-
Shën Astit në Durrës, u kremtua të tin Krishtin në kohë dhe janë të i vlefshëm edhe për ne në ditët
mërkurën, më 6 korrik, festa e shembuj për ne. Të krishterët e ko- e sotme”. Kryepiskopi foli edhe
shenjtit mbrojtës të qytetit. Shën hëve të sotme në këtë mënyrë ma- rreth përpjekjeve të pandërprera të
Asti ka qenë episkop i komunitetit rrin kurajë për të përballuar sfidat Kishës për t’i ardhur në ndihmë
të krishterë në shekullin e parë. Ai e jetës dhe provat e ndryshme. Jetën mbarë komunitetit të këtij qyteti.
dhe veprimtarinë e Shën Astit e pa- Ai premtoi se këtë vit do të hapet
ishte bari i vërtetë, shembull i gja-
llë i një jete të krishterë aktive dhe raqiti para besimtarëve në prediki- një shkollë fillore bashkëkohore
veprimtar i zellshëm, i gatshëm për min e tij hieromonaku Atë Kozmai. dhe do të gjendet një mjedis i për-
të dhënë jetën për Kryebariun Në fjalën e tij Kryepiskopi shtatshëm për të përmirësuar edhe
Krisht dhe grigjën e Tij. Të krishte- Anastas, i cili kreu Liturgjinë Hyj- më tej kushtet e kopshtit të
rët orthodhoksë e përkujtonë ditën nore në prani të besimtarëve të fëmijëve.
e martirizimit të tij, duke e ditur shumtë durrsakë, ndër të tjera thek- Korresp. i gazetës “Ngjallja”
Perëndisë, e cila i është dhënë runjësi, bindje dhe dashuri. Së ba- Mbretërisë së Perëndisë.
njerëzve në fëmijën e Marisë, shku me atë, të gjithë njerëzit do Në këtë kuptim, gjithçka që
Shpëtimtarin dhe Çlironjësin e të jenë “të bekuar”, do të jenë “më është lavdëruar tek Maria, është
botës. të nderuar se Keruvimet dhe më të një shenjë që tregon se çfarë i është
Së fundi, duhet të theksohet, se lavdëruarën pa krahasim se Serafi- ofruar çdo personi në jetën e Ki-
në të gjitha festat e Virgjëreshës met”, nëse ata ndjekin shembullin shës. Për këtë arsye, Maria me fë-
Hyjlindëse, të krishterët orthodho- e saj. Tek të gjithë ata do të lindë mijën e saj hyjnor në duar, quhet
ksë kremtojnë faktet e vetë jetës Krishti, me anë të Shpirtit të Shenj- në Traditën Orthodhokse Imazhi
së tyre, në Krishtin dhe në Shpirtin të. Të gjithë ata do të bëhen tempuj i Kishës. Sepse bashkësia e të
e Shenjtë. Ajo që ndodhi me Mari- të Perëndisë së gjallë. Të gjithë ata, shpëtuarve përbëhet nga ata, në të
në, ndodh me të gjithë ata që imi- që bëjnë jetën që bëri Maria, do të cilët Krishti banon.
tojnë jetën e saj të shenjtë plot pë- marrin pjesë në jetën e amshuar të
GUSHT 2005 NGJALLJA 3

“Nuk mund të ekzistojë paqja dhe dashuria, ku vazhdon

padrejtësia dhe paligjësia!”
- Liturgji Hyjnore dhe protestë në Kishën e Shën Gjergjit në Berat, që ishte kthyer në pikë turistike
për pushtetarët monistë dhe sot kërkohet të përvetësohet nga pushtetarët demokratë -
Kalaja e Beratit ka të veçantën Këtu, më 25. 07. 2005, u kremtua
e vet, sa legjitime aq dhe krenare, për besimtarët orthodhoksë Shën
jo vetëm si djep i gojëdhënës, i bu- Ana, nëna e kryenënës Shën Mari.
kurisë shpirtërore, por dhe si e vet- Liturgjia u krye nga Hirësia e tij
mja nga më të rrallat në Evropë, si Imzot Ignati, i cili shoqërohej nga
fortesë dhe banesë dhe bërthama e Atë Petraqi dhe Dhjakon Spiridhoni.
Krishterimit në periudhën Bizantine. Faltorja ishte e mbushur plot; kishin
Në Kala numërohen në shekuj ardhur nga të gjithë grupmoshat,
42 kisha, ndërsa kanë arritur deri që dukej sikur i përcillnin mesa-
sot - themele dëshmi - 20 kisha. Kë- zhin: “S’ të kemi harruar, të kemi
tu penela e Onufrit të papërsërit- pranë, je midis nesh, je Shenjti ynë”.
shëm e Shpatarakut dhe Selenicasit Pas Liturgjisë Kryebariu me urtë-
i dhanë jetë ikonografisë, ndaj mund sinë e mençurinë e Hirit të Perëndisë
të themi, se këtë djep të Krishteri- foli për padrejtësinë që i bëhet Ki-
mit e ka përkëdhelur vetë Perëndia. shës sonë, për të mos njohur rikthi-
Midis shumë faltoreve është min e ligjshëm 400-vjeçar, shekullor.
dhe 400-vjeçarja - kisha e “Shën Besimtarët, jo vetëm kristianë
Gjergjit”, ndërtuar në një nga pikat por dhe të Komunitetit Mysliman,
dominuese të Kalasë, ku si në një të indinjuar nga ky veprim që tje-
ballkon vështron Beratin e lashtë tërson rolin e saj, funksionin e saj
me bukuri magjepse. si faltore dhe që bie ndesh me të
drejtën kushtetuese ligjore të besi-
mit si shtet demokratik, mbështe-
tën fjalën e Kryebariut duke kër-
kuar që drejtësia s’duhet të vono-
het. Më pas Imzot Ignati i shoqë-
ruar nga Atë Petraqi, Atë Nikolla,
Atë Kristaqi, Atë Tertio dhe Dhja-
kon Spiridhoni, të shoqëruar nga
shumë besimtarë, të cilët mbanin
në duar ikonat e Krishtit, të Shën
Marisë dhe Shën Gjergjit bënë një
litani.
Ata u ndalën para hyrjes së “Shën
Gjergjit”, nga ku dukeshin mirë
punimet e jashtëligjshme. Besim-
tarët nëpërmjet medias, gazetarëve
kameramanëve që kishin ardhur
kërkuan që të sensibilizohej për kë-
të padrejtësi sa të turpshme aq edhe
e shpërfytyruar përpara së vërtetës
të pamohueshme, tek zyrtarët. Në
ligjëratën e tyre besimtarët e shu-
mtë e shumë të tjerë kërkuan se
nuk është në nderin e asnjë orga-
nizmi pushtetar të flasin për pro-
nësinë, për përvetësimin, ajo është
antiligjore, ata s’duhet të harrojnë
se koha ndoshta është vonuar, por
nuk harron të thotë të vërtetën, ky
do të jetë turp për ta.
Ne shpresojmë, se ky tubim sa
paqësor aq dhe demaskues i pa-
drejtësisë që i bëhet Kishës sonë
nga këto organe që mundohen ta
mbajnë peng pronësinë e shenjtë
të pamerituar, të shërbejë që ato të
ndërgjegjësohen për të na e rikthy-
er atë që është pronë e përjetshme
e Kishës.
Sotiraq Mishaxhiu

Hirësia e Tij Ignati u drejtohet besimtarëve duke mbajtur në dorë fotografinë e kishës dhe çast nga litania.

Nuk do lejojmë përvetësimin e “Shën Gjergjit”

Intelektualët orthodhoksë të qytetit të
Beratit u informuan për veprimet keqdashë-
se të disa segmenteve të shtetit për të tjetër-
suar dhe më pas, për të përvetësuar kishën e
Shën Gjergjit, në lagjen Kala.
Për këtë arsye, grupi i intelektualëve
besimtarë orthodhoksë vendosi:
Që kjo kishë gjithsesi nuk do lejohet të
bjerë në duar të tjera, veç Mitropolisë Ortho-
dhokse të Beratit, të cilës i përket historikisht.
Gjithashtu, u vendos që duke fillua nga
dita e sotme të sensibilizohet gjithë opinioni
orthodhoks dhe mbarë opinioni qytetar bera-
tas dhe më gjerë, për të demaskuar të gjitha
veprimet e kryera fshehtas deri tani dhe ato që
parapërgatisin personat e interesuar për përve-
tësimin e kësaj kishe 400-vjeçare.
Ky është veprim antishoqëror, antimoral,
antiligjor dhe që bie ndesh dukshëm me ndry-
shimet demokratike që kanë filluar që me Lirinë
e Besimit.
Kisha Orthodhokse në Berat, që në fillimin
e riçeljes së kishave dhe në mënyrë të veçantë
gjatë më shumë se shtatë vjetëve të fundit, nuk
ka rreshtur së kërkuari kthimin legjitim në
pronësi të saj të këtij objekti kulti.
Të gjitha këto kërkesa kanë rënë në vesh
të shurdhër të pushtetarëve, që jo vetëm nuk
e kanë ndihmuar kishën në këtë drejtim, por
përkundrazi janë bërë penguesit e mëdhenj
dhe të vetëm të kthimit të kësaj prone histo-
rike dhe legjitime në gjirin e kishave të tjera.
Nga takimi i intelektualëve Orthodhoksë
të qytetit të Beratit
Berat, më 21.07.05
4 NGJALLJA
Nga kampingu i vajzave në Shën Joan Vladimir
Kampi na mësoi si të duam njëri-tjetrin, me dashurinë e Perëndisë
Tema dhe mesazhi kryesor që
përcolli kampi tek të gjitha vajzat
pjesëmarrëse ishte: “Doni njëri-
tjetrin si unë ju desha ju”. Ky është
urdhërimi i dytë që ka dhënë Perë-
ndia. Dhe ky është pikërisht mësi-
mi më i rëndësishëm që mësuam
të gjitha së bashku gjatë 10 ditëve
të kaluara së bashku. Të respektoj-
më dhe të duam të tjerët me të njëj-
tën dashuri që Perëndia ka për ne.
Në këtë aktivitet kishte vajza
nga shumë qytete të Shqipërisë:
nga Korça, Elbasani, Kavaja etj.
Perveç faktit se ky kamp ishte një
vend ku mund të argëtoheshe me
lojëra, të mësoje gjëra te ndryshme
dhe interesante ishte edhe një
mundësi për të shkëmbyer traditat
dhe njohuritë me fëmijë të tjerë të
moshës sonë. Vajzat ishin të ndara
në tetë grupe të ndryshme, me
afërsisht 10 vetë secili. Emri i çdo
grupi kishte të bënte me një nga
vlerat që ne duhet te kemi për t’i
dashur të tjerët me dashurinë e
Krishtit. Këto grupe ishin: “Mirë-
kuptimi”, “Dashuria”, “Sakrifica”,
“Vigjilenca”, “Përgjegjësia”, “Shpre-
sa”, “Besnikëria”, “Liria”. Secili
nga ata përfaqësonte edhe një ekip
në kampionatin e volejbollit dhe
lojërat olimpike që u zhvilluan aty.
Kur arritëm në kamp u gjendëm
Kishim dëgjuar për Prespën për
liqenin dhe fshatrat buzë këtyre
ujrave të ëmbla dhe në imagjinatë
kishim krijuar idenë e një peisazhi
të mrekullueshëm por që këto pa-
mje të ishin kaq magjike na duhet
t’i shikonim me sytë tanë dhe t’i
shkelnim me këmbët tona. Kjo u
bë e mundur më 29 korrik të këtij
viti, kur një grup i vogël studen-
tësh, i kryesuar nga pedagogu i
Akademisë Teologjike z. Harallamb
Terziu, ishin ftuar që së bashku me
besimtarët shqiptaro-maqedonas të
këtyre viseve të festonin dhe të
shërbenin për të Kremten e Shenj-
tores mëmës dhe motrës së dashur
Shën Marena, emrin e së cilës
mban dhe manastiri ku ne kaluam
një natë. Fjalët e Arta të Zotit Krisht.
“Do ta kuptoj që më doni mua nga
dashuria që do kemi për njëri-
në një mjedis të rrethuar nga pemë
dhe lule shumëngjyrëshe. Oborri
ishte shumë i madh, i mbushur me
gjelbërim dhe aromë të mrekullue-
shme. Kishte shumë hapësirë ku
mund të luanim, por veç kësaj ishte
edhe një fushë shumë e madhe
volejbolli dhe basketbolli. Menjë-
herë pasi arritëm, u ndamë në
grupe të ndryshme dhe u futëm në
dhomat tona. Gjëja që më bëri më
shumë përshtypje ishte fakti se të
gjitha vajzat menjëherë krijuan
marrëdhënie shumë të ngrohta e
miqësore. Ato mundoheshin të
ndihmonin me sa kishin mundësi
shoqet e tyre të sistemoheshin dhe
të përshtateshin nëpër dhoma.
Çdo ditë programi ishte i ndry-
shëm dhe drejtueset mundoheshin
të ndërthurrnin dhe të gërshetonin
aktivitete të ndryshme, në mënyrë
që vajzat asnjëherë të mos mër-
ziteshin. Çdo mëngjes shkonim në
kishë dhe merrnim pjesë në shër-
besën e Mëngjesores. Të gjitha
vajzat merrnin pjesë në shërbesat
e Kishës dhe qëndronin përpara
ikonave duke i drejtuar lutjet e tyre
Perëndisë për një ditë sa më të mi-
rë. Kisha ishte e rikonstruktuar nga
brenda, ndërsa nga jashtë ruante
akoma lashtësinë e saj. Mbas me-
shës, përpara se të fillonte mëngje-
Një natë në manastirin
e Shën Marenës
si të gjitha vajzat merrnin pjesë në
meditim. Ato qëndronin të ndara
nga pjesa tjetër e grupit për 15 mi-
nuta. Këtë kohë ne ia kushtonim
leximit të Biblës, librave mbi jetën
e shenjtorëve ose edhe thjesht një
meditimi mbi veprat tona. Kjo
hapësirë prej 15 minutash quhej
“kohë e qetë” dhe mbas saj binte
kambana për të shkuar në mensë,
ku të gjithë së bashku hanim më-
ngjesin, këndonim këngë të kri-
shtera dhe njiheshim me progra-
min për ditën në vazhdim.
Pas mëngjesit fillonte pastrimi.
Çdo ditë secili grup kishte për të
pastruar një pjesë të caktuar të ka-
mpit, në mënyrë që të gjithë të
ndihmonim në mbajtjen pastër të
mjedisit ku jetonim.
Drejtueset e aktivitetit mendu-
an të organizonin një punëdore, me
të cilën vajzat mund të kalonin ko-
hën duke u argëtuar dhe duke më-
suar diçka të re. Gjatë kësaj kohe
çdo kampisteje i jepeshin mjetet
për të qëndisur. Ato ndihmoheshin
nga dy misionare nga Amerika,
Xhorxhia dhe Shenon.
Mbas punës së dorës merre-
shim me studimin biblik, që zgjaste
gati një orë. Gjatë kësaj kohe të
gjitha pjesëtaret e grupit mblidhe-
shin në dhomën e tyre dhe bashkë
GUSHT 2005
me kujdestaren lexonin pjesë të
ndryshme nga Bibla dhe disku-
tonin duke shkëmbyer mendimet
dhe opinionet e tyre. Mbas studi-
mit biblik shtrohej dreka. Gjatë
drekës këndoheshin këngë të kri-
shtera dhe gjithnjë para fillimit të
bukës dhe mbas saj thuhej lutja
drejtuar Perëndisë. Pas drekës ki-
shim kohë të lirë ku mund të shlo-
dheshim, të bënim punë dore apo
të lexonim. Për këtë periudhë të li-
rë të ditës, por edhe për kohën e
qetë ishin përgatitur disa libra të
botuar nga Kisha jonë me bekimin
e Kryepiskopit Anastas. Këto libra
kanë si titull mesazhin e kampit:
“Doni njëri-tjetrin si unë ju desha
ju”. Në përmbajtjen e tyre ka shu-
më histori të bukura dhe mbi të
gjitha shumë edukative të cilat ja-
pin mesazhe të rëndësishme për të
gjithe ne.
U larguam nga kampi me kuj-
time shumë të bukura, duke pritur
me padurim verën e vitit tjetër, për
t’u takuar bashkë me shoqet dhe
drejtueset e kampit dhe për të ka-
luar një kohë të bukur, medituese
dhe lutëse me Zotin Krisht.
Përgatiti Iva Popa,
pjesëmarrëse në kampin e vajzave
në turnin e parë
tjetrin” ishin realiteti që ne hasnim
në çdo shtëpi që hynim dhe në çdo
mjedis që vizitonim. Dashuria dhe
mirëkuptimi ishin emërues i për-
bashkët i këtyre banorëve liqenas.
Për të udhëtuar në Manastirin e
Shën Marenës, pra u desh të vajtur
për njëzet minuta me varkë gjë e
cila na bëri të ndjeheshim më shu-
më se asnjëherë Apostujt e Jisu
Krishtit. Kudo që shkelnim na pri-
tën me dashuri studentët e Akade-
misë Teologjike Cveta, Vladimiri,
Naumi dhe Olsi, të cilët në shumi-
cën e rasteve na shërbenine dhe si
përkthyes. Liturgjisë Hynore u
krye nga At Aleksi, At Vasili dhe
At Ropi, ku në psalitrë ndimuan
edhe studentët e Akademisë Teo-
logjike. Nga ky vend u kthyem
duke lënë pas pamje mahnitëse dhe
zemra të ngrohta.
GUSHT 2005
Duke marrë shkas nga një riaktivizim i beftë në media i
“fenomenit” Marku
- Civili Nikolla Marku është klerik vetëm në fantazinë e tij dhe të ndonjë gazetari, për të cilin janë më të rëndësishme
paragjykimet e veta antiorthodhokse sesa Kanonet e Shenjta që rregullojnë jetën e Kishës. -
Të gjithë do qeshnin, nëse do
t’u thoshin para 13 vjetëve, se Ni-
kolla Marku, i cili lagohej me ko-
kën ulur nga Akademia Teologjike
e Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë (për arsye që asnjë-
herë nuk do ketë guxim t’ia thotë
publikut të tij “ekskluziv”), do të
dilte një ditë si flamurmbajtës i
“idealizmit patriotik”. Por ja, që në
vendin tonë humoristikja mund të
kaloj lehtë në satirike. Dhe, përde-
Nikolla Marku nuk është “Atë” për Kishën Orthodhokse
Së pari, në kanonet e Kishës
Orthodhokse thuhet qartë se nda-
lohet “…një Episkop të kryejë
dorëzime jashtë kufijve të dio-
qezës së tij… pa miratimin e epi-
skopit të rajonit në fjalë”.
Ndërsa qytetari civil Marku
pretendon se është dorëzuar si prift
jashtë shtetit, gjë që e bën të paligj-
shëm të veprojë në territorin e
Shqipërisë. Për më shumë, për “fa-
tin e tij të keq”, edhe peshkopi që
ai thotë se e ka dorëzuar nuk është
kanonik dhe çdo veprim i tij nuk
njihet si i ligjshëm nga asnjëra nga
Kishat Orthodhokse të botës. Pra,
së dyti, Marku nuk është klerik,
sepse nuk është as i dorëzuar sipas
kanoneve kishtare Në rastin më të
mirë, Marku mund të shërbente
pranë atij peshkopi dhe jo në juri-
diksionin e Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë. Që në
çastin që pretendon të shërbejë në
territorin e vendit tonë ai është në
kundërshtim të hapur me ligjet e
Kishës Orthodhokse. Çdo shërbesë
që N.Marku kryen; martesë, pagë-
zim, funeral etj. është inekzistente,
krejt e pavlefshme për këtë Kishë.
Për këto arsye ai nuk njihet jo
vetëm nga asnjë Kishë Orthodho-
kse, por edhe nga asnjë komunitet
tjetër fetar i vendit tonë apo organi-
zëm fetar ndërkombëtar. Ai nuk
njihet ligjërisht as nga organizmat
NGJALLJA 5
Shpifjet hidhërojnë, por nuk kanë vlerë ligjore
risa ky personazh grotesk, po spon- të të gjithë krerëve të Kishave veprim antikombëtar dhe një sulm
sorizohet sa herë që Kishën Ortho- Orthodhokse të Botës, thuhet se: jo vetëm ndaj Kishës Orthodhokse
dhokse duan ta përdorin apo përzi- “…Që Eukaristia Hyjnore të jetë Autoqefale të Shqipërisë, por edhe
ejnë si kartë (pa sukses) në lojërat e vlefshme dhe shpëtuese për ndaj integritetit të vendit.
politike, duhet sqaruar ajo pjesë e pjesëmarrësit, duhet të kryhet Gjithashtu, duhet ditur, se në
publikut që nuk ka njohuri fetare gjithmonë në emër të episkopit qytetin e Elbasanit nuk jeton vetëm
se kush ai është. Sepse parimi i kë- kanonik dhe me lejen e tij…” qytetari Marku, por ka një komu-
tij ushtari të keq të forcave antior- Pra, është e qartë se Marku nuk ka nitet orthodhoks të organizuar, me
thodhokse është të shpifë, edhe gjë- fare të drejtë të meshojë, sepse që shumë klerikë dhe dy kisha (përveç
rat më të paimagjinueshme, me ta bëjë këtë duhet të thotë emrin e asaj të uzurpuar), pjesë e Kishës
shpresën dhe besimin se diçka nga një episkopi të Sinodit të Shenjtë Orthodhokse Autoqefale të Shqi-
vreri i tij do hidhërojë edhe lexuesin. të KOASH. Nga ana tjetër, në përisë, e cila drejtohet nga Sinodi
qoftëse do të thoshte emrin e një i saj i Shenjtë dhe ka mbi 130 kleri-
episkopi të huaj, do të ishtë një kë shqiptarë. Një komunitet tjetër
orthodhoks aty, siç përpiqet të pa-raqitet, është vetëm një shpikje dhe
sajesë dhe nuk ka të bëjë fare me Kishën Orthodhokse.
Godina në Lagjen Kala, për të cilën Kisha harxhoi
më shumë se 130 mijë USD për ta rikonstruktuar
dhe Marku e dha me qira për interesa personale.
Për vite me radhë z. Marku mban një maskë dhe shan, duke përdorur titujt “Atë” dhe “Kryetar
i Kishës Orthodhokse Autoqefale Kombëtare Shqiptare”, por që të dy këta tituj janë të
gënjeshtërt. ASNJË KISHË ORTHODHOKSE NË BOTË, AS AJO KATOLIKE, NUK E NJEH
ATË SI PRIFT. Madje as kominitetet zyrtare fetare dhe as shteti zyrtar. Kisha, “kryetar” i së
cilës ai paraqitet, nuk ekziston veçse në fantazinë e tij. Shteti zyrtar Shqiptar njeh katër
komunitete tradicionale fetare dhe udhëheqësit e tyre. Një nga këto është Kisha Orthodhokse
Autoqefale e Shqipërisë, në të cilën bëjnë pjesë të gjitha enoritë e Shqipërisë.
tona shtetërore e legjislative, apo Pra, në çdo rast, civili Marku nuk sa të quajë një Kishë Orthodhokse
forcat politike (të pozitës dhe opo- ka shpresë të quhet klerik orthodhoks. “kishë të satanait”, duke treguar
zitës), të cilat nga ana tjetër, e kanë Ai është i tillë vetëm në fantazinë e qartë se kujt po i shërben. Fatkeqë-
vlerësuar publikisht shumë lart tij dhe të ndonjë gazetari, për të cilin sisht, ai përfiton nga tolerance e
veprën dhe kontributin e Kryepi- janë më të rëndësishme paragjyki- orthodhoksëve, sepse të gjithë e
skopit Anastas. Edhe në deklaratën met personale antiorthodhokse sesa kanë të qartë se ç’pasoja do të ki-
e përbashkët të katër komuniteteve Kanonet e Shenjta që rregullojnë shte sikur të thoshte një të qindtën
fetare tradicionale të Shqipërisë, jetën e Kishës Orthodhokse. e fyerjeve të tij për ndonjë komuni-
njohja e integritetit dhe e organizi- Madje, Marku nuk dihet se çfa- tet tjetër fetar!...
mit të secilit prej këtyre komunite- rë feje i përket, përderisa arrin deri
teve jo vetëm njihet botërisht, por
“Gjuha vete ku dhemb dhëmbi..”
garantohet me angazhimin e tyre
për t’i mbrojtur reciprokisht. Në të gjitha shpifjet e botuara edhe çështja e “godinë së shkollës
Për më tepër, kujtojmë se në de- nga Marku nuk mungon asnjëherë Normale”, e cila, sipas tij, rrezikon
klaratën e Patmosit, 26 shtator 1995, (vijon në faqen 8)
6 NGJALLJA GUSHT 2005

Festë që u takon të gjithëve

- U kremtua përvjetori i Fronëzimit të Kryepiskopit Anastas -
- Dita e Ringritjes Kanonike të Kishës sonë -
(vijon nga faqja 1)
ajo ditë edhe deri më sot. Kur
themelonit kishën dhe shkonit anë
e mbanë Shqipërisë nuk hezituan
që të hedhin edhe gurë ndaj krahë-
ve tuaj, ashtu si judenjtë të frymë-
zuar nga i ligu, por pengesat që
përballuat me Hirin e Zotit u kthy-
en në gëzim. Po, Zoti këto lotë i
ktheu në ngazëllim dhe në gëzim,
sepse tani si Kryebariu i Shqipë-
risë, rreth e përqark shikoni dhe gë-
zoni veprën e duarve Tuaja. Por ka
akoma. Ky përvjetor na mëson se
ka edhe të tjera kisha për të the-
meluar dhe katedrale për t’u pë-
ruruar. Prandaj i lutemi Zotit t’ju
japë jetë të gjatë dhe fuqi që ta çoni
punën tuaj deri në fund. Qofshin
vitet Tuaja të shumta dhe të lum-
tura”.
Ndërsa Mitropoliti i Korçës,
Hirësia e Tij, Joani u ndal në nevo-
jën e të krishterëve për të falënde-
ruar: “Sot ne jemi mbledhur për të të Shën Vlashit, ku nuk munguan
kujtuar një ngjarje e cila ka të bëjë ...Ne e shtrijmë këtë falenderim edhe tek personat që Perëndia edhe bisedat që risillnin edhe një-
me ngjalljen e Kishës sonë. Gjatë i aftësoi për të ndihmuar Kishën këtu tek ne dhe padyshim, personi herë kujtimet e para trembëdhjetë
kohës që bënim ceremoninë, kur viteve. Kryepiskopi përshkroi di-
i cili ka dhënë kontributin në ngjalljen e Kishës sonë është Krye-
në mendjet dhe zemrat e të gjithëve tën e fronëzimit dhe se si me Hirin
piskopi ynë i dashur Anastas”
kishte fjalë falenderimi, mu kujtua e Perëndisë, letrat dhe vendimet që
thënia e një dijetari të krishterë i projektoheshin kundër Kishës, në
cili ka thënë se gjithmonë ishte i lenderimi, mirënjohja dhe dashuria butin në ngjalljen e Kishës sonë
momentet e fundit ktheheshin dhe
befasuar nga fuqia e të krishterëve nuk janë abstrakte. Ne e shtrijmë është Kryepiskopi ynë i dashur
shfuqizoheshin. Sipas Tij, brezi i
për të falenderuar. Dhe ne, misterin këtë falenderim edhe tek personat Anastas”.
ri duhet të jetë shumë mirënjohës
më të madh të Kishës e kemi quaj- që Perëndia i aftësoi për të ndih- Në vazhdim, për të gjithë të pra-
ndaj më të mëdhenjve që për të
tur Falenderim-Eukaristi. Por siç muar Kishën këtu tek ne dhe pady- nishmit Fortlumturia e Tij shtroi
mbrojtur Kishën vunë në rrezik
e kemi përmendur vazhdimisht fa- shim, personi i cili ka dhënë kontri- një drekë në ambientet e Manastirit
veten e tyre. Kujtimet e tyre sollën

Të kontribuojmë në rilindjen shpirtërore të vendit

Në vijim, Fortlumturia e Tij, Anastasi, pa-
si falenderoi bashkëpunëtorët e tij më të ngu-
shtë, episkopët anëtarë të Sinodit të Shenjtë,
u ndal dhe kujtoi edhe ata që dhanë ndihme-
sën dhe mbështetjen e tyre, por që tani nuk
janë më:
“Ju e dini që gjërat nuk ishin aspak të
thjeshta. Nga njëra anë qëndronte optimizmi
i besimtarëve dhe nga ana tjetër ishte në ve-
prim një plan që kërkonte të shkatërronte
përpjekjen rindërtuese të Kishës. Në përvje-
torin e kaluar u bë inaugurimi i Katedrales në
Korçë dhe shpresojmë që këtë radhë të kry-
ejmë inagurimin e Katedrales së Beratit. Por
unë desha të theksoj edhe detyrimin që kemi
që të bëjmë shpirtrat tanë kisha të Perëndisë,
që të pastrojmë përditë mendjet dhe zemrat tona
dhe t’ia afrojmë ato Perëndisë. Kjo është një ditë
që ju takon edhe ju të gjithëve, sepse përsëri
Kisha Orthodhokse e Shqipërisë filloi një jetë
shpirtërore sistematike të rregullt. Ne duhet të kon-
tribuojmë të gjithë, nuk ka thjesht spektatorë. Të
gjitha qelizat e Kishës duhet të jenë energjike,
sepse jeta e Kishës varet nga të gjithë ne. Kisha
e Shqipërisë duhet të ecë përpara gjithmonë me
një frymë apostolike, me zjarrin dhe zellin e apo-
stujve dhe duhet të ngelet një Kishë që të ketë
një frymë martirësh, me qëndrueshmërinë, bu-
rrërinë dhe vazhdueshmërinë e martirëve. Për më
tepër duhet të ngelet një Kishë që të karakteri-
zohet nga fryma e shërbimit ndaj atyre që
na simpatizojnë dhe atyre që duan të na
mbajnë larg. Duhet që të ndihmojmë vendin
tonë Shqipërinë dhe të kontribuojmë në rili-
ndjen e saj shpirtërore në periudhën që po
kalojmë. Duke ndjekur shembullin e Shën
Stefanit le t’i japim falje edhe atyre që pa e
kuptuar e përndoqën Kishën. Në zemrën tonë
nuk duhet të ngelet asnjë lloj hidhërimi dhe
ankese ndaj çdo lloj personi. Të luteni edhe
për Kryepiskopin që ka marrë përsipër këtë
përgjegjësi, që për çdo ditë të jetojë në pendim
dhe të dojë akoma më shumë Perëndinë dhe
të gjithë ikonat e zgjedhura të Tij, si edhe që
të shërbejë me përulësi edhe durim”.
GUSHT 2005
edhe të tjerë besimtarë që ditën e
fronëzimit ndodheshin në Tiranë
apo përjetimet e ndryshme që li-
dheshin me ardhjen e Kryepiskopit
në Shqipëri.
Por ky përvjetor i trembëdhjetë
nuk do të kalonte thjesht si një ditë
kujtimesh. Ai do t’i afrohej për nga
realiteti historik ditës së fronëzi-
mit. Kjo për faktin se këto ditë, nje-
rëz të ndryshëm janë kujtuar që të
risjellin në aktualitet thënie të vje-
tra, të cilat duket se iu ka ikur koha
dhe se mentaliteti i pjekur i shqip-
tarëve tashmë nuk i pranon më.
Deklaratat nga njerëz të papërga-
titur duket se kishin rindezur indi-
njatën e besimtarëve, të cilët nuk
hezituan që t’i dënonin qëndrimet
e tyre, si edhe të shprehnin mbë-
shtetjen e padiskutueshme të të gji-
thë orthodhoksëve në adresë të
Kryepiskopit. “Ju kam thënë edhe
herë të tjera,- iu drejtua atyre Krye-
piskopi,- se ne në Kishën Ortho-
dhokse nuk kemi armiq. Nëse ka
të tjerë që nga padija ose kushte të
tjera duan të na ndjejnë ne si armiq,
kjo është çështje e tyre. Ne nuk
ndjejmë se kemi kundërshtarë.”
Të pranishmit i shprehën Krye-
piskopit ndjenja mirënjohje dhe
falenderimi për të gjithë punën e
tij për ringritjen nga rrënojat të Ki-
shës shqiptare. Fortlumturia e Tij
u përgjigj me falenderime të ndër-
sjella si edhe me kërkesën për për-
fshirjen e të gjithë besimtarëve në
këtë proces rindërtimi dhe zhvilli-
mi. “Edhe pse më janë akorduar
shumë tituj dhe nderime, medalja
më e madhe që kam marrë është
medalja që më ka dhënë populli
shqiptar duke më shprehur dashu-
rinë dhe mbështetjen e tij të pakufi-
shme gjithë këto vite. Ky është ti-
tulli më i rëndësishëm që tejkalon
dhe zëvendëson çdo titull tjetër”,-
tha Kryepiskopi.
Kryepiskopi Anastas gjatë 13 vi-
teve në krye të Kishës Orthodho-
kse Autoqefale të Shqipërisë është
përpjekur të jetojë misionin e Ki-
shës brenda këndvështrimit të duhur
universal.“Misioni është një shpre-
hje e rëndësishme e ndërgjegjes
orthodhokse, një thirrje për të plo-
tësuar me vepra vullnetin e Perë-
ndisë në tokë dhe në qiell”. Jeta dhe
vepra e Tij tregon shembullin e rea-
lizimit të një mrekullie në Kishën
Orthodhokse bashkëkohore.
Aleks Çuri
NGJALLJA
Dy ditë të veçanta në Mitropolinë e Korçës
Ditën e diel, më datë 24 korrik,
në Kishën Katedrale “Ngjallja e
Krishtit” të qytetit të Korçës u
zhvillua Liturgjia Hyjnore, e drej-
tuar nga Mitropoliti i Korçës, Po-
gradecit, Kolonjës, Devollit dhe
Voskopojës Imzot Joani. Kjo ditë
ishte e veçantë pasi me hirin e
Perëndisë u dorëzua në dhjak një
nga djemtë e këtij qyteti, kandidati
Mihal Lara. Dhjakon Mihali ka
përfunduar studimet për teologji
në Akademinë Teologjike të Sela-
nikut dhe për një periudhë kohe
punoi pranë Muzeut Pasbizantin të
qytetit të Korçës. Në fjalën e tij
dhjakon Mihali falënderoi në ra-
dhë të para Perëndinë për këtë
thirrje edhe pse e ndjente veten të
padenjë për një privilegj të tillë.
Gjithashtu, falenderoi Fortlumturi-
në e Tij Kryepiskopin Anastas si
dhe Mitropolitin Joan për ndihmën
dhe kujdesin e vazhdueshëm të tre-
guar ndaj tij. Gjithashtu, ai falende-
roi dhe një numër të madh miqsh
e të njohurish për kontributin e tyre
në realizimin e këtij vendimi. Hirë-
sia e Tij, Imzot Joani, i kujtoi edhe
një herë dhjakonit të ri detyrën e
rëndësishme që kanë sot klerikët
në periudhën që po kalojmë dhe
sfidat e reja me të cilat përballen.
Ai theksoi nevojën për kandidatë
të tjerë për t’u afruar në shkallët e
priftërisë dhe për t’i shërbyer Perë-
ndisë dhe Kishës.
Ndërsa ditën e nesërme, të hë-
nën, datë 25 korrik, ditën e festimit
të Shën Anës, nënës së Hyjlindëses
Mari, Mitropolia e Korçës përkuj-
toi dhe një ngjarje tjetër, atë të
7-vjetorit të fronëzimit të Hirësisë
së Tij, Imzot Joanit, në fronin e Mi-
Feja kultivon dashuri, jo dhunë!
Edhe Komuniteti Orthodhoks
i Shqipërisë u bashkua me dhi-
mbjen e familjarëve të persona-
ve, të cilët humbën jetën nga ngja-
rja makabre e Londrës, vepër kjo
e terrorizmit ndërkombëtar.
Duke folur para besimtarëve
orthodhoksë të kryeqytetit ditën
festës së Shën Prokopit, Kryepi-
skopi Anastas tha se është fatke-
qësi që fanatizmi fetar ndërmerr
tropolisë së Korçës. Me këtë rast
u zhvillua në Kishën e Shën Anës
të qytetit Liturgjia Hyjnore me pje-
sëmarrjen e pjesës më të madhe të
klerikëve të kësaj Mitropolie. Në
fund të shërbesës, në emër të gjithë
klerit të Mitropolisë, por dhe të gji-
thë besimtarëve At Ilia Kotnani
falenderoi në fjalën e tij Perëndinë
për bekimin e madh që i dha këtij
qyteti dhe gjithë Mitropolisë së
Korçës duke dërguar si bari të tyre
Hirësinë e Tij, Imzot Joanin. Pasi
radhiti një sërë arritjesh dhe suk-
sesesh që ka arritur kjo Mitropoli
nën drejtimin e Hirësisë së Tij, At
Ilia ftoj edhe një herë të gjithë
klerikët dhe besimtarët e prani-
shëm të psalnin famën e Mitropolitit.
Ndërsa Mitropoliti Joan në
fjalën e Tij pasi falenderoi për fja-
lët e ngrohta dhe mbështetjen e
besimtarëve të pranishëm theksoi
se festimi dhe përkujtimi i një
ngjarje të tillë siç është ajo e fro-
nëzimit të episkopit, nuk lidhet
vetëm me një person, por është një
disa veprime, të cilat shkaktojnë
humbjen e jetës së njerëzve të
pafajshëm. Gjatë këtyre viteve të
krishterët orthodhoksë thonë një të
vërtetë të madhe, se feja duhet të
jetë vaji që do të shërbejë për të
zbutur shpirtrat dhe do të shërbejë
për të lidhur njerëzit dhe popujt e
ndryshëm. Ne si besim kurrë nuk
jemi mbështetur mbi dhunën. Kjo
ka qenë gjithmonë linja e Kishës
7
shprehje e rimëkëmbjes dhe ri-
ngritjes së institucioneve shpirtë-
rore me gjithçka që ato kanë ne-
vojë dhe pikërisht roli i episkopit
është dhe ka qenë përherë i pazë-
vendësueshëm në drejtimin shpir-
tëror të Kishës, “Aty ku është epi-
skopi është edhe Kisha”- siç thotë
dhe Shën Ignati në letrat e tij. Gji-
thashtu ai theksoi se vetë festimi i
kësaj dite në kishën e Shën Anës
ka edhe ajo simbolikën e saj, pasi
besimtarët e vjetër dhe pikërisht
motrat Cico kishin një përkushtim
të veçantë ndaj kësaj shenjtoreje,
e cila ashtu si dhe Hyjlindësja janë
“thesarë të fshehur” në gjirin e
Kishës.
Kisha e Shën Anës është një
kishë e ndërtuar vitet e fundit me
fondet e Mitropolisë së Korçës dhe
besimtarët kanë kontribuar dhe ko-
ntribuojnë në plotësimin e saj me
ikona murale të shenjtorëve të pu-
nuara me mjeshtëri nga ikonografi
Gavril Prifti.
Korrep. “Ngjallja”
Orthodhokse. Prandaj ne do të
punojmë për ta përhapur këtë
frymë këtu në Shqipëri dhe kudo
në Evropë, sepse ne nuk kujde-
semi vetëm për anëtarët e Kis-
hës sonë. Jemi qeliza të gjalla
të një Kishe të Shenjtë të Për-
gjithshme dhe Apostolike dhe
interesohemi për çdo gjë që
ndodh në mbarë botën.
I.K.
8 NGJALLJA
Duke marrë shkas nga një riaktivizim i beftë në media i
“fenomenit” Marku
(vijon nga faqja 5)
të greqizohet. Cila është arsyeja?
Përgjigjja është e thjeshtë: Interesi
personal, që fshihet si s’ka më mirë
pas parrullave patriotike.
Dihet nga të gjithë, se në vitin
1995 Z. Marku okupoi me dhunë, du-
ke shqyer me forcë dyert e vendit të
shenjtë, me mbështetjen e segmente-
ve të errëta (që se kishin problem të
tregonin pistoletat e shërbimit), Ki-
shën e Shën Marisë dhe objektin
pranë saj, të cilat siç është vërtetuar
edhe ligjërisht nga gjykatat e të gji-
tha shkallëve i përkasin Kishës Ortho-
dhokse Autoqefale të Shqipërisë.
Por, le të ndalemi tek godinën
dykatëshe pranë kishës, për të cilën
ai flet. Para uzurpimit, ai objekt,
Rrëfenjat me Nolin të Markut
Në shkrimet e intervistat Marku
përpiqet gjithmonë të gjejë ndonjë
lidhje me Kolosin, Hirësinë e Tij
Mikea, profet (14 gusht)
Lindi në qytezën Moroseth
Gadh, në jugperëndim të Jerusale-
mit dhe afër Mesdheut. Pra mbiqu-
het Morasethit që të dallohet nga
profeti më i vjetër me të njëjtin
emër në III të Mbretërve (sipas një
emërtimi tjetër I) 22.5…. me të ci-
lin e ngatërrojnë sinanksarët.
Profeti shumë i shquar, i treti
nga të Dymbëdhjetë profetët e “ve-
gjël” të Dhiatës së Vjetër, u paraqit
në librin e tij: Ndriçoi “në ditët e
Joathamit, Ahazit dhe Ezekiut” (1.1),
të cilët mbretëruan në shtetin jugor
(“të Judës”) në vitet 740-689 para
Krishtit. Profetizoi të paktën midis
viteve 737 dhe 715. Pra ishte ba-
shkëkohës i profetit Isaia (9 maj),
i cili ndoshta influencoi tek ai. Për
sa i përket ideve ngjan edhe me të
dy profetët e mëparshëm, Osie (17
tetor) dhe Amos (15 korrik).
Vepra e tij, e ndarë në tri pjesë
(kap. 1-3, 4-5, 6-7), iu referohet me
bukuri letrare dhe skena dramatike
edhe në mbretërinë veriore, edhe
ishte gati i shkatërruar dhe u shpen-
zuan rreth 130 mijë dollarë, për ta
rindërtuar, që të kthehej në kopsht
e qendër shëndetësore për lagjen
Kala dhe gjithë Elbasanin. Z. Ma-
rku jo vetëm nuk lejoi që të bëhej
kjo, por që atëhere e ka dhënë disa
herë privatisht me qira. Më në
fund, pas një odiseje dhjetëvjeçare,
në të gjitha shkallët e gjyqësorit,
organet shtetërore po nisin me mjaft
plogështi dhe zvarritje tendencioze
të zbatojnë ligjin, për t’ia kthyer
godinën pronarin të ligjshëm. Kjo
i ka djegur Z. Marku, sepse i pritet
burimi i paligjshëm i të ardhurave,
për të cilat një ditë do të duhet të
japë llogari se ku kanë shkuar.
Theofan Noli. Në fillim shpiku një
histori me portretin e Nolit kur ish-
te në Greqi, më pas atë me portre-
Nga Shenjtorët e muajit
në mbretërinë jugore të hebrenjve.
Kritikon padrejtësitë shoqërore,
përjeton keq ateizmin, korrup-
sionin dhe mëkatet e tjera të tyre,
parathotë dënimin, por edhe ngu-
shëllon duke paralajmëruar shpë-
timin që do të sjellë Mesia. Thelbi
i fesë, sipas Mikeut, është që të jetë
njeri i drejtë, të “dojë mëshirën dhe
të jetë i gatshëm të ecë bashkë me
Zotin, Perëndi” (6.8). Shumë e rë-
ndësishme është në 5.1-3 përcak-
timi i Betlehemit si vendlindja e
Krishtit (shih: Math. 2.6). Gjitha-
shtu radikale është profecia e tij
se do të anashkalohet Ligji që u
dha në Malin Sina. Kjo do të bëhet
sepse do të dalë “ligji dhe fjala e
Zotit nga Jerusalemi” me një ka-
rakter mbarëbotëror, pra Sioni (Je-
rusalemi) do të bëhet pelegrinazh
i gjithë kombeve (4.1-2).
Mikea (hebraisht = kush është
si Perëndia?) referohet edhe në
Jeremia 33.18-19.
tin e Nolit gjoja të hequr nga kisha
e Ungjillëzimit në Tiranë (kushdo
mund të konstatojë se në një nga
mjedisiet e saj janë të vendosura
portretet e episkopëve të Kishës
para vitit 1967) e deri tek nxitja e
shkrimeve të miqve të tij, për ta
krahasuar vetë atë me Nolin. Nuk
e di në duhet të qeshësh apo të vaj-
tosh, me këtë “atë” të vetëshpallur,
që prej kohësh e ka bërë vetveten
një figurë karnevaleske....
Intelektualisht me shtatin e një
nani, dhe duke shfaqur vazhdimisht
një injorancë ekstreme për çështjet
teologjike të fesë të cilës pretendon
se i përket, Marku me guximin e
atij që nuk ka se ç’të humbasë nuk
ngurron të masë veten jo vetëm me
Nolin apo t’i japë këshilla një per-
sonaliteti të Orthodhoksisë dhe Kri-
shterimit botëror, siç është Kryepi-
skopi Anastas, por edhe Akademi-
së së Shkencave, institucioneve
shkencore, partive politike etj.etj.
Tito, apostull (25 gusht)
Dhiata e Re na jep pothuajse
tërësinë e të dhënave të tij biogra-
fike. “Duke qenë grek” i parreth-
prerë (Gal 2.3) d.m.th. idhujtar, e
kishte prejardhjen ndoshta nga An-
tiokia. U konvertua nga predikimi
i apostull Pavlit (29 qershor). Kë-
shtu për të ardhmen u bë pasues i
çmuar dhe bashkëpunëtor i tij, me-
që shquhej edhe për karakterin e
tij të fuqishëm dhe të pathyeshëm
ndaj vështirësive.
Shfaqet për herë të parë të sho-
qërojë apostullin protokorife për
në Jerusalem, për Sinodin Aposto-
lik në vitin 49 (Gal 2.1) si shembull
e ngjall një i krishterë i flaktë me-
gjithëse nuk ishte hebre, pra që nuk
zbatonte ligjin e Moisiut - në Sinod
Pavli arriti që të krishterët me ori-
gjinë pagane të mos detyrohen të
mbajnë urdhrat e Dhiatës së Vjetër
(Vepra 15.6-29).
Së bashku me Pavlin ungjillë-
zon Çlirimtarin në Efes (54-58).
Më vonë arrin dhe përfundon me
sukses (rreth vitit 57) një mision
GUSHT 2005
Pra, të gjithë kanë dalë nga rruga
e drejtë dhe presin me përgjërim
që t’ua tregojë përsëri “profeti” i ri!...
Siç shfaqet qartë prej kohësh,
Marku ishte vetëm një përpjekje e
dështuar e qarqeve anti(jo)ortho-
dhokse, për të përçarë Kishën Or-
thodhokse Autoqefale të Shqipëri-
së, sajesë që mbahet në këmbë sa
herë që kërkohet të goditet ajo apo
të keqpërdoret emri i Kishës për
arsye politike. Siç e thamë edhe më
lart, është sa qesharake, por edhe
shqetësuese këmbëngulja për ta
quajtur atë klerik orthodhoks, për-
faqësues të një komuniteti, në ku-
ndërshtim dhe duke injoruar ligjet
e Kishës Orthodhokse, faktet juri-
dike, logjikën dhe buonsensin dhe
veçanërisht qindramijëra besim-
tarët orthodhoksë të Shqipërisë.
Një gabim kur përsëritet quhet faj
i qëllimshëm dhe ka pasoja të pa-
parashikueshme.
Thoma Dhima
të vështirë në Kishën e Korinthit
(II Kor. 7.6,13;12.17-18). Apostulli
i madh e lë përkohësisht në Kretë,
që të organizojë Kishën atje, prej
andej, rreth vitit 66 e thërret në Le-
trën e drejtuar Titos në Nikopol të
Epirit (3.12). Në vazhdim gjendet
në Romë ku Pavli është i burgosur.
Nga këtu shkon në Dalmaci (II
Tim. 4.10) dhe në fund bariton si
episkop në Kretë, me seli qytetin
e lashtë të Gortinës deri në fjetjen
e tij në pleqëri të thyer.
Në Letrën e tij Pavli porosit
“Titos, birit të vërtetë” (1.4) “që të
korrigjojë mungesat” duke vendo-
sur episkopë të denjë (1.5-9) dhe
duke u mbështetur në reputacionin
e tij të këshillojë dhe të shenjtërojë
kategoritë e ndryshme të besimta-
rëve, duke i meshuar dhe duke pu-
nuar pa pushim (2.1-3.11).
Kur vdiq, lipsani i tij i shenjtë
u varros në Gortina. Pas shumë she-
kujve u transferua në kishën e Shën
Markut, në Venecia, por në maj
1966 u kthye në ishullin e tij.
At Justini
GUSHT 2005
“TERMINOLOGJIA FETARE DHE GJUHA SHQIPE”
Mbi disa probleme në terminologjinë e teksteve filozofiko-fetare
Nga Imzot Joan Pelushi
(vijon nga numri i kaluar)
Për dy terma të tjerë të rëndësi-
shëm të Shkrimit të Shenjtë na
duhen përsëri dy terma në shqip.
Bëhet fjalë për termat Perëndi dhe
Zot. Në përdorimin popullor kanë
të njëjtin kuptim, por në Shkrimin
e Shenjtë përdoren me nuanca të
ndryshme. Te Jahve shihet një
Perëndi dhe Zot personal dhe ima-
nent, një Hyjni e zbuluar te populli
i Izraelit, emri personal i Perëndisë
së Moisiut. Në përkthimin e LXX
termi hebraik Elohim zakonisht,
me përjashtime të vogla, përkthe-
het me Theos.9 Ndërsa Jahve (më
saktë Adonai, sepse shkruhej Jah-
ve por lexohej Adonai dhe pikësi-
met e zanoreve ishin ato të fjalës
Adonaï) përkthehet në mënyrë
strikte me Kirios. Në latinisht janë
ruajtur po ato ekuivalente: Elohim
me Deus dhe Jahve me Dominus.
Po i njëjti kalkulim është ruajtur
edhe në gjuhët moderne, si në frë-
ngjisht, anglisht, gjermanisht ita-
lisht, spanjisht, rusisht etj, jo vetëm
për Elohim dhe Jahve, por edhe për
ruah/pnevma dhe nejesh/psiki.
Në shqip zakonisht, por jo gjith-
monë, është ruajtur po i njëjti kal-
kulim: Elohim me Perëndi (ose
Hyu) dhe Jahve me Zot. Por në
shumë përkthime ato janë përdorur
në vend të njëra-tjetrës. Këtu nuk
flitet për gabime doktrinale, por
për të pasur një përkthim të qartë
dhe që të ruajë tërë nuancat e me-
ndimit biblik. Buzuku përdor fja-
lën Zot për të dy termat Elohim/
Theos dhe Jahve/Kirios. Tek Kri-
stoforidhi ruhet kalku Elohim/The-
os me Perëndi dhe Jahve/Kirios
me Zot. Po ashtu në përkthimin e
Dom Simon Filipajt kemi Elohim/
Theos/Deus me Hyji dhe Jahve/
Kirios/Dominus me Zot.
Fjala Perëndi i përshtatet ter-
mave Elohim/Theos, sepse tregon
NGJALLJA
Hyjninë në përgjithësi dhe nuk
përdoret për njerëzit. Termi he-
braik Adon/Adonai, fjala që lexo-
hej në vend të Tetragramit, përdo-
rej edhe për njerëzit. Po ashtu edhe
ekuivalenti aramaik Mare përdorej
për Zot, por edhe për njerëzit në
kuptimin e sunduesit, zotit. Fjala
Zot i ka të gjitha kuptimet e Adon/
Kirios. Ky term edhe në shqip
përdoret jo vetëm për Hyjninë, por
edhe për njerëzit. Për këtë arsye
mendoj se është e domosdoshme
të kemi dy terma në shqip për të
ruajtur nuancat e të dy termave të
Shkrimit të Shenjtë. Dhe tashmë
ne i kemi në përdorim këto dy
terma në shqip: për Elohim/Theos
fjala Perëndi dhe për Jahve/Kirios
fjala Zot. Ajo që mbetet është ve-
tëm konsensusi për t’i përdorur kë-
to dy terma në kuptimet e mësi-
përme.
Në përpjekjet për të qartësuar
terminologjinë ne duhet të mbë-
shtetemi edhe në trashëgiminë
tonë. Përpjekja për të ndryshuar
gjëra që tashmë janë konsoliduar
në shekuj nuk është serioze. Një
term i tillë i rëndësishëm është
ngjallja. Në botimet e fundit po
përdoret gjithnjë e më tepër
ringjallja. Për të rujatur traditën
unë mendoj se duhet të përdoret
ngjallja. Në këtë formë përdoret
tek Anonimi i Ungjilli të Pashkëve,
si edhe nga autorët e vjetër si
Buzuku, etj. Po në këtë formë është
në traditën gojore. Gjithmonë
shpallja është bërë duke thënë
Krishti u Ngjall. Nëse përdorimi i
ringjall ka ardhur nga imitimi i
gjuhëve perëndimore, apo nga
mendimi se ky term është më i
saktë, sepse tregon që Krishti u
ringjall, në të dyja rastet nuk ka
bazë, as gjuhësore dhe aq më pak
doktrinale. Në aramaisht, gjuha që
ishte më afër me ngjarjen historike
dhe nëpërmjet të cilave u përhap
në tërë botën veprimi i ngjalljes së
Krishtit, jepet me fjalët kum, që ka
kuptimin e ngritjes. Përshëndetjet
në aramaisht, hebraisht dhe ara-
bisht përsëri kanë rrënjën kum
(arab. El Messieh kahm!; hebr. Ha
Masheeha houh kam!) Në greqisht
Christos anesti! dhe lat Christus
resurrexit!, kuptimi është i ringri-
tjes. Ndërsa në angl. Christ is Risen!,
përsëri kuptimi është Krishti u
ngrit.
Një tjetër term i rëndësishëm i
literaturës fetare në përgjithësi dhe
i asaj liturgjike në veçanti është
kungimi. Me fjalën kungim është
përkthyer fjala greke koinonia, në
latinisht communionis (që do të
thotë bashkësi, shoqëri, pjesëma-
rrje, bashkëpërjetim). Shën Pavli
(II Kor. 13:14 ) e përdor këtë fjalë
për pjesëmarrjen në fazat e detaju-
9
ara të jetës së Krishtit. Në shqip
është përkthyer me fjalë të ndry-
shme (të gjitha i kanë kuptimet e
koinonia), si kungimi, bashkësia,
pjesëmarrja dhe shoqëria. Buzuku
e përdor fjalën kungim, por për II
Kor. 13:14 përdor fjalët të ngjëruo-
mit me paqt të Shpirtit të Shenjtë.
Kostandin Kristoforidhi dhe Imzot
Theofan Noli e kanë përkthyer
“dhe shoqëria e Shpirtit të She-
njtë”, ndërsa në Librin e Shërbesa-
ve të Shenjta (botuar më 1961)
është përkthyer “dhe pjesëmarrja
e Shpirtit të Shenjtë”; po ashtu
është dhe në Librin e Shërbesave
të Shenjta të Kishës Orthodhokse
(botuar 1994). Në përkthimin e
Dom Simon Filipajt dhe në disa
përkthime të tjera është bashkësia
e Shpirtit të Shenjtë. Mendoj se
duhet përdorur fjala kungim, ngaqë
kjo fjalë, së pari, është një fjalë e
vjetër e fondit terminologjik fetar
shqiptar, dhe ka po atë kuptim, siç
ka fjala e përdorur në greqisht dhe
latinisht, prandaj do ishte mirë të
ringjallet; dhe së dyti, duket sikur
e shpreh më mirë kuptimin lingui-
stiko-teologjik të koinonia. Fjalët
e tjera si pjesëmarrje, shoqëria,
bashkësia, ndonëse janë të sakta,
japin vetëm një aspekt të koinonia.
Ndërsa fjala kungim i përfshin tërë
kuptimet e tjera, si pjesëmarrje, ba-
shkësi, shoqëri dhe bashkëpërjetim.
Një tjetër çështje në unifikimin
e Shkrimit të Shenjtë, në rastin to-
në Biblës, është përdorimi i emra-
ve. Në botime të ndryshme emrat
shkruhen ndryshe. Në traditën
orthodhokse dhe katolike kemi di-
sa prej emrave, pavarësisht nga ar-
syet, që kanë shqiptime të ndry-
shme. Tashmë ka ardhur koha që
të unifikohen dhe të përcaktohen
sa më shumë që të jetë e mundur.
Pavarësisht nga preferencat e shu-
mëkujt nuk është e lehtë të prano-
het diçka që duket si e huaj për një
komunitet. Duhet punuar që, duke
ruajtur trashëgiminë dhe veçorinë
(vijon në faqen 8)
10
Mbi disa probleme në terminologjinë e teksteve
filozofiko-fetare
(vijon nga faqja 7)
e çdo komuniteti, të arrihet një për-
bashkësi sa më e madhe. Kjo kër-
kon përpjekje dhe mirëkuptim për
të krijuar një terminologji dhe
emërtime sa më të përbashkëta, që
asnjë nga komunitetet të mos
cënohet dhe as të mos ngurtësohet
dhe të izolohet në një geto kultu-
rore, gjë që do të kishte pasoja të
mëdha në izolimin kulturor dhe
komunikues të vetë këtyre komuni-
teteve. Ky izolim do të pengonte
zhvillimin e mendimit shqiptar dhe
do të krijonte “gjuhë të ndryshme”,
duke penguar komunikimin jo ve-
tëm ndërmjet komuniteteve të kri-
shtera, por edhe në gjithë bashkë-
sinë shqiptare. Vlen të përgëzohet
përpjekja që po bëhet për një për-
kthim të përbashkët të Dhiatës së
Re, dhe të pranuar nga të gjitha ko-
munitetet e krishtera, proces që
është në vazhdim dhe për të cilin
dëshirojmë që të ketë sukses.
Një tjetër aspekt i rëndësishëm
është edhe përcaktimi i termave në
përkthimet e shkrimeve asketike,
ngaqë këto shkrime flasin shpesh
për teknikalitete të përcaktuara
qartë. Duke bërë analiza të sofisti-
kuara të natyrës dhe psikologjisë
njerëzore, ato kanë krijuar një ter-
minologji pothuajse shkencore.
Ashtu si në çdo fushë të shkencës,
si p.sh. në atë të psikologjisë dhe
të psikiatrisë, ku tashmë është kri-
juar një terminologji e përcaktuar,
ndryshimi i së cilës do të sillte një
konfuzion të madh, po ashtu edhe
në literaturën asketike, përdorimi
me vend i termave të caktuar është
i domosdoshëm. Duke u nisur nga
disa përkthime, jo direkte të litera-
turës asketike, të bëra nga persona
pa përgatitjen teologjike, shihet një
përdorim jo i saktë i termave, gjë
që tradhton përmbajtjen. Do të
ndalem në disa prej tyre.
Adresat e faqeve në Internet dhe ajo e E-mail-it, të
Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, janë:
Internet: www. orthodoxalbania. org
E-mail: orthchal@ orthodoxalbania. org
NGJALLJA
Termi logismos - në shumës lo-
gismi - kupton në përgjithësi në
shkrimet asketike jo mendimin në
kuptimin e zakonshëm, por mendi-
min e provokuar nga demonët dhe
prandaj i cilësuar shpesh, sidomos
në literaturën asketike, me mbiemrin
i keq ose demoniak. Ai mund të
tregojë edhe një mendim të frymë-
zuar hyjnishmërisht, por gjithmo-
në një mendim të imponuar nga një
forcë e jashtme. Ta përkthesh atë
vetëm literalisht, do të thotë të mos
ta përkthesh, sepse përkthimi ve-
tëm mendim do të keqinformonte.
Kështu, duke marrë parasysh edhe
përkthimet në gjuhët e tjera, në
përkthimet e reja të literaturës as-
ketike, ne kemi përdorur një neolo-
gjizëm: termin mendim ndërhyrës,
ngaqë ai ndërhyn nga një forcë
jashtë mendjes.
Gjithashtu janë dy terma tekni-
kë shumë të përdorur në literaturën
asketike: gr. diakrisis dhe diorasis,
përkthyer në latinisht e para me
togfjalëshin clarus-qartë dhe vide-
re-shikoj (në gjuhët neolatine chia-
roveggenza, clairvoyance etj.) dhe
i dyti me discerna. Në përkthimet
shqip herë janë përkthyer me të
njëjtën fjalë dhe herë me fjalë të
ndryshme. Mendoj se duhet të për-
dorim dy fjalë të dalluara qartë,
ngaqë të dy termat teknikë të litera-
turës asketike tregojnë dy gjëra të
ndryshme. Diorasis, clairvoyance,
shpreh atë aftësi apo fuqi mbinaty-
rore, dhuratë e hirit të Shpirtit të
Shenjtë, që mundëson për të parë
apo ndjerë objekte ose veprime, që
ndodhin larg në hapësirë apo në
kohë, tej shikimit të zakonshëm
fizik. Fjala greqisht ka kuptimin e
shikimit përmes diçkaje nga di
përmes dhe orasis shikoj. D.m.th.
shikoj përmes, tejshikoj. Edhe në
gjuhë të tjera ka po atë kuptim. Në
përkthimet tona ne kemi përdorur
për diorasis termin tejshikim.
Tejshikimi ka një ndryshim të vo-
gël nga termi tjetër asketik (gr.
diakrisis, lat. discerna), i cili tre-
gon më tepër një dhuratë shpirtëro-
re që e lejon dikë të dallojë ndër-
mjet tipeve të mendimeve që hyjnë
në mendjen e njeriut. Nëpërmjet
kësaj dhurate, fitohet dallimi i fry-
mërave - domethënë, aftësia për të
dalluar ndërmjet mendimeve apo
vizioneve të frymëzuara nga Perë-
ndia dhe atyre të ardhura nga de-
monët. Për këtë term ne kemi për-
dorur fjalën dallim.
Në këtë paraqitje të shkurtër,
vetëm sa i kemi prekur disa nga
problemet kryesore dhe si përfu-
ndim mund të themi: se qëllimi i
këtij shkrimi nuk është për ta zgji-
dhur problemin, por për ta hapur
atë, sepse përcaktimi i një termino-
logjie, të pranuar nga një rreth i
gjerë, është frut i një pune dhe di-
skutimi të gjatë dhe gjithëpërfshi-
rës. Në zhvillimin e sotëm të për-
kthimeve dhe në situatën e nevojës
së qartësimit dhe konsolidimit të
mendimit fetar në vendin tonë,
është koha për të pasur një fjalor
të termave filozofikë dhe teologji-
kë, të hartuar nga kompetentë të
këtyre fushave, për të bërë të mu-
ndur dhënien në shqip të mendimit
filozofiko-fetar me saktësi dhe me
tërë forcën dhe nunacat e tij. Për
të realizuar këtë, do të ishte nevoja
të ngrihej një grup, i përbërë nga
gjuhëtarë dhe teologë, të cilët duke
u mbështetur në trashëgiminë e
deritanishme dhe duke respektuar
traditën e çdo komuniteti, të përpi-
qen të jenë krijues për të arritur një
përbashkësi të një terminologjie të
përcaktuar qartë. Mendoj se tash-
më ka ardhur koha të mendohet
edhe për këtë, që edhe studenti i
shqipes të mos ketë më një ngatë-
rrim terminologjik dhe si pasojë
edhe një ngatërrim filozofik dhe
teologjik.
9
Në pjesë të veçanta të Pentateukut-
Pesëlibërshit është Jahve që është për-
kthyer me Theos, p.sh. në Eks. 16 pesë he-
rë në Eks. 10 dhjetë herë; Nu. 22 11 herë.
GUSHT 2005
Kalendari i Liturgjive
Hyjnore,
SHTATOR 2005
1 E Enjte + Fillimi i Vitit
Kishtar. Simeon Stiliti.
Dëshg. Margarita, Kaliroi,
Urania etj.
3 E shtunë + Hierod.
Anthimi i Nikomedisë.
Oshg. Fivia dhjak/sha.
4 E Diel+ 11 MATEUT.
Pr. Moisi. Hierod. Vavila.
Ermioni, bija e Ap. Filipit.
5 E Hënë + Zaharia dhe
Elisabeta, prindërit e Joan
Pagëzorit.
8 E Enjte + Lindja e
Hyjlindëses Mari. Dësh.
Artemidhori, Seviri, etj.
9 E Premte + Hyjprindërit
Joakim e Ana. Dësh.
Severiani. Omol. Theofani.
10 E Shtunë + Dëshg. Mino-
dhora, Mitrodhora, Nimfo-
dhora. Ap. Apeli nga të 70.
11 E Diel + PARA
LARTËSIMIT TË
KRYQIT. Efrosin kuzhinieri.
Dëshg. Evanthia.
14 E Mërkurë + Lartësimi i
Kryqit të Nderuar
(=Stavri). Pakila mbret/sha.
17 E Shtunë + Sofia e vajzat e
saj: Pisti (Besa), Elpis
(Shpresa), Agapi (Dashuria).
18 E Diel + PAS
LARTËSIMIT TË KRYQIT.
Evmeni i Kretës. Dëshg.
Ariadhni.
23 E Premte + * Zënia e
Joan Pagëzorit. Oshg.
Ksanthipi e Polikseni.
24 E Shtunë + Dëshmg.
Thekla. Osh. Siluan athoniti.
Çudia e Hyjlind. në Kithirë.
25 E Diel + 1 LLUKAIT.
Oshg. Efrosina dhe Pafnuti, i
ati i saj.
26 E Hënë + Jetëndërrimi i
Ap. dhe Ungj. Joan
Theologut. Gedeoni i Drejtë.
GUSHT 2005 NGJALLJA 11

NGA BOTA E KRISHTERË

Rusi
Kishëza në anije dhe trena
Disa kohë më parë Kisha Orthodhokse Ruse
kishte krijuar anijet-kishë, të cilat lundrojnë në
lumenjtë kryesorë të vendit. Së fundi, një marrëve-
shje e ngjashme është bërë me hekurudhat (tashmë
të privatizuara), për të realizuar vagonë-kisha. Kjo u
bë e njohur në maj, gjatë shërbesës së bekimit të një
paraklisi në stacionin e “Bjellorusisë”, në qendër të
Moskës, shërbesë që u krye nga Patriku Aleksej II.
Tërëshenjtëria e Tij shprehu kënaqësinë për këtë
marrëveshje, që do bëjë të mundur qarkullimin e këty-
re vagonëve-kisha në të gjithë territorin e Rusisë. Pak
kohë më parë, me hekurudhat ishte nënshkruar edhe
një marrëveshje tjetër, për të mundësuar shpërndarjen
e botimeve kishtare në trenat e linjave kryesore.
Që nga viti 1999 anijet-kisha lundrojnë mbi Vollgë
dhe shumë lumenj të Siberisë, për t’u shërbyer komu-
niteteve që nuk kanë kisha dhe klerikë, si duke kryer
shërbesat orthodhokse ashtu edhe duke dhënë një
ndihmë humanitare në këto zona, ku shpesh mungoj-
në edhe strukturat sociale elementare.
Bosnje
Rifillon jetën manastiri i shkatërruar
Më 15 maj, rihapi dyert manastiri Zhitomis-
lic-it, pranë Mostarit, i cili ishte shkatërruar
plotësisht gjatë luftës. Liturgjia Hyjnore drej-
tohej nga Patriarku Pavle, i shoqëruar nga rreth
njëzet episkopë. Merrnin pjesë edhe shumë
autoritete civile, si presidenti i Bosnjës, ai i
Sërbisë etj.
Manastiri ishte themeluar në vitin 1219 nga
kryepiskopi i parë i kishës sërbe, Shën Sava,
dhe ka qënë ndër më të rëndësishmit në territo-
rin e Bosnje-Hercegovinës. Kisha ishte e ndër-
tuar në vitin 1389 dhe rindërtuar në vitin 1563.
Manastiri ishte rihapur në vitin 1963, pasi gjatë
Luftës së II-të Botërore ushtarët, milicitë ba-
shkëpunëtorë të fashistëve, kishin vrarë të gji-
thë murgjit.
Gjatë luftës së fundit, në Bosnje u shkatë-
rruan me dhjetëra objekte kulti orthodhokse,
myslimane dhe katolike dhe mjaft nga ato janë
ende të parestauruara.

Siri
Kisha e Shën Gjergjit rrezikon të shembet
Një nga kishat më të vjetra
orthodhokse në Lindjen e Mesme,
rrezikon të shembet. Ajo është
kisha e Shën Gjergjit në Ezra, Siri.
Kisha ndodhet në jug të kryeqytetit,
Damaskut, në afërsi të Tokës së
Shenjtë, në një rajon që është
vendlindja e shenjtorëve Kozma e
Damjan apo Shën Maksim Omo-
logjetit. Qyteti i Ezrës një nga zo-
nat e para të ungjillëzuara, ishte
mjaft i rëndësishëm në antikitet
dhe seli episkopale nga epoka bi-
zantine (sot është pjesë e kryepi-
Akademia Teologjike “Ngjallja e Krishtit”
Shën Vlash - Durrës
Njoftim
Nga datat 6-7 shtator 2005
zhvillohet konkursi për pranimin
e studentëve të rinj në Akademinë
Teologjike “Ngjallja e Krishtit”
në Shën Vlash. Pyetjet e konkursit
janë rreth “Dhiatës së Re” dhe ka-
tër vëllimeve “Besimi Orthodhoks”.
Kandidatët duhet:
A. Të jenë të pagëzuar në Kishën
Orthodhokse të paktën një vit më
parë.
B. Të jenë pjesëmarrës aktivë në
kishën e zonës së tyre.
skopatës së Bosrës, Patrikana e
Antiokisë). Kisha e Shën Gjergjit
- i cili, sipas traditës, u martirizua
pikërisht në këtë zonë – u ndërtua
në vitin 515, në vendin e një te-
mpulli pagan. Në të, deri në shek.
XIII, ndodheshin edhe lipsanat e
Shën Gjergjit, gjë që e ktheu në një
vend shumë të rëndësishëm pele-
grinazhi për besimtarë të të gjitha
feve.
Në gjysmën e parë të shek. XIX
kisha ishte mjaft e dëmtuar dhe një
tërmet bëri që të rrëzohej kupola,
C. Të kenë mbaruar shkollën e
mesme katërvjeçare.
D. Të kenë një rekomandim nga
Episkopi i Dioqezës.
E. T’i nënshtrohen konkursit për
pranim.
Kandidatët duhet të paraqiten
për konkurs në orën 10:00 të datës
6 shtator, ndërsa një javë para kon-
kurimit duhet të kenë dorëzuar në
sekretarinë e akademisë dokume-
ntet përkatëse:
duke e shkatërruar. Kupola e re u
ndërtua falë financimit të Carit
Nikolla II i Rusisë.
E ngritur me materiale të zonës,
siç është bazalti i zi, kisha e Shën
Gjergjit është unike për arkitek-
turën e saj. E konsideruar si një nga
ndërtimet më interesante të kri-
shtera të rajonit, ajo është e stilit
me bërthamë qendrore dhe ka një
sistem ndriçimi mjaft origjinal, që
duket se ka frymëzuar arkitektët e
bazilikës së Shën Sofisë, në Kon-
standinopojë (537).
1. Rekomandimi i Episkopit.
2. Kërkesë me shkrim
e kandidatit.
3. Dëftesa e Pjekurisë.
4. Çertifikatë personale.
5. Çertifikatë pagëzimi.
6. Vërtetim mjeko-ligjor.
7. Vërtetim i prokurorisë
së rrethit.
Për hollësi të mëtejshme të
interesuarit mund të konta-ktojnë
në numrin e telefonit 0575 222 55
dhe 0575 223 97.
Drejtori i Akademisë Teologjike
“Ngjallja e Krishtit”
Episkop Ilia Ketri
Sot muret e kishës janë çarë, uji
hyn nga çatia dhe ndërtesa kërcë-
nohet nga zjarri për shkak të siste-
mit elektrik tejet të amortizuar.
Eshtë i nevojshëm një restaurim
tërësor dhe për këtë është krijuar
një komitet i “miqve të kishës së
Shën Gjergjit”, i kryesuar nga
Mitropoliti Saba, me seli në Bosra,
që po përpiqet të mbledhë fondet
e nevojshme, për të shpëtuar këtë
qendër shpirtërore kaq të rëndë-
sishme.
NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
Themelues: Kryepiskopi
Anastas
Del nën kujdesin e Këshillit
Botues
Kryeredaktor: Thoma Dhima
Adresa:
Kryepiskopata Orthodhokse,
Rruga e Kavajës, Nr. 151
Tiranë
Tel: (042) 34-117, 35-095.
Fax: 32-109
Shtypur në shtypshkronjën
“Ngjallja”
12
Gramsh - Liturgjia
e parë Hyjnore në Kishën
e re “Metamorfoza
e Shpëtimtarit”
Më dt. 6 gusht 2005, kur Kisha Orthodhokse
kremton Metamorfozën (Shndërrimin) e Shpëtimtarit,
pikërisht 1 vit pas shenjtërimit të Katedrales së
Korçës, Kryebariu i Kishës sonë, Fortlumturia e Tij
Anastasi, u gjend në qytetin e thellë malor të Gramshit,
në kishën e re.
Kjo kishë është ndërtuar në një pozicion
mjaft të përshtatshëm dhe të bukur. Një ballkon
në anën e djathtë të saj bie mbi brigjet e lumit
Devoll dhe është përballë malit Tomorr. Kur
del atje të duket, se ndërkohë që meshon këtu,
në këtë kishë, dëgjon edhe lutjet e besimtarëve
të tjerë, të cilët meshojnë në kishat e shumta,
të hershme të malit Tomorr, deri mbrapa tij, në
Berat dhe me besimtarët e Devollit.
“Zoti me ju!” ishte përshëndetja e parë e
Kryepiskopit Anastas me besimtarët, të cilët
kishin dalë për ta pritur me respekt kryebariun
tonë. Ishte Liturgjia e parë që celebrohej pas disa
dekadash. Kishin dalë për ta pritur së bashku me
besimtarët edhe personalitete të Gramshit. Në
kishë besimtarë të shumtë të të gjitha moshave
në pritje për të marrë pjesë në Liturgjinë e parë
Hyjnore. Përpara saj, Kryepiskopi Anastas iu
drejtua të pranishmëve: “Le të lavdërojmë Zotin
që sot në Gramsh jo vetëm që është një tempull,
por është një tempull shumë i bukur... Ndoshta ju
nuk e dini por, që të ndërtohej kjo kishë u deshën
50 milion lekë... Dhe jam i sigurt që me përpjekjet
tuaja do të ketë një zhvillim të vazhdueshëm të
Kishës Orthodhokse këtu...”
Besimtarët gramshiotë nuk ishin mësuar me
shërbesë të rregullt prandaj Kryepiskopi
Anastas i dhuroi nga një libër të shërbesës, në
fillim të rinjve e më pas të gjithë të tjerëve.
“... Ndonjëherë nuk nevojitet të themi lutje
shumë të mëdha, - u tha Kryepiskopi Anastas
të pranishmëve. Qoftë edhe “Mëshiro o Zot!”
ose “Lavdi më ty o Krisht!” është lutje e thje-
shtë, që na ndihmon në jetën tonë.
Të pranishmit në kishë kaluan kështu një
metamorfozë personale, në ditën kur Kisha
kujton Metamorfozën. Ndaj Kryepiskopi do t’u
thotë të pranishmëve:
“...Kur kaq dekada ishin në mes dhe ne e
kemi humbur kontaktin, Kungimin Hyjnor,
kemi humbur njëkohësisht edhe traditën për pa-
rapërgatitjen për kungimin, por dalëngadalë do
ta gjejmë përsëri. Dhe përsëri duhet të lavdëroj-
NGJALLJA
më Perëndinë që sot pas kaq dekadash arrin
dhe bëhet përsëri Liturgjia Hyjnore këtu...
...Lavdi Perëndisë që na denjësoi përsëri,
të jemi të lirë dhe i lutemi që të na falë të gjithë-
ve shëndet, progres dhe paqe shpirtërore dhe
t’ia japë të gjithë qytetit të pasur bekimin e Tij.
Kur të gjitha në këtë vend ishin të errëta ne në
kishë thërrisnim: Ekziston shpresa! Ka shpresë
për të gjithë...”.
Në fund të Liturgjisë Hyjnore Kryepiskopi
Anastas iu drejtua përsëri besimtarëve:
Kisha Orthodhokse nuk është vetëm ndërte-
sa. Kisha orthodhokse është një komunitet i
gjallë, është një koshere, e cila formon një sho-
qëri dashurie dhe një qytetërim shumë të rëndë-
sishëm. Ju e shihni që etërit dhe paraardhësit
tanë edhe në fshatra të thella siç është Grabova
kanë ndërtuar kisha shumë të bukura dhe
komunitete shumë të bukur.
Unë uroj që komuniteti orthodhoks i Gram-
shit, megjithëse është vonuar pak organizimi i
tij nga një komunitet i fundit në kohë, të bëhet
i pari...
Të kujtojmë edhe një herë festën e sotme.
Ju e dini që për Kishën Orthodhokse festa e
Metamorfozës është nga festat më të mëdha.
Një mendim bazë është që Krishti nuk erdhi
këtu thjesht si mësues, apo profet, që të na thotë
disa gjëra dhe pastaj të ikë. Por erdhi që të
shndërrojë, t’i ndërrojë fytyrën jetës sonë, të
na shndërrojë në përputhje me ikonën dhe she-
GUSHT 2005
mbullin e Tij. Në këtë momentin e Metamorfo-
zës ai i tregon nxënësve të tij që nuk ishte vetëm
një mësues, por biri i Perëndisë. Edhe vetë
Perëndia i tha nxënësve: “Atë dëgjoni. Ky është
biri im i dashur”. Të gjitha pra sa bëhen brenda
Kishës Orthodhokse: Lutja, Mesha, Liturgjia,
veprat e mira kanë si qëllim që të ndërrojnë
jetën tonë, të na ngrenë në një nivel më të lartë,
të na shndërrojnë nga lavdia në lavdi.
Ky është qëllimi i jetës së krishterë. Prandaj
orthodhoksët nuk thonë asnjëherë mjaft! Arrita!
Tani jam mirë. Por dimë që çdo ditë duhet të
përpiqemi më shumë. Të gjithë mund të bëhemi
pak më të mirë se sa jemi. Jo vetëm ne, por me
Hirin dhe me fuqinë e Perëndisë. Pra, që të jemi
anëtarë të Kishës Orthodhokse do të thotë të
jemi në një lëvizje të vazhdueshme drejt meta-
morfozës, nga një nivel tek tjetri. Në momentin
që ne shndërrohemi ngremë lart të gjithë sho-
qërinë që është rreth nesh. Ky është sekreti i
madh i jetës së krishterë. Dhe Shqipërisë i ishte
privuar për kaq 10-vjeçarë kjo fuqi e besimit
të krishterë dhe prezenca e komuniteteve ortho-
dhokse. Le ta fitojmë pra kohën që humbëm.
Le ta organizojmë sa më shumë mundemi eno-
rinë tonë këtu në Gramsh. Do të merrem vesh
me priftërinjtë që në mos çdo javë, të paktën
çdo 2 javë të bëhet Liturgjia këtu. Gjithashtu
rinia të mund të organizohet dhe të lidhet me
enorinë tjetër të Shqipërisë. Unë jam i sigurt
se Gramshi do të lulëzojë dhe do të bëhet një
shembull enorie të mirë...
... Ju uroj me të gjithë zemrën time, të
gjithëve të keni shumë shëndet dhe të përparoni
çdo ditë e më shumë, që të njohim Krishtin, ta
duam atë me gjithë zemrën tonë, dhe ta kthejmë
jetën tonë e ta bëjmë në mënyrë të atillë që të
jetë në përputhje me të gjitha urdhërimet dhe
rregullat e Zotit, duke u shndërruar vazhdimisht
në atë që jemi tek ajo ç’ka do Ai që të bëhemi.
Edhe përsëri Zoti e mbush zemrën tuaj me
praninë e tij.”
Julia Pjetri