NGJALLJA

MARS 2016 NGJALLJA 1

Nr. 3 (278) Viti XXIV i botimit MARS 2016 Çmimi 20 lekë

Manastiri i Ri i Shën Vlashit, Durrës, 11-12 mars 2016

U mblodh Asambleja Kleriko - Laike

e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
Krijohen dy Mitropoli të reja: Mitropolia e Elbasanit dhe Mitropolia e Apollonisë dhe e Fierit

Brenda një klime vëllazërore, më 11 dhe
12 mars 2016, në mjediset e Manastirit të Ri
të Shën Vlashit, nën kryesimin e Fortlumturisë
së Tij, Kryepiskopit të Tiranës, Durrësit dhe të
Gjithë Shqipërisë, Anastasit, u mblodh Asa-
mbleja Kleriko-Laike e Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë. Por një Asamble e
Kishës është, para së gjithash, një veprimtari
shpirtërore dhe lutjeje, ndaj motoja që drejtoi
gjithë punimet e saj ishte marrë nga Ungjilli:
“Me durim le të vrapojmë... duke shikuar
te Jisui, që është kryet dhe fundi i besimit”
(Heb. 12:1-2).
Në punimet e saj, morën pjesë më shumë
se 280 anëtarë nga Kryepiskopata dhe tri Mi-
tropolitë (të gjithë klerikët dhe 30 laikë nga Krye-
piskopata e nga secila mitropoli; 10 burra, 10
gra e 10 të rinj), si dhe bashkëpunëtorë, të cilët
diskutuan në mbledhjen e anëtarësisë e në gru-
pe pune çështje që kanë lidhje me jetën e Kishës.
Mbledhja e Asamblesë parashikohet nga
Statuti i Kishës. Ajo bazohen në Nenin 70 të
Statutit, ku thuhet: “Ky Statut suprimon dhe
zëvendëson ata të mëparshmit. Mund të mo-
difikohet me vendim të përbashkët të Si-
nodit të Shenjtë, të Këshillit Kishtar Kle-
riko-Laik dhe të Asamblesë Kleriko-Laike,
me shumicë absolute të anëtarëve të tyre.
Nenet 1-7 të këtij Statuti nuk mund të ndry-
shohen apo të suprimohen.
Ky Statut u pranua njëzëri nga Asambleja
Kleriko-Laike e Kishës Orthodhokse Autoqe-
fale të Shqipërisë, që u thirr për këtë qëllim,
më 4 nëntor 2006 dhe u miratua nga Sinodi i
Shenjtë, më 6 nëntor 2006.” Kanë kaluar
tashmë 10 vjet nga aprovimi i Statutit të ri dhe
koha e zgjerimi i veprimtarisë së Kishës sonë
kanë shtruar si të domosdoshme disa ndryshi-
me e përmirësime.
Asambleja u hap pasditen e datës 11 mars
2016, me një Mbrëmësore në kishën e Ma-
nastirit, ku pati edhe një meditim nga Episkopi
i Krujës, Hirësia e Tij Andoni. Pastaj u vazhdua
me seancën e parë, që u hap nga Kryepiskopi
(Vijon në faqen 6-7)
2 NGJALLJA
Qendra e Bashkëpunimit Ndërfetar, Elbasan
Komiteti i Bashkëpunimit Ndërfetar, Elbasan
Elbasan, 21 mars 2016
KËRKESË AUTORITETEVE MË TË LARTA SHTETËRORE
Presidentit të Republikës z Bujar Nishani
Kryeministrit të Shqipërisë z Edi Rama
Kryetarit të Kuvendit të Shqipërisë
z Ilir Meta
Ne anëtarët e Komitetit të Bashkëpunimit
Ndërfetar të Elbasanit ndjekim përherë me
vëmendje çdo shqetësim apo problem të
komuniteteve tona fetare, pasi, “kur një gjymtyrë
jona sëmuret, vuan i tërë trupi”. Sigurisht që u
shqetësuam dhe nuk mund të rrimë pa përkrahur
edhe protestën e bërë nga Kuvendi kleriko-laik
i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë,
mbledhur në Shën Vlash të Durrësit, në datat
11 e 12 mars 2016.
Përdhosja e objekteve të kultit, si dhe e të
gjitha objekteve të shenjta që nderohen nga
besimtarët tanë, jo vetëm që nuk duhet lejuar
më, por duhet kërkuar edhe pengimi ndaj atyre
që i shfrytëzojnë dhe i keqpërdorin këto objekte.
Ruajtja e objekteve të kultit, si xhami, kisha, apo
teqetë, është ruajtje e dinjitetit të besimit, e
Objektet e shenjta, Kisha Orthodhokse në Durrës:
Shteti duhet të na i kthejë
Kisha Orthodhokse “Apostull Pavli dhe Shën
Asti” në Durrës ka kërkuar kthimin e të gjitha
pronave të shenjta që shteti administron.
Kjo deklaratë është bërë në emër të
klerikëve, këshillit kishtar lokal dhe të gjithë
besimtarëve orthodhoksë të qytetit të Durrësit.
Nëpërmjet një deklarate për mediat, ajo thotë
se, në mbështetje të deklaratës së Asamblesë
Kleriko-Laike mbajtur në dt. 11-12 mars 2016,
Shën Vlash, Durrës, shpreh indinjatën e saj të
thellë dhe proteston ndaj organeve shtetërore,
të cilat mbajnë ende në zotërim vendet dhe
objektet e shenjta edhe pas 25 vjetësh liri fetare
në vend.
Për këtë arsye, kjo kishë kërkon zbatimin e
ligjit 10057 neni 22/2 datë 22.1.2009,
“Marrëveshja ndërmjet Këshillit të Ministrave
të Republikës së Shqipërisë dhe Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë” që “t’i
kthejë dhe kompensojë Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë të gjitha pronat, me
përparësi objektet e kultit tashmë të njohura
nga të gjithë, të cilat kanë qenë për shekuj
qendra shpirtërore dhe kulturore të ko-
munitetit ortodoks dhe përbëjnë historinë
sanksionuar qartazi në Kushtetutën e Shqipërisë.
U mbushën 25 vjet nga rënia e diktaturës së
egër antifetare dhe me indinjatë të thellë
vërejmë se shumë objekte kulti, si xhami, kisha,
teqe, manastire apo prona (vakëfe) të tjera të
komuniteteve fetare, jo vetëm që nuk po
kthehen, por po tjetërsohen dita ditës. Organet
përkatëse të shtetit shqiptar, që janë caktuar për
kthimin dhe kompensimin e këtyre pronave, nuk
janë efikase. Edhe pse kohë pas kohe ne ngremë
zërin tonë, organet përkatëse të shtetit vazhdojnë
të ecin në të njëjtin ritëm, pa bërë asgjë në këtë
drejtim. Ky shqetësim është dhe vazhdon të
mbetet për të gjitha komunitetet tona fetare në
vend, ndaj ju bëjmë thirrje të plotësoni sa më
parë kërkesat tona.
Kërkesat e komuniteteve tona fetare janë
të sanksionuara me ligjin përkatës, si dhe me
marrëveshjet e bëra ndërmjet Këshillit të
Ministrave dhe Komuniteteve Fetare,
marrëveshje të cilat janë të një rëndësie të
e këtij komuniteti, si objektet e kultit,
manastiret e shenjta, pasuritë, arkivat e saj,
të konfiskuara nga regjimi komunist, në
përputhje me legjislacionin në fuqi”.
Indinjata dhe protesta, sipas saj, merr shkak
në mënyrë të veçantë nga përdhosjet e vendeve
të shenjta, të cilat janë bërë në mënyrë të
përsëritur (Voskopojë, Labovë e Kryqit -
Gjirokastër, Elbasan, Berat etj.).
MARS 2016
veçantë dhe duhen respektuar me rigorozitet,
pasi mospërmbushja e tyre cenon apo jep ndikim
negativ në harmoninë dhe paqen sociale në
përgjithësi.
Gjejmë rastin të dëshmojmë edhe një herë
se bashkëpunimi ynë fetar është në nivel shumë
të lartë duke dhënë një shembull që duhet ndjekur
nga politika, shoqëria dhe pse jo më gjerë.
Sigurisht që shteti ynë duhet të angazhohet
në përkrahjen e komuniteteve fetare, pasi është
në dobi të vetë kombit tonë.
Me konsideratë
Për Komitetin e Bashkëpunimit Ndërfetar
Kryetari
Arben Ramkaj
Kordinator
Sokol Lulgjuraj
Ngjarje të tilla, sipas Kishës, përbëjnë një
ofendim të madh, sakrilegj dhe fyerje të ndjenjës
fetare ndaj Kishës Orthodhokse. “Sigurisht që
këto fenomene, të cilat nuk ndodhin në
objektet e kultit të komuniteteve të tjera, nuk
ndihmojnë aspak në harmoninë fetare dhe
ndikojnë negativisht në promovimin e kësaj
harmonie, gjë për të cilën mburret vendi ynë”
shkruhet në deklaratë.
Kisha Orthodhokse e qytetit të Durrësit
është në pronësi të shumë objekteve e trojeve
si brenda qytetit, ashtu edhe në rrethinat e tij, të
cilat gjatë këtyre 25 viteve kanë kaluar nëpër
një kalvar të pafundmë gjyqesh, e megjithatë,
këto prona nuk na janë kthyer ende.
Mbetemi me shpresë, përfundon deklarata,
që të dëgjohet zëri i orthodhoksëve në mbarë
Shqipërinë, t’i kthehen Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë të gjitha pronat, të
cilat kanë qenë ndër shekuj qendra
shpirtërore dhe kulturore të këtij komuniteti.
Marrë nga gazeta Shqiptarja.com
MARS 2016 NGJALLJA 3

Kisha Orthodhokse organizoi

trajnim me mësues nga Kosova
“Aftësitë bazë në mësimdhënie:
Klasa e mirëmenaxhuar” - kjo ishte
tema e trajnimit të organizuar nga
Kisha Orthodhokse Autoqefale e
Shqipërisë për 60 arsimtarë nga
Kosova dhe Shqipëria, i cili u
zhvillua nga 4-6 mars 2016, në
qytetin e Pogradecit. Në këtë
trajnim morën pjesë arsimtarë dhe
drejtorë nga 7 shkolla të ndryshme
të komunës së Malishevës, si dhe
zyrtarë nga Drejtoria Komunale
për Arsim dhe Edukim. Në fjalën e
tij falënderuese përfaqësuesi i
DKAE-së, Shefqet Kryeziu, tha:
“Deri tani jemi shumë të kënaqur
me çfarë iu keni përcjellë
arsimtarëve dhe drejtorëve tanë.
Për mua, kjo ishte përvoja e parë”.
Ndërsa arsimtari Fetah Hoti u
shpreh: “Kam rreth 800 orë
trajnime, por këto trajnime që kemi
marrë këtu kanë qenë vërtet shumë
të dobishme dhe praktike”. Gjatë
tealizohet të nxënit. Në një klasë hulumtimet shkencore tregojnë se rregullave dhe se të gjithë nxënësit
trajnimit dhjakon Spiro Topanxha
të mirëmenaxhuar nxënësit ndiehen çelësi i efektshmërisë është janë të barabartë para rregullave.
përshëndeti pjesëmarrësit e ardhur
të sigurt, përfshihen në punë, dinë organizimi. Çdo shkollë duhet të Trajnimi u mbyll me dëshirën për
nga Kosova dhe u përcolli atyre
çfarë pritet prej tyre dhe zakonisht ketë rregulla të qarta, si dhe pasoja t’i përsëritur këto përvoja të
mesazhin e Kryepiskopit Anastas:
janë të suksesshëm dhe nuk kanë pozitive e negative në rast të paharruara, që tashmë po kthehen
“Edukimi dhe arsimi për Kishën
paqartësi, humbje kohe apo respektimit ose mosrespektimit të në një traditë të bukur.
Orthodhokse është shumë i
ndërprerje. Ajo gjithashtu theksoi se Gabriela Hoppe
rëndësishëm, gjë që e tregojnë edhe
30 institucionet arsimore nga arsimi
parashkollor deri tek ai universitar
që Kisha ka hapur për edukimin e
Ndihma e Kishës Orthodhokse për kosovarët
brezit të ardhshëm… Vazhdoni Që prej kohës së luftës së vitit kse Autoqefale të Shqipërisë dhe bashkëkohore e punës me fëmijët
misionin tuaj të rëndësishëm pa 1999, kur vendi ynë priti valët e mësuesve kosovarë bashkë me si dhe puna në grupe, investime
harruar se sa ndikim keni tek ata refugjatëve kosovarë, Kisha nxënësit e tyre ka përcjellë në infrastrukturën shkollore të
fëmijë, të cilët nuk janë vetëm e Orthodhokse Autoqefale e Shqi- mesazhe frytdhënëse. Bashkë- programeve dhe projekteve të
ardhmja, por edhe e tashmja e përisë, në bashkëpunim me punimi ka thelluar edhe më tej veçanta.
vendit”. donatorë dhe organizma fetarë miqësinë vit pas viti, duke u Duke qenë nënshkrues të
Trajnuesja Ann Bryant foli për ndërkombëtarë (sidomos me pro- zgjeruar dhe duke u konkretizuar Kartës së Bolonjës, duhej që puna
mirëmenaxhimin e klasës, nevojën
gramin ACT, të Këshillit Botëror edhe në ndihma të rëndësishme e procesit mësimor të bëhej në
për të qenë mësues i organizuar dhe
të Kishave) organizoi një program materiale e logjistike për zhvilli- grupe, të rritej niveli arsimor, kë-
i përgatitur, nevojën për të krijuar
të gjerë ndihme, prej më shumë se min e kulturës dhe të arsimit në shtu në këtë sektor dha ndihmesën
dhe për të ndjekur procedura, si
12 milionë dollarësh. U bë e Kosovë. edhe Kisha jonë. Gjithashtu, çdo
dhe nevojën për të disiplinuar me
një plan. Ndër të tjera, ajo tha se, mundur t’u qëndrohej afër më Përveç kampeve verore me vit, një grup mësuesish nga Koso-
sipas hulumtimit shkencor, shumë se 33 mijë të ardhurve nga natyrë edukative e argëtuese që va vijnë në Shqipëri me ftesë të
“Mirëmenaxhimi i klasës është Kosova, me ushqime, veshmbath- zhvillohen çdo vit me rreth 1800 Kishës sonë për t’u trajnuar në
faktori më i rëndësishëm, që je, ndihma shtëpiake, mjekësore, fëmijë kosovarë, festivale e seminaret me temë “Metodat
rregullon të mësuarit e nxënësve.” strehim (në dy kampe) etj. Kampi aktiviteteve të shumta kulturore, bashkëkohore të mësimdhënies”
Kur flasim për mirëmenaxhim të i fundit për strehimin e tyre, që u kontributi i Kishës sonë është nga lektore amerikanë me
klasës, i referohemi të gjitha gjërave mbyll në qershor 2001, admini- shtrirë edhe në dhënien e disa eksperiencë dhe kualifikime të
që një mësues bën për të strohej nga Kisha. kompjuterave për laboratorët e ndryshme arsimore.
organizuar nxënësit, hapësirën, Kështu tradita e bashkëpunimit këtyre shkollave, pajisjen me
kohën dhe materialet, që të mes të rinjve të Kishës Orthodho- materiale didaktike, metoda
4 NGJALLJA
Të Dielën e Parë të Kreshmës
së Madhe, Kisha Orthodhokse ka
vendosur ta quajë e Diela e Ortho-
dhoksisë, për të kujtuar luftën e
egër, që zgjati më shumë se 120 vjet
brenda gjirit të Kishës. Kjo luftë u
zhvillua midis kundërshtarëve të
ikonave dhe përkrahësve të tyre
dhe u karakterizua nga shkatërrime
në masë të kishave të shenjta, nga
persekutime, internime e deri në
martirizime. Kjo ditë na kujton vitin
843, kur perandoreshë Theodhora
shpalli një herë e mirë rikthimin e
Ikonave të shenjta brenda në Kishë,
duke i dhënë fund edhe këtij debati
shumëvjeçar.
Ky debat dhe këto kundërshti-
me nuk morën fund në shek. IX,
por gabimisht vazhdojnë edhe sot.
Shumë të krishterë të traditave të
tjera ose jo të krishterë e kundër-
shtojnë përdorimin e ikonave. Ata
i kundërshtojnë sepse nuk i kuptoj-
në ikonat dhe domethënien e tyre.
Ata mendojnë se ikonat janë idhuj-
tari ose, më keq akoma, janë herezi,
sepse besimi i tyre nuk i lejon që të
paraqesin Perëndinë në ndonjë
imazh.
Ne të krishterët orthodhoksë
mbajmë në kishat tona, në shtëpitë
tona madje dhe në zyra, në makinë
etj., ikonat e Zotit Krisht, të Hyjli-
ndëses së shenjtë, të shenjtorëve
të ndryshëm. Po përse i mbajmë
ikonat? Përse u falemi? A i adhu-
rojmë apo i nderojmë dhe cili është
ndryshimi midis adhurimit dhe
nderimit? Po ne njerëzit a jemi
ikona?
Do ta fillojmë me Zanafillën, pra
me krijimin e botës kur Perëndia
tha: “Ta bëjmë njeriun sipas
shëmbëlltyrës sonë dhe në
ngjasim me ne, dhe të ushtrojë
sundimin e tij mbi peshqit e detit,
mbi zogjtë e qiellit, mbi kafshët
dhe mbi gjithë tokën” (Zan. 1:26).
Siç paraqitet edhe në këtë varg
të Biblës, ikona më e mirë e Pe-
rëndisë nuk është bërë prej druri,
as nuk është afresk i pikturuar në
një faqe muri sipas një stili të artit
të pikturës. Kjo ikonë është pikë-
risht njeriu, i cili është krijuar sipas
E Diela e Orthodhoksisë
ikonës dhe ngjashmërisë së Perë-
ndisë. Çdo njeri është ikonë e gjallë
e Perëndisë.
Kjo është arsyeja që besimi or-
thodhoks i vlerëson njëlloj të gjithë
njerëzit pa dallim race, gjuhe, kombi
apo edhe besimi, pikërisht për faktin
se çdo qenie njerëzore në rruzullin
tokësor është një ikonë e Perëndi-
së. Kjo është arsyeja kryesore për-
se ne orthodhoksët mbajmë ikona
të shenjta dhe i nderojmë.
Përse u falemi? A i adhurojmë
apo i nderojmë dhe cili është ndry-
shimi midis adhurimit dhe nderi-
mit? Ikonat janë një dritare midis
hyjnores dhe njerëzores; ato janë
imazhe të Ungjillit të Shenjtë dhe
një libër i hapur që mund ta lexojë
edhe një fëmijë që nuk ka shkuar
akoma në shkollë.
Një akuzë është se ne bëjmë
idhujtari, duke adhuruar ikonat.
Por, çdo besimtar orthodhoks di
shumë mirë të ndajë adhurimin nga
nderimi. Ne dimë se adhurimi, si
forma më e lartë e lutjes dhe e për-
kushtimit shpirtëror, i përket vetëm
dhe vetëm Perëndisë Triadik, Atit,
Birit dhe Shpirtit të Shenjtë, ndërsa
nderimi dhe respekti u drejtohet
edhe Hyjlindëses së Tërëshenjtë e
shenjtorëve.
Kur një besimtar orthodhoks
përkulet përpara një ikone, bën she-
njën e kryqit dhe e puth atë; ky res-
pekt dhe ky nderim nuk shkon te
materia, te lënda nga e cila është
bërë ikona, por kalon te personi i
ikonizuar.
E njëjta gjë ndodh kur puthim
fotografinë e një të dashuri tonë të
familjes, i cili mund të jetë në mër-
gim. Nga malli që kemi për të, pu-
thim fotografinë e tij. Kjo është
arsyeja edhe përse mbajmë foto-
grafitë e njerëzve tanë të dashur,
që kanë kaluar në përjetësi dhe nuk
gjenden më midis nesh. Kështu
edhe ikonat shërbejnë si një dritare
që na lejon të shohim qiellin dhe të
komunikojmë me hyjnoren.
Në Apostullin e ditës, dëgjojmë
apostull Pavlin të thotë: “Edhe ne,
të rrethuar nga një re kaq e ma-
dhe dëshmitarësh… le të rendim
me durim në udhën që është
përpara nesh, duke i drejtuar
sytë te Jisui, i cili është kreu dhe
fundi i besimit” (Heb. 12:1-2).
MARS 2016
Pikërisht këtë bëjmë edhe ne
orthodhoksët, e rrethojmë kishën
me shenjtorët e pikturuar kudo mbi
mure. Ikonat, të dashur besimtarë,
na ndihmojnë të krijojmë një
atmosferë të përshtatshme lutjeje.
Gjatë lutjes përdorim të gjitha
shqisat, trupin, mendjen e shpirtin.
Nëpërmjet ikonave të shenjta ne
ndiejmë praninë e Perëndisë dhe
afrohemi më shumë pranë Tij.
Për më tepër, ikonat e shenjta
kanë edhe një funksion didaktik.
Për shumë shekuj, shkrimi dhe lexi-
mi kanë qenë privilegj vetëm i një
pjese të kufizuar të shoqërisë, ndër-
sa pjesa më e madhe ishte analfa-
bete. Kështu ikonat luanin një rol
shumë të rëndësishëm, për të më-
suar historinë e shpëtimit të qenies
njerëzore. Mjafton të futemi në një
nga kishat e vjetra të Shqipërisë dhe
do të shohim në afresket e tyre
shumë pjesë nga Dhiata e Vjetër
dhe Dhiata e Re. Pra, mund të
themi se ikonat janë “Ungjill me
figura”. E gjithë theologjia dhe
historia e Ungjillit qëndron përpara
syve tanë nëpërmjet figurimit të
tyre në ikonat dhe afresket e ki-
shave.
Dhe së fundi, ikona është një
dëshmi e gjallë e Mishërimit të Pe-
rëndisë. Perëndia mori trup njerë-
zor dhe ikonat na e kujtojnë këtë
fakt. Dua ta mbyll këtë shpjegim
me një shprehje që thotë një nga
personalitetet më të mëdha në
botën e krishterë, shën Joan Dama-
skini, i cili jetoi pikërisht gjatë pe-
riudhës së luftës së tmerrshme ndaj
ikonave. Ai është një nga shenjtorët
më të mëdhenj të Kishës, një nga
theologët dhe himnografët më të
mëdhenj të Krishterimit dhe një nga
përkrahësit më të flaktë të ikonave.
Ai thotë: “Në të kaluarën, Perë-
ndia nuk u pikturua asnjëherë.
Megjithatë, tani që Perëndia u
shfaq në mish, unë mund të krijoj
një ikonë të Perëndisë, të
Perëndisë që mund ta shoh”.
Atë Spiro Kostoli
MARS 2016
25 MARS - UNGJILLËZIMI I HYJLINDËSES MARI
Nga Ungjilli
sipas Llukait
Edhe në të gjashtin muaj,
engjëlli Gabriel u dërgua prej
Perëndisë në një qytet të Gali-
lesë, me emrin Nazaret, te një
virgjëreshë, që ishte fejuar me
një burrë, që quhej Josif, prej
shtëpisë së Davidit; edhe emri i
virgjëreshës ishte Mariam. Edhe
engjëlli, kur hyri tek ajo, tha:
Gëzohu, o hirplote. Zoti është
bashkë me ty. E bekuar je ti në
mes të grave. Edhe ajo, kur e
pa, u turbullua për fjalën e tij;
edhe mendohej, ç’të jetë vallë
kjo përshëndetje? Edhe engjëlli
i tha: Mos u tremb, Mariam, se-
pse gjete hir pranë Perëndisë.
Edhe ja tek do të mbarsesh,
edhe do të lindësh bir, edhe do
ta quash emrin e tij Jisu. Ky do
të jetë i madh, edhe Bir i të
Lartit do të quhet; edhe Zoti
Perëndi do t’i japë atij fronin e
Davidit, atit të tij. Edhe do të
mbretërojë në shtëpinë e Jakovit
përjetë, edhe mbretëria e tij nuk
do të ketë mbarim.
Edhe Mariama i tha engjë-
llit: Si do të jetë kjo, sepse nuk “Fryma e Shenjtë do të vijë mbi ty
njoh burrë? Edhe engjëlli iu
përgjigj e i tha: Fryma e Shenjtë
do të vijë mbi ty, edhe fuqia e të
Lartit do të të hijesojë; prandaj
edhe shenjti që do të lindë, do
të quhet Bir Perëndie. Edhe ja
Elisabeta, farefisi yt, edhe ajo u dhe ky është muaji i gjashtë për atë,
mbars me bir në pleqëri të saj,
edhe ky muaj është i gjashti i
asaj që quhej shterpë. Sepse
s’ka gjë të pamundur për Perë-
ndinë. Edhe Mariama tha: Ja
shërbëtorja e Zotit, u bëftë tek
unë sipas fjalës sate.
Edhe engjëlli iku prej saj. Hyjnore, theksojnë përsëri e përsëri
(Llukai 1:26-38) lajmin e gëzuar të shpëtimit të
NGJALLJA 5
E kremtja e Ungjillëzimit të
Virgjëreshës Mari është më 25
Mars, nëntë muaj para Krisht-
lindjes. Ajo është kremtimi i
lajmërimit të lindjes së Krishtit te
Virgjëresha Mari, siç është shkruar
në Ungjillin e Shën Llukait: Në
muajin e gjashtë, engjëlli Gabriel u
dërgua nga Perëndia në një qytet
të Galilesë, që quhej Nazaret, te një
e virgjër, që ishte fejuar me një njeri
që quhej Josif, nga shtëpia e Da-
vidit; dhe emri i Virgjëreshës ishte
Maria. Dhe engjëlli hyri tek ajo dhe
tha: “Gëzohu, o hirplote, Zoti është
bashkë me ty; e bekuar je ti në mes
të grave”. Por ajo, kur e pa, u turbu-
llua nga fjalët e tij dhe pyeste vet-
veten çfarë kuptimi mund të kishte
një përshëndetje e tillë. Dhe engjëlli
i tha: “Mos ki frikë, Mari, sepse ke
gjetur hir para Perëndisë. Dhe ja,
ti do të mbetesh shtatzënë dhe do
të lindësh një djalë dhe do t’ia vësh
emrin Jisu. Ai do të jetë i madh dhe
do të quhet Biri i Shumë të Lartit;
dhe Zoti Perëndi do t’i japë fronin
e Davidit, atit të tij; dhe do të
mbretërojë mbi shtëpinë e Jakovit
përjetë, edhe mbretëria e tij nuk do
të ketë kurrë mbarim”. Dhe Maria
njerëzve me anë të Lindjes së Prandaj, kremtimi i Ungjillëzi-
i tha engjëllit: “Si do të ndodhë kjo,
Shpëtimtarit. Sot është nisja e mit është festa e marrjes së lajmit
përderisa unë nuk njoh burrë?”
shpëtimit tonë dhe shfaqja e miste- tonë të shpëtimit dhe të lavdërimit
Dhe engjëlli, duke u përgjigjur, i tha:
rit të përjetshëm; i Biri i Perëndi- të shërbëtores së Perëndisë, Maria,
së bëhet i Biri i Virgjëreshës dhe e cila u bë Nëna e Perëndisë në
dhe pushteti i Shumë të Lartit do
Gabrieli ungjillëzon këtë gëzim. mish. Meqenëse festa e Ungjillë-
të të mbulojë me hijen e vet; pra-
Prandaj, le t’i thërrasim Hyj- zimit bie normalisht në periudhën
ndaj edhe foshnja e shenjtë që do
lindëses: Gëzohu, o Hirplote, Zoti e Kreshmës së Madhe, mënyra e
të lindë prej teje, do të quhet Bir i
është me ty (Përlëshorja). Një tipar kremtimit ndryshon nga viti në vit,
Perëndisë. Dhe ja, Elisabeta, far’
i veçantë i kësaj feste është Kano- ngaqë varet se në cilën ditë bie.
e fisi yt, edhe ajo, në pleqërinë e
ni Mëngjesor, i cili ka karakterin e Nëse festa bie në një ditë jave të
saj, mbeti shtatzënë me një djalë;
një dialogu ndërmjet Kryeengjëllit Kreshmës, gjë që ka më shumë
Gabriel dhe Virgjëreshës Mari. mundësi, Mesha Hyjnore e festës
që e quanin shterpë, sepse me Pe-
Gjithashtu, ndërmjet elemente- bëhet në mbrëmje me Mbrëmë-
rëndinë asgjë s’është e pamund-
ve më popullore të festës është soren dhe kështu, kremtohet mbas
shme”. Atëherë Maria tha: “Ja
Madhërimi, i cili ka formën e një dite agjërimi të plotë. Kur ndodh
shërbëtorja e Zotit; le të më ndodhë
përshëndetjes sonë ndaj Nënës kjo, ndiqen rregullat e agjërimit
sipas fjalës sate”. Dhe engjëlli u
Virgjëreshë me fjalët e Krye- të Meshës së Dhuratave të Para-
largua prej saj (Lluka 1:26-38).
engjëllit: Me zërin e kryeengjëllit, shenjtëruara. Mesha Hyjnore e
Shërbesat e festës së Ungjillë- le të thërrasim te ty, o virgjëreshë Ungjillëzimit është e vetmja Meshë
zimit, Mëngjesorja dhe Mesha e kulluar: Gëzohu, o Hirplote, Zoti e Shën Joan Gojartit, që lejohet në
është bashkë me ty! (Madhërimi) një ditë jave, gjatë Kreshmës së
Madhe.
6 NGJALLJA MARS 2016

U mblodh Asambleja Kleriko - Laike

e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
(Vijon nga faqja 1)

i Tiranës, Durrësit dhe i Gjithë Shqipërisë,

Anastasi, i cili foli rreth temës së ditës: Plotësimi
e përmirësimi i disa neneve të Statutit të Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë. Fort-
lumturia e Tij e lidhi nevojën e tyre me ecjen
përpara të Kishës Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë dhe me zhvillimet që vijnë si rrje-
dhojë e përgatitjeve për Sinodin e Madh dhe
të Shenjtë në muajin qershor, në Kretë.
Një ndër risitë më të rëndësishme të këtyre
ndryshimeve, që lidhet me zhvillimin e Kishës
dhe nevojat administrative që vijnë nga rritja e
numrit të besimtarëve, është edhe krijimi i dy
Mitropolive të reja.
Kështu, në nenin 8 të Statutit të Kishës, shto-
hen dy pika, që kanë të bëjnë me krijimin e
Mitropolive të reja, që do të jenë si më poshtë: në Ardenicë, i Ungjillëzimit të Hyjlindëses për të shitur kërkohet opinioni i Këshillit
5) Mitropolia e Elbasanit, që përfshin në ishullin Zvërnec, i Shën Marenës në Kleriko-Laik dhe vendimi i Sinodit të
Zëvendësitë Mitropolitane Lokale: Elbasan, Llëngë, dhe i Shën Theodhorëve në Dhërmi Shenjtë.
Shpat, Librazhd. emërtohen Manastire Sinodike. Disa përmirësime u bënë edhe në Nenin
6) Mitropolia e Apollonisë dhe e Fierit, Në pikën 6 përcaktohen manastiret që janë 61, për çështjet ekonomike:
që përfshin Zëvendësitë Mitropolitane edhe vende pelegrinazhi për Kishën tonë. Ato 1. Pranë Sinodit të Shenjtë funksionon
Lokale: Fier, Patos, Libofshë. janë: Manastiri i Hirshëm i Shën Kozmait të Komisioni Sinodik i Çështjeve Ekonomike
Një pjesë mjaft e rëndësishme e ndryshi- Etolisë në Kolkondas dhe i Shën Joan dhe Teknike. Ky komision përbëhet nga:
meve është ajo që ka të bëjë me manastiret e Vladimirit në Shijon. a) një Mitropolit kryetar, b) një episkop,
shenjta, që pasqyrohen në nenin 37: Një vend të veçantë zunë edhe disa për- c) Drejtori i Përgjithshëm i Zyrës ekonomike
Në pikën 4 të këtij neni, thuhet se: Për mirësime në nenet që kanë të bëjnë me aspektin dhe Teknike, d) një jurist, e) një inxhinier.
ruajtjen, mbikëqyrjen dhe sigurinë e pasu- ekonomik, duke krijuar hapësirë për krijimin Të gjithë anëtarët emërohen nga Sinodi i
risë së manastireve të shenjta që lulëzuan e shoqërive me përgjegjësi të kufizuar, si ato Shenjtë për një mandat pesëvjeçar, me të
në kohë të mëparshme dhe sot nuk kanë hidroenergjitike, nga Sinodi i Shenjtë (Neni 53). drejtë rinovimi. Në Zyrën Sinodike Ekono-
murgj, përkujdeset Komisioni Ekonomik i Në Nenin 55, u shtua një paragraf që thotë: mike dhe Teknike ndodhen degët: a) e Çë-
Kryepiskopatës ose i çdo Mitropolie. 2. Asnjë klerik i çdo lloj grade, dhe asnjë shtjeve Ekonomike, b) e Pronave, c) e Çë-
Një moment mjaft i rëndësishëm është edhe anëtar i Këshillit të famullisë, pavarësisht shtjeve Ligjore, d) e Zyrës Teknike, ku për-
përcaktimi i varësisë së manastireve të shenjta. funksionit që ai ka, nuk ka të drejtë të dhu- fshihet edhe Zyra e Trashëgimisë Kulturore.
Kështu, në pikën 5 të Nenit 37, thuhet se: Ma- rojë ose të shesë pasuri të luajtshme apo të 2. Pranë Sinodit të Shenjtë funksio-
nastiret e Hirshme: i Lindjes së Hyjlindëses paluajtshme të Kishës. Në rast e nevoje non Komisioni i Kontrollit i përbërë nga:
MARS 2016 NGJALLJA 7

Motoja e Asamblesë: “Me durim le të vrapojmë... duke shikuar tek Jisui,

që është kryet dhe fundi i besimit” (Heb. 12:1-2).
a) Kryepiskopi ose zëvendësuesi i emëruar Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Hirësia e Tij Joani, i cili vuri në dukje edhe ro-
prej tij, b) një mitropolit ose episkop, c) një nga Sinodi i saj i Shenjtë. lin aktiv dhe shpesh thelbësor të Kryepisko-
përfaqësues i Këshillit Kleriko-Laik, d) një pit Anastas për gjetjen e konsensusit gjatë
ekonomist, e) një jurist. Të gjithë anëtarët Të nesërmen, më 12 mars 2016, pjesë- mbledhjeve përgatitore. Pas një fotografie të
emërohen nga Sinodi i Shenjtë për një marrësit u mblodhën në Liturgjinë Hyjnore, ku përbashkët të pjesëmarrësve në Asamble, u
mandat pesëvjeçar me të drejtë rinovimi. ishin të pranishëm Kryepiskopi Anastas dhe vazhdua me takimet në grupe, ku u diskutua
Punën e këtij komisioni e kryen një sekretar të gjithë anëtarët e Sinodit të Shenjtë dhe kle- për tema dhe probleme të ndryshme.
i veçantë i zgjedhur prej tij. rikët e laikët pjesëmarrës. Gjatë saj u bë një Nga Asambleja Kleriko-Laike pati edhe
3. Komisioni Ekonomik i Kryepiskopatës meditim nga Episkopi i Bylisit, Hirësia e Tij një Protestë drejtuar Autoriteteve Shtetërore,
ose i Mitropolisë përbëhet nga: a) kryebariu Asti. mediave dhe publikut, për të tërhequr vëme-
përkatës, b) një klerik, anëtar i Këshillit Më pas u vazhdua me seancën e radhës, ndjen ndaj rasteve të përdhosjes së vendeve
Kleriko-Laik, c) një laik, anëtar i Këshillit ku pjesëmarrësit u informuan rreth mbledhjes dhe sendeve të shenjta orthodhokse dhe për
Kleriko-Laik dhe dy anëtarë (preferohen të së Sinodit Panorthodhoks në muajin qershor, të kërkuar kthimin sa më shpejt të tyre, sipas
jenë njëri ekonomist e tjetri jurist). Këta në Kretë dhe pjesëmarrjen e Kishës sonë në marrëveshjes Kishë-Shtet.
anëtarë zgjidhen nga Këshilli Kryepiskopal të. Rreth kësaj teme foli Mitropoliti i Korçës,
ose Mitropolitan për një mandat trevjeçar,
me të drejtë rinovimi.
4. Kryepiskopata dhe Mitropolitë admi-
nistrojnë financat e tyre, kanë Zyrën e Fina-
ncës dhe NIPTIN e tyre përkatës. Për plo-
tësimin e nevojave të buxhetit të tyre, i bëjnë
kërkesë përkatëse Kryetarit të Sinodit të
Shenjtë.
Gjithashtu, disa përmirësime u bënë në
Nenin 62, për administrimin e të ardhurave, në
Nenin 63, për gjykimin e shkeljeve nga klerikët
dhe në nenin 68, për nënshkrimet dhe vulat.
Të gjitha këto ndryshime iu nënshtruan
diskutimeve nga anëtarët e Asamblesë, të cilët
bënë edhe poropozime për përmirësime. Ato
u votuan nen për nen dhe morën aprovimin
unanim të pjesëmarrësve. Më pas, ndryshimet
e aprovuara nga Asambleja Kleriko-Laike do
të shqyrtohen e aprovohen, sipas Statutit të

NGA STATUTI I KISHËS ORTHODHOKSE AUTOQEFALE TË SHQIPËRISË

ASAMBLEJA KLERIKO – LAIKE
Neni 27
Për trajtimin e problemeve të përgjithshme, të cilat shqetësojnë Kishën
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Asambleja Kleriko-Laike mblidhet
detyrimisht çdo dy vjet, por edhe në raste të jashtëzakonshme kur e lyp
nevoja.
Asambleja Kleriko-Laike studion problemet kishtare dhe shoqërore
aktuale dhe i propozon Sinodit të Shenjtë dhe Këshillit Kishtar Kleriko-
Laik masa për kryerjen e veprës kishtare dhe, në përgjithësi, të «dëshmisë»
orthodhokse në botën e sotme. Çështjet dogmatike dhe kanonike janë
kompetencë ekskluzive e Sinodit të Shenjtë.
Neni 28
Në të marrin pjesë anëtarët e Sinodit të Shenjtë, anëtarët e Këshillit
Kleriko-Laik, dy përfaqësues nga çdo manastir i shenjtë dhe njëzet klerikë
dhe njëzet e katër laikë, me përfaqësim të përshtatshëm, burra, gra dhe
të rinj, nga Kryepiskopata dhe Mitropolitë. Sipas kushteve konkrete, ky
numër mund të shtohet me 1/3 me vendim të Sinodit të Shenjtë.
Për Asamblenë e caktuar, klerikët zgjidhen prej plenumit të klerikëve
të Kryepiskopatës dhe të Mitropolive, ndërsa laikët zgjidhen prej
anëtarëve të Këshillave të Famullive dhe prej bordeve të Fondacioneve
të Kishës të miratuara nga Sinodi i Shenjtë. Për të arritur një përfaqësim
sa më të mirë të të gjitha dioqezave, Sinodi i Shenjtë lëshon në çdo rast
qarkoren përkatëse.
8 NGJALLJA MARS 2016

KRESHMA CILAT JANË

PERIUDHAT E CAKTUARA
Si "kreshmë" karakterizohen plotë, pa ngrënë e pa pirë). Këtu kreshma shfaq pikëllimin për PËR KRESHMË
ditët dhe periudhat e vitit, gjatë të bëhet fjalë për kreshmën e Moisi- mëkatet tona, që u bënë shkak që
cilave nuk na lejohet të hamë disa ut, të Ilias dhe të Jisuit; të Moisiut, të rrëmbehet prej nesh Krishti dhe Çdo i krishterë është mirë të
lloje ushqimesh. E quajmë "kresh- kur merrte Ligjin në Malin Sina të ngjitet në Kryq. Pikërisht "do të kreshmojë gjatë periudhave të
më" nga karakteristika e jashtme. (Eks.34:28); të Ilias, kur ikte nga rrëmbehet lart", siç thotë teksti hyj- caktuara nga Kisha jonë.
Por, mjerë ne nëse me kreshmë do përndjekja e mbretëreshës idhuj- nor, ka këto dy kuptime: së pari Ato janë si vijon:
të kuptojmë vetëm kufizimin e tare Jezavel dhe para se të "shihte" rrëmbim dhe zhdukje (nga faqja e 1- Çdo të Mërkurë e të Premte
gamës ushqimore. Kreshma është të Lartin (3 [sipas një emërtimi tje- dheut, vdekja) dhe, së dyti, nëpër- 2- Kreshma e madhe e Pashkës
mjet, jo qëllim! Domethënë agjërimi tër 1] Mbretërve 19:8); dhe Jisuit, mjet ngritjes (në Kryq). 3- E Apostujve të Shenjtë
na ndihmon, na krijon atmosferë pas Pagëzimit e para daljes së Tij 4- E Hyjlindëses së Shenjtë (1-15
Me të drejtë, pra, Kreshma para
për lartësim shpirtëror. në veprimtarinë publike (Matth. gusht)
Pësimit hyjnor dhe Pashkës quhet
4:2). Kreshmën jo thjesht e nën- 5- Kreshma e Krishtlindjes
Pse kreshmojmë? "Kreshma e Madhe". Kreshma e
kuptojmë, por ka edhe porosi të
Madhe është më e hershme bashkë
Kreshma është pasoja, "gjoba" qarta, të shpërndara kudo në Shkri-
me Kreshmët e së mërkurës dhe Gjithashtu, është mirë të
e ngrënies së frytit të ndaluar në met e Shenjta për zbatimin e saj.
të së premtes (Dhidhaki Apostolon mbajmë kreshmë gjatë festave
kopshtin e Edenit, në Parajsë, kur Kreshmojmë "duke iu bindur tra-
8.1). Kreshmët e tjera u futën më të mëposhtme, çfarëdo dite që të
gjarpri mashtroi Evën. Dhe ajo ditës ungjillore", thekson himnografi
vonë dhe gradualisht. Kjo Kresh- bien, me përjashtim të së shtunës
mendoi se "ishte i mirë për t'u ngrë- (Vargësore mbrëmësore e së Die-
më është e Madhe edhe për nga e të së dielës, që ndërpresim kre-
në fryti që më vrau", siç vajton një lës të të Lidhurave të Djathit).
rëndësia: Na përgatit për pjesë- shmën me vaj e me verë.
tropar (Lumërim i së dielës, Tingulli
E kishte parathënë Zoti "se kur marrjen në javën më të madhe dhe 1- Më 5 janar, para Epifanisë së
i Rëndë). E hëngrën frytin etërit
do rrëmbehet" Dhëndri, atëherë plot kuptime të jetës tokësore të Zotit
tanë të parë, duke shkelur kështu
Nusja e tij, Kisha, do të kreshmojë Perëndinjeriut. 2- Më 29 gusht, Prerja e Kryes së
porosinë ndaluese, të parën dhe të
(Matth. 9:15). Dhe me të vërtetë, Shën Joan Pagëzorit
vetmen gjer atëherë të Krijuesit
(Gjen.3:1-7). Ah! Adam edhe Eva, 3- Më 14 shtator, Lartësimi i
fillim të keq bëtë, shembull të keq Kryqit të Nderuar
na latë, trashëgimi të keqe mbarë- 4- Më 24 dhjetor, para
njerëzore. Kënaqësinë e mëkatit Krishtlindjes
tuaj, e të parëve tanë, që u bë para-
lindësi i mëkateve tona, e paguajmë Nëse rastis ndonjë festë fetare
me dhimbje. "Çdo mëkat bëhet për të Hënën e Bardhë ose gjatë Ja-
kënaqësi edhe çdo falje vjen në- vës së Madhe të Pashkës, kre-
përmjet vuajtjeve, mundimit dhe shma nuk ndërpritet.
trishtimit", konstaton me pikëllim
Thallasi, një nga shkrimtarët e Fillo-
Për Kreshmën e Pashkës
kalisë (Peri agapis ke egratias...
duhet të dimë se:
Ekatontas 2, 74).
- Nuk hahet mish, peshk, bulmet,
Kreshma është biblike. Tashmë vezë gjatë gjithë kohëzgjatjes së
e kemi parë. Model i saj janë tri saj.
kreshmët dyzetditëshe (agjërim i - Peshk hahet vetëm më 25 Mars,
e kremtja e Ungjillëzimit dhe në të
Fillo punën, o shpirti im! Dielën e Dafinave.
- Lejohet ngrënia e “frutave të
Erdhi koha, o shpirti im, erdhi koha, nëse do që të njohësh veten, qenien dhe rrugëtimin tënd; detit” (midhje, oktapodë, sepje,
nga vjen dhe ku duhet të prehesh; nëse është jetë çka po jetojmë, apo duhet të përmirësohemi. kallamarë etj.).
Fillo punën, o shpirti im, duhet të pastrosh jetën tënde. - Nëse është e mundur, kreshma
Kërko Perëndinë dhe misteret e Tij: mbahet pa ngrënë vaj në ditët e
Shiko se cila ishte më parë bota, çfarë ofronte për ty, nga vjen dhe cili është marshimi i saj. javës (ose të paktën të premteve
Fillo punën, o shpirt, duhet të pastrosh jetën tënde. dhe të mërkurave), ndërsa të shtu-
Si qeveris Perëndia, si e mban tërë universin? nave dhe të dielave përdoret gjith-
Përse lëvizje këtu, dhe atje prehje? Sa për ne, na rrëmben rryma e jetës. monë vaji (me përjashtim të së
Fillo punën, o shpirti im, mos shiko gjë tjetër veç Perëndisë. Shtunës së Madhe).
Çka ishte krenari më përpara, sot u bë turpi im. - Verë pihet të shtunave dhe të
Cila është lidhja ime me jetën? Dhe cili është fundi i kësaj lidhjeje? dielave.
- Kushdo që ka probleme shëndetë-
Ndriço, o shpirti im, dëbo çdo lajthitje.
sore apo të tjera, që nuk e lejojnë
Fillo punën, o shpirti im, mos iu dorëzo dhimbjes.
Shën Grigori i Nazianzit ta mbajë kreshmën, duhet të bise-
dojë me atin shpirtëror..
MARS 2016
Kisha e Shën Marisë në Manastirin e Apollonisë
Apollonia, sipas burimeve
historike, në shek. V del si episko-
patë më vete, me episkop Feliksin.
Si e tillë, ajo vazhdon të përmendet
edhe në shek. VI. Këto të dhëna
tregojnë se bashkësia e krishterë,
që thuhet se ishte krijuar nga apo-
stull Pavli, jo vetëm që mbijetoi, por
edhe u zhvillua, duke arritur të
bëhet një qendër e dëgjuar epi-
skopale.
Në vazhdim të këtyre shekujve,
për të gjithë vendin tonë krijohet
një gjendje shumë e errët për sa u
përket burimeve historike. Megji-
thatë, monumentet që shpëtuan dë-
shmojnë vazhdimësinë. Nisur prej
tyre, krijohet mundësia që të plo-
tësohen dhe të saktësohen të dhëna
të rëndësishme për hartimin e his-
torisë së Kishës dhe besimit të kri-
shterë në vendin tonë.
Një nga këto monumente, i cili
arriti të shpëtojë në një gjendje disi
të mirë, është kisha dhe, pjesërisht,
manastiri “Fjetja e Shën Marisë”
në Apolloni.
Kisha e këtij manastiri është
konsideruar nga studiues të deri-
sotëm si një ndërtim i shek. XII-
XIV. Por, mendojmë, se faza fille-
stare e ndërtimit duhet të jetë
shumë më e hershme. Ka shumë
mundësi që kjo kishë të lidhet me
katedralen e episkopatës së shek.
V-VI. Si element kryesor për të
mbështetur këtë mendim është
shkallarja përreth absidës së kishës,
në pjesën e saj të brendshme, që
ruhet pjesërisht deri në ditët tona.
Kjo shkallare tregon qartë për një
funksion të veçantë dhe konkretisht
për vendosjen e froneve ku uleshin
episkopët. Ky element është kon-
statuar edhe më parë dhe është
pranuar se kisha ka qenë katedër
episkopale, por nuk është sqaruar
fakti se në shek. XII-XIV Apollonia
nuk ka qenë asnjëherë qendër
episkopale. Për një datim të her-
shëm të kësaj kishe, tregojnë, jo
NGJALLJA 9
vetëm zgjidhja arkitektonike, por katedrale të episkopatës së Apollo- Manastiri përreth gërmadhave
edhe teknika e ndërtimit dhe mate- nisë të shek. V-VI. të katedrales së Apollonisë tregon
rialet e përdorura në fazën e saj Në faqen e brendshme të murit për një kohë rigjallërimi të besimit
fillestare. perëndimor të sallës kryesore është dhe Kishës së krishterë. Ky ma-
Kisha e Shën Marisë në Mana- ruajtur një copë afresku, ndoshta nastir është nga më të hershmit në
stirin e Apollonisë, siç vërehet edhe ndonjë shenjtor. Kjo pjesë pikture, zonën e Myzeqesë dhe në kohën e
në gjendjen e sotme, paraqet një megjithëse shumë e vogël, tregon tij ishte edhe një qendër e rëndë-
zgjidhje arkitektonike të mirë- se kisha ka qenë e pikturuar me sishme kulturore kishtare. Për
njohur që në kohët më të lashta të afreske, që në kohët më të lashta. periudhën e parë të këtij manastiri
kishave bizantine. Nga ana tipo- Në sondazhet e bëra më vonë nuk ka ndonjë të dhënë historike.
logjike kjo kishë përfshihet në është zbuluar edhe një skenë e Ekziston diçka për praninë e një
kishat e tipit “kryqi i brendashkru- vogël, e pikturuar në niken e majtë ndërtese të veçantë brenda oborrit,
ar me kupolë”. Ajo është me për- të absidës. Në këtë skenë të vogël e cila, për nga trajtimi arkitektonik
masa të konsiderueshme për një paraqitet zbritja e trupit të Krishtit dhe zbukurimi i brendshëm, tregon
kishë manastiri, kurse si katedrale nga kryqi. Kjo pikturë në afresk se ishte trapezaria e manastirit. Kjo
ajo plotësonte në të gjitha drejti- është gjithashtu e fazës së parë të trapezari ka rëndësi, sepse është e
met, si anën funksionale, ashtu pikturimit të kishës dhe e njëkoh- vetmja që ruhet në vendin tonë.
edhe atë arkitektonike. shme me portretin që përmendëm. Nga ana tjetër, ajo ka vlera të
Në ndërtim janë përdorur blloqe Në studimet e fundit, fragmentet e mëdha arkitektonike e artistike të
guri të nxjerra nga rrënojat e monu- pikturës murale të zbuluara brenda ruajtura mjaft mirë...
menteve antike të Apollonisë, gjë kishës, janë konsideruar si më të Në qoftë se kemi parasysh
që e përforcoi mendimin se faza e hershme nga piktura murale e tra- diplomën e perandorit bizantin
parë e ndërtimit lidhet me kishën pezarisë. Vasili II, drejtuar Kryepiskopit të
Ohrit, në vitin 1019, me anë të së
Në qoftë se kemi parasysh diplomën e perandorit cilës i caktohen Kryepiskopatës së
bizantin Vasili II, drejtuar Kryepiskopit të Ohrit, në vitin Ohrit, për të gjithë territorin në
1019, me anë të së cilës i caktohen Kryepiskopatës së varësinë e saj, 40 klerikë dhe 30
Ohrit, për të gjithë territorin në varësinë e saj, 40 klerikë parikë etj., atëherë mendojmë se
Manastiri i Shën Marisë në Apollo-
dhe 30 parikë etj., atëherë mendojmë se Manastiri i Shën ni ka qenë një qendër kulturore e
Marisë në Apolloni ka qenë një qendër kulturore e krishterë me rëndësi të veçantë.
krishterë me rëndësi të veçantë.
(Vijon në faqen 10)
10
Kisha e Shën Marisë në Manastirin e Apollonisë
(Vijon nga faqja 9)
Ndërtimet e periudhës së parë
mendojmë të jenë të njëkohshme
me rindërtimin e përgjithshëm të
kishës së rrëzuar, si dhe me vetë
themelimin e manastirit. Teknika e
përdorur është njohur edhe në
ndërtimin e mureve rrethuese të ka-
lave mesjetare, si në Butrint, Be-
rat etj., dhe zë fill me rindërtimin e
kishave gjatë shek. X-XII.
Në një kohë më të vonë se
ndërtimi i trapezarisë, kishës i është
shtuar edhe eksonarteksi, i cili
ruhet në gjendje thuajse të plotë.
Në brendësi të narteksit ruhet një
skenë e pikturuar, ku paraqitet
familja perandorake e derës së
Paleologëve. Në qendër të kësaj
skene paraqitet perandori Mihail
Siç përmendet edhe në librin e
Eksodit (12:11), termi Pashkë bën
fjalë kryesisht për ngjarjen e daljes
së izraelitëve nga Egjipti, dhe të
shpëtimit të popullit të Perëndi-
së gjatë natës së Eksodit. Mbas
vendosjes së hebrenjve në tokën e
premtuar në Palestinë, festimi i
Pashkës ishte ngjarja më e rëndë-
sishme e popullit të zgjedhur të
Perëndisë. Pashka festohej në
datën 15 të muajit Nisan, si për-
kujtimi i daljes nga skllavëria e
Egjiptit dhe e kalimit të Detit të
Kuq. Në vigjilje të festës, pra të
Premten në datën 14 të Nisanit,
therej qengji, dhe të shtunën, fe-
stohej Pashka. Therja dhe gjaku i
qengjit kishin një rëndësi qendrore
(Eksodi 12:3-13).
Pashka Judaike ishte si prototip
i ngjarjeve të mëvonshme të jetës
së Jisuit. Jisu Krishti e festoi Pa-
shkën të enjten në mbrëmje, pra në
datën 13 të muajit Nisan, gjatë
Darkës Mistike. Të nesërmen në
datën 14 të muajit Nisan “qengji i
Perëndisë” u sakrifikua (u kryqë-
zua). Mund të themi se Pashka
Judaike ishte festa përkujtimore e
NGJALLJA
Paleologu VIII. Ai, me veshje
ceremoniale, qëndron para së
Tërëshenjtës Mari, që i ka dorëzuar,
në mënyrë figurative, tempullin e
dhuruar prej tij. Perandori mban në
Si llogaritet Pashka
eksodit, ndërsa Pashka Kristiane
ishte përkujtimi dhe përjetimi i
Ngjalljes së Krishtit, i Cili u sakri-
fikua në kryq për shpëtimin e njerë-
zimit.
Në rastin e Pashkës Judaike
kemi kalimin nga skllavëria e Egji-
ptit, ndërsa me Pashkën Kristiane
kemi kalimin nga robërimi i mëka-
tit, në Ngjallje. Qengji simbolizon
Krishtin, ndërsa gjaku i qengjit
simbolizon gjakun e Krishtit. Kali-
mi i Detit të Kuq simbolizon Pagë-
zimin e Shenjtë dhe kalimin nga
robëria e mëkatit.
Pashka kremtohej në muajin
Nisan dhe ishte një festë e lëviz-
shme. Hebrenjtë përdornin Kale-
ndarin Hënor. Numri i ditëve
ndërmjet çdo hëne të plotë (muaji
hënor) nuk është i njëjtë me atë të
Kalendarit Diellor.
Prandaj, për të korrigjuar këtë,
kalendarët e vjetër vendosën një
periudhë të quajtur Epakt, me
qëllim që të harmonizonin Kale-
ndarin Hënor me atë Diellor.
Këto epakte të llogaritura nga
Kisha Orthodhokse ndryshojnë me
ato të llogaritura nga Kisha e
dorë një krisobulë, ku mendohet se
janë përcaktuar edhe pronat e
dhuruara me këtë rast nga pera-
ndori. Në një mbishkrim, që ruhet
në këtë skenë, perandorin e para-
Perëndimit, sepse këto të fundit
nuk e zbatojnë vendimin e Sinodit I
Ekumenik të Nikeas, që thotë se:
“Pashka nuk duhet të paraprijë ose
të bjerë në Pashkën Judaike”.
Sinodi vendosi që Pashka do të
kremtohej në të Dielën e parë pas
hënës së plotë të Ekuinoksit Pran-
veror, që bie ndërmjet 21 marsit e
19 prillit.
Por, në vitin 1582, me futjen e
Kalendarit të ri Grigorian, filloi një
kapitull i ri i llogaritjes së Pashkës.
Data e Ekuinoksit Pranveror, pra
21 marsi, sipas Kalendarit Julian,
tashmë me Kalendarin e ri Gri-
gorian është 11 marsi. Kjo gjë
shkaktoi edhe ndryshime në për-
llogaritjen e Pashkës. Dihet që ka-
lendari i ri u adoptua nga të gjitha
Kishat e Perëndimit dhe vetëm
mbas disa shekujsh filloi të përha-
pej në Lindje. Në vitin 1924 kale-
ndari i ri u adoptua nga shumica e
Kishave Lindore.
Nëse festa e Pashkës duhet të
kremtohet çdo vit në të Dielën e
parë mbas hënës së plotë të Ekui-
noksit Pranveror (kjo do të thotë
që data e Pashkës mund të lëvizë
MARS 2016
qet si mbrojtës të murgjve, gjë që
mund të lidhet me funksionin krye-
sor, që duket se ushtronte akoma
ky manastir në përgatitjen e klerit
të krishterë. Në mbishkrime të tjera
paraqiten personat e tjerë të
familjes perandorake, që marrin
pjesë në këtë ceremoni kaq të
rëndësishme...
Ndërhyrja më e fundit në ko-
nakët e manastirit, gjysmë të
shkatërruar nga operacionet
luftarake austro-italiane të viteve
1916-1918, ishin ndërtimet e viteve
1960, kohë në të cilën manastiri u
kthye në muze arkeologjik. Në këtë
kohë edhe në kishë u ndalua të
kryheshin ritet fetare.
Koço Zheku
në një periudhë 35 ditëshe, nga 22
marsi - 15 prill. Po pse kjo formulë
nuk përkon me traditën e sotme
Orthodhokse? Arsyeja është se në
kishat Orthodhokse funksionojnë
dy kalendarë.
Kishat që kanë adoptuar kale-
ndarin e ri, bëjnë një veprim të vetë-
dijshëm: Për të ruajtur unitetin e
Kishës, ato e llogarisin Pashkën
sipas kalendarit të vjetër, i cili ka
një ndryshim prej 13 ditësh nga
kalendari i ri. Kështu që ndryshimi
prej 35 ditësh, që i korrespondon
Kalendarit Julian në datën 22 mars
- 25 prill, në kalendarin e ri kjo
periudhë korrespondon me datën
4 prill - 8 maj, në qoftë se Ekuinoksi
Pranveror nuk është caktuar sipas
kalendarit të ri, të cilin përdorim,
por sipas kalendarit të vjetër. Dita
e Pashkës është caktuar, që të
gjitha Kishat Orthodhokse ta kre-
mtojnë në të njëjtën ditë.
Kisha është e detyruar, së pari,
ta përllogarisë Pashkën të Dielën
e parë pas hënës së plotë, pas
Ekuinoksit Pranveror dhe, së dyti,
Pashka nuk duhet të bjerë në një
ditë me Pashkën Judaike.
MARS 2016 NGJALLJA 11

Besimtarët ndihen të përdhosur…*
Nga Enkel Demi
Një grup vajzash, që të merrnin sytë nga bukuria,
kanë bërë fotografi të veshura si nuse në disa nga
kishat më të bukura bizantine të vendit, në Berat,
Elbasan. Çikat, të cilat janë me shpinë zbuluar dhe
dekolte tejet bujare, marrin poza ndjellëse sipër fronit
dhespotik, para derës dhe ikonave të ikonostasit. Fotot
janë marramendëse, të realizuara me mjeshtri të pa-
shoqe dhe thuhet se janë kryer, me sa duket në vigji-
lje të pushimeve verore, me qëllim që trashëgimia
kulturore të bëhet e njohur nëpër botë, .
Ka qenë shumë i ashpër reagimi i Kishës Auto-
qefale të Shqipërisë, ndërsa në shtyp pothuaj është
vënë në dukje që kjo mëri kishtare është e pavend se,
në këtë botë me mentalitet të hapur ku ne jetojmë,
gocat e bukura mund të dalin ku është më mirë. Fjala
vjen, ta ka ënda që një nuse krahëzbuluar, me gjoks të
hapur sa më s’ka, të bëjë një foto në ikonostas mes
Shën Marisë me Jezusin foshnjë dhe një tjetër ikone
të vetë Jezusit. Kudo në botë, Itali, Francë, Greqi,
SHBA, Gjermani, kjo do të përbënte skandal. Në Shqi-
përi jo, sepse padija në rastin më të mirë, ose jetesa
mendjeprishur, na shtyn drejt kapërcimit të do caqeve,
që besimtarët i kanë të paprekshme. Ndoshta ideatori
i këtij shërbimi nuk ka marrë pjesë kurrë në një meshë
orthodokse në Shqipëri, nuk ka parë kurrë në televizor
një natë Pashkësh apo Kërshëndellash. Besimtarët
kristianë orthodoksë, pasi kryhet Mesha, nderojnë
pikërisht ato ikona, luten para tyre, i përkëdhelin, i
puthin. Është pjesë e besimit të tyre të lashtë mbi dy-
mijëvjeçar. Meshën, priftërinjtë orthodhoksë, e thonë
pas ikonostasit që është dhe ballina, të cilën shohin
besimtarët gjatë gjithë shërbesës, të shoqëruar nga
këngët kishtare të muzikës bizantine, me tekstet e
shqipëruara nga imzot Noli. Në këtë vend, ku temjani
përhap aromën e tij të fortë, por karakteristike, nuk
mund të shkojë një modele e veshur pak, sepse edhe
në ceremoninë e vërtetë të dasmës, vashat shkojnë
në kishë me krahë mbuluar dhe vello të bardhë. Në
asnjë vend të Perëndimit a Lindjes, nuk qëllon që të
hysh në një kishë, katedrale, me kapelë, me krahët e
zbuluar, fund të shkurtër. Të vjen dikush, klerik apo
shërbyes, dhe të nxjerr jashtë. Në Shqipëri, si pa të
keq, sfidohet një traditë që ka kaluar mijëra vjet. Ndaj
reagimi i Kishës mund të ishte dhe më i fortë, sepse
jam i bindur që besimtarët ndihen të përdhosur nga
triumfi i padijes, siç ndodh rëndom në këtë vend.
Në fund, Kisha ankohet se këto objekte kulti ku
janë bërë fotot, por dhe mjaft manastire, lipsane të
shenjta, ikona dhe objekte të shenjta të adhurimit nuk
janë kthyer ende, por përdoren për kësi punësh të
turpshme. Ata kanë gjithë të drejtën e botës të thonë
se këto vende e objekte kulti nderohen dhe janë të
shenjta për të gjithë orthodhoksët anembanë botës,
sigurisht, edhe për besimtarët e Shqipërisë.
Ndoshta ky është tundimi i fundit i pafesë që ka
lënë për trashëgimi virtytin e vetëm, pacipërinë.
*(Marrë nga shtypi dhe mediat online)
Shën Joan Vladimiri ka bërë, bën
e do të bëjë edhe në të ardhmen
mrekulli të panumërta. Kisha e tij
është vendi ku vijnë e falen të
gjithë njerëzit, të krishterë e
myslimanë, pa dallim besimi,
kombësie e race. Ky shenjt, me
praninë e tij, bëri të mundur të
qëndrojë gjallë besimi i krishterë
gjatë gjithë periudhës otomane
pesëqindvjeçare, kur dihet që
krahina të tëra e ndërruan besimin
dhe populli për pak sa nuk u
konvertua i tëri në islam.
Në foton historike jepet një pamje e
brendshme e kishës, që u dogj gjatë
Luftës II Botërore.
Kalendari
i Liturgjive Hyjnore,
PRILL 2016
1 E Premte † Oshg. Maria nga
Egjipti. Dësh. Geronti e Vasilidhi.
(III e Akathistit)
2 E Shtunë † Osh. Titi, çudibërës.
Dësh. Amfiani e Edhesi. Dësh. i ri
Panajoti.
3 E DIEL † III KRESHMËS (Falja e
Kryqit). Omol. Nikita e Josifi. Osh.
Iliri.
6 E Mërkurë † Eftiqi i Kon/pojës.
Osh. Grigor Sinaiti. 120 dësh. në
Persi.
8 E Premte † Ap. Agavi, Rufi, Fle-
gonti, Asingriti, Ermiu nga të 70-t.
(IV e Akathistit)
9 E Shtunë † Dësh. Efpsiki. Oshd.
Vadimi etj. Dësh. Rafaeli, Nikolla e
Irini.
10 E DIEL † IV KRESHMËS (Joani
i Shkallës). Dësh. Perikliu, Sofokliu,
Miltiadhi.
13 E Mërkurë † Omol. Martini
i Romës. Dësh. Elefteri, Zoili,
Theodhosi.
15 E Premte † Dësh. Krishenti.
Hierod. Leonidhi i Athinës.
(Akathisti i plotë)
16 E Shtunë † Dëshg. Agapi, Irini,
Hjonia, Galinia, Harisa, Kalia, Niki.
17 E DIEL † V KRESHMËS (Maria
e Egjiptit). Simeoni i Persisë. Dësh.
Adriani.
20 E Mërkurë † Ap. Zakeu nga të
70-t. Osh. Athanasi e Joasafi në
Meteorë.
22 E Premte † Ap. Nathanaili. Osh.
Thedhor Sikeoti. Osh. Theohari e
Apostoli.
23 E Shtunë † Ngjallja e Llazarit.
Donati e Therini në Butrint. (Sh.
Gjergji fest. 2 maj)
24 E DIEL † # E DAFINAVE,
Hyrja e Krishtit në Jerusalem.
(Shërbesa e dhëndrit)
25 E HËNË † E MADHE. Josifi i
Dhiatës së Vjetër. (Shërbesa e
dhëndrit)(Ap. Marku fest. 3 maj)
26 E MARTË † E MADHE.
(Paravolia e 10 virgjëreshave).
(Shërbesa e dhëndrit)
27 E MËRKURË † E MADHE.
Lyerja e këmbëve të Zotit Krisht.
(Bëhet Efqeli)
28 E ENJTE † E MADHE. Darka
Mistike. (Lexohen 12 Ungjijtë)
29 E PREMTE E MADHE.
Pësimet dhe Varrimi i Krishtit.
(Shërbesa e Orëve & Epitafi)
30 E SHTUNË † E MADHE.
Zbritja e Zotit Jisu Krisht në Hadh.
Ap. Jakovi.
12 NGJALLJA MARS 2016

KISHA ORTHODHOKSE AUTOQEFALE E SHQIPËRISË

Asambleja Kleriko-Laike

(Në të cilën morën pjesë mbi 300 pjesëmarrës: të gjithë klerikët e Shqipërisë,
laikë dhe të rinj të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë)

Autoriteteve Përgjegjëse Shtetërore

KËRKESË PËR KTHIMIN E KISHAVE, MANASTIREVE DHE

OBJEKTEVE TË SHENJTA
Fotografitë që tregojnë vajza cilën mburret vendi ynë. Rikuj-
të reja, teksa reklamojnë fustane tojmë se veprime të tilla fyese, të
nusërie sipër fronit dhespotik, pa- përsëritura, nuk “promovojnë”
ra Derës së Bukur dhe ikonave të trashëgiminë kulturore të vendit
pesë vjetësh demokraci në vend, Orthodhokse, pa vonesë dhe
japin leje që përdhosin të shenjtat pretekste, të gjitha kishat e
dhe të hirshmet e Kishës Ortho- shenjta, manastiret, lipsanet e
dhokse. shenjta, ikonat dhe objektet e

ikonostasit, konkretisht në kishat
historike Orthodhokse të Beratit
dhe Elbasanit, janë një ofendim i
madh ndaj Kishës Orthodhokse.
Kjo ngjarje është një sakrilegj
i dukshëm dhe fyerje e ndjenjës
fetare. Sigurisht që ky fakt nuk
ndihmon harmoninë fetare për të
tonë. Vlen për t’u theksuar fakti
se sakrilegje të tilla nuk janë bërë
në asnjë objekt kulti të ndonjë
komuniteti tjetër fetar të
Shqipërisë. Protestojmë, pasi
organet shtetërore, të cilat mbajnë
ende në zotërim vendet dhe
objektet e shenjta pas njëzet e
KËRKOJMË që më në
fund të zbatohet ligji 10057, ne-
ni 22/2 datë 22.1.2009, “Ma-
rrëveshja ndërmjet Këshillit të
Ministrave të Republikës së
Shqipërisë dhe Kishës Ortho-
dhokse Autoqefale të Shqipëri-
së”. Duhet t’i kthehen Kishës
shenjta të adhurimit, të cilat re-
spektohen, nderohen dhe janë
të shenjta për të gjithë Ortho-
dhoksët anembanë botës, si-
gurisht edhe për besimtarët e
Shqipërisë.
Manastiri i Ri i Shën Vlashit,
Durrës, 12 mars 2016

Kisha “Fjetja e Hyjlindëses Mari”, Berat Kisha “Fjetja e Hyjlindëses Mari”, Elbasan