KORRIK 2004 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 7 (138) Viti XIII i botimit KORRIK 2004 Çmimi 10 lekë

Kontribut për të paraqitur imazhin

e një Shqipërie tjetër, që ka qenë në djepin e qytetërimeve
Më 21 qershor, në sallën e Muzeut Historik Kombëtar në Tiranë,
u zhvillua promovimi i librit “2000 vjet art dhe kulturë kishtare
në Shqipëri”, botim i Kishës Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë, me fondet dhe kujdesin e Kryepiskopit Anastas. Libri
është ndërtuar me materialet e Simpoziumit me të njëjtin emër,
mbajtur në vitin jubilar të krishterimit. Në veprimtari merrnin
pjesë akademikë, intelektualë dhe specialistë të fushave që
përfshihen në botim, përfaqësues të komuniteteve fetare, klerikë,
besimtarë orthodhoksë etj. Ishte i pranishëm edhe Fortlumturia
e Tij, Prof. Dr. Anastasi.

Veprimtaria u hap nga Krye- onet bazë të punimeve: histori-

tari i Këshillit shkencor që realizoi
Simpoziumin dhe njëkohësisht që
u kujdes për realizimin e këtij boti-
mi, Prof. Dr. Pirro Thomo, i cili tha
ndër të tjera: “Botimi i akteve të
Simpoziumit merr një rëndësi të
veçantë, sepse këto përfundime të
arritura do të jenë pronë e një ma-
se të gjerë lexuesish dhe e opinio-
nit shkencor”. Ai tha gjithashtu, se
është përgatitur edhe përkthimi në
anglisht i këtyre materialeve, i cili
do të bëjë të mundur njohjen me
këto rezultate dhe jashtë vendit. Në
fund, në emër të të pranishmëve
falënderoi veçanërisht Kryepisko-
pin Anastas, i cili mundësoi si zhvi-
llimin e Simpoziumit ashtu edhe
botimin e akteve të tij.
Pastaj e mori fjalën Prof. Dr.
Aleksandër Meksi, i cili theksoi
ndër të tjera: “Vënia në dorë të
publikut të gjerë të vëllimit me
aktet e Simpoziumit, të mbajtur
nga 16-18 nëntor të vitit 2000, në
Tiranë, përbën një eveniment për
kulturën shqiptare, ndërkohë që
botimet në këto fusha janë shumë
të pakta. Në të janë paraqitur të
43 kumtesat, të ndara në 5 seksi-
arkeologji; art-arkitekturë; letërsi-
gjuhësi; folklor-muzikologji dhe
sociologji.
Botimi tregon seriozitetin e kë-
saj nisme shkencore dhe dobinë në
ndriçimin e aspekteve të rën-
dësishme të jetës materiale e shpir-
tërore gjatë 2000 vjetëve të histo-
risë shqiptare, besimin e tyre tek
Perëndia.
Vëllimi njeh lexuesin dhe stu-
diuesin me këtë pasuri të madhe
faktesh të mbledhura, analizuara
e paraqitura me nivel të mirë “Jemi një qendër rrezatimi kulturor
shkencor, ndaj do të jetë i dobi-
shëm për mjaft kohë, si për publi- dhe shpirtëror për shumë shekuj”
kun e gjerë e aq më tepër për le-
Fjala e Kryepiskopit Anastas
xuesin.
në promovimin e librit “2000 vjet
Paraqitja e këtij vëllimi lidhet art dhe kulturë kishtare në Shqipëri”
me një jubile të jashtëzakon-
shëm... i cili tregon rrënjët histo- Një falënderim më gjithë shpirt do të desha të shprehja i dashur
rike të përhapjes e përqafimit të Kryetar i Akademisë së Shkencave, kolegë, shkencëtarë të dashur, miq
fesë së krishterë në trevat e shqip- dhe të ftuar të tjerë, motra dhe vëllezër.
tarëve... Kisha Orthodhokse Au-
toqefale e Shqipërisë dhe Fort- Do të desha t’u thosha se përpara një jave, kur pashë librat e parë të
lumturia e Tij Kryepiskopi Anastas botuar, thashë që jo vetëm ne në Kryepiskopatë të ndjenim gëzimin e
duhen përgëzuar që e përmbyllën botimit të këtij vëllimi, por të ftonim të gjithë ata që në thelb krijuan
këtë veprimtari me një libër të këtë vëllim. Koha ishte shumë e kufizuar dhe unë mendova se nuk do
bukur, me një libër me vlerë...” t’ia dilnim dot për ta bërë këtë takim. Do të desha t’ju falënderoja të
gjithëve që kishit mirësinë të linit çdo punë tjetër, që kishit në dorë dhe
(vijon në faqen 2)
(vijon në faqen 2)
2 NGJALLJA KORRIK 2004

“Jemi një qendër rrezatimi Kontribut për të paraqitur imazhin

kulturor dhe shpirtëror e një Shqipërie tjetër,
për shumë shekuj” që ka qenë në djepin e qytetërimeve
(vijon nga faqja 1) tuar e lulëzon në atdheun hën e misionarëve të parë
(vijon nga faqja 1) Më pas e mori fjalën tonë, në Shqipëri”. të krishterimit, që është një
të vinit këtu pranë nesh. Falënderime me gjithë shpirt u drejtori i Muzeut Historik, privilegj i madh i historisë
takojnë edhe të gjithë atyre që morën pjesë në simpo- z. Moikom Zeqo, i cili tha: Ndërsa Kosta Jakumis, së popullit shqiptar, një pri-
zium, ata që e organizuan, që bënë gjithë ato kumtesa “Mbaj mend si u organizua nga Greqia, i cili ishte nga vilegj që pak popuj e kanë.
me vlerë dhe kishin durimin për gjithë këtë kohë, që simpoziumi dhe merita referuesit e huaj që morën Mendoj së një kontribut tje-
punimet e tyre të shikonin dritën e botimit. Disa gjëra kryesore për organizimin pjesë në Simpozium, tha: tër është se njerëzit do të
bëhen natyrisht vonë, por Lavdi Perëndisë që më në fund e tij i takon Kryepiskopit “Të gjitha kontributet na kenë mundësi t’i shikojnë
Anastas, si edhe për boti- drejtojnë të mendojmë Shqi- në bashkëlidhje shumë
bëhen. Duhet t’i shprehim mirënjohjen veçanërisht
min e materialeve të tij. përinë në kuadrin e saj të prurje të kulturës së krish-
Perëndisë, që me gjithë vështirësitë e tjera që kemi në
Ky simpozium ka qenë një përgjithshëm, duke e parë terë në botën shqiptare...
rrugën tonë na jep mundësinë që të bëjmë edhe punime
akt i madh shkencor njohës, atë të përfshirë në pera- Kjo hapësirë ka qenë gjith-
të tilla kaq domethënëse dhe vepra shkencore.
historik, për një traditë dy- ndoritë e mëdha: Romake, monë një hapësirë ekume-
Folësit e zgjedhur, që në mënyrë përmbledhëse dhe
mijëvjeçare, për të zgjidhur Bizantine e Osmane”. nike, një hapësirë që ka ba-
thelbësore paraqitën mendimet e tyre pak më parë thanë disa probleme shumë të rë- shkuar vlerat, një hapësi-
në mënyrë përmbledhëse por shumë cilësore, se sa i ndësishme lidhur me histo- Prof. Dr. Shaban Sinani rë ku konvergjenca fetare
rëndësishëm është ky vëllim. Do të desha të theksoja se rinë e Shqipërisë. Pas boti- theksoi ndër të tjera: “Boti- është një tipar shumë i lash-
historia për ne nuk është thjesht diçka që i referohet të mit të korpusit të mbishkri- mi i akteve është një pro- të, që nuk ka lindur në periu-
kaluarës, por është subkoshienca e së tashmes dhe është mit të kishave të Shqipëri- movim i vlerave të rëndë- dhën osmane e këtej. Eshtë
pikërisht ajo që përcakton të ardhmen. Në një periudhë së, nga i ndjeri dhe i paha- sishme, të trashëguara në një gabim i madh i dijes
të rëndësishme për brumosjen shpirtërore të shoqërisë rruari Theofan Popa, ky hapësirën shqiptare që prej shqiptare, që përpiqet të
shqiptare është e rëndësishme të përcaktojmë ADN-në e botim plotëson në mënyrë një kohe shumë të her- shpjegojë tolerancën fetare
kësaj shoqërie. Mendoj se ky vëllim e zbulon pikërisht shumë të rëndësishme dhe shme. Kontribut për të bë- të shqiptarëve si një pro-
fuqinë dhe bukurinë e kësaj ADN-je dhe kjo është e
rëndësishme edhe për vendimet që merren sot. Ne nuk
jemi, siç duan të na paraqesin disa, si një vend i vogël, i
Çast nga
prapambetur në Ballkanin Perëndimor, por jemi një qe-
promovimi
ndër rrezatimi kulturor dhe shpirtëror për shumë shekuj
i librit
me radhë. Edhe pse mund të kenë ardhur stuhi dhe kanë
“2000 vjet
mbuluar këta elementë të rëndësishëm, madje edhe të
art
periudhës komuniste që na çoi aq shumë prapa, dinamika
dhe
e popullit, kultura e popullit, shpirti i popullit, AND-ja e
kulturë
popullit janë nga më të rëndësishmit dhe më dinamikët
kishtare
në Evropë. Dhe mendoj që ky është një mesazh shprese
në
shumë i rëndësishëm në këtë periudhë tani kur edhe klasa
Shqipëri”
politike e të gjitha ngjyrimeve ka rënë dakord se duhet
të hyjë në BE si një trup i vetëm. Ne nuk do të hyjmë si
të afërm të varfër në BE. Ne ecim duke pasur tërë këtë
traditë të pasur prej shekujsh, që ka vulosur shpirtin e profesionale disa boshllë- rë atë që po mundohet bota dukt i pesë shekujve të fu-
popullit. Nga ky aspekt, besoj se ky vëllim nuk është qe shumë të mëdha, duke intelektuale shqiptare ta ndit. Vetë ky libër është një
thjesht një vepër shkencore për të kaluarën, por është hequr tabutë e studimit të bëjë prej shumë vjetësh, prej dëshmive për këtë...”.
një arsenal i rëndësishëm për rrugën tonë drejt së këtyre temave gjatë periu- për të paraqitur imazhin e
ardhmes. Pra mund të ecim me më shumë optimizëm, dhës së sistemit komunist. një Shqipërie tjetër, të një Pastaj të pranishmëve
me më shumë besim dhe me më shumë siguri për rezulta- Mendoj se ky libër, nga Shqipërie që ka vlera shu- iu drejtua Kryepiskopi, Aka-
tin, sepse e dimë se vimë nga një e kaluar e mrekullue- librat e shkëlqyer në rafshin më të rëndësishme për t’u demik Prof. Dr. Anastasi,
shme dhe me Hirin dhe Fuqinë e Perëndisë mund të ecim akademik, do të ndihmojë mburrur dhe konsideruar fjala e të cilit botohet në fa-
drejt një të ardhmeje të mrekullueshme. Në këtë gjë duhet jo thjesht shkencëtarët, por veten si një hapësirë që qen e parë të gazetës. Ve-
të kontribuojmë që të gjithë, duke ofruar ç’ka më të çmuar të gjithë njerëzit, për të kri- ishte gjendur në djepin e primtaria u shoqërua edhe
shpirti ynë. Edhe një herë falënderimet më të ngrohta juar një koncept më të plo- qytetërimeve. Një nga kon- nga formacioni orkestror i
dhe përgëzime të gjithëve. të, më afër së vërtetës për tributet që sjell ky botim Radios “Ngjallja” dhe u
historinë e 2000 vjetëve që është prekja e krishterimt mbyll me një koktejl.
Tiranë, 21 qershor Kisha ka ekzistuar, mbije- ndër shqiptarët, që në ko- Korresp. i “Ngjalljes”
KORRIK 2004
Kompleksi “Emaus”
Një tjetër vepër për zhvillimin e Kishës dhe një mbështetje sociale
Me ritme intensive vazhdojnë
punimet për përfundimin së ndër-
tuari të kompleksit social “Emaus”,
në Gjirokastër. Bëhet fjalë për një
ndërtesë madhështore dhe moder-
ne, e cila do jetë një ofertë tjetër e
Kishës Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë në sektorin social. Ky
kompleks me një sipërfaqe të për-
gjithshme të truallit mbi 6000 m2
dhe sipërfaqe të ndërtuar që i ka-
lon të 3000 m2, ndodhet në hyrje të
Gjirokastrës, pranë parkut natyral
të Viroit. Ishte një nga godinat e
firmave piramidale, që u shkatë-
rrua plotësisht gatë trazirave të ’97.
Më vonë u ble nga Kryepiskopi
Anastas dhe me fondet që ai sigu-
roi filloi rindërtimi i saj nga theme-
let sipas të gjitha kritereve të një
ndërtimi shumëfunksional bashkë-
kohor. Kryepiskopi e “pagëzoi” kë-
të kompleks me emrin domethënës
“Emaus”, një vend aq fort të lidhur
me Mrekullinë e Ngjalljes së Zotit
Krisht. Dhe shpresa e tij është që
atje t’i jepet akoma një shtysë
ndihmës sociale të Kishës sonë, që
të thellojë dhe zgjerojë më tej
kontributin e saj për ringjalljen e
shoqërisë në mbarë Shqipërinë.
Vizioni i Kryepiskopit Anastas
është që në këtë kompleks të zhvi-
llohet një qendër për arsimin pro-
Takimi i sivjetshëm i Grupit
të Partneritetit Rajonal Evropian - në Shqipëri
Çdo vit, nën kujdesin e Këshillit
Botëror të Kishave, organizohet ta-
kimi i Grupit të Partneritetit Rajo-
nal Evropian (GPRE). Takimet e
GPRE-së organizohen nga Zyra për
Evropën, e Këshillit Botëror të Ki-
shave, dhe kanë për qëllim të ofroj-
në mundësi të shkëmbimit të infor-
macionit, të koordinojnë si dhe të
zhvillojnë politikat mes partnerëve
ekumenikë që punojnë në Evropën
Qendrore dhe Lindore. Takimi për-
fshin të gjitha agjencitë ekumenike
dhe partnerë të ndryshëm kombë-
tarë të lidhur me Kishën që punojnë
në rajon, veçanërisht ata të cilët ja-
në të lidhur me Tryezat e Rrumbu-
fesional dhe në profesione të tjera
që të lehtësojnë punësimin e të rinj-
ve që kanë për të ndjekur atje më-
simet dhe njëherësh të kenë vlerë
për veprimtarinë rindërtuese të
ekonomisë së vendit.
Me këto kritere është punuar
nga ana e arkitektëve që kanë rea-
lizuar projektin e rindërtimit dhe
të zgjerimit të godinave. Në përfu-
ndimin e tij kompleksi përveç kla-
save të mësimit dhe zyrave të ad-
ministratës do të disponojë labora-
torët për ushtrimin praktik në pro-
fesione si: instalime elektrike, hi-
draulike, punime në dru, profesione
mekanike dhe ndërtimi si dhe sallat
e kompjuterave dhe të bibliotekës.
llakta të Këshillit Botëror të Kishave.
GPRE, është një rrjet i organi-
zatave dhe strukturave diakonike
ekumenike të kishave, që punojnë
së bashku, për t’iu përgjigjur nevo-
jave të njerëzve dhe për të nxitur
fuqizimin dhe zhvillimin e qëndrue-
shëm në Evropën Qendrore dhe
Lindore.
Këtë vit, ky takim u organizua
në Shqipëri, në një nga ambientet
në bregdetin e Durrësit, në datat
2-6 qershor 2004, nën kujdesin e
Këshillit Botëror të Kishave dhe
Kishës Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë.
(vijon në faqen 4)
NGJALLJA
Në katin e sipërm sigurohen ku-
shte akomodimi për nxënës konvik-
torë dhe profesorë që do të japin
mësim: dhoma gjumi komode, res-
torant me kuzhinë, ambiente të
jashtme sportive dhe çlodhjeje etj.
Ajo që është e veçanta e kom-
pleksit është përpjekja për t’u dhë-
në jo vetëm profesione por për të
formuar edhe njerëz të denjë për
një shoqëri të re në zhvillim. Pikë-
risht me këtë qëllim është para-
shikuar dhe themelimi e funksio-
nimi i kishëzës, që do të jetë shpirti
për krijimin e komunitetit të
nxënësve.
Kompleksi veç të tjerave ka një
sallë të bollshme konferencash, gjë
Një takim i pjesëmarrësve me Kryepiskopin Anastas
3
Pamje
e kompleksit
social
“Emaus”,
pranë
Gjirokastrës
që në përgjithësi i mungon Gjiro-
kastrës dhe nga ky këndvështrim
Kompleksi “Emaus” ka për të
shërbyer edhe si një qendër konfe-
rencash, aktivitetesh, seminaresh
shkencore etj.
Punimet janë në fazën e tyre
më intensive dhe në muajt pasar-
dhës vepra do të jetë gati për funk-
sionim, duke krijuar kështu një qe-
lizë të gjallë për gjallërimin e sho-
qërisë mbarë, për të kontribuar në
arsimimin dhe edukimin më të
përgjithshëm të rinisë dhe njëhe-
rësh në zhvillimin ekonomik të
vendit.
Korresp. i Ngjalljes
4 NGJALLJA
(vijon nga faqja 3)
Gjatë qëndrimit të tyre në Shqi-
përi, mbi 25 pjesëmarrës në takim,
përfaqësues të kishave, të organi-
zatave kishtare, atyre ekumenike
si dhe agjencive të ndryshme të
përfshira në programe zhvillimi
dhe diakonike në Evropën Qendro-
re dhe Lindore, u mblodhën për të
shkëmbyer opinionet dhe përvojat
e tyre rreth një programi që përf-
shinte vizita në terren, prezantime
të veprimtarive të ndryshme si dhe
diskutime mbi çështje me interes
për rajonin dhe aktivitete, të cilat
realizohen në kuadrin ekumenik.
Programi i këtij takimi nisi me
një vizitë në malësinë e Elbasanit,
ku pjesëmarrësit patën rastin të vi-
zitonin disa nga projektet e zbatu-
ara nga zyra Diakonia Agapes
(Shërbimi i Dashurisë), zyra soci-
ale, e zhvillimit dhe e emergjencës
e Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë. Në zonën e Shpatit
ata u takuan me banorë të zonës,
të cilët kanë qenë pjesëmarrës në
programe të bujqësisë, blegtorisë
si dhe shëndetit të grave. Mbresë-
lënëse për miqtë, ishte edhe vizita
e bërë në Kishën e Shën Kollit (e
vitit 1465), në fshatin Shelcan.
Gjatë hapjes së takimit, pjesë-
marrësit u njohën me një historik
të shkurtër të Kishës Orthodhokse
të Shqipërisë dhe përpjekjet që ja-
në bërë gjatë 10-vjeçarit të fundit
për rimëkëmbjen e saj, si dhe me
një përmbledhje për Shqipërinë.
Kjo ditë vazhdoi me një prezantim
nga zëvendësministri i ekonomisë,
zoti Luan Shahollari, i cili ishte ftu-
ar të fliste mbi një analizë të për-
gjithshme mbi hapat e ndërmarra
nga Shqipëria për afrimin e saj me
Bashkimin Evropian. Prezantimi
vazhdoi me pyetje dhe diskutime
rreth përfshirjes së disa vendeve
në Bashkimin Evropian dhe ndiki-
met që vijnë prej kësaj përfshirjeje.
Një nga pikat e rëndësishme të
programit të takimit, ishte ndarja
në grupe pune, ku u diskutua për ka-
tër çështje me shumë rëndësi: rri-
tjen e kapacitetit të personelit që
është i përfshirë në aktivitete zhvi-
lluese dhe diakonike për njerëzit
në nevojë, trafikimin e qenieve
njerëzore, avokatinë dhe lobimin
në mbrojtje të njerëzve në nevojë
dhe të papërkrahur, si dhe çështjen
KORRIK 2004
Durrës:
Çast nga
takimi
i Grupit
të
Partneritetit
Rajonal
Evropian
e HIV/SIDA-s, të cilën shumë orga- Shtëpinë e fëmijëve “Shpresa”, në detyrave të caktuara gjatë takimit
nizata dhe kisha, ndër të cilat edhe Manastirin e Shën Vlashit. të fundit. Kësaj radhe në këtë grup
Kisha Orthodhokse e Shqipërisë Në Kryepiskopatën e Hirshme, bën pjesë dhe Kisha jonë dhe
kanë filluar ta adresojnë si çështje pjesëmarrësit u takuan edhe me përfaqësohet nga zj. Nina Gramo
të një rëndësie të veçantë. Fortlumturinë e Tij, Anastasin. (Perdhiku), drejtore e Zyrës Dia-
Një vend të veçantë në këto Gjatë këtij takimi ata patën konia Agapes.
grupe pune zunë edhe prezantimet mundësi të njiheshin më nga afër Gjatë ditëve të takimit, miqtë
e iniciativave të ndërmarra në fu- me situatën dhe ndryshimet e të cilët kishin ardhur për herë të
sha të ndryshme të zhvillimit dhe ndodhura në vend, si dhe me arri- parë në vendin tonë, shprehën me-
shërbimit diakonik nga kisha, tjet e Kishës sonë ndër vite nën ndimet e tyre pozitive për Shqipë-
organizata dhe agjenci ekumenike drejtimin e Kryepiskopit. rinë, mendime të cilat u mbësh-
të ndryshme në rajon. Në seancën mbyllëse të takimit tetën edhe nga pjesëmarrës të tje-
Në një nga pasditet, pjesëma- u caktua grupi drejtues, i cili është rë, të cilët kishin vizituar vendin
rrësit vizituan Akademinë Teolo- përgjegjës për takimin e radhës së tonë dhe herë të tjera.
gjike “Ngjallja e Krishtit” dhe GPRE-së, si dhe për ndjekjen e N.G.
Ndajeni besimin me të tjerët
Në fund të muajit qershor një grup studentësh të dhoksia është në hapat e para të lulëzimit të saj, fakti i të
seminarit teologjik në Boston të SHBA, organizuan një qenit i ri të jep energji.
vizitë 5-javore në Greqi. Nga këta 17 studentë amerikanë,
Çfarë bëni në seminarin e Bostonit?
njëri prej tyre Akili Karathanos, erdhi për tri ditë në Shqi-
Kam një vit që studioj në këtë shkollë. Ndjek bashkë
përi, pasi kishte dëgjuar për lulëzimin e Kishës Ortho-
me studentët e tjerë të gjitha shërbesat në seminar. Kemi
dhokse Autoqefale të Shqipërisë në 12 vitet e fundit. I
tri ose katër orë shkollë në ditë dhe mendoj se disa nga
shoqëruar nga At Luka Veronis, ai mori pjesë në një takim
pjesët më të rëndësishme janë shërbesat praktike. Për
me studentët e Qytetit Studenti në Tiranë dhe diskutoi shembull, seminaristët e vitit të dytë iu shërbejnë të rinjve.
me ta për disa çështje të rëndësishme të besimit tonë. Seminaristët e vitit të tretë vizitojnë në spitale të sëmurët
Në bisedën e mëposhtme, Akili sjell përvojën e tij si për t’i ngushëlluar ata dhe luten për ta duke u përpjekur për
student i një prej seminareve më të famshëm teologjik të qenë sa më pranë tyre. Studentët e vitit të katërt merren
në botë, si dhe tregon eksperiencën e tij të parë gjatë me studentët e shkollave të larta dhe vizitojnë të burgosurit.
qëndrimit në Shqipëri. Gjithashtu ata iu përgjigjen njerëzve nëpërmjet internetit
në lidhje me shumë çështje të besimit.
Si ju lindi ideja për të ardhur në Shqipëri?
Kisha dëgjuar edhe më parë për përparimin e Kishës A do të pranonit të bëheshit misionar në Shqipëri?
Orthodhokse në Shqipëri dhe kam pasur dëshirë ta Me shumë gëzim. Unë do të doja të vija këtu me gjithë
vizitoja nga afër vendin tuaj. Bashkë me disa studentë familjen time pasi të kaloja një formim të plotë në disa
trajnime. Por sigurisht, n.q.s. do të vija do të isha thjesht
të tjerë të seminarit të Bostonit për pesë javë rresht do të
ndihmës, sepse e di që Kisha Orthodhokse e Shqipërisë ka
qëndrojmë në Greqi. Unë shfrytëzova këtë rast për të
përparuar shumë.
ardhur dhe për të qëndruar disa ditë në Shqipëri.
Disa nga miqtë e mi ishin shumë të shqetësuar para Çfarë mesazhi keni për të rinjtë orthodhoksë shqiptarë?
se të vija këtu. Më sugjeruan të gjeja një shoqërues shqip- Besimi juaj do të ketë një influencë shumë të madhe tek
tar, por unë vendosa të vija vetëm. Ekzistojnë shumë njerëzit sepse është diçka me të cilën ata nuk janë mësuar,
paragjykime, por nga eksperienca e parë që kam dhe është diçka e re dhe e vërtetë për të cilën ata janë të uritur.
Ndajeni këtë besim me të tjerët.
nga kontaktet me njerëzit kam krijuar përshtypje shumë
Bisedoi I.Koti
të mira për shqiptarët. Kam konstatuar se edhe pse ortho-
KORRIK 2004 NGJALLJA 5

Nga Shenjtorët e muajit

Jakinthi, martir (3 korrik) Pamvoi, oshënar (18 korrik)

I lindur në Qesari të Kapadho-
qisë nga prindër të krishterë, ishte
në Romë “kubikular” d.m.th. kuj-
destar i dhomës dhe kamerier i tavo-
linës së perandor Trajanit (98-117).
Dikur e denoncuan tek pera-
ndori, i cili e thirri në drekë dhe i
bëri presion që të hajë mish fliji-
mesh. Pasi bëri kryqin, mohoi në
mënyrë kategorike që të ndryshojë
besim dhe të hajë atë ushqim të
molepsur. Përkundrazi, i sugjeroi
që edhe ai të besojë!
Monarku i egërsuar urdhëroi
që ta godisnin në gojë. Shenjtin e
hodhën përtokë dhe e godisnin me
shqelma, i hapën gojën dhe ia
mbushën me mish flijimesh, por
nuk e hëngri. Më pas e burgosën
me këmbë të shtrënguara në
“drurin” torturues.
Ditën e nesërme e sollën në
festën e perëndive në teatër. Nuk
sakrifikoi dhe xhelatët e rrahën aq
sa u spërkatën me gjak. Pastaj e
varën dhe i shqyen brinjët, por ai
për çudi të shikuesve priste ndë-
shkime edhe më të mëdha, të cilat
i quante bamirësi! Më pas u burgos
dhe nuk hëngri gjë e as piu, sepse
i jepnin vetëm mish idhulli. Ditën
e 38të, roja i burgut pa i tmerruar
një engjëll që t’i mbulonte trupin
dhe një tjetër që e kurorëzonte.
Trajani, megjithë këto, nuk tërhiqej,
derisa mbas dy ditësh dëshmori
20-vjeçar mbaroi. Atëherë u shfaqën
shumë qenie të veshura me të bar-
dha, që mbanin llambadha dhe i
qarkuan trupin. Tirani urdhëroi
dhe e hodhën në mal te bishat, por
ato nuk e prekën sepse e ruanin en-
gjëjt. Një prift, i udhëzuar prej një
engjëlli, gjeti trupin e tij dhe e va-
rrosi. Kur po vdiste, ia bëri të njo-
hur çështjen një plake shpresëtare
të ve që e mori lipsanin e tij, i cili
binte erë të mrekullueshme.
Më vonë shenjti iu shfaq një
senatori të verbër. E këshilloi ta
marrë lipsanin e shenjtë nga plaka
dhe ta dërgojë në Kapadhoqi, në
qoftë se donte të shërohej. Arkondi
u lye me vajin e kandilit të lipsanit
të nderuar dhe u shërua, por mbajti
qëndrim indiferent për të tjerat.
Filloi të verbohej sërish derisa
erdhi në vete, u shërua përsëri dhe
e dërgoi lipsanin në shtëpi të atletit
(dëshmorit), në Qesari.
Jakinthi, greqisht do të thotë
zymbyl ose sapfir.
Ndriçoi në Nitria, në jug të
Aleksandrisë.Të dhëna për të
ekzistojnë në librat e Lavsaikut,
Jerondikonit dhe Evergjetinosit:
U luftua prej blasfemisë, por një
zë ia karakterizoi si mëkat të huaj;
le të mos dekurajohej. - Për tre vjet
lutej që të mos lavdërohej në tokë,
sa që vetëtinte verbueshëm! -
Meqë shën Melania (31 dhjetor) i
ofroi atje në Nitri, argjend të
bollshëm, bëri urimet e rastit por
nuk denjoi që ta shohë. Ajo u
mërzit: “- Jeront janë 150 kile! -
E di Perëndia, bija ime...” Dhe
urdhëroi ikonomin që ta ndajë të
gjithë në manastire të varfra. -
Ushqehej vetëm prej prodhimeve
të dorës së tij. - Sa herë që e py-
esnin për probleme në lidhje me
Shkrimin ose të tjera, përgjigjej
pas shumë kohe! Në meditim dhe
saktësi ia kalonte edhe Andonit të
Madh (17 janar). Kështu që kurrë
nuk u pendua për fjalët që tha.
Ishte dhe mësues i “Vëllezërve të
gjatë (= të trungjeve të lartë)”. -
Rekomandonte të ruhej e pastër
dhe e pafajshme ndërgjegjja ndaj
të afërmit. - Theksonte bindjen. -
Rasot i donte kaq të thjeshta saqë
nëse i ekspozonin për tri ditë asnjë
të mos i merrte!- Në Aleksandri ku
e ftoi Athanasi i Madh (18 janar)
pa një lavire dhe lotoi për
humbjen e saj, sepse edhe ai vetë
nuk ishte i pëlqyeshëm ndaj Zotit
aq sa e gjora ishte e pëlqyeshme
ndaj të pamoralshmëve... - Nxiti
laikët të puthnin murgjit përderisa
gojët e tyre ishin të shenjtëruara
prej lutjes.- Demonët që t’i shkak-
tojnë shpërndarjen e mendjes për-
piqeshin dikur gjoja duke u mu-
nduar shumë, të ngrinin një pupël!
Qeshi, pra ata gëzuan se trium-
fuan, por ai u sqaroi se pëlqeshte
dobësinë e tyre. - Kur i erdhi ava
Piori (17 qershor), kishte edhe ush-
qimin e tij, bukën e tharë, “që të
mos i bëhej barrë”. Kur ia ktheu
vizitën, kishte bukën e tij të tharë,
madje të lagur!
Ndërroi jetë 70 vjeç (më 417
siç mendohet) pa u sëmurur dhe
duke pandehur se nuk ishte as
fillestar në virtyt. Pak para fjetjes
së tij i dhuroi për kujtim Paladhit,
shkrimtarit të Lavsaikut, një shpor-
të, që porsa e kishte thurur. E
varrosi Melania që mbajti edhe
shportën.

Do të digjen brenda zjarrit Julita nga Qesaria (30 korrik)

të inatit të tyre... E lavdëroi kryepiskopi i qy-
tetit të saj, Vasili i Madh (1 janar).
Starec Zosimai (Dostojevski, “Vëllezërit Karamazof”, Ishte e krishterë shpresëtare në
libër VI. 3,9), konstaton se Ferri është “tortura që mos gjendje shumë të mirë ekono-
të të dojë dikush”. Dhe plotëson: “Ka edhe njërëz që mike. Dikur denoncoi në publik
një zaptues arrogant që duke
arritën në Ferr krenarë dhe si bisha, megjithëse njohin përdorur shpifje dhe gënjeshtra,
patjetër dhe shohin qartë të vërtetën e padiskutueshme. duke paguar rryshfete dhe duke
Këta përbindësha shkuan në partinë e Luciferit egoist. bërë për vete dëshmitarë të rremë,
Dëshironin vetë Ferrin dhe nuk ngopen në të. Janë të kishte përvetësuar shumicën e
dënuarit vullnetarisht. Mallkuan vetë veten e tyre. skllevërve, të fushave, të kafshëve
dhe të të mirave materiale të saj.
Ushqehen me fryrjen e tyre të ashpër, si i uritur në
Tamahqari i paskrupullt dhe
shkretëtirë që thith gjakun e vet. Por, nuk do të ngopen mashtrues që nuk stepej përpara
në jetë të jetëve, sepse refuzojnë ndjesën. Do të digjen asgjëje, bën plan që t’i mbyllë
në mënyrë të frikshme në jetë të jetëve brenda zjarrit të gojën njëherë e përgjithmonë pro-
inatit të tyre, duke pasur etje për vdekjen dhe asgjësimin. testueses për bërjen pluhur të
që për këtë nuk ishte e hijshme të
disponoje pasuri të patundshme -
ose të drejta shtetërore sipas një
versioni tjetër.
Atëherë u tërhoq në gjykatë, ku
pa vonesë mohoi çdo lavdi dhe
pasuri dhe komoditet, për të mos
devijuar nga e Vërteta. Kështu qe-
veritari e hodhi në furrë, por flakët
u çanë duke formuar një bark si
kamare, si një dhomë vezulluese!
Brenda këtij prehri të paparë dha
frymën, megjithëse trupi nuk iu
cënua aspak, që ta kenë ngazëllim
dhe frymëzim dhe shërim të afër-
mit e saj si dhe besimtarët.
At Justini

Por nuk do të arrijnë tek ato”. pasurisë së saj. Pra i bëri denon- Marrë nga Libri “Nga thesari i
cim si kundërshtuese të perëndive, shenjtorëve”, që do të botohet së shpejti
6 NGJALLJA
Klinika Shëndetësore Orthodhokse në Jergucat
Në nëntorin e kaluar, në një ce-
remoni të bekuar, Fortlumturia e Tij
Kryepiskopi i Tiranës dhe gjithë Shqi-
përisë Anastasi, kreu Ajazmonë për
fillimin e funksionimit të Klinikës
Orthodhokse Shëndetësore në Jer-
gucat të Gjirokastrës. Ishte finalizi-
mi i një përpjekjeje të nisur që në
vitin 1999 nën përkujdesjen e për-
ditshme të Kryepiskopit Anastas.
Njëherësh ajo shënonte edhe ditën
e një eksperimenti të guximshën
si shumë të tjera të ndërrmarra nga
Kisha Orthodhokse. Ishte për t’u
provuar një nismë e re, për ofrimin
Çast
nga përurimi i
Klinikës
dhe
Kryepiskopi
Anastas
me personelin
e saj.
e shërbimeve shëndetësore të avan-
cuara në një zonë rurale dhe madje
pak të banuar në vitet e fundit, pre-
misa këto që në një logjikë tjetër
do të përbënin pengesë për ndër-
marrjen e hapit…
Dashuria e pakufi, pa interes
dhe pa dallime e Kryepiskopit i
kapërcen të gjitha këto pengesa
dhe me hirin e Perëndisë tani jemi
në gjendje që në bazë të fakteve
ta gjykojmë si plotësisht të sukses-
shëm funksionimin e Klinikës Or-
thodhokse dhe të justifikuar me
mirënjohjen e njerëzve që kanë ma-
rrë ndihmën e nevojshme pranë
kësaj qendre.
Nga dita në ditë që nga lajmi i
çeljes së klinikës hapat që janë
hedhur synojnë si në zgjerimin e
saj edhe në përmirësimin cilësor
të shërbimeve që ofrohen.
KORRIK 2004
Një kontribut për zonat rurale
Në Klinikën Shëndetësore Or- në nevojë të të gjithë trevës, që në mënyrë që banorët e zonës të
thodhokse në Jergucat sot ofrohen klinika përpiqet të mbulojë. Gji- kenë mundësi për një shërbim
çdo ditë shërbime në specialitetet: thashtu mes parametrave të lartë mjekësor të avancuar dhe të kra-
pathologji, pediatri, okulistikë, ana- teknikë është edhe aparati i ana- hasueshëm me shërbimin që ofro-
liza të plota laboratorike, radiogra- lizave ECHO. het në qendrat e mëdha urbane.
fi dhe ECHO. Ditët e fundit një tjetër shërbim Një përvojë tjetër e vlerësue-
Në veçanti laboratori i Analiza- iu shtua klinikës dhe bëhet fjalë shme që po zhvillohet në këtë kli-
ve Biokimike dhe Hormonale për aparaturat e reja dhe bashkëko- nikë, është bashkëpunimi me mjekë
është i pajisur me aparatura plotë- hore, të cilat u blenë për shërbimin nga Greqia, të cilët nga konsiderata
sisht moderne dhe që ofrojnë një e mjekut okulist. dhe dashuria në personin e Kryepi-
gamë të gjerë analizash të parame- Të gjitha këto së bashku me skopit Anastas duan të kontribu-
trave, por edhe një numër veçanë- godinën e ndërtuar posaçërisht ojnë vullnetarisht në sektorin e shë-
risht të madh analizash që mund bëhen me përkujdesjen dhe fondet ndetit publik. Shkencëtarë të njo-
të përballojë. Kjo e bën laboratorin e grumbulluara nga Kryepiskopi hur nga Spitali Universitar i Jani-
të jetë i shumëkërkuar për banorët Anastas me një merak të veçantë, nës dhe ai i Patrës vijnë në mënyrë
periodike dhe kryejnë vizita në spe-
cialitetet, si: kardiologji, nevrolo-
gji, pneumonologji, ortopedi, anali-
za mikrobiologjike, gjinekologji etj.
Ndryshimi thelbësor i klinikës
së Kishës Orthodhokse nga përpje-
kje të tjera private apo të sektorit pu-
blik në këtë sektor qëndron në fa-
ktin se personeli i doktorëve, i infer-
mierëve dhe ai administrativ është
i frymëzuar nga ideali kristian i da-
shurisë pa interes dhe kjo reflekton
kujdesin me të cilin përballohet çdo
rast që paraqitet në klinikë.
Klinika Shëndetësore Ortho-
dhokse në Jergucat është e pajisur
gjithashtu me klinikë të lëvizshme
dentare, që në të ardhmen e afërt
parashikohet të ofrojë shërbimet
e saj për nxënësit dhe të rinjtë
nëpër fshatra.
Korresp. i Ngjalljes
“Një surprizë e vërtetë…”
- Mbresa të veçanta gjatë vizitës në kampin e djemve të turnit të parë në Manastirin e Zvërnecit -
U nisëm me gëzim të vizitojmë djalin tonë në kamp Bashkë me to, fëmijët shijonin një ushqim të
dhe njëkohësisht të shohim Manastirin e mrekullue- bollshëm dhe me asortimente të ndryshme. Drejtori
shëm të Zvërnecit. Ndonëse ishte një ditë e nxehtë, i kampit, z. Jorgo Papadhopulli, na njohu me traditën
udhëtimi nuk na u duk i lodhshëm. Kur u afruam u gati 10-vjeçare të tij (në fillim në Manastirin e Shën
mahnitëm nga bukuria natyrore e atij ishulli të vogël, Kozmait) dhe me punën për të ndihmuar shpirtërisht
dhe veçanërisht nga kisha e vjetër “Fjetja e Shën të rinjtë që, pas periudhës së egër të ateizmit, të gjejnë
Marisë”. udhën e shpëtimt drejt Krishtit, Zotit tonë.
U takuam me drejtuesit e kampit, të cilët na ftuan Të mbushur plot mbresa të thella e prekëse,
përzemërsisht të drekojmë, të freskohemi e të çlodhe- falënderojmë me mirënjohje të veçantë, Fortlumturinë
mi. Gjatë bisedës me ta mësuam për programin e pasur e Tij, Kryepiskopin Anastas që i ndriçuar me dritë
që zhvillonin djemtë kampistë. Temat interesante që Perëndie, organizon, zhvillon dhe udhëheq me urtësi
trajtonin drejtuesit dhe etërit e Kishës ndikonin pozi- vepra të tilla të mrekullueshme për të rinjtë shqiptarë.
tivisht në krijimin e karakterit të brendshëm të fëmi- Nga thellësia e zemrës, i urojmë jetë të gjatë dhe
jëve me ndjenjën e dashurisë, e falënderimit për Pe- qoftë përherë një pishtar i Krishtit për vendin tonë të
rëndinë, me dashurinë për shokët, faljen dhe pendi- shtrenjtë, Shqipërinë.
min etj. Bisedat gërshetoheshin me lojëra sportive, Me nderim të thellë, prindërit e Kristi Maçit,
zbavitëse, banjo në det, lutje, shfaqje filmike etj. kampist në turnin e parë, Zvërnec
KORRIK 2004
“Jo thjesht kultivuam frymën e tolerancës
fetare, por punuam për bashkëjetesë
harmonike dhe bashkëpunim ndërmjet
komuniteteve fetare”
-Nga intervista e Kryepiskopit Anastas
dhënë gazetës “Panorama”-
Dy ditë më parë është ndarë nga
jeta ish-kreu i Komunitetit
Mysliman Haxhi Hafiz Sabri Koçi.
Si e keni përjetuar këtë lajm?
Ndjeva hidhërim të thellë. Kur
të ikën një njeri i dashur, një mik,
me të cilin ke lidhje për shumë vite,
ndjen shtrëngim në zemër. Gjith-
sesi, të ngushëllon fakti se ai iku i
qetë, mes dashurisë së të afërmve
të tij dhe respektit të njerëzve. Një-
kohësisht, mendova se ky udhëtim,
i fundit, na pret të gjithëve dhe
duhet të bëhemi gati.
A ju kujtohet hera e parë që jeni
takuar me Haxhi Hafiz Sabri
Koçin?
Ishte festa e Bajramit e vitit 1992.
Në atë kohë isha Eksark i Patriar-
kanës Ekumenike. Kthehesha në
Shqipëri pas një udhëtimi (2 prill)
dhe më 4 prill ishte Bajrami. E quaj-
ta për detyrë të vizitoja kreun e Ko-
munitetit Mysliman të Shqipërisë.
Ishte komunikimi ynë i parë. Atmo-
sfera qe tepër e përzemërt.
Historikisht në Shqipëri ko-
munitetet fetare vlerësohen se
jetojnë në harmoni. Sa harmoni ka
pasur midis jush si kreu i Kishës
Orthodhokse dhe Haxhi Hafiz
Sabri Koçit si kreu i Komunitetit
Mysliman?
Siç e dini, gjatë 13 viteve të fu-
ndit Shqipëria u përball me shumë
vështirësi dhe kaloi periudha tepër
kritike. Miqësia dhe besimi që u
zhvilluan midis nesh, ndihmoi në
përballimin sa më të drejtë të pro-
blemeve të ndryshme që janë shfa-
qur (p.sh. kur disa nxënës në Vos-
kopojë prishën disa afreske histori-
ke, gjetëm mënyrën për t’iu shma-
ngur tensioneve). Përgjithësisht, jo
thjesht kultivuam frymën e tolera-
ncës fetare, por punuam edhe për
bashkëjetesë harmonike dhe ba-
shkëpunim ndërmjet komuniteteve
fetare. Gjatë festave vizitojmë Ko-
munitetin Mysliman dhe, nga ana
e tij, Haxhi Hafiz Sabri Koçi me
bashkëpunëtorët e tij të zgjedhur
vinte tek ne në festat tona - madje
edhe në periudhën e fundit, kur
shëndeti i tij ishte keqësuar. Nuk
harroj se në aktivitetet zyrtare me
rastin e 10-vjetorit të Fronëzimit tim
si Kryepiskop, ai ishte i pranishëm
në kishë, bashkë me udhëheqësit
e tjerë të komuniteteve fetare.
Ju njiheni si njohës shumë i
mirë i Islamit, pasi keni qenë
lektor në Universitetin e Athinës.
Sa ju ka ndihmuar kjo në
Tiranë - Festim përvjetori në Kishën e Ungjillëzimit
Në kishën e Ungjillëzimit në Ti-
ranë, në ditën e kremtimit të Lindjes
së Joan Pagëzorit, në prani të shu-
më besimtarëve u kremtua me gë-
zim 12-vjetori i caktimit të Fortlum-
turisë së Tij Anastasit si Kryepiskop
i Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë.
Në këtë përvjetor në emër të
Sinodit të Shenjtë të klerikëve dhe
besimtarëve përshëndeti Kryese-
kretari i Sinodit të Shenjtë, Proto-
presviter Jani Trebicka. Ai vlerësoi
punën e madhe dhe kontributin që
ka dhënë Kryepiskopi Anastas në
NGJALLJA
marrëdhëniet ndërfetare në
vendin tonë, që në momentin që
keni ardhur e deri më tani?
Për saktësi, nuk isha lektor, por
pedagog i rregullt në Universitetin
e Athinës për 20 vjet me radhë.
Dega ime ishte Historia e Besi-
meve Fetare. Në vitin 1975, për
herë të parë, botova një libër për
Islamin (deri tani kanë dalë 12
ribotime) dhe detyrova studentët
që ta studionin dhe, madje, ta
jepnin provim këtë lëndë. Gjitha-
shtu, kam udhëtuar në shumë
vende islamike dhe, në kuadrin e
Këshillit Botëror të Kishave, kam
qenë anëtar i “Komisionit të Dia-
logut me njerëz me bindje të tjera
fetare”. Sigurisht, të gjitha këto
kanë ndihmuar në kuptimin më të
shpejtë të kushteve të veçanta që
ekzistojnë në Shqipëri. Në vitet e
ringritjen kanonike të Kishës sonë
në ndërtimin e shumë kishave të
reja dhe të objekteve të ndryshme
social-kulturore në të gjithë Shqi-
përinë. Ai theksoi vlerësimin që i
bëjnë personalitete të shumta në
mbarë botën figurës së lartë të
Kryepiskopit Anastas, duke e nde-
ruar me tituj dhe dekorata të ndry-
shme edhe emërime në shumë fu-
sha të ndryshme të jetës kishtare
dhe shoqërore. Duke përfunduar
përshëndetjen, uroi që Fortlum-
turinë e Tij ta kemi në krye të Ki-
shës edhe për shumë vite.
7
mëparshme, si Pedagog Univer-
siteti, kisha marrë pjesë më tepër
në dialogun teorik ndërfetar. Por,
këtu në Shqipëri mësova se sa i
rëndësishëm është dialogu i jetës,
pjesëmarrja e thjeshtë në të për-
ditshmen dhe në problemet me të
cilat përballet një shoqëri multi-
fetare.
A keni pasur vizita të ndërsjellta
me Hafiz Sabri Koçin për çështje
të ndryshme?
Fola më parë për vizitat e shu-
mta që kryenim gjatë festave feta-
re. Gjithashtu, shumë shpesh, kur
Komisione të ndryshme vinin nga
Amerika ose nga Evropa për t’u
informuar për sa ndodhnin këtu,
ishim gjithnjë bashkë dhe binim
dakord për imazhin që paraqisnim
(vijon në faqen 8)
Në fjalën e Tij, pasi falënderoi
për urimet, Kryepiskopi përmendi
vështirësitë e para që u hasën në
vite, por, me ndihmën e Perëndisë,
ato u kaluan dhe Kisha ka ecur e
vazhdon të ecë përpara. Ai vle-
rësoi punën dhe ndihmën që i kanë
dhënë të paharuarit Dhimitër
Beduli, Teodor Papapavli, si dhe
klerikët e laikët e tjerë, duke e
mbështetur në punën e tij për
forcimin e vazhdueshëm të Kishës
sonë.
Kostandin Bozaxhiu
8 NGJALLJA KORRIK 2004

Nga intervista e Kryepiskopit Anastas dhënë gazetës “Panorama”

(vijon nga faqja 8)
lidhur me lirinë fetare ose me pro-
blemet që përballojnë ende komu-
nitetet tona fetare (si p.sh. çështja
e pronave të komuniteteve fetare,
që ende mbahen të konfiskuara).
Si e përjetuat largimin e Haxhi
Hafiz Sabri Koçit nga kreu i
komunitetit mysliman? A mendo-
ni se largimi i tij ka ndikuar në
marrëdhëniet tuaja me drejtuesit
e këtij komuniteti dhe a është e
njëjta linjë komunikimi me krerët
e sotëm si më parë?
Eshtë e natyrshme që në çdo
komunitet fetar të ketë ndryshime
në udhëheqje, për më tepër kur ka
arsye shëndetësore dhe moshe.
Sidoqoftë, marrëdhëniet që kemi
zhvilluar ndërmjet dy komunite-
teve tona fetare janë shumë më të
gjera. Edhe me udhëheqjen e re,
të nderuarin Haxhi Selim Muça,
marrëdhëniet tona janë të shkël-
qyera. Besoj se ishte fat që pas
vdekjes se Hafiz Sabri Koçit, kry-
esinë e komunitetit mysliman e
mori një njeri i aftë, me kulturë
dhe fisnik, që njeh mirë traditën,
por dhe me perspektivë të qartë
evropiane. Jam absolutisht i bindur
se bashkëpunimi ynë do të jetë
shumë harmonik e krijues dhe do
të kontribuojë në zhvillimin e
përparimin e të gjithë shoqërisë
shqiptare.
(Intervista u botua në gazetën
“Panorama” të datës 22 qershor)

Me kuptimin e plotë që ka fjala prift, nuk
ekziston tjetër, veçse vetëm një. Nuk ekziston
tjetër veçse një prift, i cili, njëkohësisht, “ofron
dhe ofrohet”, sipas thënies së Meshës sonë.
Ai i vetmi prift është Jisu Krishti, Zoti dhe
Shpëtimtari ynë. Kështu, si e përsërit me kaq
forcë letra drejtuar Hebrenjve, sakrifica të ci-
lën Jisu Krishti ofroi mbi Kryq, vuri fund në
sakrificat dhe në priftëritë e hershme. Sakrifica
e Krishtit, që ofroi një herë e përgjithomë tek
Ati, zhduk dhe fshin gjithë mëkatet. Ky prift
i lartë, Jisui, është i vetmi Ndërmjetues midis
Perëndisë dhe njerëzve. Eshtë burimi i vetëm
i Hirit.
Por Jisui deshi të bëjë njerëzit kungues në
veprën shpëtimtare dhe shenjtëruese të tij. Nuk
bëri trashëgimtarë të hirit të tij priftëror vetëm
një grup të zgjedhur njerëzish. Apostull Petri
u drejtohet të gjithë të krishterëve dhe u thotë:
“ edhe ju… një priftëri e shenjtë, për të ofruar
flijime frymërore, që i pëlqejnë Perëndisë me
anë të Jisu Krishtit... ju jeni fis i zgjedhur, prif-
tëri mbretërore”. (1 Petr, 2:5,9). Pra mundemi
të flasim me një kuptim realist për priftërinë
ekumenike. Çdo njeri është me të vërtetë prift,
me kuptimin se mund të bashkohet me ofertën
priftërore dhe me ndërmjetimin e Jisu Krishtit.
Vetëm një është “Prift”
Çdo pjesëtar i Trupit Mistik të Krishtit me të
qënurit direkt i bashkuar me kreun e Trupit
d.m.th. me personin e Jisuit, merr pjesë në jetën
priftërore dhe në sakrificën e vdekjes së Shpë-
timtarit. Çdo besimtar mund të ofrojë një Me-
shë të brendshme dhe të padukshme, përderisa
merr pjesë në ofertën që Jisui nisi të ofrojë në
tokë dhe e vazhdon përjetësisht në qiell. Sa
do të ripërtërihej dhe do të forcohej shpresëtaria
e besimtarëve, nëse do të llogarisnin me të
vërtetë se në misteret e shenjta nuk janë thjesht
“prezent” ose “spektatorë”, por dhe pjesëtarë!
Por disa njerëz janë meshtarë të mistereve
me një kuptim të veçantë. Në vitet e para të
Kishës episkopët, priftërinjtë dhe dhjakonët u
caktuan për të vazhduar veprën e apostujve.
Ishin të ngarkuar me paraqitjen, nëse ishte e
mundur, pa ndërprerë traditën e besimit aposto-
lik, të derejtojnë Kishat vendore, të jenë mbar-
tës dhe të mjeteve të jashtme dhe të dukshme
të këtij Hiri të padukshëm priftëror, admini-
strues i të cilit është gjithë Kisha, laikë dhe kleri-
kë. Ata mbeten të zgjedhurit e Kishës, që të
realizojnë në emrin e Tij, veprat e shenjta. Janë
transmetues të Fjalës dhe të mistereve. Priftëria
e tyre nuk është e ndryshme në thelb nga prif-
tëria e gjithë besimtarëve, por kanë marrë një
mision të veçantë të Kishës, që të shprehin dhe
të plotësojnë me atë, priftërinë e përgjithshme.
Pranojnë një hir të veçantë me të cilin është
lidhur me atë vepra e hapur.
Priftëria e përgjithshme si dhe priftëria e
veçantë e të zgjedhurve burojnë që të dyja nga
priftëria e vetme e Krishtit. Episkopi dhe prifti
nuk bëjnë gjë tjetër, veçse vendosin në një vend
të caktuar të rruzullit dhe në një moment të
caktuar të kohës Ndërmjetimin e Përjetshëm
të Jisuit. Sa më shumë është bashkuar me per-
sonin dhe veprën e Shpëtimtarit aq më shumë
është prift. Eshtë e vërtetë se funksioni priftë-
ror mund të realizohet shpejt nga një prift i
padenjë. Por, sa largohet ky prift nga dëshira
e Jisuit! Pra fillimi i çdo mendimi në lidhje
me priftërinë duhet të jetë ky: Nuk mund të
jetë asnjë prift “sipas zemrës” së Perëndisë,
veçse vetëm kur bëhet NJË me Jisuin, priftin
e vetëm.
Zot, pohoj se nuk vlej të jem një nga mesh-
tarët e tu, të ngarkuar me ushtrimin e dukshëm
të priftërisë së përgjithshme të Kishës. Një i
porositur i tillë detyrohet më mirë nga të tjerët,
të cilët përfaqëson. Në të kundërt, jam më
fajtor nga ata, sepse më janë ofruar drita dhe
dhurata më të mëdha. Këto dhurata shpesh i
kam nënvleftësuar, shpesh i kam përlyer. Nuk
jam prift, veçse një pjesëmarrës në priftërinë
tënde absolute të shenjtë. Të them se kaq
shpesh gjendem larg Teje, duke dashur atë që
Ti nuk do, largohem nga ajo që Ti do, duke
plagosur shpirtrat me atë dorë që Ti caktove
të bekojë dhe të shërojë.
Zot, pohoj fatkeqësinë time të madhe. Bëj
ose ribëj nga unë një prift, duke e tërhequr
drejt vetes sate, Priftit të vetëm, Episkopit më
të lartë të shpirtrave tanë.

Përktheu: Dhjakon Jani Terziu

KORRIK 2004
Ky shkrim është fragment i
një artikulli të botuar në korrik
në gazetën “Bota Shqiptare”, që
del në Itali, i cili na u duk me
interes edhe për lexuesin e
“Ngjalljes”.
Nga dr. Aurel Plasari
* * *
Formula “trashëgimia e përba-
shkët me domethënie europiane”
na shpie me mendje në epokën
para ndarjes kishtare, kur në mba-
rë Europën ishte e pranishme dhe
aktive ortodoksia, e cila përbënte
edhe për jetën shpirtërore të Perë-
ndimit europian një komponente
me peshë. Padija ose informimi
sipërfaqësor prej librash shkolle
joseriozë mund të na bëjnë sot të mos
i njohim ata gati dhjetë shekuj për-
gjatë të cilëve në Perëndimin euro-
pian mund të thuhet se ortodoksia
pati zotëruar. Funksionon edhe ky
si një tjetër keqkuptim kur bëhet
fjalë për “trashëgiminë e përbashkët
me domethënie europiane”: një
keqkuptim që mund të qesë krye
deri te doktrinarë “të largët” si një
Huntignton, për të cilët krishterimi
ortodoks u ndodhkësh në opozi-
cion me krishterimin katolik, ky
nga ana e tij në opozicion me
krishterimin protestant etj.
Në rrafshin e përgjithshëm të
praktikës fetare doktrina “përpla-
sjesh ndërkristiane” as ngjisin dot
ndër ata miliarda besimtarë të krish-
terë aneskaj Europës: ortodoksë,
katolikë, protestantë etj. Më duket
ta kem kujtuar njëherë veten time,
fëmijë, në një rrafsh të tillë: kur më-
ma më merrte përdore dhe venim
te “të vetët” ose në “kishën tonë”.
Me doket e pritjes dhe përcjelljes,
për shembull, në ditët “e emrit”,
në Krishtlindjet, në Pashkët e Mëdha,
në dasmat me kurora që shpesh
viheshin nëpër shtëpi, deri te “të
shtunat e të vdekurve” me grurë
të zier, arra e rrush të thatë. Me emrat
e të afërmve tanë që më bënin për-
shtypje të veçantë: Fani, Gjika,
Gjoka, Klimi, Kovi, Leka, Lipi,
Margariti, Miha, Mitri, Nasho,
Ndini, Ndreka, Pava, Santi, Sandri,
Todi, Toma, Tuni, Vlashi, Zaku etj.;
por sidomos me emrat bukurtin-
gëllues të femrave: Dora, Eglan-
Europa si shpirt
tina që ishte vajza e dajës e sime
ëme, Elena emri i mëmës vetë,
Margalina emri i gjyshes, Kasja
(Kasjania), Kostanca që ishte një
kushërira ime shumë e bukur me
flokë të verdhë, Kostandina, Ksena,
Mellania, Ollga siç quhej tezja e
vdekur që i kishte rënë violinës,
Serafina etj. Posaçërisht “kisha”
shndërrohej për mua fëmijë në fe-
stë të vërtetë. Kremtet “me kisha”
lidheshin, atëherë, me kënaqësitë
e muzikës bizantine mes erëmimit
marramendës të temjanit, me kë-
ngën “O Zot, thirra”, me Hymnin
Akathist, që këndohej gjithnjë më
Padija ose informimi sipërfaqësor prej librash shkolle
joseriozë mund të na bëjnë sot të mos i njohim ata gati dhjetë
shekuj, përgjatë të cilëve në Perëndimin europian mund të
thuhet se ortodoksia pati zotëruar.
këmbë, apo me “Meshën e Shën
Joan Gojartit” me tre zëra. (Vetëm
tani që jam rritur e kam marrë vesh
që atë meshë e paskësh harmoni-
zuar për kor mikst në variant mo-
dern Kostandin Trako, sikurse kishte
harmonizuar edhe “Tetë tingujt”.)
Në fëmijëri librat me tituj të habit-
shëm, si Engolpioni orthodhoks
apo Hymnorja me pjesë muzikore
të zgjedhura prej Nolit, nuk i
merrja vesh.
Tani, “në mend e në shqisa”,
njeriu nuk e ka të vështirë të
kuptojë se këtu, në Ballkanin ku
jetojmë, përkatësia në këtë com-
monwelth ortodoks është një diçka
sa ideale, aq edhe konkrete. Është
NGJALLJA
Kishat -
dëshmi të kulturës evropiane
përkatësi e kushtëzuar nga të
ekzistuarit dhe të përvazhduarit e
një kulture e cila i tejkalon caqet
“fetare”. Atyre që i quajmë “perë-
ndimorë” u ndodh të befasohen që
këtu, në rajonin tonë, edhe ateistët
ballkanas (nuk po them edhe ko-
munistët) vijojnë t’i respektojnë
doket ortodokse: të pagëzohen, të
vënë kurorë në kishë, të ngulisin
aty dhjatat e trashëgimive ose të
dhurimeve, deri edhe shitje-blerjet,
të përkujtojnë të vdekurit e tyre,
të kremtojnë Krishtlindje, Pashkë
dhe Rrëshaja, të varrosen me pri-
ftërinj e temjanicë etj. Një para-
qitje paradigmatike e kulturës or-
todokse, me sa duket, do të ishte
organizimi i kohës simbas kalenda-
rit të të kremteve fetare. Njëra këtu
dhe tjetra atje, të kremtet fetare
ritmojnë jetën në Ballkanin ku je-
tojmë. Ku i krishteri ortodoks, me
t’u lindur, mësohet t’i njehsojë uni-
tetet e gjallimit të vet nëpërmjet
këtyre ndarjeve ritmi të motit, du-
ke pritur pa durim ardhjen e kre-
mteve që thyejnë njëtrajtshmërinë
e jetesës së përditshme të cilat
shenjojnë fillimin dhe mbarimin
e veprimtarive stinore. Kremte ku
puqen njerëz me njerëz, ku familje
me familje gëzojnë e pikëllojnë së
toku, ku të rinjtë vallëzojnë, nji-
hen, lidhin jetët e tyre: miliona
9
njerëz të thjeshtë e anonimë. Në
botën fshatarake, edhe më fort. Ky
ritualizim i kohës në kulturën orto-
dokse ka rrënjë që zbresin jo rrallë
te besimet pagane: me shenjtorë që
mbrojnë zanatet apo mjeshtëritë e
ndryshme, shtegtarët apo lundër-
tarët, me pajtorë të punëve të sti-
nës, të traditës së të parëve, të të
vdekurve dhe të kujtimit të tyre.
Deri edhe me “taksën e Karontit”:
monedhëzën mes buzëve të të
vdekurit para se të mbërthehet arka.
Me dhëndër e nuse mbyllur në
dhomë tek kafshojnë së bashku
kokrrën e mollës, si te riti kushtuar
Solonit të lashtësisë. Me vrojtimin
e ashtit të shpatullës për parashi-
kimin e luftës a të paqes. Me beti-
met për qiellin, tokën dhe trupat e
tjerë qiellorë. Dhe kështu me ra-
dhë. Ndoshta do pranuar që pikë-
risht kjo hipostazë kulturore e
krishterimit ortodoks shpjegon se
përse “krizat kishtare”, prej të cila-
ve asnjë shoqëri ballkanike s’është
e përjashtuar, nuk vënë në disku-
tim lidhjen e popullit të thjeshtë
mbas “ortodoksisë”. Përfytyroni
tani ta ballafaqosh një traditë të
këtillë, traditë që skandon me ritet
e saj jetën e miliona njerëzve të
rajonit tonë dhe përtej, me “keq-
kuptimin ortodoks” të Huntingto-
nëve përtejoqeanorë.
Sa i përket traditës së krishterë
ortodokse, posaçërisht neve, që je-
tojmë në këtë rajon, nuk do të na
lejohej ta fshinim prej historie
kohën kur papë Luani ngadhënje-
nte në Koncilin e Kalqedonisë pi-
kërisht si mbrojtës i “ortodoksisë”;
kur në Romë papë si Hormidhasi
apo Zosimasi nuk dalloheshin ve-
tëm për emrat e tyre “lindorë”, por
edhe për zellin e tyre ortodoks; kur
Kisha romane e shekujve V-VII, si-
kurse ka vërejtur Jorga, “ishte shu-
më më lindore, shumë më greke
nga sa përfytyrohet” (Relations,
38); kur fryma ortodokse do të de-
përtonte në Gadishullin tonë nga
brigjet perëndimore, dhe jo ana-
sjelltas, drejt Kostandinopojës, ku
do të imponohej prej një iliri të
quajtur Justinian, i pari perandor
ortodoks në Bizant që do ta shpa-
llte “besimin e drejtë” në kishën
katedrale të Shën Sofisë. Ky Justi-
nian do të mbështeste mbledhjen
(vijon në faqen 10)
10
(vijon nga faqja 9)
e një koncili të ri, ku do të konfir-
mohej më-në-fund ortodoksia e
Koncilit të Kalqedonisë e cila e
kishte burimin jo te kush tjetër, por
te papa Luan në Romë, duke një-
suar kështu për të parën herë botën
e krishterë. Për të festuar aty nga-
dhënjimin e doktrinës së tij, orto-
doksisë, edhe vetë Papa u pat ftuar
në Kostandinopojë. Dhe, në mos
ai, vajti aty një mbasardhës i tiji,
ngase perandori Justinian nuk ishte
i kënaqur me kurorën që i vinte
një patriark i Lindjes: e donte atë
prej duarve të vetë Papës që mba-
hej asohere si “shef i ortodoksisë”.
Papa Gjon u prit në Kostandinopojë
gjithë pohe e bujë nga popullsia
dhe posaçërisht nga murgjit, të
Eshtë thënë dhe pranuar tanimë se asnjë fe tjetër në
historinë botërore nuk ka bërë për të varfrit, të dobtit dhe
nevojarët aq shumë sa ka bërë krishterimi.
cilëve u pati ngjitur fort doktrina
ortodokse e ardhur prej Rome. Me
të drejtë Jorga ka vënë re se, në gji-
thë këtë kontingjencë, “nuk do të
jetë Orienti që, nën Justinianin, do
të vijë të pushtojë Oksidentin, por
do të jetë Oksidenti që, duke pasë
krijuar një klientelë në zonën latine
të gadishullit të Ballkanit, do të mbë-
rrijë te ky akt i fundit i një restatu-
rimi të madh të pushtimit të Kosta-
ndinopojës nën shënjesën e orto-
doksisë” (Relations, 39). Kaq në
këtë parantezë, mbasi tanimë pra-
nimi në Bashkimin Europian, i pa-
rashikuar për 2007-n, edhe i dy ve-
ndeve tradicionalisht “ortodokse”
si Bullgaria dhe Rumania, pos
Greqisë dhe Qipros që janë tanimë
aty, do ta skajojë përfundimisht
edhe këtë keqkuptim.
* * *
Është thënë dhe pranuar tanimë
se asnjë fe tjetër në historinë botë-
rore nuk ka bërë për të varfrit, të
dobtit dhe nevojtarët aq shumë sa
ka bërë krishterimi. Këtë e pohon
në Enciklopedinë e tij edhe vetë
iluministi i madh frëng D’Alambert,
i njohur për orientimin antiklerikal
dhe antikishtar (Dawson: The
Making of Europe, 93). Do shtuar
edhe: asnjë fe tjetër në historinë
botërore nuk ka shpenzuar më
shumë se krishterimi të holla dhe
NGJALLJA
energji për edukimin e shoqërisë.
Është ky motivi për të cilin
Spaaku, gjatë përpjekjeve për
njësimin europian, ngulmonte në
vlerat njerëzore që përçon kri-
shterimi si themelore për qyte-
tërimin tonë.
Nëse qëndrimi njeridashës
(filantropik) i Kishës e zë fillin te
“predikimi në mal”, kujdesi për
edukimin fillon qysh në vetë mble-
dhjen e besimtarëve. Edhe para se
të hartohej një tipikon liturgjik,
besimtarët e krishterë lexonin
Shkrimin e Shenjtë dhe mësimet e
apostujve gjatë kohës kur bënin
mbledhjet e tyre, të quajtura qysh
në krye të herës eklesia. Leximi i
Shkrimit të Shenjtë ishte, pra,
strumbullari i jetës kishtare. Kjo
doemos nuk qe e vlefshme vetëm
për të krishterët. Leximi i Biblës
bëhej edhe në sinagoga. Por da-
llesa e madhe mes mbledhjeve të
hebrejve në sinagoga dhe mble-
dhjeve të të krishterëve në ato që
tanimë quheshin “kisha” ishte se
të krishterët, në kundërshti me he-
brejtë, studionin në shkolla greke.
Nuk është i rastit fakti që krishte-
rimi t’u qe predikuar posaçërisht
hebrejve të çhelenizuar të disporës
dhe që Antiokia të ketë pasur dikur
më shumë besimtarë se Jerusa-
lemi. Ky fakt i pati dhënë shkas
thënies së famshme për të krishte-
rët e asaj kohe: “Ndiqen prej jude-
jve si të qenkëshin të huaj, ndërsa
prej grekëve largohen” (Letër
Diognetit, 5, 17): situatë e quajtur
e padrejtë duke qenë se hebrejtë
mbaheshin për “fis i huaj”.
Situata ndryshoi kur numri i të
krishterëve helenë zu të rritej. Hi-
storianët e krishterimit nuk e kanë
caktuar dot çastin kur ky numër u
shtua aq sa të krishterë fisesh të
ndryshme dhe popujsh të ndry-
shëm të mos njëjtësoheshin më me
hebrejtë. Por kujtohet fakti që, si
Mark Aureli në shek. II, edhe Celsi
në shek. III flasin për të krishterët
pa i njëjtësuar ata me hebrej. Ku-
ndërshtar i krishterimit, Celsi nuk
e kuptonte të vërtetën e krijuar
rreth tij, ndaj dhe guxonte të mbë-
shteste idenë se “është e pamundur
që banorë të Azisë, europianë dhe
afrikanë, d.m.th. helenë dhe barba-
rë, të merren vesh mes tyre dhe të
kenë të njëjtën Perëndi” (Origjeni
kundër Celsit, 8.72). Rasti i Celsit
është paradigmatik: ai nuk e dalloi
dot që krishterimi nuk ishte më një
fe e Lindjes; nuk vinte re që krish-
terimi kishte përqafuar frymën he-
lene dhe romane dhe, në vend të
qe një “emigrant” në Perandori, e
kishte shndërruar Europën në at-
dheun e vet.
Kur vallë, pikërisht, të krishte-
rët zunë ta quanin kulturën helene
“të tyren”? As ky çast nuk saktë-
sohet dot në historinë e krishteri-
mit. Por mund të dallohet se kur
perandori Julian Apostati donte
t’ua ndalonte të krishterëve të më-
suarit e literaturës greke (çfarë do
të thotë se në kohën e tij kjo gjë
ndodhte), Shën Gregor Teologu u
pat përgjigjur nëpërmjet një letre
drejtuar Perandorit, duke e ironi-
zuar se ai “mendonte për fjalët
diçka më shumë se për kuajt”. Le-
tra lë përshtypjen se Patriarku as
donte të dëgjonte për këtë urdhër
të paarsyeshëm të Perandorit. Ar-
simimi qe për Kishën e atyre she-
kujve jo rëndom “arsimim”, por
mjet për të krijuar një shtet të për-
bashkët. Në Bizant ndërtimi i
shkollave pati nisur menjëherë,
qysh me Kostandinin e Madh; Eu-
sebi i Cesaresë e pati nxitur pera-
ndorin të ngrinte shkolla në mbarë
Perandorinë (Lavdërim Kostandi-
nit, 11, 4, 5). Për shkak të kushteve
që dihen, ndikimi shpirtëror i Biza-
ntit u përhap drejt Veriut, jo drejt
Perëndimit. Është fjala për një ndi-
kim që nuk u zhduk fill me veprim-
tarinë e Cirilit dhe Metodit, por e
ruajti vijueshmërinë, madje duke
u mbajtur edhe mbas rënies së Ko-
ntandinopojës, ashtu si e ka dëftu-
ar Jorga me tezën e tij magjistrale
të “Bizantit mbas Bizantit”: Biza-
nti si qytetërim që, duke u përha-
pur, përfshiu brenda vetes trashë-
giminë e vjetër helene, të drejtën
romane, ortodoksizmin dhe, më së
fundi, të drejtën osmane, mbijetoi
si frymë formimi edhe mbas
“rënies së madhe” (Byzance après
Byzance, 13.).
(Vijon në numrin e ardhshëm)
KORRIK 2004
Kalendari
i Liturgjive Hyjnore,
GUSHT 2004
1 E Diel + 9 MATEUT. Të 7
Djemtë Makabej. Oshdg. Elesa
(Fillon Kreshma).
2 E Hënë Transf. i lips. të Sh.
Stefanit dësh. i parë (Bëhet
efqeli).
6 E Premte + # Metamorfoza e
Shpëtimtarit.
7 E Shtunë + Dësh. Domet
Persiani. Osh. Nikanori.
Theodhosi
i Argos.
8 E Diel + 10 MATEUT. Omol.
Emiliani i Kizikës. Mironi i Kretës.
14 E Shtunë + Parakremtja
e Fjetjes së Hyjlindëses. Pr. Mikea.
15 E Diel + FJETJA E HYJLI-
NDËSES SË TËRËSHENJTË.
16 E Hënë + Transf. i peshqirit të
Zotit Krisht. Dësh. Diomedi,
Alkiviadhi.
21 E shtunë + Ap. Tadeu. Dëshg.
Vasa dhe fëmijët e saj.
22 E Diel + 12 MATEUT. Dësh.
Agathoniku e ata që ishin me të.
Oshg Anthusa.
23 E Hënë + Mbyllja e së kremtes
së Hyjlindëses. Dësh. Lupi. Jerod.
Irineu.
24 E Martë + Jerod. Kozmai i Kol-
kondasit nga Etolia. Jerod. Eftihi.
28 E Shtunë + Osh. Moisi
Etiopiani. Dësh. Diomedi e
Laurenti. Ezekia i drejtë.
29 E Diel + 13 MATEUT. Prerja
e kryes së Joan Pagëzorit.
(Nuk hahet vaj).
30 E Hënë + Aleksandri, Pavli e
Joani të Konstandinopojës. Oshg.
Vriena.
NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
Themelues: Kryepiskopi
Anastas
Del nën kujdesin e Këshillit
Botues
Kryeredaktor: Thoma Dhima
Adresa:
Kryepiskopata Orthodhokse,
Rruga e Kavajës, Nr. 151
Tiranë
Tel: (042) 34-117, 35-095.
Fax: 32-109
Shtypur në shtypshkronjën
“Ngjallja”
KORRIK 2004
Diktatura komuniste qysh në
fillim të krijimit të saj, orientoi
edhe luftën kundër besimit fetar,
me parrullën se feja është opium
për popullin, prandaj dhe lufta u
bë jo vetëm kundër ndërgjegjes së
besimit, por më shumë kundër
Kishës e klerikëve të saj, duke i
martirizuar shumë prej tyre. Një
fat të tillë tragjik pati edhe prifti i
fshatit tonë, Kudhës i Himarës,
Dhimitër Leka.
Në mes të fshatit, në lagjen e
vjetër, afër kishës e shkollës, është
ndërtuar një shtëpi e thjeshtë prej
guri, e rrethuar me një avlli, ku hyje
në oborr nëpërmjet një tholloje. Mbi
të ngriheshin dy dhoma të vogla
me oxhak e të pasuvatuara. Dyert
i mbulonte një shkallë me tjegulla
dhe e shtruar poshtë me rasa prej
guri. Nga kjo shtëpi, lindën, u rri-
tën e dolën tre breza priftërinjsh,
prandaj dhe quhej shtëpia e priftë-
rinjve. Gjyshi i Dhimitrit, me të
njëjtin emër, kishte shërbyer shu-
më herët në kishë, pak të dhëna
kemi për të. Më pas i ati i tij, Aris-
tidhi, shërbeu për shumë kohë,
qysh nga 1900 deri më 1932 dhe
u emërua ikonom një vit para vde-
kjes, më 1933. Më pas i biri, Dhi-
mitri, ndoqi edhe ai rrugën e Perë-
ndisë, atë të paraardhësve të tij.
Dhimitri lindi në Kudhës, më
13.03.1910. Shkollën fillore e bëri
aty, në fillim greqisht e pastaj shqip,
pas vitit 1921, kur u hap shkolla e
parë shqipe në fshat. Më tej vazh-
doi arsimimin në Korfuz të Greqisë.
Trashëgimia e të parëve, edukata
e besimit te Zoti i kishin rrënjosur
dashurinë për Të, prandaj donte
edhe ai vetë të bëhej prift. Rasti iu
dha të bënte një kurs për prift në
Artë të Greqisë, ku kishin studiuar
dhe paraardhësit e tij. Më 1934 u
hirotonis prift i fshatit nga Episko-
pata e Gjirokastrës, detyrë që e
mbajti për dhjetë vjet me nder e
Prifti martir Dhimitër Leka 1910-1944
(me rastin e 60-vjetorit të vrasjes)
respekt deri në fund të jetës së tij.
Ishte i devotshëm, i aftë për shër-
besat, i gjallë e i shkathët, i dashur
e punëtor.
Përveç shërbesave fetare të
ndryshme në fshat, bënte edhe pu-
në bujqësore, se jeta e tij ishte e
varfër, si e gjithë fshatarëve të tje-
rë: me pak rrënjë ullinj e tokë buke
që të ushqente e rriste fëmijët. Në
vitin 1931 u martua me Jorgjicën,
një grua besnike, punëtore, e da-
shur dhe e respektuar në shoqëri e
në marrëdhënie me njerëzit. Rriti
dhe edukoi katër fëmijë, të cilët i
mbetën jetimë kur u vra i shoqi.
Ishte shumë e vështirë të rriste ka-
tër fëmijë, të orientohej e të përba-
llonte edhe pasojat e luftës ashpër
klasore të diskriminimit, izolimit
e persekutimit në kohën e moniz-
mit. I mbeti gjysma e pasurisë dhe
e shtëpisë, se gjysmën ia sekues-
truan. Këto fatkeqësi kësaj gruaje
i erdhën pas datës 25 prill të vitit
1944, kur prifti Dhimitër Leka u
martirizua, u vra nga forcat komu-
niste partizane të Brig.VI.
Ishin ditët e festimit të Ngja-
lljes së Krishtit, Pashkët. Dhimitri
qysh herët në mëngjes veshi uni-
formën e kishës dhe shkoi të bënte
liturgjinë e ditës së bekuar me plot
njerëz e besimarë. Pas ceremonisë
disa kungoheshin, disa faleshin e
të tjerë dilnin, gëzonin ditët e mira.
Por papritur, në të mbaruar të
meshës në kulmin e kësaj feste di-
sa partizanë e arrestojnë. E morën
dhe e çojnë në shtëpinë pranë
kishës së Markajve, mbështetëse
Durrës: Kremtimin festiv i Shën Pavlit
Në kishën që mban emrin e Apo-
stull Pavlit në Durrës, në prani të
shumë besimtarëve, Liturgjinë Hyj-
nore e drejtoi Kryepiskopi Anastas,
i ndihmuar nga ikonom at Jovani
dhe at Spiro. Në hyrje të kishës Kry-
episkopi u prit nga një grup fëmijësh,
të cilët i dhururan buqeta me lule
dhe disa vajza hidhnin gjatë rrugës
gjethe dafine dhe lule. Në këtë litur-
gji morën pjesë dhe fëmijët jetimë,
që banojnë në një godinë të veçantë
pranë kishës së Shën Vlashit.
Gjatë predikimit Kryepiskopi
foli për jetën e Apostull Pavlit, i cili
duke zbatuar porositë e Krishtit
NGJALLJA
e luftës. Në këto rrethana kush nuk
u çudit? Kush nuk shtangu? U tro-
ndit? Të gjithë u ngurosën! U shpër-
ndanë besimtarët e moshave të
ndryshme, por me një ankth e pasi-
guri, ndoshta dhe me një farë
shprese!
Brenda në shtëpi u inprovizua
një si trup “gjykues”, “gjyq”. Dhe
aty për aty jepet vendimi; je i dë-
nuar me vdekje, - “në emër të po-
pullit” armik i tij, filogrek, agjita-
cion e propagandë. Këto ishin aku-
zat, krejt të rreme dhe të sajuara.
Prifti qëndron kryelartë, i qetë, pa-
si ishte i ndërgjegjshëm se s’kishte
bërë gjë dhe s’kishte pse ta vrisnin.
Shumë ditë më parë ishte sinjali-
zuar a informuar nga ndonjë shok
a mik, që edhe mund të pësonte
gjë. Orientimet ishin të dhëna nga
udhëheqja komuniste se duhet të
terrorizohen dy a tri veta në çdo
fshat, që të mund të sigurohej
mbështetje. Po prifti s’e besonte,
se s’kishte bërë gjë. Bile e shoqja,
e ëma e ndonjë tjetër mik i patën
thënë që të ikte, të arratisej, por ai
nuk u largua nga fshati, fëmijët,
atdheu.
Pas disa orësh e morën të arre-
stuar. Rrugës për në Kuç, nga veriu
i fshatit dhe dy-tri kilometra atje
në përrua të fshatit, i hoqën kape-
len dhe e vranë pranë një shkëmbi
të palëvizur.
Ndërkohë ishin alarmuar bano-
rët e fshatit, u trondit i madh e i
vogël. Dolën duke britur e thirrur:
“Na morën priftin, do e vrasin, por
të mos e lëmë…”. U mblodhën
shëtiti në shumë ve-
nde të botës për të
përhapur Ungjillin
e Shenjtë dhe erdhi
edhe këtu në Shqi-
përi. Ai porositi be-
simtarët që të lexo-
jnë letrat që Apos-
tull Pavli u ka dër-
guar bashkësive të
ndryshme, për të
mësuar nga ato dhe
të nxjerrin mësime
në punën e përdit-
shme.
K. B.
11
burrat e fshatit për gjëmën që po
ngjante. Zgjodhën katër-pesë bu-
rra si të dërguar të fshatit, të cilët
shkuan në Kuç, ku ishte komanda
e brigadës, tek xha Jahua, koman-
danti. Morën urdhër që të mos vri-
tej, por ishte vonë. Në të kthyer, aty
tek përroi i fshatit, e gjetën të mbu-
luar me gjak. Të gjithë bashkë e
morën trupin pa jetë të priftit dhe
e çuan në shtëpi.
Fshati dhe familja i bëri nderet
që i përkisnin. Qanin të gjithë, por
mëmë Vathia i thotë:
Të vranë, o prift të vranë,
Mbet shtëpia pa komandë,
Edhe kisha pa kambanë…!
Por në kontrast, aty pranë shtë-
pisë tek shkolla e vjetër, disa par-
tizanë këndonin…
U varros prifti të nesërmen, pa
shërbesë, siç u kishte bërë ai të tje-
rëve. Sot konsiderohet i martiri-
zuar pa faj dhe njeriu me tre varre:
vendi që u vra, që familja, njerëzit
besimtarë, sa herë që shkojnë që-
ndrojnë, vendosin një lule a der-
dhin lot; varri i dytë ishte ai në va-
rrezat e fshatit, kurse i fundit, pas
vitit 1990, djemtë që banojnë në
Sarandë, e sollën aty dhe e bash-
kuan me të shoqen Jorgjicën, pas
vdekjes më 1997.
Fëmijët, nipër e mbesa, që ka
plot, shkojnë e kujtojnë dhe s’e ha-
rrojnë!
Pas vdekjes dihen pasojat, por
falë qëndrimit e punës së lavdëru-
eshme të gruas së tij, gjithë fëmijët
e tij mbijetuan me nder e respekt.
Arsen Kaburi
12
Komuna e Malishevës, Kosovë
Për të forcuar miqësinë dhe për të vazhduar traditën
e filluar që prej 3 vjetësh
Me bekimin dhe mbështetjen
financiare të Kryepiskopit Anastas,
u organizuan nga datat 11-15
qershor 2004 dy kampingje verore
për fëmijët kosovarë. Ato u zhvi-
lluan në shkollën e Carallukës, në
komunën e Malishevës dhe në
fshatin Banja, po të kësaj ko-
mune.
Kampi në Caralluk quhej “Mi-
rësi”. Nëpërmjet këtij emërtimi
dëshironim të përcillnim një mesazh
tek fëmijët. Dëshironim të nxisnim
fëmijët të mendonin se si mund të
jemi të mirë në jetën e përditshme
me njerëzit që na rrethojnë dhe me
këdo, madje dhe me armiqtë tanë.
Gjatë kësaj kohe në kamping fë-
mijët patën mundësi të merrnin
Ujësjellës në Nderan, i ndërtuar nga Kisha jonë
Fshati Nderan në zonën e thellë
malore të Zagorisë, Mitropolia e
Gjirokastrës, është një fshat me
një komunitet të gjallë njerëzish,
që bie më shumë në sy në krahasim
me fshatrat e tjerë të zonës, të cilat
ndoshta nga papunësia e kryesisht
nga kushtet shumë të vështira të
infrakstrukturës janë pak të po-
pulluara.
Duke iu përgjigjur një kërkese
të komunitetit dhe të autoriteteve
të Komunës, Fortlumturia e Tij,
Kryepiskopi Anastas, po bën re-
alitet një ëndërr të tyre për të furni-
zuar fshatin e Nderanit me ujë të
pijshëm. Linja e furnizimit me ujë
është e gjatë 3.5 km dhe së bashku
NGJALLJA
pjesë në disa aktivite, si lojëra zba-
vitëse, punë krijuese dhe aktivitete
argëtuese. Në këtë kamp morën
pjesë rreth 500 fëmijë.
Ndërsa kampi në Banja mba-
nte emrin “Miqësia”, kjo për arsye
se në këtë fshat ishte hera e parë
që zhvillonim një kamp dhe me-
sazhi që dëshironim të përçonim
tek fëmijët ishte pikërisht miqësia
jonë, e cila po ndërtohej në atë
kamp, por jo vetëm kaq, por dhe
fakti se si të jemi miq me të gjithë.
Edhe ky kamp kishte aktivitete
zbavitëse dhe argëtuese. Në këtë
kamp morën pjesë rreth 300
fëmijë.
Gjatë organizimit të këtyre ka-
mpeve skuadra shqiptare e përbë-
me pajisjen me tuba realizohet
vepra e marrjes së ujit, hapja e
kanaleve etj.
Bëhet fjalë për një vepër që në
përfundim do t’i kapërcejë vlerën
prej 35000 euro dhe sigurisht për-
bën një nga premisat thelbësore
për përmirësimin e kushteve të je-
tesës në këtë fshat. Përveç kësaj
është një sinjal i rëndësishëm për
ringjalljen e jetës në zonën e Za-
gorisë që sikundër edhe Pogoni ja-
në nga krahinat më të vështira.
Kështu hapet rruga e shpresës e
tyre, por motivohet për të rritur
kërkesat e tyre për më shumë
vepra infrastrukturale dhe zhvi-
lluese.
rë prej 21 personash bashkëpunoi
dhe me ata kosovarë. Kjo na dha
mundësi të lidhemi më shumë me
Në Nderan paralelisht vazhdo-
jnë punimet për ngritjen nga the-
melet të kishës së Shën Nikollës,
në themelet ekzistuese. Këtë kishë
të bukur e kishin tërësisht të
rrënuar për të ngritur në vend të
saj, në vitet e persekutimit ateist,
si dhe në shumë raste analoge,
“vatrën e kulturës”.
Gjatë gjithë këtyre viteve edhe
në viset e Mitropolisë së Gjiro-
kastrës, nën kujdesin dhe me fi-
nancime të siguruara nga Kryepi-
skopi Anastas, bëhet një ndërhyrje
me vlerë në veçanti në zonat e
vështira rurale. Në Zagori është
treguar një kujdes i veçantë për të
gjitha kishat e zonës, të cilat për-
KORRIK 2004
ta dhe në të njëjtën kohë me she-
mbullin tonë të japim një mësim
pa përdorur fjalët dhe gjithashtu
të ndajmë përvojën.
Ne gjejmë rastin t’i falënde-
rojmë jo vetëm bashkëpunëtorët
tanë atje por edhe të gjitha familjet
e fëmijëve pjesëmarrës, të cilat
lejuan që fëmijët e tyre të ishin
pjesë e këtij aktiviteti. U larguam
nga Kosova me dëshirën për t’u
rikthyer sërish atje vitin tjetër, për
të forcuar më shumë miqësinë
tonë, si dhe për të vazhduar këtë
traditë tashmë të filluar që prej 3
vjetësh.
Gabriela Bezhani
bëjnë monumente të rëndësishme
në disa raste me vlera të veçanta
arkitektonike dhe artistike. Në të
gjitha këto raste janë kryer ndër-
hyrje konservuese ose restauruese
si për zgjatjen e jetës së këtyre mo-
numenteve, ashtu dhe për t’i sjellë
ato në gjendje liturgjike.
Gjithashtu, priftërinjtë vizitojnë
rregullisht zonën për kryerjen e
mistereve të shenjta të Kishës so-
në si dhe shërbesave të tjera. Me
mbështetjen e Kryepiskopit dhje-
tëra të rinj nga kjo zonë mundë-
sohen me bursë të ndjekin shko-
llën e mesme në Gjirokastër ose
Bularat.
Korresp. i “Ngjalljes”