SERAMK TEKNOLOJS

- II
R. GRV. CEREN
EFE

Konular

Srn tanm, sr yapmnda kullanlan

hammaddeler
Sr hazrlama
Srlarn renklendirilmesi
Srlama teknikleri
zgn formlarda kullanlan sr eitleri
Pime esnasndaki davranlar
Seramik srlarnn eitli zellikleri,
pimi sr yzey zellikleri
Sr hatalar

SIR NEDR?

tlm uygun bileimli seramik

hammaddelerden elde edilen ve
seramik bnye zerinde piirme
neticesinde cam yapya benzer bir
yap oluturabilen karmlara ve
sz konusu tabakaya sr denir.

SIR NEDR?

Srlanm
seramik
mamul
ilk
yapan
insanlarn, Msrllar
olduu,
yaptklar
srn
soda-kum
karm
olup
lde
tesadfen bulunduunu,
atlama ve piirimde
bnyeden
ayrlma
sorunlarn,
Babillilerin
kurun
silikat kullanmasyla
sona
erdirdikleri
bilinmektedir.
(M
1600-1500)

SIR NEDR?

Eski Krallk'tan bile nce Msrllar fayans

olarak
bilinen
bir
cam
malzeme
gelitirmilerdi. Fayans, yar deerli bir
ta olarak kabul ediyorlard. Kil olmayan
seramik olarak fayans, silikon dioksit, az
miktarda kalsiyum oksit ve sodadan (sodyum
oksit) yaplr ve renklendirici olarak bakr
kullanlr.
Bu malzeme tespih tanesi, ini, heykelcikler
ve dier kk eyalarn yapmnda kullanld.
Bu malzeme tespih tanesi, ini, heykelcikler
ve dier kk eyalarn yapmnda kullanld.
Fayans
retmek
iin
eitli
yntemler
kullanlabilir, fakat tipik retim teknii,
kilden bir kalp zerine svanan toz malzeme
daha sonra frnlanmasdr. Msrllar, bu tr
ilerde kullandklar "Msr Mavisi" olarak
bilinen bir boya maddesi rettiler.

SIR NEDR?
antik msr sanatnn simgesi
olan msr mavisi, dnyann ilk
sentetik pigmenti sayesinde elde
edilmitir.

antik msr cam ustalar,

cam yapma ilemleri
srasnda kumu tmeleri
sonucu kobalt tuzlarn
ayrtrmlar, tesadfen
bu mavi rengin ortaya
ktn kefetmiler ve
msr sanatnn doruk

SIR NEDR?

M
1000
yllarnda
Yunanllar
volkanik
tflerden ok zel kil
hazrlayarak kendilerine
zg
yumurta
kabuu
inceliinde
benekli
boyal
vazolar
yaptlar. Sr olarak ta
yine
yzeyde
sinterlemi
seramii
kullandlar.
M
100
de
Romallar
manufaktura ad verilen
seramik
fabrikalarnda
gnmzde
Terra
Sgllatta adyla anlan
mhrl
mamuller
imal
ettiler.

Terra Sgllatta

SIR NEDR?

Sinterlemi seramik olan Yunan ve Roma

srlar tahminlere gre M. 300-250 yllarnda
Ortadoudan ine tantlmtr.

. inde nce alkalili ve kurunlu

srlar yaplm sonra bunlarn
renklendirilmesine gidilmitir.
Porselen ve yksek sda pien srlar

SIR NEDR?
MS. srn geliimi on byk devreye
ayrlmtr.
1. Cam hamuruna soukta kakma yaparak elde
edilen yabanc Msr sr.
2. Tene devrinden beri bilinen kelt sr.
3. XIII. yy a kadar dayanan blmeli dou ve
Bizans sr.
4. XI. yy da balayp XII. yy da yaygnlaan
ve merkezi Limoges olan oyma zeminli sr.
5. XIII. yy da balayp XIV. yy ve XV.
yy'larda zellikle talyada ok yaylan
alak kabartma veya yar saydam sr.

SIR NEDR?
6.

XV. yy ve XVI. yy'larda yaplan renkli

sr. (Limepos ve talya)
7.
Genellikle maviye alan siyah bir fon
zerinde desenlerin ikinci bir tabaka
olarak
srlen
beyaz
bir
srla
belirtildii
kabartma
taklidi
(veya
grizay) sr. XVII. yy ve XVIII. yy'larda
bu
tekniin
en
baarl
uygulaycs
Limegestir.
8. XVIII. yy mcevhercilik srlar (saatlerde
ve enfiye kutularnda minyatr portreleri)
9. Dz levha zerinde kabartma elde etmek
iin kaln tabaka halinde srlen beyaz

SIR NEDR?
Bunun haricinde porselen
srlar
iin
ilk
aratrmalar 1870 ylnda
Hermann Seger tarafndan
yaplm, Seger forml
tespit edilmi ve nemli
bir deiiklie uramadan
gnmze kadar gelmitir.
(1839-1893)

Hermann August Seger

Sr, terim anlam olarak baz maddelere

parlaklk
vermek, bunlar d etkenlerden
korumak veya dayankl bir boya ile kaplamak
amacyla yzeye srlen saydam veya donuk
cams tabaka olarak tanmlanmaktadr. Fakat

SIR NEDR?

seramik
yzeylerini
;

rnlerin
kaplayan, rne

teknik,
estetik,
hijyenik zellikler kazandran
parlak veya mat cama benzeyen
bir tabakadr.

Ya da anorganik esasl, metal zellii

olmayan hammadde ve bileiklerin eitli
oranlarda ve zelliklerde kartrlarak,
kullanm
amacna
gre
eitli
yksek
slarda camlatrlm seramiin yardmc
rndr eklinde tanmlanabilir.

SIR NEDR?
Seramik sr, teknik olarak
bnyeye parlaklk ve dzgn yzey salar.
zerine ekildii mamul geirgensizlik
oluturarak gazlardan ve svlardan yaltr.
Asitlere ve bazlara kar dayankllk salar
arpma ve darbelere kar mukavemet
kazandrr.
Hijyenik olarak mikro organizmalarn
oluumunu nler ve bu organizmalarn
hareketlerini snrlandrr.
Kirlenmelerini nler, temizleme kolayl
salar.
Pime rengi gsteren bnyenin zerinde rtc
bir tabaka oluturur.

SIR NEDR?

Sr ile amur birbirinden ayrlmaz iki unsurdur.

Sr, seramik rnlerin yzeylerine uygulandnda
renkli, rtc ve effaf grnmde olabilir. Sr,
seramik bnye ile beraber piirildii gibi, sr
bnyesine fritletirilip
katlarak da seramik
bnyeye tatbik edilebilir.

FRT NEDR?

Transparent Frit

tlp toz haline

getirilmi
seramik
hammaddelerin
bir
reeteye
gre
tartlp
kartrldktan
sonra eritilmesi ve
eriyiin hzl bir
ekilde
soutulmas
neticesinde
ortaya
kan cam yapl ara
mamle FRT denir.

FRT NEDR?
1200C gibi dk scaklklarn altnda
piirilen rnlerin srlarnda nemli
oranlarda FRT bulunur. Scaklk
dtke bileimdeki frit oran ykselir.
Fayans srlarnda %90n zerinde frit
kullanlr. Porselen gibi yksek
scaklklarda piirilen mamullerin sr
bileimlerinde fritin yer almasna gerek
yoktur. ou zaman KAOLEN,
KUVARS,
FELDSPAT,
KALST,
MAGNEZT ve DOLOMT gibi
hammaddelerin bu sr bileimlerinde
bulunmalar ve istenilen zelliklere
sahip rn elde edilebilmesinde sorunla
Tableware & Sanitaryware karlalmamaktadr.
Frit

FRT NEDR?

Opaque Frit

Dk scaklklarda aranan
zelliklerde sr tabakas
elde edebilmek iin hem
erime scaklklar dk
hem de eriticilik (flux)
zellikleri yksek
BOR
veya KURUN bileiklerinin
kullanlmas
kanlmazdr.
Bu
hammaddeler
ham
olarak
kulllanlmalar
halinde
birtakm
sorunlar
oluturduklar iin ancak
fritletirilerek
kullanlabilirler. Kurun
bileikleri toksik zellik
gsterirler.

FRT NEDR?

Matte Frit

Ayn bileimde ham bir

sra gre frit daha
abuk ve biraz daha
dk
scaklklarda
erir. nk gerek gaz
k
yapan
reaksiyonlar
gerekse
bileenlerin
kendi
aralarndaki
reaksiyonlar
fritletirme
prosesi
esnasnda gerekleir.
Bilhassa hzl piirim
asndan
frit
kullanm
ksa
srelerde dzgn yzey
oluumu
bakmndan
avantaj salamaktadr.

EMAYE NEDR?

Metali d etkilere bilhassa korozyona

kar korumak amacyla yaplan seramik
kaplamaya EMAYE denir.

Emayenin srdan
en nemli
farkgenelde
dk
scaklklarda
( emayelenecek
metale bal
olarak 600-1100
C) eriyebilen
ve metal bnye

Gerek
sr gerek emaye yap
itibaryla
CAM
ZELLKLERN
tar. Svlarn kristallemeye
frsat
verilmeyecek
ekilde
soutularak
sahip
olduklar

CAM NEDR?

Cam ar soutulmu alkali ve toprak alkali metal oksitleriyle,dier

baz metal oksitlerin zlmesinden oluan birSvolup ana maddesi
(SO2) silistir.Camlarerimi haldeki amorf yapsn koruyarak
katlaan inorganik cisimler olarak tanmlanabilir. retim srasnda
hzl souma nedeniyle kristal yap yerine amorf yap oluur. Bu yap
cama salamlk ve saydamlk zelliini kazandrr.

Amorf
katatomlarn
kararl birkristal yapya
sahip
olmad
katlar
iin kullanlan terimdir.
Belirli
bir
ekilleri
yokturCam
amorf
kat
olmasna karn sv bir
maddedir. Cam kat halde
bulunan
tek
svdr.polystyrene

CAM NEDR?

Cam yapda elerin sahip olduu snrl dzenlilik

amorf yapda daha snrldr. Svlar soutulurken
baz zellikleri deiir. Erime scaklnn (Ts)
altna dlnce normal koullarda kristallenme ve
ani hacimsel bir klme olur.

SIR
:

100 MKROMETRE (m)

KALINLIINDA CAMSI BR FLM
TABAKASIDIR.

SIRIN BNYEYE FAYDALARI:

MUKAVEMET ARTIRIR
RNE
GRSEL
AIDAN
ZENGNLK
KATAR
KMYASAL VE MEKANK OLARAK SIR
ALTINDAK
BNYENN
DAYANIMINI
ARTIRIR
FONKSYONEL
KULLANIMLARDA
BNYEDEN GELEBLECEK ZARARLI VE
ZEHRL
MADDELERN
SIZMASINI
ENGELLER

CAM NEDR?

Souyan bir eriyikteki hacimsel deime scakla bal olarak

kristal yaplar iin soldaki grafikte grlmektedir. Erime
noktasnda kristallenme neticesinde hacimde ani bir d
olurken kristallemeye frsat verilmezse erime noktasnn
altndaki belli bir scakla kadar eriyiin davranlar devam
eder. Ancak TRANSFORMASYON SICAKLII olarak tanmlanan (T g)
scakla ulalnca kat hale dnm gerekleir ve bu
ekilde cam yap oluur. Kristale gre HACM FAZLA, YOUNLUU
DKTR.

CAM NEDR?

Teknik adan transformasyon scaklnn

bilinmesi nemlidir. Cam ekillendirmede
bu scakln altnda ilem yapmak mmkn
deildir. Srla, sonradan yaplan dekor
arasndaki kaynama asndan da bu deer
nem tamaktadr.

CAM NEDR?

Silikat bileimindeki eriyikler genelde yksek vizkoziteye

sahiptir. Yksek vizkozite souma esnasnda elerin rahat
hareket etmesine engel olduu iin dzenli yap olumas
(kristalleme) zorlar ve cam halinde katlama gerekleir.
Bir eriyiin vizkozitesi scakln dmesiyle artar. Belli
bir vizkozite deerine ulald zaman artk kat madde
davranlar geerli olmaya balar. Bu deer btn cam
oluturan eriyikler iin ayndr.

DLATOMETRE NEDR?

dnmler srasnda srn kat halden yumuamaya

balamas srn transformasyon noktasn, artan
scaklkla beraber, erimeye balamas da srn
deformasyon noktasn belirler. Her srda ayr
derecelerde ortaya kan bu noktalar saptamak iin
dilatometre kullanlr. DLATOMETRE ile scakla
bal olarak uzunluk deiimi tespit edilir. Bal
uzunluk deiimi grafik zerine tanarak grafikte
farkl eimlere sahip ayn camn kat ve yumuak
haldeki ssal genleme davranlarn temsil eden
iki
dorunun
kesim
noktalarna
tekabl
eden
scaklk o camn transformasyon scakldr.

Ham sr, cams eleman bulundurmayan

srdr. Yksek scaklklarda( 1350-1400
C) olgunlar.( rn; sofra rn
srlar)
Fritli
sr,
camlatrlm
malzeme
ieren
srdr.
Olgunlama
scakl
dktr( 600- 1200 C)

Srlarn
snflandrlmas:

Srlarn
snflandrlmas:

Srlarn
snflandrlmas:

SIR
YAPIMINDA
NELERDR?

KULLANILAN

HAMMADELER

Sr yapmnda kullanlan gruba ayrlr.

1) Bazlar: Eritici
olarak
kullanlrlar. RO ve
R2O
kimyasal
formllerini
ierirler.(Na2O, CaO
gibi).
2) Amfoterler: Hem
asidik
hem
bazik
zellik gsterirler.
R2O3
bileiminde

SIR
YAPIMINDA
NELERDR?

KULLANILAN

HAMMADELER

RO - R2O olarak adlandrdmz bazik

oksitler bnyede mol saylar 1.0 olacak
ekilde bir araya gelirler. PbO, K 2O,
Na2O, CaO, ZnO, BaO, MgO, SrO, Li2O
renkli srlarda ise CaO, CuO, FeO, NiO,
MnO, CdO bazik oksitlerini olutururlar.
R 2O 2
olarak
adlandrdmz
amfoter
oksitler Al2O3, Fe2O3, Sb2O3, Mn2O3, Cr2O3
oksitlerini ierirler.
RO2 asitler grubuna ise SiO2, SnO2 , ZrO2,
B2O3, TiO2, UO2, CeO2 oksitler yedir.

SIR(SEGER) FORML:

Srlarn
uyguland
mamuller
ve
bu
mamllerin piirim scakl farkllklar
arzetmektedir. Gerek bu nedenler gerekse
kullanm koullarnda aranan zellikler ve
ayn
oksit
iin
deiik
hammaddelerin
kullanlabilmesi gibi nedenler ok deiik
sr reetelerinin ortaya kmasn zorunlu
klmtr.

Bu durumda sr reetelerini hem bileimleri

bakmndan
birbirleriyle
kolaylkla
karlatrmak hem de erime davranlar ve
kullanm zellikleri asndan rahatlkla
yorumlayabilmek iin SEGER kendi adyla
anlan sr formln gelitirmitir.

SIR(SEGER) FORML:

Alkali ve toprak alkali metaloksitler karm

iinde genelde rahat eriyebilen ve dier
bileenleri de eriten oksitlerdir. Bu davran
FLAKS(akc) kavram ile ifade edilir.
SEGER forml olutururken Alkali ve
Toprakalkali metaloksitler bir grupta toplanr.
Bu oksitlerin bileimdeki miktarlar mol
cinsinden 1 e indirgenir.

SIR(SEGER) FORML:

Bileimde yer alan oksitler nce MOL cinsinden

ifade edilir.
Alkali ve Toprak alkali metaloksitlerin mol
cinsinden toplam tespit edilir.
Btn
oksitlerin
MOL
cinsindeki
arlklar
tespit edilen ikinci basamakta sz edilen MOL
TOPLAMINA blnr.
Sonu olarak bileimde 1 MOL Alkali ve Toprak
alkali metaloksite tekabl eden Al2O3 ve SiO2
miktarlar ortaya km olur.

SIR HAZIRLAMADA KULLANILAN HAMMADDELER:

SIR HAMMADDELER

Hammadde salamada dikkat edilecek hususlar:

Kimyasal bileim
Maliyet
Hammaddelerin bulunduklar yer
Seilen hammaddelerin ierisinde bulunan
mineral safszlklar
Hammaddelerin depolanma davran( nemli
havaya hassas, kuru havada depolanabilen
gibi)
Younluk, yumuaklk, sertlik gibi
birbirinden ok farkl zelliklere sahip
hammaddelerin hepsinin bir arada tlmesi
gtr. Dolaysyla mineral zelliklerinin
bilinmesi gerekir.
Kullanlan hammaddelerin evreye etkisi.

Silisyum kaynaklar: SiO2

Cam yapcdr.
1710 Cde ergir.
ok bulunan bir hammadde olmasna ramen tek
bana sr yapmnda deerlendirilemez.
Kuvarsit,
flint,kalsosdonit,jasper
SiO2
salayclardr.
SiO2
salaycs
olarak
feldispat
ve
feldispatik minerallerden de faydalanlr.
Silika
KOVALENT
BALIDIR.
Sk
bir
ba
mukavemetine sahiptir.
Silika
salaycs
olarak
silika
kumu
da
kullanlr. Silika kumunun ierisinde TiO2,
ZrO2,Fe2O3,Cr2O3 bulunabilir. Bunlar znmeden
kalabilecek safszlklar ya da yapda istenmeyen
renklere sebep olacaklardr.
Silika kayna olarak Na-K-Li silikatlarndan da
yararlanlr.
Bunlar
feldispat
eklinde
karmza kar.

Almina kaynaklar:
Al2O3

Tek
bana
cam
yapma
zelliine
sahip
deildir.
Almina belirli oranlarda uygun sistemlere
ilave
edilerek
tetrahedralar
(AlO4-)oluturur.
Yap
ierisine
giren
tetrahedralar sayesinde cam kararl bir hale
gelir.
Frit ve sr kompozisyonlarnda kullanlmak
zere Al2O3 kaynaklar

Nefelin siyenit
Feldispatlar
Kil, kaolen
Granit ve pegmatitler
Boksit, talk, diaspor

Almina kaynaklar:
Al2O3

Sr bnyesinde kullanlmak zere almina

salaycs olarak kil ve kaolen kullanlr.
Yksek saflk istenen sr bnyelerinde ise
Al(OH)3 kullanlr.
Alminann cam ve cams sistemlere salad
zellikler:
Mekanik mukavemeti artrr.
Tetrahedralar oluturduu iin sk balanmalar
gsterir. Sk balanma beraberinde sk yapy
getirir. Sk yap sl genleme katsaysn
drr.ok dayanmn artrr.
sl genleme katsays nedir???

sl genleme katsays (): bir

birim
scakla
kar
malzemenin
gsterdii genleme ya da bzlme
karakteri
Alminann cam ve cams sistemlere salad
zellikler:
Yksek scaklklardaki eriyik sistemlerde
viskoziteyi artrr.
Srn kristallenme davrann etkiler. Belirli
konsantrasyonlarn zerindeki almina(%4)
kristallenmeyi ykseltir.
Almina fazla olursa srn olgunlama scakl
ykselir maliyet artar.
Frit retiminde almina kullanlr.
Pigment retiminde de kullanlr.
mangan+ almina: pembe renk
krom +almina : yeil renk

Feldispatik Mineraller:
Albit: Na2O. Al2O3. 6SiO2
Ortoklas: K O. Al O . 6SiO
2
2 3
2
Anortit: CaO. Al O .2SiO
2 3
2
Nefelin siyenit: Na O. Al O . 2SiO
2
2 3
2
Bir Feldispatoit olan Nefelin Siyenit
feldispatlara gre silikaca daha zayf
olan bir mineraldir.
Anortit hem sr hem de fritli sr
kompozisyonlarnda kullanlabilir. Mat
srdaki temel kristal fazlar ANORTT
ve WOLLASTONTE dir.

KALST, MAGNEZT, DOLOMT,

TALK,DOPST,WOLLASTONT

Kire ta : CaCO3 (kalsit veya aragonit)

Magnezit: MgCO3

Dolomit: CaCO3. MgCO3

Talk: 3MgO.4SiO2.H2O

Diopsit: CaO. MgO.2SiO2

Wollastonit: CaO.SiO2

KL: hem Al2O3 hem de SiO2 kayna olarak

kullanlr.
Kaolin: Al2O3 .SiO2 .2H2O

Yurdumuzdaki hammadde kaynaklarna

gz atalm

Aydn-ine,
MulaMilas
blgelerinde
Na-Feldispat
rezervleri bulunmaktadr. K-Feldispat rezervleri ok
snrl olup balca bulunduu yerler Aydn, Ktahya,
Manisa yreleridir.
Krehir
yresinde
byk
miktarda
nefelin
siyenit
rezervleri bulunmaktadr.
Kuvars
tketimi
Ege
Blgesinden
(AydnMula)
karlanmaktadr.
sr yapmnda kullanlan bu hammaddelerde bir takm
zellikler aranr bunlar:
Pime rengi
Erime davran
Feldispat ana minerallerin dnda ou zaman kuvars
ve mika mineralleri ierir. Na- Feldispat beyaz, KFeldispat ak krmz veya sarms
grnme
sahiptir.
Kaolenin de pime renginin beyaz olmas bunun iin
de iindeki Fe2O3 miktarnn ok dk olmas
gerekir.

Sr Hazrlamada Kullanlan
Hammaddeler:
Oksitlerin Sr Yaps
zerindeki
SIR;
kimyasal
bileimi
asndan
piirme
Etkileri

Her oksitin farkl

erime davran ve
sr
tabakasna
kazandrd

koullarna
ve
seramik
bnyenin
sya
bal
davranlarna
uyum
salamak
ve
kullanm
esnasndaki
koullara
kar
dayankl
olmak
zorundadr.
Farkl
koullara
ve
ihtiyalara
cevap
verebilmek
iin
duruma
gre
uygun
oksitlerden
oluan bileimlerde sr
yaplr.

Sr Hazrlamada Kullanlan
Hammaddeler:
Oksitlerin Sr Yaps
Baz zellikleri iyiletirmek
zerindeki
asndan
olumlu Etkileri
etki yapan
Bu zellikler:
bir
oksit
dier
baz
zelliklere
negatif
ynde
etki yapabilir. Bu durumda
herhangi bir oksitin srn
iinde
bulunmas
gereken
miktar nemlidir.
Bir
oksitin
srn
iinde
bulunmas gereken miktar ;
baz
zellikleri
mmkn
olduu
kadar
iyiletirebilen
,
dier
zellikleri
de sadece kabul
edilebilir derecede olumsuz
etkileyen miktar olarak ifade
edebiliriz.

ERME
VSKOZTE
YZEY GERLM
ISISAL
GENLEME
DAVRANILARI
MEKANK ve
KMYASAL
ETKENLERE KARI
DAYANIKLILIK

Sr Hazrlamada Kullanlan
Hammaddeler:
Oksitlerin Sr Yaps
Her
oksitin
renkli
sr
zerindekirenk
Etkileri
yapmnda
oluumu
zerindeki
etkileri
de
nemlidir.
Piirim
scaklklarnda erimeme veya
eriyip
souma
esnasnda
kristalleme zellikleri OPAK
ve MAT sr yapmnda arzu
edilen davranlardr.

ALKAL METAL OKSTLER:

Lityum oksit alkali metaller iinde

flaks zellii en iyi olan oksittir.
Srn viskozitesini drerek daha iyi
yaylabilmesini salar.
Dier alkali metal oksitlere gre sr
tabakasnn kullanm zelliklerini

ALKAL METAL OKSTLER:

Metal Oksitler:

Tm alkali metal
oksitler srn
olgunlamasn
salar.
K(potasyum)lu
sistemlerde sr
parlakl ok
yksektir.
Issal genleme
katsaysn

YARDIMCI KATKILAR

Srn reolojik zelliklerini ayarlamak

katklar kullanlr. Bunlarn banda;

ELEKTROLT

YAPITIRICI veYZDRCLER
gelir.

amacyla

Dzgn bir yzey elde edebilmek iin srn yksek LTRE AIRLIINDA
iyi akabilmesi gerekir. Bunu salayabilmek iin ELEKTROLT olarak
bilinen
organik
ve
inorganik
bir
takm
katklar
kullanlr.
Elektrolitler elektriksel yk durumunu etkileyerek ya daha akkan ya
da daha koyu bir kvam vermek iin kullanlr. En nemli akkanlk
salayan elektrolitler(peptisatr) suda znen bazik karakteri
yksek olan alkali metal bileenleridir. Bunlardan bazlar;

Sodyum hidroksit NaOH

Sodyum karbonat Na2CO3

Kristal soda Na2CO3 . 10 H2O

Sodyum silikat Na2O. xSiO2

Sodyum fosfatlar ve lityum bileilkleri
sodyumtripolifosfat (STF) kullanlr.)

birtakm

srlarda

yardmc

bilhassa

YARDIMCI KATKILAR

Kuruyan sr tabakasnda tanelerin

birbirine ve seramik bnyeye
yapmasn iyiletirmek amacyla
organik yaptrclar kullanlr.
Bunlarn banda KARBOKSMETLSELULOZ
(CMC) gelir. Burada dikkat edilmesi
gereken husus yaptrcnn kpk
oluturmamasdr. Yaptrclar ayn
zamanda tanelerin kme eilimlerini
de drrler.

SIR KONTROL TESTLER

tlen srlarn srlama ncesi homojen srlama

yapmak amacyla yaplan kontrol testleridir.

ZGN FORMLRDA KULLANILAN SIR

ETLER

ARTSTK SIRLAR

MAT SIRLAR
KRAKLE SIRLAR
TOPLAMALI
SIRLAR
AKICI SIRLAR
KRSTAL SIRLAR
AVENTRN
SIRLAR

REDKSYON SIRLAR
LSTERL SIRLAR
N KIRMIZISI
SELADON SIRLARI

Mat sr elde etmek iin en uygun oran Al 2O3SiO2orann

1:13 veya 1:6 arsnda olmasdr. Bnyede mllit,
anorit, wollostonit, tridimit gibi malzemelerle matlk
olutururlar.
Mat sr retiminde en ok kullanlan yntem, renksiz
saydam
bir
srn
eitli
katklar
ile
matlatrlmasdr. Srn kurunlu, alkalili ve borlu
olmas, katk maddelerinin farkl renk ve yzey
Endstriyel seramikte ucuz olmasndan dolay matlatrc
dokusu
sebep silikatn
olurlar.
olarak
ZrSiO oluturmasna
kullanlmaktadr.
Zirkon
ate
4

mukavemeti ok yksek olduundan, ok ince tlerek

kullanlmaktadr.
Eer
taneleri
ince
tlmemise
fritletirilerek bnye iine katlrlar. Ayrca baryum

SERAMK BOYALARININ TRLER

SIR ALTI BOYALARI

Sr
altnda
boyama
grevi
gren
renk
verici
oksitlerden elde edilen zel renklendiricilerdir.
Genelde 1100- 1200 C arasnda piirilirler.
Sr dekoru yapldktan sonra effaf srn piirim
scakl bu scakln altnda olmaldr aksi
takdirde boyada renk deiimleri grlr.

HAM SIR ST BOYALARI

Pimemi sr zerine dekor yapmak amacyla

verici
oksitlerden
elde
edilen
renklendiricilerdir.

renk
zel

Mayolika olarak adlandrlan bu boyalarn ieriini

alkalice zengin srlar oluturur.
Boyalar sr piirim scaklnda sr ile birlikte
erirler ve nemli miktarda srn iine gmlrler.
Sr ile boya ayn anda pier.

SERAMK BOYALARININ TRLER

PM SIR ST BOYALARI
Sr piirimi yaplm rn zerine dekor yapmak
amacyla kullanlr.
Dk scaklklarda erir. 650- 850 C arasnda
piirim scaklklarnda kullanlr.
ZELT BOYALARI
Seramik rn zerine renk veren metallerin tuzlarnn
renk ve doku zellikleri gstermesidir.
En ok kullanlan metal tuzlar; kobalt nitrat, demir
nitrat, mangan nitrat, nikel nitrat, altn klorid,
platin kloriddir.
zelti boyalarn iki tip kullanm ekli vardr.
Dekorlanm rnlerle birlikte ya dorudan saydam
bir srla piirilir ya da 750- 850 C arasnda n
piirim yapldktan sonra tekrar srlanarak
piirilir.

SIRLAMA TEKNKLER

Srlama mamule gre deiik teknikleri

uygulanarak
yaplr.
Belirleyici
kriterler mamulun geometrik yaps,
srlanacak
yzey
miktar
(yzeyin
tamam m yoksa bir ksm m) ve
bnyenin durumudur(ham veya pimi)
Uygulanan balca teknikler:

Daldrma ile srlama

Pskrtme ile srlama
Spray srlama
Perde aktma metodu ile srlama
Elektrostatik srlama

DALDIRMA METODU LE SIRLAMA

Pimi ve yzeyinin tamam srlanmas gereken

rnein;
sofra
eyalar
gibi
mamullere
uygulanr.
Genelde ince bir bnye tabakasna sahip bu
rnlerin ham olarak srlanmas pek verimli
olmamaktadr.
nk bnye nemli bir oranda
mukavemet
kaybna
urar.
Deformasyon
ve
atlamalar oluur.
Dzgn bir yzey elde edebilmek iin bnyenin
yeterli derecede ve yzeyin her tarafnda ayn
oranda su emebilmesi gerekir. Bu bakmdan
srn litre arlnn dk olmas istenir
(yaklak 1500 g/lt).

DALDIRMA METODU LE SIRLAMA

karlan
mamul
yere
paralel
bir
bir
ekilde
yzeydeki nemlilik
grnts kaybolana
kadar
dairesel

Srlama
yaplrken
bnye
bir
kazann ierisinde bulunan sra
daldrlr.
Bnyenin sr ierisinde kalma
sresi ne az ne de ok olmaldr.
Bu durum srn younluuna bal
olarak deiir (5- 15 sn).

DALDIRMA METODU LE SIRLAMA

DALDIRMA METODU LE SIRLAMA

DALDIRMA METODU LE SIRLAMA

DALDIRMA YNTEM
EDECEK OLURSAK;

LE

SIRLAMADA

Daldrma
ile
srlanm
mamulun
ayak
ksmlar
ileride
pime
esnasnda
tayc
refrakter
yardmc
malzemelere
yapmasn nlemek
amacyla temizlenir.

LEM

BASAMAKLARINI

TEKRAR

Biskvinin tozu alnr gerekli grlrse nemlendirilir.

Srn younluk ve litre arl llr.
Srlanmam ksmlar varsa (maa ya da elle tutulan
ksmlar) fra ile srlanr.
Rtu yaplr.
Frn
ierisinde
refrakter
malzemeye
temas
eden
yerlerin srlar mamul zerinden temizlenir

PSKRTME YNTEM LE SIRLAMA

Pskrtme yntemi ile srlama daha ok

yer karosu mamulleri retiminde direk
ham biskviye uygulanan bir tekniktir.

Bu
metodla
sr
yzeye kesikli ince
izgiler
eklinde
atlr.
izgilerin
birlemesi
ile
kesiksiz
bir
sr
tabakas oluur. Su
emme
kabiliyeti
dk olan ham bnye

PSKRTME YNTEM LE SIRLAMA

Srn litre arl
yzey oluumunu negatif
ynde etkilemeyecek
ekilde yksek tutulur
(yaklak 1600- 1650
g/l).srlamada dikkat
ile

Pskrtme yntemi
edilmesi gereken noktalar;

Pskrtme
yntemi
ile
dikkat edilmesi gereken

srlamada
noktalar;

AKITMA YNTEM LE SIRLAMA

Uygun
tekniklerle
oluturulan
bir
sr
filminin mamul yzeyine etki ettirilmesiyle,
srn srekli olarak beslenen bir haznenin
alt kesit aklndan veya dairesel bir
yzeyin orta merkezine yakn bir yerden
srekli bir film eklinde aktlmas sonucu
oluturulan bir srlama tekniidir.

Bu tekniin ana koulu mamulun dz

bir yzeye sahip olmas ve srlama
esnasnda hareket etmesidir.
Perde kalnlnn her noktada ayn
olmas, karo hareketinin titreimsiz
ve
sarsntsz
olmas,
sr
akkanlnn iyi ve srekli olmas
dzgn bir yzey elde edilebilmesi

AKITMA YNTEM LE SIRLAMA

Aktma yntemi kampana(solda) ve diskle srlama(sada) olmak

zere iki ekilde yaplr.
Diskle srlama metodunda dzgn bir sr yzeyi elde edebilmek
iin srn litre arlnn ~1500-1550 g/l olmas gerekir.
Kampana ile srlamada srn litre arl ~1700-1750 g/l
olmas istenir.

ELEKTROSTATK SIRLAMA

Srlamann
bir
elektrik
alan
altnda
gerekletirilmesi ilemidir.
Basnl hava yardmyla kabinin iine
pskrtlen sr tanecikleri alan iddeti
ynnde hareket ederek mamulun stne
yapr. Serbest halde pskrtlen taneler
her tarafa yayldndan sadece bir ksm
mamul
yzeyine
yapr.
Elektrostatik
srlamada
ise
sr
kayplar
genelde
dktr. Elde edilen sr kalnlklar
yzeyin her tarafnda ayndr.

FIRA VE BENZER MALZEMELERLE SIRLAMA

YNTEM

FIRA VE BENZER MALZEMELERLE SIRLAMA

YNTEM

Seramik mamullerindeki srlarda

balca u zellikler aranmaktadr.

Karmn istenilen sda geliip, cam fazn

oluturmas.
Sr ile bnye arasndaki kaynamann tam olmas.
Sr ile bnye arasndaki genleme katsaysnn
eit olmas.
Kimyasal, mekanik, optik zellikleri gerektii
kadar iyi olmaldr

te yukarda saylan bu zellikler her zaman sr

bnyesinde bir arada bulunmazlar ve bylece sr
bnyesinde istenmeyen hatalar meydana gelir. Sr
hatalar genellikle piirilmeden veya piirilme
esnasnda oluur.

PRME ESNASINDAK
DAVRANILAR

Piirme prosesi esnasndaki sr eriyerek

bir taraftan seramik bnye ile reaksiyona
girip ba oluturur bir taraftan da
yaylarak yzeyinin son ekline ular.
Bu davranlarn belireyen balca
zellikleri:
YZEY GERLM
VSKOZTE
ERME NTERVAL
Issal genleme seramik bnye ile uyumu
belirleyen en nemli parametredir.

Seramik bnye ve srn uyumu:

Sr Hatalar:

atlama
Sr atmas ve kavlama
Srlanmam yzeyler
Toplu ine ba ve kabarcklar
Muntazam olmayan renk dalm
Mat lekeler ve kkrt gazlar
Parlakln kaybolmas
Srn fazla akkan olmas
Sr yzeyindeki kabarck ve beyaz lekecikler
(ieksilenme)
Yumurta kabuu hatas
Siyah leke-siyah noktalama
Sr toplanmas-sr yrtlmas ve kopmas

ATLAMA

Sr genleme katsays biskvisinden byk

olursa, ara tabaka iyi olumaz ve srn
elastikiyeti
olmazsa
klcal
atlaklar
oluur. Bu durumda biskvinin genleme
katsaysnn artrlmas, ya da dengelemek
iin srn genleme katsaysn drmek,
elastikiyetini artrmak gerekmektedir.

Srn genleme katsays biskviden kk

olursa
sr
kopmalar
ve
dairesel
atlamalara
neden
olur.
Yzeyde
dolaysyla dzgnln ve przszln
kaybeder. Bu durumda biskvinin genleme
katsaysn drmeye alr.

Sir atmasi ve kavlama

Burada biskvinin gzeneklilik durumu ok nemli.

ok su emen bir biskvi kesinlikle sr atlana
neden olmaktadr. Ara tabakann iyi olmas sr
atlan bir dereceye kadar nler. Ara tabaka
oluumu, massenin tane byklne, poroziteye ve
pime zamanna baldr. Sr kavlamas;

amurdaki zl madde artrp, kuvars azaltlarak,

Bnyedeki
alarak,

Kuvars ince terek,

Feldspat orann artrarak giderilebilir.

kil

cevherini

kil

yerine

kaolinden

SIRLANMAMI YZEYLER

Kurumakta olan sr tabakasnn atlamasndan,

pierken de bu sr atlann geri ekilip
ayrlmasndan
srlanmam
yzeyler
meydana
gelir. Sr ayrlmasna sebep, kururken srn
fazla ekmesi, srn bnyeye uymamasdr. Baz
seramik mamullerinin tozlu, kirli, yal olmas
nedeni ile de srsz blgeler kalabilir. Kirli
yzeyler ara tabaka oluumunu engelleyip, srn
kusursuz olarak yzeye yapmasn engeller.

Srlar
gereinden
fazla
tldklerinde,
pimeden nceki darbeler sonucu bu hatalar
oluabilir. Yzey gerilimi, srn viskozitesi,
sr

bnye
uyumazl,
srn
kimyasal
bileimi, srda tane bykl, bnyenin yaps,
ekmesi, frn atmosferi, pime sresi ve ss
da bu sorunun sebeplerini oluturabilir.

TOPLU NEBAI VE
KABARCIKLAR

Bnyede suda znen maddeler mevcutsa, bunlar yzeyde

birikir, srla reaksiyona girer ve kan gazlar zamanla
toplu ine balar gibi kabarcklar oluur. Daha yksek
sda ve uzun sreli piirim yaplmasyla znen
maddeler, snn etkisiyle eriyen silikat bileikleri de
ok miktarda gaz ihtiva ederler. Gelien sr ne kadar
akcysa
gaz
k
o
kadar
rahat
olur.
Srn
viskozitesi ne kadar yksekse olgunlama derecesi o
kadar yksek olur. Yksek viskoziteye sahip olan srlar,
gaz k srasnda meydana gelen toplu ine hatalarn
kapatamazlar.
Viskozite
dk
olunca
sr
akkan
olacandan sr bu delikleri kapar.

Is ykselince viskozite der. Bylece hzl bir gaz

k olur. Sr fazla akkan olduu iin, bnye
zerinde duramaz ve dolaysyla sr bozulur. Bu hatalar
gazn,
frnn
cinsine,
frn
atmosferine,
srn
bileimine
bal
olarak
deiir.
Ayrca
pime
srasndaki
kimyasal
ayrmalarda
sr
yzeyinin
bozulmasna, delik ve renk deiiklii olmasna sebep
olur.

Muntazam olmayan renk

dalm

Sr
hazrlarken
renk
verici
oksitlerin iyi kartrlmamas,
renk verici oksitlerin iyice ince
tlmemi
olmas,
bu
sorunu
oluturabilir. Bu problem, iyi
dalm, ince tme ve fritleme
yolu ile nlenebilir.

MAT LEKELER VE KKRT

GAZLARI

Mat lekeler, gzenekli hamurlardan yaplm, kasetler

ierisinde piirilen rnlerde sk grlmektedir. Bunu
nlemek iin kasetler zel bir sva ile svanr yada
kasetlerin cams bir hamurdan yaplmas gerekir.

Kkrt
oksitler,
suya
eriyen
kkrt
tozlar
olarak
geerler.
Sra
ilave
edilen
slfatlarn
ssal
davranlar, sonucu da ortaya karlar.
Frn ortamnda varsa, erimekte olan srla reaksiyona
girerek CaSO4 ve dier slfatlar meydana getirir. Bylece
yksek scaklklarda ayrp gaz kabarcklar meydana
getirirken, sr matlatrp, sr yzeyinde atlaa neden
olabilirler.
Kristal suyun ayrmas srasnda kkrt sra geer.
Kristal suyun ayrmas, frn tam snmad nemli
atmosferde olursa, bozuk yakt ve hatal piirme artlar
mevcutsa kkrdn sra gemesi ok daha kolay olur. SO 2 ve
SO3'ler matlk, krklk, kk kabarcklar, rengin
kaybolmas gibi hatalara neden olur. Bu yzden sr
piiriminde nce redktif sonradan oksidif bir ortam
hazrlamak faydal olur.

DEKORLAMA:

Dekorlama rnn geometrik yapsna bal

olarak deiik ekillerde yaplr. rnn
geometrisi srlama tekniini ve piirme
scakln belirleyici bir faktrdr.
Dekor genelde direk sr tabakasnn
zerine yaplr. Sralt uygulamalar
azdr. Desen pimi sr yzeyine
yaplabildii gibi ham sr zerine de
uygulanabilir. Pimi sr yzeyine
yaplan dekor iin ikinci veya nc
piirim gerekebilir.

SIRDAK KONUMA GRE DEKOR

ETLER:

SIRALTI DEKOR
SIRST DEKOR
SIR DEKOR
SIRALTI DEKORDA desen ya direk biskvi zerine
ya da opak bir sr zerine yaplr. zerine
transparant sr atlr.
Porselen gibi yksek scaklklarda piirilen
rnlerin
dekorlanmasnda
sadece
snrl
sayda renk kullanm yaplr. nk scakla
bal olarak birok renk canlln yitirir
silik
bir
hal
alr.
Bu
nedenle
yksek
scaklklarda oksit boyalara gre daha stabil
olan PGMET boyalar kullanlr.

SIRDAK KONUMA GRE DEKOR

ETLER:

SIRST DEKORLARDA desen pimi sr stne ilenerek

dekor piirimi gerekletirilir. Dekor piirimi
dk scaklklarda yapldndan sralt dekorlarda
grlen renk seiminde bir snrlama szkonusu
deildir.
Hzl piirim teknolojilerinin gelitirilmesi ile
normalde 800- 900 derecelerde pien SIRST DEKORLAR
1200 derece dolaylarnda hzl piirme teknii ile
piirilebilmektedir. Bylece bir taraftan renklerin
bu scaklklarda olumsuz etkilenmemesi iin ksa
piirim sreleri uygulanabilirken dier taraftan da
desenin
bu
yksek
scaklklarda
olumsuz
etkilenmemesi
iin
ksa
piirim
sreleri
uygulanabilmektedir. Desen bu yksek scaklklarda
iyice yumuam sr iine girer bu ekilde sr iine
gmlen dekor d etkenlere kar korunur. Bu durum
SIR DEKOR olarak adlandrlr.