Rast i razvitak domaih ivotinja

Sva iva bia imaju sposobnost da rastu i razvijaju

se
Poznavanje njihovog rasta i razvitka je znaajno sa
stanovita boljeg iskoriavanja.
Rast i razvitak su rezultat uzajamnog delovanja
nasledne osnove genotipa i spoljanje sredine.
Poinju od momenta oplodnje jajne elije i traju pri
normalnoj ishrani i dranju sve dok se ne postigne
onaj telesni oblik koji je karakteristian za odreenu
vrstu, odnosno rasu.
razlikujemo: intrauterini i extrauterini rast i
razvitak.
 INTRAUTERINI RAST I RAZVITAK
Vrsta Duina bremenitosti
(dana)
DELI SE NA PERIODE:
1. Razvia jajne elije od Ovca 150
oplodnje do vezivanja za zid
Koza 150
materice (jagnje, tele 10-11
dana) Krava 285
2. Embrionalni bre promene
Kobila 334-336
(jagnje do 34, tele do 45 dana)
3. Razvoj fetusa do poroaja Krmaa 114-115
magarica 360
Duina trajanja intrauterinog
razvoja = trajanje bremenitosti Bivolica 335
Kuni 30
Embrionalni razvoj
 Extrauterini rast i razvitak
Od momenta raanja zavisi od mleka kolostruma
Porastom se smanjuje brzina rasta
Brzina porasta se meri svakih 3.6.9......meseci.
Vrsta ivotinja Trajanje porasta Prosena duina
Ranostasne rase Kasnostasne rase ivota
u godinama u godinama
Konj i magarac 5 5.5 30-50
Govee 4 5.5 20-30
Bivo 5 6 20-30
Svinja 2 3 20-30
Ovca i koza 3 3.5 10-15
Pas 2 2.5 10-15
Maka 1.5 2 9-10
ivina 1 2 20-30
 Na rast i razvitak utiu
1. Ishrana
2. Dranja
3. Hormoni endokrinih lezda (kastracija- zaustavlja)
Poremeaji
1. U toku intrauterinig
embrionalizam (bolest i loa ishrana majke)
2. Extrauterinog
infantilizam ishrana i poremeaj lezda
neotenija- smanjenje sposobnmosti reprodukcije ili njen izostanak
 KONSTITUCIJA
Pojam i definicija
Constitutio (lat. ) sklop ili sastav, u irem smislu sklop svih
telesnih, fiziolokih i psihikih osobina nekog organizma i
njegovo reagovanje na spoljanje uslove.
Procene konstitucije - znaaj za selekciju nasledna osobina
Procena u praksi se vri sledeim redosledom:
Graa i jaina kostura
Razvijenost i odnos izmeu pojedinih delova tela
Razvijenost miia i tetiva
Graa, debljina, elastinost i obraslost koe
Karakteristike dlake, vune perja
Razvijenost i jaina ronih tvorevina
Razvijenost i vimena i pol. Organa
Konstitucijeske greke
 Tipovi konstitucije
GRUBA
- NEHARMONINA GRAA TELA
- RELATIVNO KRUPNE I GRUBE KOSTI
- MIII SLABPO RAZVIJENI
- DEBELA, SLABO ELASTINA KOA, GRUBA DLAKA ILI RUNO
- TEKA GLAVA, VELIKI DEBELI I TEKI ROGOVI
- PAPCI I KOPITA VRST
- USKE GRUDI, NEDOVOLJNO DUBOKE, DUGE NOGE
- SLABO, NEPRAVILNO RAZVIJENO VIME
- VEOMA OTPORNE
-DOBRA ADAPTIBILNOST
- SKROMNA ISHRANA
- ODLIKA PRIMITIVNIH RASA, NEPOELJNA KOD PLEMENITIH
GRUBA
 SNANA, JAKA, TVRDA ILI VRSTA

- SNANO, ZBIJENO HARMONINO TELO

- DOBRO I PRAVILNO RAZVIJEN KOSTUR
- GLAVA SREDNJE VELIINE U SKLADU SA TELOM
- KOA SREDNJE DEBELA, I ELASTINA
- SREDNJA OBRASLOST DLAKOM I SREDNJE DUGOM
SREDNJE FINOM ILI FINOM VUNOM
- GRUDNI KO IROK, DUBOK
- LEA I SAPI IROKE
- PODJEDNAKO RAZVIJENI PREDNJI I ZADNJI DEO TELA
- PRILAGOENE USLOVIMA NASTANKA, OTPORNE ,
- DOBRO KORISTE HRANU,
- OBINO KOMBINOVANIH SVOJSTAVA
SNANA
 FINA
- PLEMENIT IZGLED
- SUPROTNO OD GRUBE KONSTITUCIJE
- POSLEDICA SELEKCIJE U JEDNOM PRAVCU: MLENOST,
PLODNOST KOD SVINJA, PROIZVODNJA JAJA, NAJFINIJA VUNA
-GLAVA, MALA, LAKA, PLEMENITA
- VRAT TANAK, DASKAST, SA TANKOM NABORANOM KOOM
- GRUDNI KO DUG, DUBOK, ALI RELATIVNO UZAN
- KOSTUR FINE GRAE
- TANKA I ELASTINA KOA
- IZRAENI ZGLOBOVI I TETIVE, SRAZMERNO RAZVIJENI
MIII, SJAJNA DLAKA, FINA VUNA

- PREFINJENA- POSLEDICA DUGOTREJNE I JEDNOSMERNE

SELEKCIJE OSETLJIVA NA BOLESTI KRAE BIVAJU U
PRIPLODU, MOE DA SE JAVI KOD SANSKIH KOZA, LEGHORNA,
ELEKTRORAL OVCA I LANDRASI
FINA
 LIMFATINA

- KARAKTERISTINO ZA RANOZRELE TOVNE RASE

- KRATKA, A U EONOM DELU IROKA GLAVA
- PLEMENITZ IZGLED
- KRATAK DEBEO VRAT
- FINI KOSTUR
- DOSTA FINOG MIINOG TKIVA PROETOG MAU
- TRUP ZDEPAST, VALJKAST
- NOGE KRATKE, RELATIVNO TANKE
- KOA DEBELA, SLABO ELASTINA (POTKONO TKIVO)
- KOPITA , PAPCI I ROGOVI NEDOVOLJNE VRSTINE
- TROME, SLABO POKRETLJIVE, FLEGMATINE
- MESO-MAST
LIMFATINA
 PRELAZNI TIPOVI KOSTITUCIJE
GRUBO-VRSTI (PODOLAC)
GRUBO LIMFATINI (GOVEDA ZA MESO I KONJI ZA TEKE RADOVE)
FINO VRSTI (KONJI ZA TRKE, ALPSKE RASE KOZA)
FINO LIMFATINI (ORTHORN, HEREFORD ABERDINANGUS)

OSTALE PODELE
RESPIRATORNI DIGESTIVAN
Procena konstitucije radi licenciranja ili kupovine grla jer je to metoda na bazi
koje moemo doneti veoma brzu odluku, uglavnom se trae konstitucijske
greke.
Konstitucijeke greke mogu biti:
1. Fizioloke,: smetnje u krvotoku, disanju, prometu materija, poremeaj u
koordinaciji rada lezda, izmena temperamenta, nedovoljan polni nagon,
privremena ili trajna impotencija
2. Morfoloke: tee: patuljsti ili orijaki rast, preran zavretak rasta, prejaka
opta prefinjenost kostiju, nedovoljno izrae polne karakteristike, skraenje
gornje vilice, usukane, uske i plitke grudi, slabo vezane lopatice, mekana i
ulegnuta lea, mekane kiice, slaba veza prljenova i zglobova, rahitis,
jaka depigmentacija koe, dlake, sluzokoe............lake: jae gomilanje
sala, dig nosni deo, slaba obraslost dlakom, duga lea,uski, dugi i slabo
miiavi bokovi, malo usukan trup, iljata karlica, izrazito tanka koa,
tanak rep, trom hod kod bikova.
3. Znaci slabljenja konstitucije: odlikuje se razliitim formama prefinjenosti:
suva, limfatina i patoloki gruba prefinjenost
4. Konstitucija i temperament: gruba , jaka ivahne, fina i limfatina -
flegmatine
 KONDICIJA
CONDITIO STANJE
U zootehnici trenutno stanje pripremeljenosti ivotinje za
odreenu upotrebu.
Razlikujemo:
1. Priplodnu- ishrana i veba
2. Izlobenu
3. Tovnu sposobnost pretvaranja hrane u telesnu masu
4. Radnu
5. Trkaku
6. Izgladnelu
Priplodna kondicija
Radna kondicija
Trkaka kondicija
Tovna kondicija
Loa kondicija
 EKSTERIJER
Spoljanji uzgled ivotinje, koji oitava:
- razvijenost tela,
- povezanost pojedinih delova tela
- obraslost tela dlakom, vunom, perjem
- i sve drugo to se na telu ivotinje vidi a moe se izmeriti ili
oceniti.
Praktina iskustva odgaivaa pokazala su da zdravlje,
otpornost, konstitucija, plodnost, proizvodnost i duina
iskoriavanja zavise od eksterijera.
Ocena je znaajna pri izboru grla za priplod, za dobijanje
drugih informacija potrebno je vreme.
 Procena eksterijera
Merenjem razvijenosti pojedinih delova tela pomou posebnog
pribora:
- litinov stap (2.17 i 1.5 m) visine (na pr. grebena, sredine
lea itd.
- estar- dimenzije glave, razmak rebara. Razmak sednjakih
kvrga, itd
- pantljika (2.5m) obimgrudi, cevanice,rogova, duina
rogova, uiju, repa itd.
- uglomer uglove koje zatvaraju pojedine kosti
- vaga telesna masa
Procena od oka
Fotografisanje ivotinja
 h
b n d f l
k
j

a c e g

ab- visina grebena, cd- visina lea, ef- visina krsta, gh- visina korena repa,
ij- kosa duina trupa, kl- duina karlice, mn- dubina grudi
 Vanije mere koje se uzimaju:
1. Visina grebena- pozadi papka- najvia taka grebena
2. Visina lea- od posloge-najvia taka poslednjeg grudnog
prljena
3. Visina krsta- podloga- najvia taka krsta
4. Visina korena repa- podloga-najvia taka repa
5. Visina sednjae podloga- najvia taka sednjake kvrge
6. Visina prednjih nogu od podloge do grudne kosti odmah
iza lakta
7. Duina trupa - koso ili horizintalno od prednje ivice
ramenjae do zadnje take sednjake kvrge
8. Duina grudi od prednje ivice ramenjae do zadnje ivice
poslednjeg grudnog prljena
Mere od 1-8 uzimaju se tapom ili pantljikom
9. Duina sapi 17. irina karlinog prohoda
10. Duina repa 18. Dubina grudi
11. Duina uiju 19. Obim grudi
12. irina grudi 20. Obim cevanice
13. irina grudi -spreda 21. Duina glave
14. irina kukova 22. irina ela
15. irina karlino butnih 23. Duina rogova
zglobova 24. Obim rogova
16. irina sednjakih kvrga 25. irina meuroja
 INDEKSI ocena razvijenosti, proporcije
Indeks formata- izduenost trupa odnos duine trupa i visine
grebena vei kod digestivnog tipa nego kod respiratornog,
Kod nedovoljno razvijenih ivotinja vei je ako postoji zastoj
u intrauterinom razvoju, manje u ekstrauterinom razvoju. Sa
uzrastom ivotinje indek se poveava.

duina trupa
Indeks formata = ------------------- X 100
visina grebena

Indeks grudi odnos irine grudnog koa iza lopatica i

dubine grudi vei kod tovnih, nego kod mlenih, odnosno
kod hladnokrvnih u odnosu na toplokrvne konje.
 Indeks dubine grudi odnos dubine grudi i visine grebena

Indeks zbijenosti trupa odnos obima grudi i duine trupa,

parametri iti kao i kod indeksa grudi.

Indeks masivnosti odnos obima grudi i visine grebena kod

konja hladnokrvni ao 130, engleski punokrvnjaci do 113.5.

Indeks telesne mase odnos telesne mase i visine grebena

Indeks pregraenosti - odnos visine krsta i visine grebena

ovaj indeksa pokazuje da li je rast u postembrionalnom
periodu bio normalan ili ne (visok indeks), jer je visina krsta
kod mladunadi vea od grebena, sa starou se razlika
smanjuje.
 Karlino grudni indeks iraina grudi iza lopatice i irina
karlice. Tovne rase vei indeks od ostalih rasa.

Indeks duine nogu visina grebena minus dubina grudi kroz

visina grebena pokazije relativnu vidsinu nogu.

Indeks koatosti obim cevanice i visine grebena- pokazuje

relativan razvoj kostura, veoma vaan za ivotinje koje se
koriste za rad ili trke.

Indeks irine ela najvea irina ela u odnosu sa duinom

glave indeks vei kod brahicernih goveda nego primigenih

Indeks iljatosti karlice- irina sednjakih kvrga prema irini

karlice u kukovima veoma vana kod izbora enskih grla za
priplod, poeljen to vei indeks.