FIZJOTERAPIA W CHOROBACH

UKŁADU ODDECHOWEGO U
DZIECI

Klinika Pediatrii, Kardiologii Prewencyjnej i

Immunologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu
Medycznego w Łodzi
REHABILITACJA W PEDIATRII
FIZJOTERAPIA

CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO

CHOROBY NARZĄDU RUCHU

CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO

 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI

• Mukowiscydoza
• Rozstrzenie oskrzeli
• Hemosyderoza płuc
• Sarkoidoza
• Gruźlica
• Wady wrodzone tchawicy,
oskrzeli i płuc
 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI
• Nawrotowe i przewlekłe
zapalenie oskrzeli
• Zapalenia płuc przebiegające z
nadmiernym zaleganiem
wydzieliny
• Astma oskrzelowa
• Zespół dyskinetycznych
rzęsek
• Choroby opłucnej
 Mukowiscydoza

• Choroba wrodzona, dziedziczona autosomalnie

recesywnie, 1:2500 urodzeń
• Przyczyna: mutacja genu CFTR na 7
chromosomie; w Polsce ponad 60% mutacji
stanowi mutacja 508; chorzy mają dwa
nieprawidłowe allele CFTR
• Zakłócenie transportu jonowego przez błony
komórkowe w gruczołach wewnątrzwydalniczych
• Powoduje to produkcję nieprawidłowego śluzu:
odwadnianie śluzu i wzrost jego lepkości
 Mukowiscydoza
• Objawy w układzie oddechowym: obturacja
oskrzeli i oskrzelików spowodowana lepkim
śluzem doprowadza do męczącego, uporczywego,
napadowego kaszlu
• Dochodzi do zastoju śluzu, czopowania dróg
oddechowych, zakażenia (S. aureus, H. influenzae,
P. aeruginosa) – przewlekłe ropne zapalenie
oskrzelików
• Proces przebiega z kolejnymi zaostrzeniami zmian
oskrzelowo-płucnych – dochodzi do
postępującego uszkodzenia układu oddechowego,
rozstrzeni oskrzeli, niewydolności oddechowej i
zgonu
 Mukowiscydoza
• Zmiany w przewodzie pokarmowym: 10%
noworodków ma niedrożnośc smółkową
spowodowaną zatkaniem dystalnego odcinka jelita
krętego przez lepką smółkę
• Upośledzenie drożności przewodów trzustkowych
prowadzące do zmian degeneracyjnych –
zwłóknienie torbielowate i do przewlekłej
niewydolności trzustki – zaburzenia trawienia i
wchłaniania, u 10% pacjentów cukrzyca
• Inne zmiany: 98% mężczyzn jest bezpłodnych
(zatkanie śluzem i zarośnięcie przewodów
najądrzy i nasieniowodów), gęsty śluz w szyjce
macicy utrudnia zapłodnienie
 Mukowiscydoza
Objawy:
• Przewlekły kaszel, głównie w godzinach
porannych z odkrztuszaniem śluzowej lub ropnej
wydzieliny
• Postępujące zaburzenie wydolności wysiłkowej
• Paznokcie zegarkowe, palce pałeczkowate, zmiana
wyglądu klatki piersiowej
• Przewlekły ropny katar, zmiany w zatokach
• Częste, wolne cuchnące, tłuszczowe stolce o dużej
objętości
• Niedobór wzrostu i masy ciała
 Mukowiscydoza
Diagnostyka:
• Oznaczenie stężenia chlorków w pocie
(jontoforeza pilokarpinowa)
• Diagnostyka molekularna
• Objawy sugerujące mukowiscydozę (choroba u
rodzeństwa, niedrożność smółkowa, zespół
upośledzonego wchłaniania, stolce tłuszczowe,
wypadanie odbytu, zakażenie oskrzeli P.
aureginosa, przewlekłe zapalenie zatok, wrodzony
brak nasieniowodów, polipy nosa, palce
pałeczkowate, nawracające powiększenia
ślinianek przyusznych, przewlekły kaszel...)
• Testy przesiewowe: immunoreaktywny
trypsynogen we krwi
 Mukowiscydoza
Leczenie:
• Przewlekła fizykoterapia klatki piersiowej
• Aerozoloterapia (leki rozszerzające
oskrzela, mukolityki, kortykosteroidy,
antybiotyki)
• Intensywna antybiotykoterapia
• Leczenie dietetyczne
• Suplementacja enzymów trzustkowych
• Suplementacja witamin
 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI

Celem jest:
• zmniejszenie nasilenia objawów choroby
• jak najdłuższe zachowanie prawidłowej
czynności płuc, wydolności fizycznej i
dobrego samopoczucia
• zapobieganie powikłaniom i następstwom
ostrych chorób płuc
 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI

Specyfika fizjoterapii oddechowej u

dzieci i młodzieży:
• kompleksowe podejście do chorego z
uwzględnieniem jego procesu
rozwojowego, kształtującej się postawy
ciała oraz charakterystyccznej dla tego
okresu rozwoju aktywności fizycznej
• długofalowe programy fizjoterapeutyczne
 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI

Charakterystycznym objawem większości chorób

układu oddechowego jest zwiększone
wydzielanie śluzu oskrzelowego
• powoduje to krótko lub długotrwałe zablokowanie
dróg oddechowych z możliwością utraty
powietrzności tkanki płucnej (niedodma),
zwężenia dróg oddechowych, stany zapalne i
włóknienie w tkance śródmiąższowej
• zaburzenia wentylacji
 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI
PRZEWLEKŁE CHOROBY OSKRZELI I PŁUC

EWAKUACJA ZALEGAJĄCEJ WYDZIELINY

ZABIEGI FIZJOTERAPEUTYCZNE

LECZNICZE ZAPOBIEGAJĄCE ZAOSTRZENIOM

 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI

ZABIEGI FIZJOTERAPEUTYCZNE

DRENAŻ GIMNASTYKA
OSKRZELI ODDECHOWA
 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI

OKLEPYWANIE

MASAŻ WIBRACYJNY
KLASYCZNY KLATKI PIERSIOWEJ
DRENAŻ
OSKRZELI WYWOŁYWANIE
ODRUCHU WYKRZTUŚNEGO

WSPOMAGANIE
WYDECHU
 DRENAŻ OSKRZELI

• Stosuje się gdy zawodzą fizjologiczne

mechanizmy usuwania wydzieliny z dróg
oddechowych: transport śluzowo-rzęskowy
i odruch kaszlowy
• Drenaż zastępuje upośledzone fizjologiczne
mechanizmy usuwania wydzieliny
 DRENAŻ OSKRZELI

• Zabiegi powinny być wykonywane

naprzemiennie, chory powinien być w
pozycji umożliwiającej przemieszczanie się
wydzieliny siłą ciężkości
• Różne pozycje drenażowe w zależności od
umiejscowienia zmian
• Oklepywanie i masaż wibracyjny pomaga
oderwać wydzielinę od ściany oskrzeli,
wspomaganie wydechu skłania do
wykrztuszenia plwociny
 DRENAŻ OSKRZELI

• Czas trwania zabiegu w każdym ułożeniu

drenażowym po 2-3 min, cały zabieg ok.15 min
1-3 razy dziennie, przed posiłkami i w ok. 30
min po podaniu leków mukolitycznych. U
niemowląt zabieg nawet do 30 min
• Drenaż u dzieci powinien mieć formę zabawy
• Przeciwskazaniem do drenażu ułożeniowego
mogą być niewydolność krążeniowo-
oddechowa, stan astmatyczny, choroba
refluksowa
Pozycje
drenażowe
stosowane
u niemowląt
 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI
TECHNIKA NATĘŻONEGO
WYDECHU

TECHNIKA AKTYWNEGO
CYKLU ODDECHOWEGO

DRENAŻ
DRENAŻ AUTOGENICZNY
OSKRZELI
METODY ALTERNATYWNE TECHNIKA DODATNIEGO
CIŚNIENIA WYDECHOWEGO
MASKA PEP
TECHNIKA ZMIENNEGO
CIŚNIENIA WYDECHOWEGO
 METODY DRENAŻOWE

• TECHNIKA • TECHNIKA
NATĘŻONEGO AKTYWNEGO
WYDECHU CYKLU
dla przesunięcia i ODDECHOWEGO:
wykrztuszenia oddychanie kontrolowane
nadmiaru wydzieliny – z aktywnością wszystkich
jeden lub dwa natężone mięśni oddechowych,
wydechy w połączeniu ekspansywne ćwiczenia
z oddychaniem torakalne i natężony
kontrolowanym (huff) wydech 15-30 min 2
pozycje drenażowe
Pozycje ułożeniowe
stosowane
w technice
aktywnego cyklu
oddechowego
 METODY DRENAŻOWE

• TRENING • TECHNIKA
AUTOGENICZNY DODATNIEGO
– oddychanie różnymi CIŚNIENIA
objetościami WYDECHOWEGO
powietrza – (maska PEP)
trzysekundowa pauza prowokowanie do
na szczycie każdego kaszlu i
wdechu – 2 x dz. po wykrztuszania
30 min wydzieliny – 2 x dz.
po 30 min
TECHNIKA
ZMIENNEGO
CIŚNIENIA
OSKRZELOWEGO
(FLUTTER)
– kilka razy w ciągu
dnia
TECHNIKI WSPOMAGAJĄCE DRENAŻ

Metoda oddychania kontaktowego

 TECHNIKI WSPOMAGAJĄCE DRENAŻ

Technika ułatwiająca oddychanie (skórna i mięśniowa)

TECHNIKI WSPOMAGAJĄCE DRENAŻ

Technika ułatwiająca oddychanie

(pozycja wiszącego brzucha)
 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI

ĆWICZENIA
ZWIĘKSZAJACE
RUCHOMOŚĆ KLP
GIMNASTYKA
ODDECHOWA
ĆWICZENIA
ZWIĘKSZAJACE
WENTYLACJĘ PŁUC
 GIMNASTYKA ODDECHOWA

• Dziecko powinno wdychać powietrze

nosem, a wydychać ustami
• Wydech powinien trwać trzykrotnie dłużej
od wdechu
• Pod koniec wydechu chory powinien
wykrztuszać
 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI

Fizjoterapia u niemowląt do 3 r.ż:

• Głównie techniki pasywne
• Techniki drenażowe – drenaż ułożeniowy,
zmodyfikowany drenaż ułożeniowy,
drenaż autogeniczny pasywny,
oddychanie kontaktowe itp..
• Pozycje i techniki ułatwiające oddychanie
 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI

Zasady długofalowych programów

fizjoterapeutycznych obejmują:
• Przyzwyczajenie dziecka do
systematycznego wykonywania zabiegów
fizjoterapeutycznych
• Jak najwcześniejsze wprowadzanie
czynnych form fizjoterapii
• Dążenie do usamodzielnienia się pacjenta
(nauka autodrenażu)
 FIZJOTERAPIA W
CHOROBACH UKŁADU
ODDECHOWEGO U DZIECI

Oprócz technik oczyszczania oskrzeli nowoczesna

fizjoterapia powinna obejmować:
• Trening wytrzymałościowy w celu utrzymania
prawidłowej wydolności fizycznej
• Ćwiczenia korekcyjne w celu utrzymania
prawidłowej postawy ciała
• Trening stymulujący mięśnie oddechowe w celu
zwiększenia ich wytrzymałości
 LITERATURA

• Dolecki W.: Rehabilitacja w chorobach

obturacyjnych dróg oddechowych. Terapia,
2003, 11(2), 39-42
• Zasady rehabilitacji pulmonologicznej w
wybranych stanach chorobowych.
Rehabilit.Med., 1999, 3 – numer specjalny
• Milanowski A. Choroby układu
oddechowego. Biblioteka Pediatry, PZWL
2000, 329-345.