KOŚCI CZASZKI

KOŚCI CZASZKI
Czaszka zbudowana jest z 28 różnych kości silnie połączonych ze sobą szwami. W pierwszych latach
życia linie te w niektórych miejscach nie są zrośnięte, tworząc wgłębienia zwane ciemiączkami.
Budowa kości czaszki jest typowa dla kości płaskich. Kości te są zbudowane z zewnętrznej blaszki,
wewnętrznej blaszki i kości gąbczastej.
W budowie czaszki człowieka wyróżniamy: mózgoczaszkę (chroni mózg), trzewioczaszkę (chroni
narządy zmysłów - wzrok, węch, smak)

Kościec głowy

Mózgoczaszka (górna i tylna część)

• Puszka kostna osłaniająca mózgowie

Trzewioczaszka (dolna i przednia część)

• Składa się z licznych kości otaczających początkowy odcinek dróg oddechowych i pokarmowych,
mieszczą się w niej narządy zmysłów, narząd żucia

Kości czaszki mózgowej

• Kość potyliczna
• Kość klinowa
• Kość czołowa
• Kość sitowa
• 2 kości ciemieniowe
• 2 kości skroniowe

Kości czaszki trzewnej

• 6 kości parzystych:
• szczęka
• Kość jarzmowa
• Kość podniebienna
• Kość nosowa
• Kość łzowa
• Małżowina nosowa dolna
• 2 kości nieparzyste
Żuchwa
Lemiesz
• kość gnykowa

Kość czołowa
Jest kością nieparzystą.
Składa się z 4 części:
• łuski czołowej – na łusce widoczne są guzy czołowe, poniżej których biegną łukowate wyniosłości –
łuki brwiowe, między nimi leży spłaszczone uwypuklenie – gładzizna, bocznie u dołu leży wyrostek
jarzmowy - łączący się z kością jarzmową.
• z 2 symetrycznych części oczodołowych tworzących sklepienie oczodołów, oddzielone sa od siebie
wcięciem sitowym, do którego wchodzi blaszka sitowa.
• nieparzystej kości nosowej
• We wnętrzu kości czołowej, za gładzizną i bocznie, znajdują się zatoki czołowe.

Kość ciemieniowa
2 kości ciemieniowe tworzą szczyt sklepienia czaszki.
Kość ciemieniowa ma kształt czworoboczny,
Posiada cztery brzegi i cztery kąty.
Brzeg strzałkowy – łączy się z odpowiednim brzegiem strony przeciwległej tworząc szew strzałkowy.
Leży przy nim otwór ciemieniowy.
Brzeg potyliczny –łączy się z łuską kości potylicznej szwem węgłowym
Brzeg czołowy- łączy się z łuską kości czołowej szwem wieńcowym
Brzeg łuskowy – łączy się z kością skroniową szwem łuskowym

Kość potyliczna
Składa się z :
Części podstawnej
Z parzystych części bocznych
Łuski kości potylicznej
Są one zgrupowane dokoła otworu wielkiego – łączącego jamę czaszki z kanałem kręgowym
Na stronie dolnej części bocznych znajdują się wyniosłości zwane kłykciami potylicznymi – za pomocą
których czaszka łączy się z kręgiem szczytowym.
Na wypukłej ku tyłowi łusce wznosi się guzowatość potyliczna zewnętrzna, od której biegną bocznie
łukowate kresy karkowe górne.
Od guzowatości do otworu wielkiego ciągnie się w linii środkowej grzebień potyliczny zewnętrzny, od
którego odchodzą łukowate kresy karkowe dolne.
Na powierzchni wewnętrznej łuski znajduje się guzowatość potyliczna wewnętrzna, od której
odchodzą bocznie bruzdy zatoki poprzecznej, a ku górze bruzda zatoki strzałkowej.

Kość klinowa
Kształtem przypomina motyla.
Część środkową kości tworzy trzon, od którego odchodzą trzy pary wyrostków:
skrzydła większe,
skrzydła mniejsze
i wyrostki skrzydłowate

Kość klinowa-trzon
Trzon kości klinowej zawiera wewnątrz dwie zatoki klinowe.
Łączą się one z jamą nosa.
Na górnej powierzchni trzonu zwróconej do jamy czaszki, znajduje się poprzecznie położona
rynienka zwana siodłem tureckim (w któtym spoczywa przysadka mózgowa)
Powierzchnia tylna grzbietu siodła przechodzi w górną powierzchnię podstawnej części kości
potylicznej tworząc pochyły stok.
Kość klinowa – skrzydła większe
• Na powierzchni mózgowej nasady skrzydła większego widoczny jest otwór okrągły, bardziej ku
tyłowi – otwór owalny i ku tyłowi i bocznie mały otwór kolcowy.
• Powierzchnia przednia skrzydła większego, w kształcie czworobocznej blaszki, wchodzi w skład
ściany bocznej oczodołu.

Kość klinowa – skrzydła mniejsze

• Od górno-przedniej części trzonu odchodzą skrzydła mniejsze, które biegą bocznie, stopniowo się
zwężając.
• Ich nasade przebija kanał wzrokowy dla nerwu wzrokowego.
• Pod skrzydłem mniejszym widać szczelinę oczodołową górną, łączącą jamę czaszki z oczodołem.

Kość klinowa – wyrostki skrzydłowate

• Wyrostek skrzydłowaty składa się z blaszek bocznej i przyśrodkowej. Na końcu blaszki
przyśrodkowej mieści się haczyk skrzydłowy.

Kość skroniowa
Wyróżniamy :
Łuskę skroniową
Część skalistą
Część bębenkową
Łuska skroniowa ściany bocznej wchodzi w skład czaszki mózgowej,
część skalista należy do podstawy czaszki
• Na granicy pomiędzy częścią bębenkową a łuską skroniową znajduje się otwór słuchowy
zewnętrzny, prowadzący do przewodu słuchowego zewnętrznego.
• Ku przodowi od otworu znajduje się wyrostek jarzmowy, łączący się z kością jarzmową i tworzą
wspólnie łuk jarzmowy.
• Pod podstawą wyrostka jarzmowego znajduje się dół żuchwowy dla utworzenia stawu z wyrostkiem
kłykciowym żuchwy.
• Na podstawie wyrostka jarzmowego leży guzek stawowy
 Część skalista ma kształt trójścienny.
 Na przedniej powierzchni znajduje się wgłębienie tzw. wycisk nerwu trójdzielnego.
 Na powierzchni tylnej widnieje otwór słuchowy wewnętrzny, który prowadzi do krótkiego kanału –
przewodu słuchowego wewnętrznego.
 Na dolnej dolnej powierzchni części skalistej widać otwór tworzący wejście do kanału tętnicy
szyjnej wewnętrznej.
 Podstawa części skalistej przechodzi w stożkowaty wyrostek sutkowy (zawiera on jamki – komórki
sutkowe wypełnione powietrzem i mające połączenie z jama bębenkową).
 Do przodu od wyrostka sutkowatego sterczy dość długi wyrostek rylcowaty. P
 Pomiędzy wyrostkami znajduje się otwór rylcowo-sutkowy.
We wnętrzu części skalistej leży jama bębenkowa i labirynt, w którym mieści się narząd słuchu i
równowagi.

Kość sitowa
• Ma kształt nieprawidłowego sześcianu.
• Jest wyłącznie pneumatyczna i lekka, ponieważ składa się z cienkich blaszek kostnych.
• Jej część górna – blaszka sitowa – umieszczona jest we wcięciu sitowym kości czołowej, stanowiąc
część górnej ściany nosowej.
• Na blaszce sitowej znajduje się wyrostek – grzebień koguci.
• Od blaszki sitowej odchodzi ku dołowi blaszka pionowa, wchodząca w skład przegrody nosa.
• Pod blaszką sitową leżą błędniki sitowe prawy i lewy, o kształcie wydłużonych sześcianów.
• Po stronie przyśrodkowej błędnika odchodzą do wnętrza jamy nosowej dwie blaszki kostne zwane
małżowiną nosową górną i małżowina nosową środkową. Przestrzeń leżąca pod małżowiną górną
nazywa się przewodem nosowym górnym, a pod małżowiną środkową – przewodem nosowym
środkowym.

Szczęka
Jest kością parzystą, biorącą udział w kształtowaniu przedniej powierzchni twarzy.
Posiada:
Trzon
4 wyrostki:
Czołowy
Jarzmowy
Zębodołowy
Podniebienny

Trzon szczęki
Zawiera dużą jamę - zatokę szczękową.
Przyśrodkowa powierzchnia członu stanowi ścianę jamy nosowej.
Na tej powierzchni znajduje się otwór – rozwór szczękowy, który prowadzi do zatoki szczękowej,
łącząc się z przewodem nosowym.
Górna powierzchnia trzonu tworzy dolną ścianę oczodołu.
Na jej tylnym brzegu rozpoczyna się bruzda podoczodołowa, przekształcająca się stopniowo w kanał
o tej samej nazwie., który otwiera się na przedniej powierzchni trzonu otworem podoczodołowym.
Poniżej niego znajduje się wgłębienie zwane dołem nadkłowym.
Tylna powierzchnia trzonu jest wypukła i tworzy guz szczeki.

Wyrostki szczęki
Wyrostek czołowy – biegnie ku górze i dochodzi do części nosowej kości czołowej. Brzeg boczny
tworzy grzebień łzowy przedni.
Wyrostek jarzmowy łączy się z kością jarzmową.
Wyrostek zębodołowy tworzy niejako przedłużenie trzonu szczęki ku dołowi. Na jego brzegu dolnym
widnieje 8 zębodołów, służących do osadzenia korzeni górnych zębów.
Wyrostek podniebienny odchodzi od powierzchni przyśrodkowej trzonu w miejscu jej przejścia w
wyrostek zębodołowy.
Wyrostki prawy i lewy łączą się ze sobą w linii środkowej tworząc przedni odcinek podniebienia
kostnego.

Żuchwa
 Jest jedyną ruchomą kością czaszki.
 Składa się z:
 Trzonu, od którego odchodzą
 2 zagięte ku górze symetryczne gałęzie żuchwy
Miejsce to określane jest jako kąt żuchwy.
 Ich końce współtworzą z kośćmi skroniowymi staw skroniowo-żuchwowy.
 Powierzchnię górną trzonu zajmuje wyrostek zębodołowy, który zawiera z każdej strony po osiem
zębodołów, porozdzielanych przegrodami międzyzębodołowymi.
Gałąź żuchwy rozdziela się na dwa wyrostki:
 dziobiasty z przodu
 i wyrostek kłykciowy z tyłu.
 Między nimi jest wcięcie żuchwy.
 Na powierzchni przedniej trzonu znajduje się wyniosła trójkątna guzowatość bródkowa.
 Z boku, poniżej drugiego zęba przedtrzonowego znajduje się otwór bródkowy

Kość podniebienna – kość parzysta składająca się z:

• blaszki poziomej i pionowej
• trzech wyrostków:
 piramidowego,
 oczodołowego
 klinowego.

Kość łzowa
Jest kością parzystą, stanowi cienką blaszkę kostną, mieszczącą się w przedniej części ściany
przyśrodkowej oczodołu, oddzielając go od oczodołu.
Łączy się od przodu z wyrostkiem czołowym szczęki, od góry z częścią oczodołową kości czołowej,
od tyłu z kością sitową, a od dołu ze szczęką.
Grzebień łzowy tylny ogranicza od tyłu pionowo biegnącą bruzdę łzową, która razem z podobną
bruzdą na wyrostku czołowym szczeki tworzy początek kanału nosowo-łzowego, prowadzącego z
oczodołu do jamy nosowej.

Kość nosowa
• Jest kością parzystą, ma kształt małej blaszki czworokątnej. Swym brzegiem dolnym bierze udział w
wytworzeniu przedniego odcinka sklepienia (ściany górnej) jamy nosowej.
• Łączy się bocznie z wyrostkiem czołowym szczęki, u góry z częścią nosową kości czołowej, brzeg
przyśrodkowy łączy się z kością strony przeciwnej.

Kość jarzmowa
Jest kością parzystą, o czworokątnym kształcie. Zajmuje boczną część twarzy.
Składa się z:
Trzonu
3 wyrostków:
Wyrostek szczękowy – łączy się ze szczęką
Wyrostek czołowy jest połączony od przodu z wyrostkiem jarzmowym kości czołowej, a od tyłu ze
skrzydłem wielkim kości klinowej
Wyrostek skroniowy wraz z wyrostkiem jarzmowym kości skroniowej twarzy łuk jarzmowy
Lemiesz
Jest kością nieparzystą w kształcie płaskiej, wydłużonej czworokątnej blaszki.
Tworzy część tylną przegrody nosa.
Brzeg przedni łączy się w górze z blaszką pionową kości sitowej,
brzeg górny – z trzonem kości klinowej,
a dolny dochodzi do grzebienia nosowego, znajdującego się na dolnej ścianie jamy nosowej.

Małżowina nosowa dolna

Jest kością parzystą. Ma kształt cienkiej podłużnej blaszki o wypukłej powierzchni przyśrodkowej.
Leży wewnątrz jamy nosowej.
Brzeg dolny małżowiny zwisa wolno.
Przestrzeń pomiędzy małżowiną dolną i dnem jamy nosowej stanowi przewód nosowy dolny.

Kość gnykowa
• Składa się z części środkowej – trzonu
• 2 par wyrostków zwanych rogami.
• Od trzonu ku tyłowi odchodzi para rogów większych połączonych z krtanią, a ku górze para rogów
mniejszych .
• Do obu rogów kości gnykowej przyczepiają się mięśnie gardła

Połączenia kości czaszki

Ciemiączka
 W miejscu zetknięcia się kilku kości dość długo utrzymuje się tkanka łączna, na skutek czego w tych
okolicach pozostają jedynie ściany błoniaste. Miejsca e nazywamy ciemiączkami. Są one położone
przy katach kości ciemieniowych.
Odróżniamy ciemiączka:
1. przednie – czołowe, największe o kształcie czworoboku, znajdujące się w miejscu zetknięcia się
parzystych kości czołowych u płodu i kości ciemieniowych.
2. tylne- potyliczne o kształcie trójkątnym w miejscu stykania się kości ciemieniowych i kości
potylicznej
3. przednio-boczne – klinowe, ograniczone przez kości: czołową, ciemieniową, skrzydło większe kości
klinowej i łuską kości skroniowej
4. Tylno-boczne – sutkowe ograniczone przez kość ciemieniową, skroniową i łuskę kości potylicznej
5. Tkanka kostna zamyka dopiero ciemiączko przednie w 2 roku życia, reszta zarasta zaraz po
urodzeniu.

W czaszce dorosłego człowieka kości połączone są nieruchomo za pomocą tzw. szwów. Są to

połączenia stałe kości. U noworodków i niemowląt na granicach zetknięcia się kości czaszki utrzymuje
się dość długo tkanka łączna, tworząc „wgłębienia” zwane ciemiączkami (1). Obecność ciemiączek i
nieskostniałych połączeń między kośćmi sklepienia czaszki umożliwia dopasowanie się kształtu
czaszki do kanału miednicy podczas porodu. Ciemiączka odpowiadają również za umożliwienie
powiększenia rozmiarów główki dziecka podczas jego rozwoju. Wyróżniamy ciemiączka: przednie,
tylne, klinowe i sutkowate Ulegają kostnieniu od trzeciego miesiąca do drugiego lub trzeciego roku
życia – najpóźniej zamyka się ciemiączko przednie