Lesson 4.

1
Komposisi di dalam sel
 Pengenalan
 Organisma hidup terdiri daripada unsur dan
sebatian kimia.
 Unsur
◦ terdiri daripada satu jenis atom
◦ tidak boleh diuraikan kepada bahan yang lebih
ringkas melalui tindak balas kimia.
◦ Paling banyak ialah:
 karbon (C),
 hidrogen (H),
 oksigen (O),
 nitrogen (N)
 Unsur-unsur surih diperlukan dalam kuantiti
yang amat sedikit oleh sesuatu organisma
Peratus pelbagai unsur dalam badan manusia

unsur unsur surih

lain, 3.7% , 0.9%

Karbon, 18.5%

hidrogen, 9.5%
Oksigen, 65%

nitrogen, 3.3%
SEBATIAN
 Sebatian organik
◦ mengandungi unsur karbon.
◦ Contoh: karbohidrat, protein, lipid,
dan asid nukleik.
 sebatian tak organik
◦ tidak mengandungi unsur karbon.
◦ yang terdiri daripada hidrogen dan
oksigen.
◦ Contoh: air dan garam mineral
 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Komposisi Kimia Sel

Terbina daripada satu atom

Tidak boleh diuraikan kepada
Unsur bahan yang lebih mudah

Komposisi Cth: Karbon (C), Oksigen (O),

Kimia Sel Hidrogen (H), Nitrogen (N).

Sebatian
kimia

Sebatian Sebatian
organik Bukan Organik

Mengandungi unsur karbon

Tiada
karbon

Karbohidrat Protein Lipid Asid nukleik Air

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Komposisi Kimia Sel

Kepentingan Sebatian Organik Dalam Sel

Membekalkan sumber tenaga utama.

Untuk membina dinding sel pada tumbuhan.

Karbohidrat
Sebagai makanan simpanan.

Membina rangka luaran serangga

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Komposisi Kimia Sel

Kepentingan Protein Dalam Sel

Untuk sintesis antibodi bagi mempertahankan badan

daripada penyakit.

Untuk memperbaiki dan menghasilkan sel baru.

Protein
Bertindak sebagai makanan simpanan.

Membentuk hemoglobin untuk mengangkut oksigen.

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Komposisi Kimia Sel

Kepentingan Lipid Dalam Sel

Sebagai hasil Menghasilkan jus

simpanan dalam hempedu untuk
bentuk tisu adipos. pencernaan lemak.

Lipid

Menghasilkan
Sebagai pelarut dwilapisan fosfolipid
vitamin A,D,E,K. membran plasma.

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Komposisi Kimia Sel

Kepentingan Asid Nukleik Dalam Sel

2 jenis asid nukleik:

• Asid deoksiribonukleik (DNA)
• Asid ribonukleik (RNA)
Asid Nukleik

Kepentingan asid nukleik dalam sel:

• Menyimpan maklumat genetik
• Mensintesis protein

Kumpulan fosfat

Bes bernitrogen
DNA

Gula pentosa
Struktur Unit Asas
ITeach – Biologi Tingkatan 4
 Komposisi sel: Asid nukleik
 Elemen: karbon, hidrogen, oksigen, nitrogen,
dan fosforus
 Monomer: nukleotida
 Nukleotida terdiri daripada:
pentosa, fosfat dan bes bernitrogen (bteks: 62)
 Fungsi: menyimpan dan menurunkan maklumat
genetik
 Jenis : - DNA (asid deoksiribonukleik)
- RNA (asid ribonukleik)
 Asid nukleik (DNA)
DNA
 2 benang
polinukleotida berpilin
membentuk heliks
ganda dua
 Ditemui dalam
nukleus, kloroplas dan
mitokondria
 Juzuk utama
kromosom utk mbtk
bahan genetik
 Asid nukleik (RNA)
 RNA
 Bebenang tunggal
polinukleotida
 Ditemui dalam sitoplasma
dan ribosom
 Berfungi untuk sintesis
protein
 makromolekul kompleks yang menyimpan
maklumat genetik dalam bentuk kod.
 Unit asas asid nukleik ialah nukleotida.
 Setiap nukleotida terdiri daripada bes
bernitrogen, gula pentosa (lima
karbon), dan kumpulan fosfat

asid nukleik
 dua jenis asid nukleik :
◦ asid deoksiribonukleik (DNA)
 terdiri daripada dua bebenang polinukleotida yang
berpilin membentuk heliks ganda dua
 dijumpai dalam nukleus.
 juga terdapat dalam kloroplas dan mitokondrion.
 mengandungi maklumat genetik yang diturunkan
daripada induk kepada anak.
◦ asid ribonukleik (RNA).
 terdiri daripada bebenang tunggal.
 terdapat dalam sitoplasma, ribosom, dan nukleus
 berperanan dalam menyalin maklumat yang
dibawa oleh DNA untuk mensintesis protein.
 juga merupakan bahan genetik bagi sesetengah
virus.
 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Komposisi Kimia Sel

Kepentingan Air Dalam Sel

Molekul berpolar yang mempunyai dua atom hidrogen dan satu atom
oksigen

Untuk memberi sokongan di dalam sel

tumbuhan.

Sebagai pelincir.

Bertindak sebagai medium pengangkutan.

Air
Bertindak sebagai medium untuk tindak
balas biokimia.

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Komposisi sel :air

 70% berat manusia merupakan air.

 Molekul air terdiri daripada unsur hidrogen dan
oksigen.
 Bersifat berpolar. Memiliki sifat dwikutub (cas +ve
pada H dan cas –ve pada O)
 Fungsi air dalam sel
 Pelarut –pelarut bagi sebatian ion/molekul berkutub
(NaCl).
 Medium tindakbalas bagi metabolisme sel.
 Pelincir –mukus memudahkan pergerakan makanan
dalam salur pencernaan.
 Pengangkutan –glukosa diangkut dalam plasma
darah.
 Mengawal suhu badan.
 Kesegahan –sokongan kepada tumbuhan herba.
 Menyejukkan sel –transpirasi iaitu menarik air dari
akar ke daun.
KEPENTINGAN SEBATIAN
ORGANIK DALAM SEL
Sebatian Element Fungsi
Kimia
C, H, O • Bekalkan tenaga
• sebagai tenaga simpanan
karbohidrat
• Membentuk struktur sokongan kpd
dinding sel
C, H, O • Menyimpan tenaga yang banyak
• Komponen membran plasma
(fosfolipid)
lipid
• Halang kehilangan air dlm tumbuhan
(lilin)
• Beri perlindungan fizikal kpd organ
dalaman
• Kekalkan suhu badan
KEPENTINGAN SEBATIAN
ORGANIK DALAM SEL
Sebatian Element Fungsi
Kimia
C, H, O, N, • Bina sel baru utk pertumbuhan dan
P, S. baiki tisu rosak
protein • Perlu utk sintesis enzim, antibodi
dan sesetengah hormon
• komponen membran plasma
• Membentuk hemoglobin dalam sel
darah merah

C, H, O, N, • Mengandungi maklumat genetik sel

Asid nukleik P • mensintesis protein secara terus
4.2 Memahami Karbohidrat

 ObjektifPembelajaran
◦ Menyatakan unsur dalam
karbohidrat
◦ Menyatakan jenis-jenis karbohidrat
◦ Menerangkan pembentukan dan
penguraian disakarida dan
polisakarida
 4.2 Karbohidrat
 mengandungi karbon, hidrogen, dan oksigen
dengan nisbah hidrogen :oksigen 2:1.

Karbohidrat

Monosakarida disakarida
(Gula ringkas) (gula kompleks)
Glukosa Maltosa
Fruktosa polisakarida Sukrosa
galaktosa kanji Laktosa
selulosa
Glikogen
Monosakarida
 monomer bagi karbohidrat
 adalah gula ringkas
 sumber tenaga utama untuk sel.
 Monosakarida perantai panjang
boleh bergabung dengan protein
dan lipid membentuk glikoprotein
dan glikolipid.
Apabila monosakarida dipanaskan dengan larutan Benedict, monosakarida
tersebut menurunkan larutan biru kuprum(ll) sulfat menjadi mendakan
merah bata kuprum(l) oksida
Jenis monosakarida
 Glukosa didapati dalam tumbuhan dan
buah-buahan seperti anggur.
 Fruktosa - terdapat dalam buah-buahan
manis dan madu
 Galaktosa - terdapat dalam susu

Ciri monosakarida
 Gula ringkas
 Gula penurun
 Manis
 Larut dalam air
 Boleh dihablurkan
Disakarida
 Terbentuk apabila 2 monosakarida
bergabung
 Melalui proses kondensasi
 Kondensasi : proses penyingkiran
molekul air
 Boleh diurai kembali kpd monosakarida
 Melalui proses hidrolisis
 Hidrolisis: proses penambahan molekul
air
Jenis disakarida

 maltosa – gula malt, gabungan dua

molekul glukosa
 sukrosa – gula tebu, gabungan molekul
fruktosa dgn glukosa
 laktosa – gula susu, gabungan molekul
glukosa dgn galaktosa
Disakarida
kondensasi
Glukosa + glukosa maltosa + air
hidrolisis
kondensasi
Glukosa + fruktosa sukrosa + air
hidrolisis
kondensasi
Glukosa + galaktosa laktosa + air
hidrolisis

 Maltosa dan laktosa adalah gula penurun manakala

sukrosa adalah gula bukan penurun
Polisakarida
 Terbentuk melalui kondensasi
banyak monosakarida membentuk
rantai molekul panjang
 Ciri Polisakarida
◦ tidak boleh larut dalam air kerana saiz
molekulnya besar.
◦ tidak manis
◦ tidak menghablur.
Jenis Polisakarida
 Kanji - karbohidrat simpanan utama
dalam tumbuhan
 Glikogen - karbohidrat simpanan utama
dalam haiwan dan kulat
 Selulosa - membina dinding sel
tumbuhan

Polisakarida boleh diuraikan kepada molekul-molekul

kecil melalui proses hidrolisis dengan penambahan asid
cair atau melalui tindak balas enzim
Polisakarida
4.3 Memahami Protein

Objektif Pembelajaran;
 Menyatakan unsur dalam protein
 Menyatakan pelbagai struktur protein
 Menerangkan pembentukan dan
penguraian dipeptida dan polipeptida
 Menerangkan maksud asid amino perlu
dan asid amino tak perlu
Protein
 terdiri daripada unsur-unsur karbon, hidrogen,
oksigen, dan nitrogen.
 Sesetengah protein mengandungi sulfur dan
fosforus
 Monomer : asid amino.
 Dipeptida terbentuk apabila dua molekul asid
amino dirangkai bersama oleh satu ikatan
peptida melalui kondensasi.
 Dipeptida boleh diuraikan kepada asid amino
melalui hidrolisis.
 Polipeptida terbentuk apabila lebih banyak asid
amino dirangkai bersama
 kondensasi
Asid amino + asid amino dipeptida + air
hidrolisis
Struktur-struktur Protein

Struktur primer

 Merupakan urutan
linear asid amino dalam
satu rantai polipeptida
 Protein berlainan
mempunyai urutan asid
amino yang berlainan.
 Urutan ini ditentukan
oleh kod genetik yang
dibawa oleh molekul DNA
dalam nukleus.
Struktur-struktur Protein
Struktur sekunder
 rantai polipeptida
yang berpintal
membentuk heliks-α
(lingkaran berpilin)
 atau polipeptida yang
berlipat menjadi
kepingan berlisu-β
(beberapa rantai
polipeptida yang
teregang secara
maksimum).
 Struktur- struktur
ditetapkan oleh ikatan
hidrogen
  Sutera ialah satu
 Protein rambut contoh protein
(keratin, ialah kepingan berlisu
satu contoh  Kepingan berlisu
protein dengan dibentuk apabila
struktur heliks. beberapa rantai
polipeptida
disusun secara
selari antara satu
sama lain dan
dilipat secara
memanjang.
Struktur-struktur Protein
Struktur tertier
 Merujuk kpd cara
struktur sekunder
(rantai heliks-a atau
kepingan berlisu-β )
yg berlipat
membentuk satu
protein globul yang
padat dan berbentuk
tiga dimensi
 Contoh : enzim,
hormon, antibodi,
dan protein plasma
Struktur-struktur Protein
Struktur kuartener
 merujuk kepada
kombinasi dua atau
lebih rantai polipeptida
tertier yang
membentuk satu
molekul protein yang
kompleks dan besar
 Contoh: hemoglobin
 Various protein structures

e.g.: hormone insulin

e.g.: hormone,
antibodies, enzyme

e.g.: hemoglobin
Jenis asid amino
 Terdapat 20 jenis asid amino dalam sel
hidup.
 Pelbagai jenis rantai polipeptida dapat
dibentuk daripada 20 jenis asid amino
 Asid amino dibahagikan kepada dua
kumpulan iaitu asid amino perlu &
asid amino tak perlu
◦ Asid amino perlu
 tidak dapat disintesis oleh badan kita
 diperoleh daripada pemakanan
 Terdapat 9 jenis asid amino perlu.
 Protein haiwan mengandungi semua asid
amino perlu
 dikenali sebagai protein kelas pertama.

◦ Asid amino tak perlu

 dapat disintesiskan oleh badan kita.
 dibentuk daripada asid amino yang lain.
 Terdapat 11 jenis asid amino tak perlu.
 Protein tumbuhan tidak mengandungi semua
asid amino perlu.
 dikenali sebagai protein kelas kedua.
Lipid
 Jenis-jenis lipid: lemak, minyak,
lilin, fosfolipid and steroid
 lemak dan minyak adalah
trigliserida
 Trigliserida adalah satu ester yg
terbentuk melalui kondensasi 1
molekul gliserol dan 3 molekul of
asid lemak
 Trigliserida boleh diuraikan
kepada asid lemak dan gliserol
melalui hidrolisis
 Kondensasi & hidrolisis
trigliserida

kondensasi

+ +3H2O
hidrolisis

Gliserol 3 molekul asid Trigliserida

lemak
Lemak & minyak
 Asid lemak terdiri drpd 1 rantai
hidrokarbon yg pjg.
 Asid lemak terbahagi kpd 2:
 Asid lemak tepu:
disebut lemak tepu (lemak
haiwan)
 Asid lemak tak tepu:
disebut lemak tak tepu (lemak
tumbuhan)
Lemak & minyak
 Lemak tepu
-tidak mempunyai ikatan ganda 2
antara atom karbon
-tidak boleh membentuk ikatan
kimia dgn atom H tambahan
-cth ; mentega (pepejal)
 Lemak tak tepu
-mempunyai ikatan ganda 2 antara
atom karbon
-atom karbon tidak terikat dlm
bilangan atom H yg max.
-cth ; minyak jagung (cecair)
lilin
 Merupakan molekul berantai panjang
yg menyebabkan lilin kalis air
 Dijumpai pada epidermis daun, buah
dan biji tumbuhan
 Menghalang kemasukan dan
penyejatan air
 Sebum dirembes oleh kelenjar minyak
kulit menjadikan kulit kita lembut
Fosfolipid and Steroid

 Fosfolipid merupakan komponen

membran plasma
 Steroids adalah sebatian organic
kompleks. Cth : kolesterol and
hormons seperti testosteron, estrogen
& progesteron
 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Terbina daripada protein.

Mempercepatkan kadar tindak balas kimia dan tidak

dimusnahkan pada akhir tindak balas.

Mempunyai tapak spesifik dipanggil tapak aktif.

Ciri-ciri Umum Enzim diperlukan dalam kuantiti yang kecil untuk

Enzim menghasilkan molekul substrat berkuantiti besar.

Kofaktor diperlukan untuk enzim berfungsi dengan baik.

Tindak balas berbalik:

Enzim
Substrat Hasil

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Penamaan Terbentuk dengan menambahkan frasa ‘ase’ pada nama

Enzim akhiran substrat enzim.

Contoh :

Substrat Enzim

Laktosa Laktase

Sukrosa Sukrase

Lipid Lipase

Pepsin, tripsin dan renin dinamakan sebelum

sistem penamaan enzim secara sistematik
diwujudkan.

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Enzim dihasilkan oleh protein yang disintesis

dalam sel.

Oleh itu, tapak sintesis enzim juga terletak di

ribosom.

DNA membawa maklumat untuk sintesis

enzim.
Tapak Sintesis
Enzim
Jujukan bes yang berbeza pada DNA
merupakan kod untuk menghasilkan protein
yang berbeza.

Utusan RNA akan menterjemah kod yang

diterima daripada DNA kepada satu jujukan
asid amino.

Acid amino akan digabungkan bersama

untuk membentuk enzim tertentu.

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Enzim Intrasel dan Luar Sel

Enzim Intrasel Enzim Luar Sel

Dihasilkan dan disimpan di Dihasilkan di dalam sel tetapi

dalam sel untuk kegunaan dirembes keluar dari sel untuk
sendiri. berfungsi di luar sel.

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Penghasilan Enzim Luar Sel

Protein
Protein disintesis di Diangkut Jalinan endoplasma dibungkus
Jasad Golgi
dalam ribosom melalui kasar di dalam
vesikel dan
dipindahkan
ke

Vesikel
Enzim rembesan Vesikel pengangkut
Ke luar sel Membran plasma
dibebaskan berpadu berpadu dengan
dengan jasad Golgi dan
membran protein diubah.
plasma

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Mekanisme Tindakan Enzim

Hipotesis Kunci dan Mangga

Mempunyai bentuk
khusus khas untuk substrat
substratnya

tapak aktif

Enzim Enzim-substrat

hasil

Enzim
ITeach – Biologi Tingkatan 4
 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Suhu Kepekatan substrat

Faktor Yang
Mempengaruhi
Aktiviti Enzim

pH Kepekatan enzim

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Faktor Yang Mempengaruhi Aktiviti

Enzim

Suhu

Kadar aktiviti enzim

Suhu optimum
Peningkatan suhu
menyebabkan lebih Kadar tindak balas enzim-
banyak perlanggaran pemangkin menurun
berlaku antara molekul disebabkan oleh
enzim dan substrat penyahaslian enzim.
Suhu(ºC)

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Faktor Yang Mempengaruhi Aktiviti

Enzim

pH

Kadar aktiviti enzim

pH optimum bagi
kebanyakan enzim di
pH optimum dalam sel manusia
bagi pepsin pH optimum
bagi tripsin

pH

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Faktor Yang Mempengaruhi Aktiviti

Enzim

Kepekatan
Substrat

Kadar tindak balas

Kepekatan substrat

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Faktor Yang Mempengaruhi Aktiviti

Enzim

Kepekatan
Enzim

Kadar tindak balas

Kepekatan enzim

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Enzim

Enzim biologi
• Digunakan di dalam sabun basuh.

Lipase
• Digunakan di dalam penyediaan keju.

Kegunaan Enzim

Protease
• Untuk melembutkan daging.

Amilase
• Menukar kanji kepada gula.

ITeach – Biologi Tingkatan 4

 Bab 4 Komposisi Kimia Sel

Kepentingan Komposisi Kimia Dalam Sel

Kepentingan Komposisi Kimia Dalam Sel

Bahan kimia Akibat kekurangan

Karbohidrat Respirasi tidak berlaku

Perkembangan mental dan fizikal

Protein
terganggu

Membran plasma tidak terbentuk

Lipid
dengan baik

Enzim Tiada tindak balas kimia pada sel

ITeach – Biologi Tingkatan 4