BAB 3 : PERGERAKAN BAHAN MERENTAS MEMBRAN PLASMA

Apakah bahan yang diperlukan

oleh sel hidup ?

O2 H2O Glukosa

Garam mineral Asid amino

Semua bahan ini perlu diangkut

daripada persekitaran melalui
membran plasma ke dalam sel.
1
BAB 3 : PERGERAKAN BAHAN MERENTAS MEMBRAN PLASMA

Mengapa bahan ini diperlukan

oleh sel hidup ?

O2 Untuk respirasi sel

H2O Untuk medium tindakbalas biokimia dalam sel

Glukosa Terlibat dalam penghasilan tenaga melalui

respirasi sel

Untuk penghasilan protein (enzim, hormon

Asid amino
& antibodi) 2
BAB 3 : PERGERAKAN BAHAN MERENTAS MEMBRAN PLASMA

Apakah bahan yang perlu

disingkirkan daripada sel ?

CO2 O2 H2O
(sel haiwan) ( dari sel tumbuhan )

Sisa bernitrogen

Semua bahan ini perlu disingkirkan

daripada sel melalui membran
plasma ke persekitaran.
3
BAB 3 : PERGERAKAN BAHAN MERENTAS MEMBRAN PLASMA

Mengapa bahan ini perlu

disingkirkan daripada sel ?

CO2 Bahan sisa daripada respirasi sel haiwan

( dari sel haiwan)

O2 Bahan sisa daripada proses fotosintesis

( dari sel tumbuhan ) sel tumbuhan

Osmoregulasi (pengosmokawalaturan)
H2O
air dalam sel

Sisa Bahan sisa daripada proses penguraian

bernitrogen protein yang berlebihan 4
STRUKTUR MEMBRAN PLASMA

Model Bendalir Mozek

(Dwilapisan fosfolipid)
5
 STRUKTUR MEMBRAN PLASMA

A Glikoprotein

Dwilapisan
fosfolipid

B
C D E
Fosfolipid
Protein Protein
Kolesterol
liang pembawa
6
 STRUKTUR MEMBRAN PLASMA

Komponen utama Fosfolipid & protein

Komponen lain Kolesterol, glikoprotein (karbohidrat)

Semi-permeable Kepala hidrofilik (allow

only certain molecules / ions
Tertarik to pass
kepada air
Ciri-ciri through it)
Ekor hidrofobik
Fobia kepada air
Fosfolipid
Membran separa telap / telap memilih
(Hanya membenarkan pergerakan
sesetengah molekul sahaja merentas
membran plasma)
7
 STRUKTUR MEMBRAN PLASMA

Mempunyai protein pengangkut

(Protein liang & protein pembawa)
Ciri-ciri
Dinamik & fleksibel
(komponen boleh bergerak bebas dalam
membran plasma)

8
PERGERAKAN BAHAN MERENTAS MEMBRAN PLASMA

Terdapat 2 jenis pengangkutan bahan

merentas membran plasma...

1 2
Pengangkutan Pengangkutan
Pasif Aktif

Resapan ringkas

Resapan berbantu

Osmosis
9
 1 PENGANGKUTAN PASIF

Definisi umum

Point 1 Pergerakan molekul / bahan

Point 2 dari kawasan berkepekatan tinggi ke kawasan
berkepekatan rendah
(menuruni kecerunan kepekatan)
Point 3 melalui membran plasma
Point 4 tanpa memerlukan tenaga

10
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Ringkas

Definisi

Point 1 Pergerakan molekul / bahan

Point 2 dari kawasan berkepekatan tinggi ke
kawasan berkepekatan rendah
(menuruni kecerunan kepekatan)
Point 3 melalui membran plasma tanpa
memerlukan tenaga
Point 4 sehingga keseimbangan dinamik tercapai

11
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Ringkas

Apakah bahan yang boleh meresap

merentasi membran plasma secara
resapan ringkas ?

Karbon
Air Oksigen dioksida
Asid Vitamin
Gliserol lemak A,D,E,K
Saiz molekul air, oksigen & karbon dioksida adalah
kecil.
Saiz molekul gliserol & asid lemak adalah besar
tetapi mempunyai komponen yang sama dengan
fosfolipid
Vitamin A,D,E,K adalah jenis vitamin larut lemak 12
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Ringkas

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A B
A
A
A A A

A
A
A A
A
A

A A A

A : kepekatan bahan yg tinggi, kepekatan air rendah

B : kepekatan bahan yg rendah, kepekatan air tinggi
13
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Ringkas

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A B
A
A
A A A

A
A
A A
A A

A A A

Bahan akan meresap dari kawasan A ke kawasan B

Molekul air meresap dari kawasan B ke kawasan A
14
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Ringkas

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A B
A
A A A A

A
A
A A
A
A
A
A A

Kepekatan bahan di kawasan A & B sama.

Keseimbangan dinamik tercapai
15
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Ringkas

Apakah contoh proses yang berlaku

dalam organisma hidup yang
melibatkan proses resapan ringkas ?

Pertukaran gas (O2 & CO2) melalui liang stoma pada daun
1 semasa proses fotosintesis

Proses penyejatan air melalui liang stoma pada daun

2 semasa proses transpirasi

Pertukaran gas (O2 & CO2) melalui membran plasma pada

3 organisma unisel

Pertukaran gas (O2 & CO2) antara alveolus & kapilari darah
4 semasa proses respirasi pada haiwan & manusia
16
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Berbantu

Definisi

Point 1 Pergerakan molekul / bahan

Point 2 dari kawasan berkepekatan tinggi ke
kawasan berkepekatan rendah
(menuruni kecerunan kepekatan)
Point 3 melalui membran plasma tanpa
memerlukan tenaga
Point 4 dengan bantuan protein pengangkut
(protein liang / protein pembawa)

17
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Berbantu

Apakah bahan yang boleh meresap

merentasi membran plasma secara
resapan berbantu ?

Melalui protien liang Melalui protien pembawa

Molekul kecil Molekul besar

bercas tidak bercas

Ion mineral Asid amino

Glukosa
Asid nukleik
18
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Berbantu

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A B
A
A A

A
A A
A
A
A
A

A : kawasan berkepekatan bahan yg rendah

B : kawasan berkepekatan bahan yg tinggi
19
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Berbantu

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A B
A
A A

A
A A
A
A
A
A

Bahan akan diangkut dari kawasan B ke kawasan A

melalui membran plasma dengan bantuan protein liang
20
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Berbantu

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A B
A
A A

A
A A
A
A
A
A

Kepekatan bahan di kawasan A & B sama.

21
1 PENGANGKUTAN PASIF Resapan Berbantu

Apakah contoh proses yang berlaku

dalam organisma hidup yang
melibatkan proses resapan berbantu ?

1 Penyerapan nutrien ke dalam kapilari darah pada vilus

22
1 PENGANGKUTAN PASIF Osmosis

Definisi

Point 1 Pergerakan molekul air

Point 2 dari kawasan berkepekatan tinggi ke
kawasan berkepekatan rendah
(menuruni kecerunan kepekatan)
Point 3 melalui membran plasma tanpa
memerlukan tenaga
Point 4 sehingga keseimbangan dinamik tercapai

23
1 PENGANGKUTAN PASIF Osmosis

Apakah bahan yang boleh meresap

merentasi membran plasma secara
osmosis ?

Air

Proses osmosis khusus melibatkan

peresapan molekul air.
Tetapi, molekul air juga boleh meresap
secara resapan ringkas.

24
1 PENGANGKUTAN PASIF Osmosis

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A
A B
A A
A A

A A
A A A
A
A
A
A A
A

A : kawasan berkepekatan air yg tinggi

B : kawasan berkepekatan air yg rendah
25
1 PENGANGKUTAN PASIF Osmosis

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A
A B
A A
A A

A A
A A A
A
A
A
A A
A

Molekul air akan meresap dari kawasan A ke kawasan B

melalui membran plasma
26
1 PENGANGKUTAN PASIF Osmosis

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A
A A B
A
A A

A A
A A
A A
A

A A A
A

Kepekatan air di kawasan A & B sama.

27
1 PENGANGKUTAN PASIF Osmosis

Apakah contoh proses yang berlaku

dalam organisma hidup yang
melibatkan proses osmosis ?

1 Proses kawalatur air (pengosmokawalaturan)

Peresapan air dari satu sel tumbuhan ke satu sel tumbuhan

2 yang lain

3 Pengambilan air oleh sel rambut akar

28
 2 PENGANGKUTAN AKTIF

Definisi

Point 1 Pergerakan bahan

Point 2 dari kawasan berkepekatan rendah ke
kawasan berkepekatan tinggi
(menentang kecerunan kepekatan)
Point 3 melalui membran plasma dengan bantuan
protein pengangkut
Point 4 dan memerlukan tenaga.

29
 2 PENGANGKUTAN AKTIF

Apakah bahan yang boleh meresap

merentasi membran plasma secara
pengangkutan aktif ?

Ion mineral

30
 2 PENGANGKUTAN AKTIF

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A B A
A
A
A
A A

A A
A
A A
A

A A
A A

A : kawasan berkepekatan bahan yg rendah

B : kawasan berkepakatan bahan yg tinggi
31
 2 PENGANGKUTAN AKTIF

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A B A
A
A
A
A A

A A
A
A A
A

A A
A A

Molekul bahan akan meresap dari kawasan A ke kawasan B

melalui membran plasma dengan bantuan protein pembawa
32
 2 PENGANGKUTAN AKTIF

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A A B A
A
A
A A ATP

A A
A
A A
A

A A
A A

Pergerakan bahan memerlukan tenaga (ATP)

33
 2 PENGANGKUTAN AKTIF

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A A B A
A
A
A A ATP

A A
A
A A
A

A A
A A

Dengan tenaga ATP, molekul bahan

dapat diangkut ke kawasan B.
34
 2 PENGANGKUTAN AKTIF

Contoh mekanisme pergerakan bahan

A A
B A
A
A A
A

A A
A
A A
A

A A A
A

Protein pembawa kembali ke bentuk asal

untuk mengangkut bahan.
35
 2 PENGANGKUTAN AKTIF

Apakah contoh proses yang berlaku

dalam organisma hidup yang
melibatkan pengangkutan aktif ?

1 Pengambilan ion mineral oleh sel rambut akar

Pengumpulan atau penyingkiran bahan oleh organisma yang

2 hidup di laut

36
 PERBANDINGAN ANTARA
PENGANGKUTAN PASIF & PENGANGKUTAN AKTIF

Pengangkutan Pengangkutan
Pasif Aktif

Persamaan

Kedua-dua proses melibatkan

pengangkutan bahan merentas membran plasma
Kedua-dua berlaku pada benda hidup

37
 PERBANDINGAN ANTARA
PENGANGKUTAN PASIF & PENGANGKUTAN AKTIF

Pengangkutan Pengangkutan
Pasif Aktif
Perbezaan

Menuruni Menentang
Kecerunan
kecerunan kecerunan
kepekatan
kepekatan kepekatan
Tidak memerlukan Keperluan Memerlukan
tenaga (ATP) tenaga tenaga (ATP)
Molekul kecil, Bahan yang Molekul ion
besar & ion mineral diangkut mineral sahaja
38
 LARUTAN HIPOTONIK, HIPERTONIK & ISOTONIK

Hipotonik Isotonik Hipertonik

Kepekatan air tinggi Kepekatan air sama Kepekatan air rendah

Kepekatan bahan rendah dgn kepekatan bahan Kepekatan bahan tinggi

39
KESAN LARUTAN HIPOTONIK, HIPERTONIK & ISOTONIK
TERHADAP SEL TUMBUHAN

Hipotonik Keadaan Kepekatan air tinggi

larutan Kepekatan bahan rendah

Keadaan Kepekatan air rendah

sap sel Kepekatan bahan tinggi

Apa yang Molekul air meresap masuk ke dalam

berlaku sap sel tumbuhan secara osmosis

Sel tumbuhan akan segah.

Kesan Saiz vakuol bertambah.
Sel tumbuhan mengalami plasmolisis.

Kesan
kepada
jalur
kangkung
40
KESAN LARUTAN HIPOTONIK, HIPERTONIK & ISOTONIK
TERHADAP SEL TUMBUHAN

Isotonik Keadaan Kepekatan air sama dengan

larutan kepekatan bahan

Keadaan Kepekatan air sama dengan

sap sel kepekatan bahan

Molekul air meresap masuk dan

Apa yang
keluar dari sap sel tumbuhan dengan
berlaku
seimbang secara osmosis

Kesan Tiada perubahan pada sel tumbuhan

Kesan
kepada
jalur
kangkung
41
KESAN LARUTAN HIPOTONIK, HIPERTONIK & ISOTONIK
TERHADAP SEL TUMBUHAN
Keadaan Kepekatan air rendah
Hipertonik larutan Kepekatan bahan tinggi

Keadaan Kepekatan air tinggi

sap sel Kepekatan bahan rendah

Apa yang Molekul air meresap keluar dari sap

berlaku sel tumbuhan dengan secara osmosis

Sel tumbuhan mengecut / flasid.

Saiz vakuol mengecil.
Kesan Membran plasma tertarik ke dalam dari
dinding sel.
Sel tumbuhan mengalami deplasmolisis.

Kesan
kepada
jalur
kangkung 42
KESAN LARUTAN HIPOTONIK, HIPERTONIK & ISOTONIK
TERHADAP SEL HAIWAN

Hipotonik Keadaan Kepekatan air tinggi

larutan Kepekatan bahan rendah

Keadaan Kepekatan air rendah

sap sel Kepekatan bahan tinggi

Apa yang Molekul air meresap masuk ke dalam

berlaku sap sel tumbuhan secara osmosis

Sel akan mengembang & meletus

Kesan kerana tiada dinding sel.
Sel mengalami hemolisis.

Hemolisis

43
KESAN LARUTAN HIPOTONIK, HIPERTONIK & ISOTONIK
TERHADAP SEL HAIWAN

Isotonik Keadaan Kepekatan air sama dengan

larutan kepekatan bahan

Keadaan Kepekatan air sama dengan

sap sel kepekatan bahan

Molekul air meresap masuk dan

Apa yang
keluar dari sel dengan seimbang
berlaku
secara osmosis

Kesan Tiada perubahan pada sel

44
KESAN LARUTAN HIPOTONIK, HIPERTONIK & ISOTONIK
TERHADAP SEL HAIWAN

Hipertonik Keadaan Kepekatan air rendah

larutan Kepekatan bahan tinggi

Keadaan Kepekatan air tinggi

sap sel Kepekatan bahan rendah

Apa yang Molekul air meresap keluar dari sel

berlaku secara osmosis

Sel akan mengecut.

Kesan
Sel mengalami krenasi.

Krenasi
45
 APLIKASI OSMOSIS DALAM KEHIDUPAN SEHARIAN

Hipertonik
Pengawetan Keadaan Kepekatan air rendah
larutan Kepekatan bahan tinggi
makanan
Keadaan Kepekatan air tinggi
sap sel Kepekatan bahan rendah

Apa yang Molekul air meresap keluar dari sap

Hirisan
berlaku sel secara osmosis
mangga

Sap sel kekurangan air

menyebabkan pertumbuhan
Kesan
mikroorganisma terbantut.
Makanan tahan lebih lama.
Makanan diawet
dengan menggunakan
larutan garam
atau gula pekat 46
 APLIKASI OSMOSIS DALAM KEHIDUPAN SEHARIAN

Hipertonik
Kelayuan Keadaan Kepekatan air rendah
air tanah Kepekatan bahan tinggi
tumbuhan
Keadaan
Kepekatan air tinggi
sap sel
Kepekatan bahan rendah
rambut akar

Apa yang Molekul air meresap keluar dari sap

berlaku sel rambut akar secara osmosis

Sel tumbuhan menjadi flasid.

Kesan Sel tumbuhan mengalami plasmolisis.
Tumbuhan menjadi layu, lalu mati.
Tumbuhan telah
diberikan baja yang
berlebihan
47