Kent Planlarının Nitelikleri ve İlkeleri

10. Hafta Ders İçeriğinin Başlıkları

• Genellik İlkesi
• Geniş Kapsamlılık İlkesi
• Uzun Süreli Olma İlkesi
• Zorunluluk İlkesi
• Nesnellik İlkesi
• Açıklık (Saydamlık) İlkesi
• Esneklik İlkesi
Genellik İlkesi
• Kent planları kentin gelecekteki gelişmesinin ana çizgileriyle
göstermelidir. Bu kapsamda ayrıntılar uygulama planlarına
bırakılmalıdır. Türkiye’de yürürlükteki İmar Yasası’na göre kent planları
Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planları olmak üzere ikiye
ayrılmaktadır. Bu ayrım doğrultusunda uygulamaya ilişkin ayrıntılar
Uygulama Planlarına bırakılmaktadır.
Geniş Kapsamlılık İlkesi ve Uzun Süreli Olma
İlkesi
• Geniş kapsamlılık ilkesi kent planlarının sadece kentin fiziksel
gelişmesini değil fakat aynı zamanda kent bütününün toplumsal ve
ekonomik sorunlarını kapsaması gerekliliğine ilişkindir.
• Uzun süreli olma ilkesi kent planlarıyla kentin gelişmesini denetim
almakla yetinmeyip kenti kentlilerin amaçlarına uygun olarak
yönlendirilmesine ilişkindir. Böyle bir yönlendirmenin başarılabilmesi
için kent planlarının uzun süreli hazırlanması gereksinimi
bulunmaktadır. Ancak zaman süreci içinde en uygun zaman aralığının
ne kadar olması gerektiğine yönelik olarak farklı yaklaşımlar söz
konusu olmuştur.
Zorunluluk İlkesi ve Nesnellik İlkesi
• Zorunluluk ilkesi kapsamında onaylanmış imar planlarının dışına
çıkılmaması gerekir. Onaylanmış imar planları herkes için uyulması
zorunlu olan belgelerdir. İmar planlarına taşınmaz sahipleri dışında,
kentte yaşayan diğer kesimler ve planı hazırlayan belediyelerin
kendileri ile merkezi yönetim de uymalıdır.
• Nesnellik ilkesi kent planlarının herkese eşit ve adaletli bir biçimde
uygulanması anlamını içerir. Böyle bir uygulamanın olabilmesi için
planın bu ilkeler ışığında hazırlanması gereklidir. Planların öznel bir
nitelik kazanmaması için plan belli kişi ve zümreleri diğerlerine karşı
koruyucu ve çıkarlarını gözetici olmamalıdır. Bu gibi durumların ortaya
çıktığı görülürse ilgili bireyler ve tüzel kişiler yargı yollarına
başvurabilmelidir. Nesnellik ancak bu şekilde korunabilir.
Açıklık (Saydamlık) İlkesi
• Eğer bir plan herkes tarafından uyulması zorunluluğu getirilmişse ki
ilkesel olarak öyle olmalıdır, bu durumda planların herkes tarafından
bilinmesi gerekir. Bu da kent planlarının açıklığı yoluyla sağlanabilir.
Teorik olarak kent planlarının açıklığı plan hazırlama aşamasında
halkın katkısını alarak sağlanabilir. Ayrıca onaylanıp kesinleşmiş bir
kent planının belediyelerde herkesin görebileceği yerlerde belli
sürelerle asarak sağlanabilir. Ayrıca İmar Yasası'nda imar planlarının
"aleni" olduğu belirtilmiştir. Bu aleniyeti(açıklığı) sağlamak ilgili
idarelerin görevidir.
Esneklik İlkesi
• İlkesel olarak kent planları yerel yönetim birimlerinin yetkili
organlarınca bir kez benimsendiğinde artık çok önemli nedenler
olmadıkça değiştirilmemelidir. Bu nedenle imar planlarında değişiklik
yapılması güç koşullara bağlanılması söz konusudur. Aksi halde plan
değişiklikleriyle planların yozlaştırılmasının önüne geçilemez. Ancak
hızlı bir toplumsal değişme ekseninde yer alan kentlerde değişim
planların da bu yeni koşullara uydurulması arayışını ortaya
çıkarmaktadır. Esneklik ilkesi imar planlarında bu kapsamda değişiklik
yapılmasını öngören bir ilkedir.