grafikler ve tablolar vb.
aracılılığıyla farklı derecelerde
2018 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETİM PROGRAMI
1. Dönem merkezli değil, tür merkezlidir.
2. Öğrencinin 4 dil becerisi geliştirilir. ( Okuma, Yazma,
Dinleme ve Konuşma)
● Öğretim programlarında yer alan “KÖK DEĞERLER”
şunlardır:
Adalet, dostluk, dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi,
sorumluluk, vatanseverlik, yardımseverlik.
Öğretim programının YETKİNLİKLERİ
1) Anadilde iletişim:
Gençleri hem sözlü hem de yazılı olarak yaratıcı bir şekilde
geliştirmeyi amaçlanır.
2) YABANCI DİLLERDE İLETİŞİM: Yabancı dillerde iletişim,
insanların farklı kültürde ve dilde birliktelik sağlamak için
yapılır. Bireyin sosyal ve kültürel gelişimi için dinleme,
konuşma, okuma ve yazma boyutları ile değerlendirilir.
3) MATEMATİKSEL YETKİNLİK VE BİLİM/TEKNOLOJİDE
TEMEL YETKİNLİKLER: Matematiksel yetkinlik, gençlerin
hayatında karşılaştıkları bir dizi problemleri, sayılar ve onun
dünyası ile düşünme ve çözme becerisi kurgulamadır. Sağlam
bir aritmetik beceri günlük hayatın sorunlarını çözmede en
büyük yardımcı olacaktır.
Matematiksel yetkinlik süreci, mantıksal ve uzamsal
düşünmeyi matematiğin sunum şekli olan formüller,
kullanma becerisi ve isteği uyandırılır. Bilim ve teknolojide
yetkinlik ise sorunları tespit etme bunlara neden-sonuç
ilişkisi ile ortaya koymak ve doğal dünyanın açıklanmasında
kullanılır.
4) DİJİTAL YETKİNLİK:
Günlük hayatta bilgi iletişim teknolojilerinin güvenli ve
dikkatli kullanımı esastır.
● 9. sınıflarda blog, e-posta bu yetkinlik çerçevesinde
verilmiştir.
● Öğrencilerin sosyal medya kullanımına dikkat çekmek bu
kullanımı sağlıklı ve güvenilir hale getirmenin yolları öğretilir.
5) ÖĞRENMEYİ ÖĞRENME:
En kısa zamanda en doğru öğrenme biçimlerini nasıl elde
edebilir? Sorusunun peşindedir öğretim programı. Birey
kendi öğrenme hızını, özelliklerini tanıması sağlanır. Bu
yetkinlik, bireyin var olan imkânları tanıyarak öğrenme
ihtiyaç ve süreçlerinin farkında olmasını ve başarılı bir
öğrenme eylemi için zorluklarla başa çıkma yeteneğini
kapsamaktadır.
● Bu yetkinliği elde eden gençler, önceki öğrenmelerle hayat
tecrübelerini kaynaştırmayı amaçlar.
6) SOSYAL VE VATANDAŞLIKLA İLGİLİ YETKİNLİKLER:
Bu yetkinlikler, değişen toplumun ve insanın çalışma
hayatında başarılı olmasını, gerektiğinde çatışmalarını
çözmesine yardımcı olunur.
● Vatandaşlık kuralları, demokratik ve aktif katılım
kararlılığına dayalı olarak medeni hayata tam olarak
katılmaları için eksiksiz bir şekilde bilgi donanımı ile yapılır.
7) İNİSİYATİF ALMA VE GİRİŞİMCİLİK:
Bireyin fikirlerini eyleme dönüştürme becerisini ortaya
koymak için risk almanın hedefler için ne kadar önemli
olduğunu belirten yetkinliktir.
● Günlük hayattaki çatışmaları bu girişimcilik ruhuyla
yapılmaya çalışılır. Toplumsal ve ticari etkinlikler de kişinin
bilgi ve becerilerini temel oluşturur.
8) KÜLTÜREL FARKINDALIK VE İFADE: ÖRNEK 2019 ÖABT SORUSU

Müzik, sahne sanatları, edebiyat ve görsel sanatların içinde
olup bunlardan ruhî ve psikolojik faydalanma bu yetkinliğin
amacıdır. Bunu için çeşitli kitle araçlarıyla deneyim ve
duygular yaratıcı bir şekilde kullanılır.
2018 Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı’nda
benimsenen ölçme ve değerlendirme yaklaşımının
hedeflerinden biri değildir?
A) Ölçme değerlendirme uygulamaları tüm bilenleri uyum
içinde olan kazanım ve süreç esaslı bir yapıdır.

ÖĞRETİM PROGRAMLARINDA ÖLÇME B) Ölçme ve değerlendirmelerde sadece bilişsel düzeyi ölçen

VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI değerlendirme süreci uygulanır.

C) Eğitimde ölçme ve değerlendirme uygulamaları eğitim

süreci boyunca yapılır.

D) Ölçme ve değerlendirme uygulamaları öğretmen ve

● Ölçme ve değerlendirme
uygulamalarının etkililiğini programdan beklenmez mutfakta
yer alan öğretmen ve eğitim uygulayıcılarından beklenir.
Ölçme ve değerlendirme ilkeleri
öğrencilerin aktif katılımıyla çok odaklı olmalıdır.
E) Öğretim programlarında ölçme ve değerlendirme bireysel
farklılıklara ilişkin hassasiyetler göz önünde bulundurularak
yapılandırılmalıdır.
CEVAP – B

1. Ölçme ve değerlendirme çalışmaları tüm bileşenlerle

uyumlu olmalıdır. Kazanım ve açıklamalar esas alınmalıdır.

2. Öğretim programı ve değerlendirme bize yol gösterir.

Kesin kurallarla bizi sınırlandırmaz. Bunu yaparken dünyada
geçerli olan teknik ve akademik standartlara uyulmalıdır.
3. Eğitimde ölçme ve değerlendirme çalışmaları bir süreçtir,
eğitimin bütününü kapsaması gerekir. Ölçme sonuçları tek
başına değil izlenen süreçlerle birlikte bütünlük içinde ele
alınır.
4. Bireysel farklılıklardan dolayı tek tip ölçme yöntem ve
tekniği ile ölçülüp değerlendirilmez.
5. Ölçme ve değerlendirme sadece bilişsel düzeyi ölçmez,
duyuşsal, psikomotor becerileri de ölçmelidir.
6. Çok odaklı ölçme değerlendirme esastır. Ölçme ve
değerlendirme uygulamaları öğretmen ve öğrencilerin aktif
katılımıyla gerçekleştirilir.
7. Bireylerin ölçme ve değerlendirmeye konu olan ilgi,
tutum, değer ve başarı gibi özellikleri zamanla değişebilir. Bu
sebeple söz konusu özellikleri tek bir zamanda ölçmek yerine
süreç içindeki değişimleri dikkate alan ölçümler kullanmak
esastır.
ÖĞRETİM PROGRAMININ
ÖZEL AMAÇLARI
Bu programla öğrencilerin;
● Edebiyatın doğasını, işlevini,
birey ve toplum için önemini kavramaları,
● Edebî metinler aracılığıyla Türkçenin inceliklerini, Türk
edebiyatının tarih içinde gösterdiği değişim ve gelişimi
tanımaları,
● Türk edebiyatına ait eserler aracılığıyla millî, manevi,
ahlaki, kültürel ve evrensel değerleri anlamaları,
● Dinleme, okuma, yazma ve konuşma stratejilerini doğru ve
uygun şekilde kullanarak etkili iletişimciler olmaları
● Metinler aracılığıyla okuduğunu anlama ve eleştirel okuma
becerilerini geliştirmeleri ve okuma alışkanlığı kazanmaları,
● Çeşitli kaynaklardan elde ettikleri bilgileri, soruları
cevaplamak, çözüm önerileri üretmek, bulgularını paylaşmak
vb. amaçlar için analiz etmeleri ve değerlendirmeleri
amaçlanmaktadır.

Öğretim programları bireysel farklılıklara ilişkin

hassasiyetler göz önünde bulundurularak
yapılandırılmıştır. Çocukların okuma, dinleme,
yazma ve konuşma becerilerini ölçerek değerlendirme
yapılır.
 2018 Türk Dili ve Edebiyatı Dersi ÖĞRETİM PROGRAMININ
Öğretim Programı’nın Özel Amaçları UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK
formülü: HUSUSLAR

■ Edebiyat – toplum ilişkisi kavrama

■ Edebi metinle Türkçenin ve edebiyatımızın gelişimi ve 1. Programda okuma metinleri, anlamak

değişimini takip etme ve değerlendirmek esastır.

■ Türk edebiyatına ait eserleri oku millî, manevi, ahlaki, 2. Metinlerin edebiyat geleneği içindeki yerini belirlemek
kültürel ve evrensel değerleri kazan üzere edebiyat tarihinden yararlanılmalıdır.

■ Edebî metinler aracılığıyla Dinleme, okuma, yazma ve 3. Programda her türün içinde edebiyat geleneğinin
konuşma becerilerini kazandırma yansıtılması amaçlanmıştır.

■ Okuduğunu anlama, eleştirme becerisi ve okuma 4. Öğretim programında dil bilincinin geliştirilmesi ve dört dil
alışkanlığı kazandırmak becerisi geliştirilir.

■ Edebi metinleri analiz etme ve değerlendirme özelliği 5. 2018 Öğretim Programında zümre öğretmenlerince
kazanma “Ünite, Konu ve İçerikler” tablosu dikkate alınarak
belirlenecek kitapların okutulması ve tartışılması esastır.
Bununla birlikte farklı türde yazılmış kitap okumalar esas
alınır. Her öğrencinin her türden en az kitap okuması
ALANA ÖZGÜ BECERİLER
amaçlanır.
Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim
5. Türk Dili ve Edebiyatı derslerinde dil bilgisi çalışmaları,
Programı ile dört temel dil becerisinin
öğrencilerin temel eğitimden edindikleri bilgilerden
yanı sıra öğrencilere kazandırılması
hareketle ünitelerdeki ilgili metinler üzerinde yaptırılacaktır.
hedeflenen yeterlilik ve beceriler,
Dil bilgisinde konu anlatımı yapılmayacak. Gerekirse
aşağıdadır:
hatırlatma amaçlı kısa açıklamalar yapılabilir.
- Bilgi Okuryazarlığı
6. Konuşma ve dinleme uygulamaları aşamalı biçimde
- Eleştirel düşünme gerçekleştirilir. Her ünitenin başında, yapılacak sözlü iletişim
çalışmaları planlanır, her öğrencinin bir dönemde en az bir
- Görsel Okuryazarlık sözlü iletişim uygulamasına katılması sağlanmalıdır.
- İletişim ve İş birliği Ünitelerdeki sözlü iletişim tür ve tekniklerine dair tanıtıcı
bilgiler verilmeli, gerekli görüldüğünde konuyla ilgili örnek
- Medya okuryazarlığı video ve uygulamalardan yararlanılarak öğrencilerin
konuşma ve dinleme tekniklerini kavramaları sağlanmalıdır.
- Yaratıcı düşünme
7. Ders işleniş sürecinde kelime veya kelime gruplarının
doğru telaffuzuna (diksiyon çalışması) yönelik çalışmalara
ÖRNEK 2019 ÖABT SORUSU yer verilmelidir.

2018 Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı’nda
öğrencilere alana özgü beceriler de kazandırılmak istenir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi yeterlilik ve beceriler
arasında yer almaz?
A) Medya okuryazarlık
B) Yaratıcı düşünme
8. Dersin işlenişinde ve uygulamalarda görsel iletişim
araçlarına yer verilmeli; slayt, bilgisayar, televizyon,
etkileşimli tahta, Genel Ağ, EBA uygulamaları vb. etkin olarak
kullanılmalıdır.
9. Kazanımlarla ilgili belgesel ve film gibi materyallerden
yararlanılmalıdır. Müfredat ve Millî Eğitim Bakanlığı
kurallarına ve güvenlik tedbirlerine uyan filmler seçilmelidir.

C) İletişim ve iş birliği

D) İnisiyatif alma ve girişimcilik

E) Eleştirel düşünme
CEVAP – D
 kullanımların, yazarın tercihi veya döneme özgü olduğu
hususu belirtilmelidir. Düzeltmeye gidilmez.

• Öğretim materyali/ders kitabı öğretim

programında ifade edilen kazanımların
tümünü karşılayacak şekilde
tasarlanmalıdır.

• Kitaplardaki metinleri anlamak, çözümlemek ve eleştirel 1. HAZIRLIK: Bu aşamada, işlenecek

metne dikkat çekmek ve okuma
bakışla değerlendirebilmek için öğrenciler metin türü,
çalışmalarıyla ulaşılacak bilgi ve
yazarlar, şairler, edebî dönemler, akımlar, kavramlar vb.
becerilere yönelik olarak öğrencilerde bir
hakkında bazı temel bilgilere ihtiyaç duymaktadırlar. Bu
beklenti ve merak oluşturmak amacıyla
bilgiler metnin işlenişini destekleyecek şekilde ders
kısa bir çalışma planlanır ve uygulanır.
kitaplarında doğrudan verilmelidir.
● Amaç öğrenciyi konuya hazırlamaktır.
• Ders kitaplarında yazma çalışmaları için ünitelerde verilen
etkinlik ve açıklamalar doğrultusunda tür ve tekniklere
yönelik bilgiler ve örnekler verilir, daha sonra yazma
2. METİN: "Ünite, Süre ve İçerikleri" başlıklı tabloda verilen
çalışmalarının nasıl yürütüleceği açıklanır. Öğrencilerin kendi
esaslara göre seçilen metinlere yer verilir.
yazılarını kitap üzerine değil, defterlerine veya bağımsız
kâğıtlara yazmaları istenir.

• Sözlü iletişim kazanımları, dinleme ve konuşma çalışmaları
içerisinde birbirini tamamlayacak şekilde uygulanır.
• Her kitabın sonunda kitap içerisinde geçen edebiyat
terimlerinden oluşan bir sözlük yer almalıdır.
3. METİNDE GEÇEN BAZI KELİME VE KELİME GRUPLARI:
Metinde öğrencilerin cümlenin bağlamından hareketle
tahmin edemeyeceği kelimeler metinden sonra verilir. Ancak
bu amaca yönelik tasarlanan etkinlikte kullanılan kelimeler
kitap sonundaki sözlükte yer almaz.

• Ders kitabına seçilen metinler, temaya uygun görsel

unsurlarla desteklenmelidir. Ancak bu durum her metin için
4. METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR: Bu bölümde metin
zorunlu değildir.
ve metnin türü ile ilgili temel bilgiler metne atıflar yapılarak
• Metinde öğrencilerin bilemeyeceği kelimelerin anlamları açıklanır.
metinden sonra verilmelidir.

• Her ünitenin sonunda, o ünitede kazandırılması amaçlanan 5. METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME:

bilgi ve becerileri değerlendirmeye yönelik olarak "Ünite Bu bölümde kazanımlar çerçevesinde metne yönelik soru ve
Değerlendirme Çalışmaları"na yer verilir. Sorular ünitede etkinliklere yer verilir. Bu bölümde gerektiğinde kısa,
işlenen konuları kapsar nitelikte olmalıdır. Metni kapsayan açıklayıcı bilgilere yer verilebilir.
sorular çözülmelidir.

• Metin türleri, nazım şekilleri ve türleriyle ilgili açıklamalara

6. YAZARIN/ŞAİRİN BİYOGRAFİSİ: Metin yazarının kısa
(yapısal özelliklere ve içeriğe) o türün ilk işleneceği yerde
biyografisi ve önemli eserlerine yer verilir. Çeviri metinlerde
yer verilir. Sona bırakılmaz.
çevirmenin biyografisine yer verilmez.
• Kitaba tamamı veya bir kısmı alınan eserlerin yazarı ve
alındığı kaynak, metnin altında belirtilmeli, yararlanılan
kaynakların listesi kitabın sonunda verilmelidir. Metinler 7. DİL BİLGİSİ: "Ünite Süre ve İçerikleri" başlıklı tabloda
öncelikli olarak birincil kaynaklardan alınmalı, yazım ve belirtilen dil bilgisi konuları işlenen metin veya metnin uygun
noktalama açısından alıntı metinlerin aslına sadık bölümü/bölümleri üzerinde gösterilir, konu anlatımına
kalınmalıdır. Metindeki imla ve yazım kurallarına girilmez.
dokunulmayacak.

• Seçilen metinlerdeki dizgiden kaynaklı yazım ve noktalama

8. YAZMA: Yazma çalışmaları "Yazma Tür ve Tekniklerini
hataları düzeltilmelidir. Seçilen metinlerdeki standart dışı
Tanıma" ve "Uygulama" şeklinde iki aşamada gerçekleştirilir.
Yazma çalışmalarında her kazanım için ayrı etkinliklerin
yapılması yerine, ünitelerde verilen açıklamalar
doğrultusunda her öğrencinin metin üretmesine yönelik
çalışmalar yapılır. Yazma çalışmaları her metinden sonra
yapılmaz, her ünitede bir kez yapılır. Bu çalışmalar "Ünite
Süre ve İçerikleri" başlıklı tabloda belirtilen hususlara dikkat
edilerek gerçekleştirilir. Ünitede ele alınan türle ilgili yazma
çalışmalarının dışında, incelenen metinlerden edinilen
düşünce ve izlenimleri konu alan farklı türlerde yazma
çalışmaları yaptırılabilir.
9. SÖZLÜ İLETİŞİM: Sözlü iletişim çalışmaları "Sözlü iletişim
Tür ve Tekniklerini Tanıma" ve "Uygulama" şeklinde iki
aşamada gerçekleştirilir. Sözlü iletişim çalışmaları her
metinden sonra yapılmaz, "Ünite Süre ve İçerikleri" başlıklı
tabloda belirtilen yerlerde yapılır.
10. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI:
Her ünitenin sonunda o ünitede kazandırılması amaçlanan
bilgi ve becerileri değerlendirmeye yönelik olarak "Ünite
Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları"na yer verilir. Sorular
ünitede işlenen konuları kapsar nitelikte olmalıdır.
• Metinler, "Türk Millî Eğitiminin
Genel Amaçları ve Temel
İlkeleri”ne uygun olmalıdır
• Metinlerde Türk milletinin
bölünmez bütünlüğüne; millî,
manevi, kültürel ve ahlaki değerlerine aykırı unsurlar yer
almamalıdır.
• Metinlerde toplumu ayrıştırıcı, bölücü, siyasi ve ideolojik
ifadelere yer verilmemelidir.
• Metinler, dersin amaç ve kazanımlarını gerçekleştirecek
özelliklere sahip olmalıdır.
• Metinler, öğrencilerin sınıf düzeylerine ve yaş seviyelerine
uygun olmalıdır.
• Metinler, öğrencilerin ruh dünyalarını olumsuz yönde
etkileyecek nitelikte olmamalıdır.
• Metinler dil, anlatım ve içerik açısından yazıldığı dönem ve
anlayışın karakteristik özelliklerini yansıtan seçkin eserlerden
alınmalıdır.
• Dünya edebiyatından seçilen metinler nitelikli çevirilerden
alınmalıdır.
• Seçilen metinler, öğrencilerin duygu, düşünce ve hayal
dünyalarını zenginleştirecek olmalıdır.
• Bir sınıfa ait ders kitabında kullanılan bir metin, aynı
yayınevinin başka bir sınıfa ait kitabında kullanılmamalıdır.
• Bir sınıfta aynı sanatçıdan, farklı türlerde olmak
koşuluyla, en fazla iki metin alınabilir.
• ”Giriş” ünitesinde belirtilen metinlerin yanı sıra gazete
haberi, dilekçe, tutanak ve öz geçmiş gibi türlerde özgün
metinlerin yanı sıra ders kitabının yazarı/yazarları
tarafından üretilen metinler de kullanılabilir. Bu durumlar
dışında ders kitabı yazarları tarafından yazılan metinlere yer
verilmez.
• Türkçenin tarihî değişim ve gelişimini öğrencilerin daha iyi
anlamalarını sağlamak amacıyla İslamiyet öncesi Türk
edebiyatından seçilen metinlerin bir kısmı hem asıllarına
uygun dil ve söyleyişiyle hem de günümüz Türkçesiyle
verilmelidir.
• Divan edebiyatından seçilen metinler, dil yönüyle daha
sade olan örneklerden tercih edilmelidir. Metnin günümüz
Türkçesine çevrilmiş şekli verilmemelidir. Ayrıca şiirin
yazıldığı aruz ölçüsünün kalıpları metnin altına yazılmalıdır.
• Metnin tamamının alınamayacağı durumlarda, alınmayan
kısımların özeti verilmelidir. Metinden cümle veya paragraf
düzeyinde yapılan çıkarmalar yay ayraç içinde üç nokta
işareti ile gösterilir.
• Kitaba alınan metinlerin uzunluğu konusunda öğretim
programındaki ders işleme süreci ve ünitelerde planlanan
ders saati dikkate alınmalıdır.
• Metinler seçilirken veya oluşturulurken öğrencilere
aktarılması hedeflenen değerlere göre metin belirlenmesi
beklenmemektedir. Programda belirtilen değerlerin tamamı
için öğrencilerde farkındalık oluşturmaya yönelik soru ve
çalışmalara en az bir defa yer verilir.
• Türk dünyası edebiyatlarından örnek metinlere yer
verilmelidir. (Özellikler 11.ve 12. sınıflarda)
 5. Şiirdeki mazmun, imge ve edebî sanatları belirleyerek
KAZANIM KAZANIM SAYISI bunların anlama katkısını değerlendirir.
A) OKUMA (METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME)
1.Şiir 13 a. 9. sınıfta şiirde öne çıkan, dikkat çeken ve/veya yaygın
2.Öyküleyici (Anlatmaya Bağlı) 16 olarak bilinen edebî sanatlar (teşbih, istiare, mecazımürsel,
Edebî Metinler teşhis ve intak, tenasüp, tezat, telmih, hüsnütalil, tecahüliarif,
3.Tiyatro 14 kinaye, tevriye, tariz, irsalimesel, mübalağa) ele alınır.
4.Bilgilendirici (Öğretici) Metinler 15
b. Şiirdeki bütün edebî sanatların tespiti yoluna gidilmez.
B) YAZMA 12
C) SÖZLÜ İLETİŞİM c. 10, 11 ve 12. sınıflarda şiirde öne çıkan edebî sanatları
1. KONUŞMA 17 buldurmaya yönelik çalışma yapılması sağlanır.
2. DİNLEME 8

6. Şiirde söyleyici ile hitap edilen kişi/varlık arasındaki

ÖRNEK 2019 ÖABT SORUSU
2018 Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı’na göre
derste kullanılacak metinlerin nitelikleri arasında yer
almaz?
ilişkiyi belirler. (2015-2017 programında yoktu.)
7. Şiirde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasî,
tarihî ve mitolojik ögeleri belirler.
8. Şiirde edebiyat, sanat ve fikir akımlarının/anlayışlarının
yansımalarını değerlendirir.

A) Dönemin zihniyetini ve anlayışını genel özelliklerini a. Bu kazanım 10, 11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele
vermeli alınacaktır.

B) Öğrencilerin sosyal, psikolojik ve dil zevki geliştirmesi
C) Metnin tamamının alınamayacağı durumlarda, alınmayan
kısımların özeti verilmeli
D) Divan edebiyatından alınan metnin günümüz Türkçesiyle
verilmesi
D) Metinler, öğrencilerin sınıf düzeylerine ve yaş seviyelerine
uygun olmalı
b. Şiirin, bağlı olduğu edebî dönem, akım, gelenek, topluluk
vb. açısından değerlendirilmesi ve/veya şiirde görülen
edebî, felsefi, estetik anlayışı; diğer metinler veya
yazarlarla bağlantılarının/etkileşimlerinin belirlenmesi
sağlanır.
c. Şiirin aynı, benzer veya farklı anlayıştaki şiirlerle
karşılaştırılması sağlanır.
9. Şiiri yorumlar.

CEVAP – D Şiirdeki açık ve örtük iletileri; şiirle ilgili tespitlerini,

A) OKUMA (METNİ ANLAMA VE
ÇÖZÜMLEME)
1. ŞİİR
1. Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını
tespit eder.
2. Şiirin temasını belirler.
3. Şiirde ahengi sağlayan özellikleri/unsurları belirler.
4. Şiirin nazım biçimini ve nazım türünü tespit eder.
-- Metne/döneme göre konu bakımından lirik, epik, pastoral,
satirik, didaktik şiir türlerine değinilir.
eleştirilerini, güncellemelerini ve beğenisini metne
dayanarak/gerekçelendirerek kazanımlar çerçevesinde
ifade etmesi sağlanır.
10. Şair ile şiir arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
a. Bu kazanım ele alınırken şiirin, şairin hayatı ve
görüşleriyle ilişkisi üzerinde durulur.
b. Şiirin şairin ünlü eserlerinden biri olması, şairin
tanınmasına katkısı, şiirin edebiyat ve/veya toplum
hayatındaki akisleri vb. hususlar üzerinde durulur.
11. Türün, biçimin, dönemin ve akımın diğer önemli
yazarlarını ve eserlerini sıralar.
Türün, biçimin ve dönemin, akımın diğer önemli yazar ve
eserleri 10, 11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele alınacaktır.
12. Metinden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar.
13. Metinler arası karşılaştırmalar yapar.
İLGİNÇ NOTLAR:
● Bazı şiirlerde birden çok temanın bir arada bulunabileceği
unutmayın!
● Şiirde mutlaka ahenk unsurları (ölçü, kafiye, redif, nakarat;
ses, kelime ve kelime grubu tekrarı, ses akışı vb.) üzerinde
durulur. ( serbest şiir dahil ahenk özelliği aranır.)
● Hece ölçüsünde hece sayısı eşitliğinin, aruz ölçüsünde
hecelerin açık-kapalı (uzun-kısa) oluşunun esas alındığı
üzerinde durulur. Ancak aruz kalıplarına ve şiirde aruz
ölçüsünü buldurmaya yönelik çalışmalara yer verilmez.
Hece uygulaması yap aruz yapma!...
● Şiirin nazım biçimi belirlenirken nazım birimi, kafiye
düzeni, ölçü gibi şekil özelliklerinin; nazım türü belirlenirken
içeriğin (konu, tema vb.) esas alındığı vurgulanır.
2. ÖYKÜLEYİCİ (ANLATMAYA
BAĞLI) EDEBÎ METİNLER
(Masal/Fabl, Destan, Mesnevi, Hikâye,
Roman vb.)
1. Metinde geçen kelime ve kelime
gruplarının anlamlarını tespit eder.
2. Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönem ile
ilişkisini belirler.
3. Metnin tema ve konusunu belirler.
4. Metindeki çatışmaları belirler.
5. Metnin olay örgüsünü belirler.
6. Metindeki şahıs kadrosunun özelliklerini belirler. (Tip ve
karakter verilir.)
7. Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirler.
8. Metinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini belirler.
Öyküleyici metinlerde anlatıcının özellikleri ile hâkim, kahraman
ve gözlemci bakış açılarından hangisinin kullanıldığı belirlenir.
9. Metindeki anlatım biçimleri ve tekniklerinin işlevlerini
belirler. Anlatım teknikleri ise (gösterme, tahkiye etme, özetleme,
geriye dönüş, diyalog, iç konuşma, iç çözümleme, bilinç akışı, pastiş,
parodi, ironi vb.) 9. sınıfta verilir.
10. Metnin üslup özelliklerini belirler.
11. Metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal,
siyasi, tarihî ve mitolojik ögeleri belirler.
12. Metinde edebiyat, sanat ve fikir
akımlarının/anlayışlarının yansımalarını değerlendirir.
13. Metni yorumlar.
14. Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
15. Türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazarlarını ve
eserlerini sıralar.
Masal/fabl hariç türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazar ve
eserleri 10,11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele alınacaktır.
16. Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar.
3. TİYATRO
1. Metinde geçen kelime ve kelime
gruplarının anlamlarını tespit eder.
2. Metnin türünün ortaya çıkışı ve
tarihsel dönemle ilişkisini belirler.
3. Metnin tema ve konusunu belirler.
4. Metindeki çatışmaları belirler.
5. Metindeki olay örgüsünü belirler.
6. Metindeki şahıs kadrosunun özelliklerini belirler.
7. Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirler.
8. Metnin dil, üslup ve anlatım/sunum özelliklerini belirler.
9. Metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal,
siyasi, tarihî ve mitolojik ögeleri belirler.
10. Metinde edebiyat, sanat ve fikir
akımlarının/anlayışlarının yansımalarını değerlendirir.
11. Metni yorumlar.
12. Yazar ve metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
13. Türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazarlarını ve
eserlerini sıralar.
14. Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar.
4. BİLGİLENDİRİCİ (ÖĞRETİCİ) METİNLER
1. Metinde geçen kelime ve kelime
gruplarının anlamlarını tespit eder.
2. Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel
dönemle ilişkisini belirler.
3. Metin ile metnin konusu, amacı ve hedef kitlesi arasında
ilişki kurar.
4. Metnin ana düşüncesi ve yardımcı düşüncelerini belirler.
5. Metindeki anlatım biçimlerini, düşünceyi geliştirme
yollarını ve bunların işlevlerini belirler.
6. Metnin görsel unsurlarla ilişkisini belirler.
7. Metnin üslup özelliklerini belirler.
8. Metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal,
siyasi, tarihî ve mitolojik ögeleri belirler.
9. Metinde ortaya konulan bilgi ve yorumları ayırt eder.
10. Metinde yazarın bakış açısını belirler.
11. Metinde fikrî, felsefi veya siyasi akım, gelenek veya
anlayışların yansımalarını değerlendirir.
12. Metni yorumlar.
13. Yazar ve metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
E-posta, haber, blog gibi metinler için bu kazanıma ilişkin bir
çalışma yapılması zorunlu değildir.
14. Türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazarlarını ve
eserlerini sıralar.
15. Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar.
B) YAZMA
1. Farklı türlerde metinler yazar.
a. “Ünite, Süre ve İçerikleri “tablosunda
belirtilen türlerde yazma çalışmaları
yaptırılır.
b. İşlenen metinden hareketle farklı
türlerde yazma çalışmalarına da yer verilir.
2. Yazacağı metnin türüne göre konu, tema, ana düşünce,
amaç ve hedef kitleyi belirler.
3. Yazma konusuyla ilgili hazırlık yapar.
a. Konuyla ilgili okuma ve araştırma yaptırılır.
b. Yazısında kullanacağı bilgi, gözlem, düşünce, duygu,
izlenim ve deneyimleriyle ilgili notlar çıkarması ve görsel,
işitsel dokümanlar bulması veya hazırlaması sağlanır.
c. Araştırma, kaynaklara ulaşma, Genel Ağ'ı doğru ve etkin
kullanma, not alma ve özetleme teknikleri üzerinde durulur.
ç. Kaynak kullanma ve alıntı yapmanın hukuki ve etik
boyutları belirtilir.
d. Konuyu sınırlamanın önemine değinilir.
4. Yazacağı metni planlar.
5. Metin türüne özgü yapı özelliklerine uygun yazar.
a. Metnin türüne göre birimlere, paragraflara,
bölümlemelere, giriş-gelişme-sonuç/serim- düğümçözüm
aşamalarına ve olay örgüsüne dikkat çekilir.
b. Başlığı belirlemesi ve gerekirse alt başlık/bölüm başlığı ve
epigraf kullanması sağlanır.
c. Araştırmaya ve ispatlamaya dayalı metinlerde kaynak ve
dipnot gösterme şekline karar vermesi sağlanır.
6. Metin türüne özgü dil ve anlatım özelliklerine uygun yazar.
a. Türle ilgili okuma kazanımlarında ifade edilen anlatım
teknikleri, anlatım biçimleri/türleri ve düşünceyi geliştirme
yollarından uygun olanlarını kullanması sağlanır.
b. Şiirde ahenk unsurlarını, imge ve söz sanatlarını
kullanması sağlanır.
c. Metnin türüne göre terim, kavram, deyim, atasözü, ağız
özellikleri kullanır.
7. İyi bir anlatımda bulunması gereken özelliklere dikkat
ederek yazar.İyi bir anlatımın açıklık, akıcılık, duruluk ve
yalınlık gibi özellikler taşıması gerektiği hatırlatılır.
8. Farklı cümle yapılarını ve türlerini kullanır.
Bir yazıda basit, birleşik, sıralı, bağlı, eksiltili, devrik, kurallı
cümle; isim cümlesi ve fiil cümlesi şeklinde farklı cümle
yapıları/türlerinin kullanılmasının metne katkısı vurgulanır.
9. Görsel ve işitsel unsurları doğru ve etkili kullanır.
Metnin türüne göre resim, fotoğraf, grafik, çizim, veri
tabloları, ses ve görüntü kayıtları vb. unsurları, metni
tamamlayıcı ve/veya destekleyici unsurlar olarak kullanır.
10. Yazdığı metni gözden geçirir.
a. Dil bilgisi, yazım ve noktalama bakımından gözden
geçirmesi sağlanır.
b. Açıklık, duruluk, akıcılık, yalınlık ve kelime tercihleri
bakımından gözden geçirmesi sağlanır.
c. Birimler, paragraflar, bölümler, olay örgüsü/kurgu ve
başlık gibi yapı ve şekil unsurları arasındaki anlam
bağlantıları, tutarlılık, denge ve akış bakımından gözden
geçirmesi sağlanır.
ç. Metnin içeriğini ve üslubunu/anlatımını tür özellikleri
bakımından gözden geçirmesi sağlanır.
d. Yazısının okunaklılığını ve sayfa düzenini gözden geçirmesi
sağlanır.
11. Ürettiği ve paylaştığı metinlerin sorumluluğunu üstlenir.
Üretilen ve paylaşılan metinlerin hukuki, ahlaki ve mesleki
sorumluluğunun bilincinde hareket edilmesi gerektiği
vurgulanır.
12. Yazdığı metni başkalarıyla paylaşır.
a. Yüksek sesle okuma, panoda sergileme; elektronik
ortamlarda, kitap, dergi ve gazetelerde yayımlama,
yarışmalara katılma gibi yollarla yazılan metinlerin
paylaşılması sağlanır.
b. Eleştirilere açık olma, gerekirse metin çerçevesinde
eleştirilerin cevaplanması sağlanır.
C) SÖZLÜ İLETİŞİM
1. KONUŞMA
1. İletişim sürecini oluşturan
ögeleri ve iletişimde dilin önemini belirler.
a. Bu kazanım sadece 9.sınıfta işlenecektir.
b. İletişimin tanımı ve ögeleri (gönderici, alıcı, ileti, kanal,
geri bildirim, kod, bağlam) örneklerle açıklanır.
2. Konuşmanın konusunu, amacını, hedef kitlesini ve türünü
belirler.
3. Konuyla ilgili gözlem, inceleme veya araştırma yapar.
4. Konuşma metnini planlar.
5. Konuşma planına uygun olarak konuşma kartları hazırlar.
6. Konuşmasında yararlanacağı görsel ve işitsel araçları
hazırlar.
7. Konuşmasına uygun sunu hazırlar.
Yazılı, görsel ve işitsel unsurların, sunuda doğru ve işlevsel
olarak kullanımının önemi ve nasıl gerçekleştirileceği
açıklanır.
8. Konuşma provası yapar.
Konuşma öncesinde konuşma yapılacak yerin, kullanılacak
araçların, konuşma içeriği ve süresinin kontrol edilmesinin
önemi vurgulanır.
9. Boğumlama, vurgulama, tonlama ve duraklamaya dikkat
ederek konuşur. a. Konuşmacının sesleri ve heceleri birbirine
karıştırmadan, yutmadan, tam ve doğru çıkarması, kelime ve
cümle vurgusuna dikkat etmesi; ses tonunu amacına,
ortama, içeriğe ve hedef kitleye uygun olarak ayarlaması
gerektiği vurgulanır. b. Konuşurken nefes almak için sözün
anlamına uygun duraklamalar yapılmasının önemi belirtilir.
10. Konuşurken gereksiz ses ve kelimeler kullanmaktan
kaçınır.
Konuşma sırasında "hım, eee, ııı" gibi sesleri veya "işte, hani,
yani, şey, mesela, atıyorum" vb. kelimeleri gereksiz yere ve
dinleyiciyi rahatsız edecek düzeyde kullanmaktan kaçınılması
gerektiği vurgulanır.
11. Konuşmasında beden dilini doğru ve etkili biçimde
kullanır.
Konuşmacının içeriğe ve hitap ettiği kitleye uygun jest ve
mimikler kullanmasının, dinleyici ile göz teması kurmasının,
heyecanını kontrol etmesinin, dış görünümünü ve kıyafetini
konuşma yapacağı ortama göre ayarlamasının önemi
vurgulanır.
12. Konuşmasına etkili bir başlangıç yapar.
Konuşmaya etkili bir başlangıç yapmak için içeriğe uygun
soru sorma, şiir okuma; bir fıkra, hikâye, anı anlatma gibi
tekniklere başvurulabileceği vurgulanır.
13. Konuşmasının içeriğini zenginleştirir.
Bir konuşmanın deyim, atasözü, vecize, terim, alıntı, kısa
hikâye, anı, şiir, fıkra, söz sanatları, istatistiklerden
yararlanma vb. unsurlarla zenginleştirilebileceği vurgulanır.
14. Konuşmasında önemli noktaları vurgulayan ve konuşmayı
takip etmeyi kolaylaştıran ifadeler kullanır.
Konuşmacının önemli noktaları vurgulamak ve dinleyicilerin
ilgisini canlı tutmak için çeşitli geçiş ifadelerini (bundan
dolayı, özellikle, kısacası vb.) kullanabileceğine dikkat çekilir.
15. Konuşmasını etkili bir biçimde sonlandırır.
Konuşmanın genel iletisinin, konuşmanın sonunda da
vurgulanmasının önemi açıklanır.
16. Konuşmasında süreyi verimli kullanır.
17. Konuşmasında teknolojik araçları etkili biçimde kullanır.
2. DİNLEME
1. Amacına uygun
dinleme tekniklerini
kullanır.
Not alarak dinleme, empati kurarak dinleme, seçici dinleme,
eleştirel dinleme vb. tekniklerin kullanılabileceği vurgulanır.
2. Dinlediği konuşmanın konu ve ana düşüncesini tespit
eder.
3. Dinlediği konuşmada konu akışını takip eder.
Dinlediği konuşmadaki temel kavramların ve ayrıntıların
belirlenmesi sağlanır.
4. Dinlediği konuşmadaki açık ve örtük iletileri belirler.
5. Dinlediklerini özetler.
6. Dinlediklerini ön bilgileriyle karşılaştırır.

7. Dinlediği konuşmanın tutarlılığını sorgular.

Konuşma; konu akışındaki uyum, olaylar, bilgiler ve

düşünceler arasındaki tutarlılık açısından değerlendirilir.

8. Dinlediği konuşmada öne sürülen düşüncelerin

dayanaklarının geçerliliğini sorgular.
 ÖZET TABLO

ÜNİTE DİL BİLGİSİ YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

GİRİŞ Ağız, şive, lehçe, Yazmak konulu İletişim ve ögeleri
argo, jargon serbest çalışma
HİKÂYE İsim Cumhuriyet Sunu hazırlama
Dön. Olay ve
durum hikayesi
yazma çalışması
ŞİİR Sıfat Dize, beyit, Şiir dinletisi
dörtlük yapma
özenerek şiir
yazma
MASAL/FABL Edat, bağlaç, ünlem Masal, fabl Dinleme türleri
yazma
ROMAN Zamir Bir romanın Hazırlıklı konuşma
bakış açısını ve
anlatıcını
değiştirerek
yazma
TİYATRO Zarf Kısa oyun Yazdıkları oyunu
yazma sahnele
BİYOGRAFİ Fiiller Öz geçmiş/CV, Kendini ve yakın
OTOBİYOGRAFİ Hal Tercümesi arkadaşını
ve portre yazar. tanıtma
MEKTUP/E-POSTA Fiiller Mektup yazar, Açık oturum
dilekçe ve
tutanak yazılır.
GÜNLÜK/BLOG Fiiller Günlük ve blog Sunu yapar
hazırlama
 ÖZET TABLO

ÜNİTE DİL BİLGİSİ YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

GİRİŞ Yazım ve Yazının Hazırlıklı konuşma
imla gelişimi, Türk yapma
alfabesi
HİKÂYE Fiilimsiler Hikâye yazma Hikâye oku onun
ve yazılan uyarlanan filmini
hikâyenin izlenimi
sergisi
ŞİİR İsim Mâni – koşma Halk şiiri ve Divan
tamlamaları yaz ve sergile şiiri dinletisi, mâni
derle ve sun
DESTAN/EFSANE Sıfat Efsane derle, Efsaneyi sun
tamlamaları 15 Temmuz
konulu
istenilen bir
türde metin
yazılır.
ROMAN Cümle Okuduğun Türk veya dünya
çeşitleri romanın edebiyatında
sonucu kendin romandan
yaz, romanın uyarlanan film izle
bir bölümünü
diyalog haline
getir.
TİYATRO Cümle Geleneksel Bir Meddah ve
çeşitleri oyunların şive stand-up karşılaştır
özellikleri ve ve karagöz oyunu
yanlış videosu izle
anlamalar ile
ilgili yazı yaz.
ANI Cümle Anı yaz Bir hatıralarını
çeşitleri anlatma
HABER METNİ Cümle Bir olayı haber Haber spikerlik yap
çeşitleri metni yap
GEZİ YAZISI Cümle Gördükleri bir Yazdıkları gezi
çeşitleri yeri yaz metnini sun
 ÖZET TABLO

ÜNİTE DİL BİLGİSİ YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

GİRİŞ Yazım ve imlâ Edebiyat-toplum Sanat akımlarının
ilişkisi üzerine kısa edebiyatta
bir yazı yansımaları
sunumu
HİKÂYE Cümle ögeleri 1920-1940 Hikâye dinle ve
1940-1960 arası yorumla
hikâye yazma
ŞİİR Cümle ögeleri İncelediği şiire Yakın bulduğu şiir
benzer şiir anlayışı hakkında
oluşturma konuşma
MAKALE Cümle ögeleri Makale yazar, Münazara
bilimsel kaynak çalışması
gösterme
SOHBET Cümle ögeleri Güncel bir konuda Dostluk konulu
/FIKRA fıkra ve sohbet sohbet
yazma
ROMAN Anlatım Okuduklarını bir Türk veya dünya
Bozukluğu roman üzerine edebiyatında
değerlendirme romandan
yazısı uyarlanan film izle
ve filmle romanı
karşılaştır.
TİYATRO Anlatım İzledikleri bir Öğrencilerin
Bozukluğu oyunu hazırladıkları
değerlendirme oyunu sahneleme
ELEŞTİRİ Anlatım Bir edebi metinle Okudukları bir
Bozukluğu ilgili eleştiri yazmak kitaba dair eleştiri
MÜLAKAT/ Anlatım Mülakat hazırlama Öğrenciler kendi
RÖPORTAJ Bozukluğu aralarında mülakat
yapar.
 ÖZET TABLO

ÜNİTE DİL YAZMA SÖZLÜ

BİLGİSİ İLETİŞİM
GİRİŞ Kelimede Teknoloji ve Hayatımıza
anlam sosyal medyanın girmiş
dili nasıl etkilediği teknolojik
hakkında yazı terimlerle ilgili
sunu yapma
HİKÂYE Kelimede Küçürek öykü Bir hikâyeyi
anlam yazma ve dramatize etme
sergileme çalışması
ŞİİR Kelimede İncelediği şiir Şiir dinletisi
anlam tarzlarından yapma
biriyle şiir yazma
ROMAN Paragraf İncelediği bir Okuduğu bir
roman üzerine romanla ilgili
inceleme yazısı hazırlıksız
oluşturma konuşma
TİYATRO Paragraf Bir tiyatro Bir radyo oyunu
oyununu radyo dinletilir ve
oyunu haline oyun
getirme seslendirilir.
DENEME Paragraf Herhangi bir Denemeleri
konuda deneme sınıfta sun
yaz.
NUTUK/SÖYLEV Paragraf Güncel bir Yazdığın söylevi
konuda söylev yaz sun

KONU KAVRAMA TESTİ
RİNDLERİN AKŞAMI
Dönülmez akşamın ufkundayız. Vakit çok geç;
Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç!
Cihâna bir daha gelmek hayal edilse bile,
Avunmak istemeyiz öyle bir teselliyle.
1. Bu parça aşağıdaki kazanımların hangisine uygun
değildir?
A) Metindeki açık ve örtük iletileri bulunur.
B) Metnin hangi gelenekten beslendiğini bulur.
C) Söyleyici ile hitap edilen kişi veya varlık arasındaki ilişkiyi
kavrar.
D) Metinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini belirler.
E) Metnin manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasî,
tarihî ve mitolojik ögeleri bulunur.
2018 Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim
Programı'nda dört temel dil becerisinin yanı sıra
öğrencilere kazandırılması istenen hedefler belirlenmiştir.
2. Aşağıdakilerden hangisi bu yeterlilik ve beceriler
arasında yer almaz?
A) Yaratıcı düşünme
B) Yansıtmacı Düşünme
C) Akademik Okuryazarlık
D) Eleştirel Düşünme
E) Medya Okuryazarlığı
Bir Türk dili ve edebiyatı dersi öğretmeni, 12. sınıflara
"Fehim Paşa " oyunundan sonra metinden hareketle dil
bilgisi çalışması yapacaktır.
3. Aşağıdakilerden hangisi bu öğretmenin yapacağı dil
bilgisi çalışmasıdır?
A) Sıfat
B) İsim Tamlaması
C) Yazım Kuralları
D) Cümle Türleri
E) Fiiller
4. Aşağıdakilerden hangisi Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim
programında dikkat edilecek hususlardan biri değildir?
A) İletişim sürecini oluşturan ögeleri ve iletişimde dilin
önemini belirler kazanımı sadece 10.sınıfta işlenecektir.
B) Her kitabın sonunda kitap içerisinde geçen edebiyat
terimlerinden oluşan bir sözlük yer almalıdır.
C) Ders kitabına seçilen metinler, temaya uygun görsel
unsurlarla desteklenmelidir. Ancak bu durum her metin
için zorunlu değildir.
D) Kitaba tamamı veya bir kısmı alınan eserlerin yazarı ve
alındığı kaynak, metnin altında belirtilmeli, yararlanılan
kaynakların listesi kitabın sonunda verilmelidir.
E) Seçilen metinlerdeki dizgiden kaynaklı yazım ve
noktalama hataları düzeltilmelidir.
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, Halit Ziya Uşaklıgil'in
"Aşk-ı Memnû" romanından eski baskılı kitabından bir
bölüm getirir ve bunu sınıfta işler. Fakat öğrencilerin
metinle ilgili değerlendirme sorularını yapamadığını görür.
5. Buna göre öğretmen aşağıdakilerden hangisini
yapmalıdır?
A) Metni günümüz Türkçesine çevirmelidir.
B) Metinde bilinmeyen sözcüklerin anlamını vermelidir.
C) Metnin yazım ve imlâsını yeniden düzenlemelidir.
D) Yazarın kitabından başka bir parça almalıdır.
E) Yazarın kendisine ait metinle ilgili görüşlerini okumalıdır.
Bir Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretmeni 2018 Ortaöğretim
Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı'nın özel
amaçlarını öğrencilere kazandırmak istemektedir.
6. Buna göre öğretmen aşağıdakilerden hangisini
yazamaz?
A) Namık Kemal'in “Vatan yahut Silistre” eseriyle Turgut
Özakman'ın "Şu Çılgın Türkler " eserini karşılaştırması
B) "Türkçenin Dünü ve Bugünü" konulu konuşma metni
sunması
C) Corona virüs hakkında bilgileri tartışarak sınıfa aktarması
D) Türk tiyatrosunu araştırıp günümüzde meddaha benzer
kişilerin olup olamayacağını söylemesi
E) Kültür tarihinin önemli isimlerinde Harezmî'nin tıp
kitaplarından örnek vermesi
Bir Türk dili ve edebiyatı dersi öğretmeni, dersinde
edebiyat kelimesinin kökeni, terim anlamı ve farklı
sanatçıların edebiyat tanımları üzerinde durur.
7. Buna göre öğretmen hangi sınıf şubesinde ders
işlemektedir?
A) 9. Sınıf
B) 10. Sınıf
C) 11. Sınıf
D) 12. Sınıf
E) Hazırlık Sınıfı
Bir Türk dili ve edebiyatı dersi öğretmeni, haber
metinlerinin sanat metinlerine kaynaklık edebileceğini
belirtir.
8. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi bu durumu
örnekler?
A) Suç ve Ceza romanı
B) Alcatraz Kuşçusu filmi
C) İspinozlar oyunu
D) Keşanlı Ali tiyatrosu
E) Od romanı
9. Aşağıdakilerden hangisi 2018 Ortaöğretim Türk Dili ve
Edebiyatı Dersi Öğretim Programı'nda benimsenen ölçme
ve değerlendirme yaklaşımıyla örtüşmez?
A) Ölçme ve değerlendirme uygulamalarının etkililiğini
sağlamada öncelik öğretim programlarından değil,
öğretmen ve eğitim uygulayıcılarından beklenir.
B) Ölçme ve değerlendirme çalışmaları öğretim
programının tüm bileşenleri ile azami uyum sağlamalı,
kazanım ve açıklamaların sınırları esas alınmalıdır.
C) Öğretim programı, ölçme sürecinde kullanılabilecek
ölçme araç ve yöntemleri açısından uygulayıcılara kesin
sınırlar çizmez, sadece yol gösterir.
D) Eğitimde ölçme ve değerlendirme uygulamaları eğitimin
ayrılmaz bir parçasıdır ve eğitim süreci boyunca yapılır.
E) Önceden belirlenmiş ve geçerliliği kanıtlanmış bir
yöntemle veya teknikle ölçme ve değerlendirme yapılır.
PROMETE
Kalbinde her dakika şu ulvi tahassürün
minkar-ı âteşinini duy, dâima düşün:
Onlar niçin semâda, niçin ben çukurdayım?
Gülsün neden cihan bana, ben yalnız ağlayım? ..
Yükselmek âsümâna ve gülmek, ne tatlı şey! ..
Bir gün şu hastalıklı vatan canlanırsa... Ey
müştâk-ı feyz u nûr olan âti-i milletin
meçhul elektrikçisi, aktâr-ı fikretin
Tevfik Fikret
10. Bu şiir aşağıdaki kazanımların hangisini
gerçekleştirmek için kullanılamaz?
A) Şiirde ahengi sağlayan unsurları belirler.
B) Şiirin nazım biçimini ve nazım türünü tespit eder.
C) Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını
tespit eder.
D) Metnin tema ve konusunu belirler.
E) Şair ile şiir arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni Yasin, 9. sınıf dersinde
Maya ve Aztek uygarlığın yaratabilmiş yerli halkların dilleri
sömürgeciler tarafından “cahilce, geri, bozulmuş, yetersiz”
ve hatta misyonerlerin ifadesiyle “şeytan işi” olarak
damgalandığını anlatır ve burada amaç halkın kültürel
yapısını bozmak olduğunu belirtir.
11. Bu metinde öğretmen, dersin öğretim programının
hangi yetkinliğinden faydalanmıştır?
A) Anadilde iletişim
B) Öğrenmeyi öğrenme
C) Dijital yetkinlik
D) İnisiyatif alma ve girişimcilik
E) Kültürel farkındalık ve ifade
" Çukurova’nın zengin çiftlik ağalarından biri Muzaffer Bey,
siyasî nüfuz kullanarak birçok topraklan kendi üzerine
çevirdiği için köylünün nefretini toplamıştır, hatta bazıları
onu öldürmeyi düşünmektedirler.
Muzaffer Bey arabayı işletmekten vazgeçerek, sordu:
– Nereye?
Akları damar damar kanlanmış gözlerini hınçla kaldırdı.
– Helâl süt emmiş bir ırz ehlinin kapısına!
Muzaffer Bey sarsıldı:
– Yaa!.:
– Dal budak salan boynuzlarımdan yerlere geçiyorum.
Köyün içinde dolaşamaz oldum. Kimselerin yüzüne
bakamıyorum senin köylüyü sömürmen yüzünden! "
12. Bu metin, aşağıdaki kazanımlardan hangisini
gerçekleştirmek için kullanılamaz?
A) Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönem ile
ilişkisini belirler.
B) Metindeki çatışmaları belirler.
C) Metni yorumlar.
D) Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
E) Geleneksel tiyatronun yapı özelliklerini belirlenir.
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 2018 Ortaöğretim Türk
Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programıyla dersini işlerken
12. sınıf öğrencileri için okuma listesi hazırlar.
13. Aşağıdaki eserlerden hangisi bu okuma listesinde
olması beklenmez?
A) Sevda Sözleri
B) Dostlar Beni Hatırlasın
C) Benim Adım Kırmızı
D) Ortadaki Adam
E) Koçyiğit Köroğlu
Bir Türk dili ve edebiyatı dersi öğretmeni, 2018
Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim
Programı'nda kök değerler vardır.
14. Aşağıdakilerden hangisi programın kök değerlerinden
biri değildir?
A) Yardımseverlik
B) Sevgi
C) Çalışkanlık
D) Sorumluluk
E) Öz denetim
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, öğrencilerine " Türk
sinemasında köyden kente göçü konu edinen filmleri
araştırınız. Bu filmlerden sınıf ortamında izlenmeye uygun
birisini belirleyelim ve onu etkileşimli tahtadan izleyelim,
der.
15. Bu öğretmen, yaptığı çalışma ile aşağıdaki ders işleme
sürecinin hangi aşamasındadır?
A) Metin okuma
B) Metin ve tür ile ilgili açıklamalar
C) Metni anlama ve çözümleme
D) Metne hazırlık
E) Sınıf Dışı etkinlik
İki perde ve on beş bölümden oluşan Keşanlı Ali Destanı
1962 'de yazılmış, 1964 yılında sahnelenmiştir. Türkiye’deki
ilk epik tiyatro oyunudur, yüzlerce kez sahnelenmiştir.
Epik tiyatro; bilgilendirici, tezli, eleştirel, gerçekçi ve
diyalektik bir tiyatro anlayışıdır. Sahnede oynanan oyunun
arka planındaki toplum gerçeği, mesaj olarak verilmeye
çalışılır. Alman Bertold Brecht'in geliştirdiği tiyatro
türüdür.
16. Bu metne bakarak öğretmen ders işleme sürecinin
hangi aşamasındadır?
A) Metin okuma
B) Metin ve tür ile ilgili açıklamalar
C) Metni anlama ve çözümleme
D) Metne hazırlık
E) Sınıf Dışı etkinlik
2018 Öğretim Programına göre Bir Türk dili ve edebiyatı
öğretmeni, 12. sınıf öğrencilerine "Bir ülkenin sanat
damarı, tiyatrodur." cümlesinin ögelerini bulmasını ister.
Öğrenciler, ögeleri bulmakta zorlanır ve metin üzerinde
kazanımı gerçekleştiremez.
17. Bu durum karşısında öğretmen aşağıdakilerden
hangisini yapmalıdır?
A) Sınıf seviyesine göre yeni bir cümle oluşturmak
B) Programın amacını sınıfta anlatmak
C) Sınıf şubesini değiştirmek
D) Metni görsel hale getirmek
E) Metnin yazım ve noktalamasını incelemek
Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni Selin, 10. sınıfların
dersinde 3. ünite olan şiir konusunda sınıfa birçok şiir
örneği getirir.
18. Buna göre aşağıdaki şiirlerden hangisi bu ünitenin
kazanımı için uygun değildir?
A) Alp Er Tunga sagusu
B) Karacaoğlan'ın koşması
C) Yunus Emre'nin ilahisi
D) Nedim'in bir şarkısı
E) Akif Paşa'nın mersiyesi
2018 Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim
Programı'nda konuşma alanının birçok kazanımı vardır.
19. Aşağıdakilerden hangisi konuma alanının
kazanımlarından biri değildir?
A) Konuşurken gereksiz ses ve kelimeler kullanmaktan
kaçınır.
B) İletişimin tanımı ve ögeleri örneklerle açıklanır.
C) Açık ve örtük iletileri belirler.
D) Konuşmasına uygun sunu hazırlar .
E) İşlenen tema uygun olarak konuşma kartları hazırlar.
2018 Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim
Programı'nda 10. sınıfta birçok edebî metin tanıtılır.
20. Aşağıdaki edebî metinlerden hangisi bu türlerden
hangisi biri değildir?
A) Destan
B) Hatıra
C) Söylev
D) Haber Metni
E) Efsane
21. 2018 Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı'yla ilgili
olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Öğretim programları bireysel farklılıklara ilişkin
hassasiyetler göz önünde bulundurularak yapılandırılmıştır.
B) Metinde öğrencilerin bilemeyeceği kelimelerin anlamları
metinden sonra verilmelidir.
C) Program dönem sıralamasına göre yerleştirilmiştir.
D) Öğretim programında “kök değerler” verilmeye çalışılır.
E) Programdaki okuma çalışmalarında metinleri anlamak ve
değerlendirmek esastır.
10. sınıfta Türk Dili ve Edebiyatı Programında fabl türünü
işlerken bazı eserlerin fabl türü ile ilişkisini verir.
22. Aşağıdakilerden eserlerden hangisinin bu türle ilişkisi
yoktur?
A) Mantıku't- Tayr
B) Martı
C) Küçük Prens
D) Hayvan Çiftliği
E) Yılkı Atı
2018 Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı'nda 10.
sınıfta hikâye ünitesinde birçok metin işlenir.
23. Aşağıdaki hangisi bu metinlerden biri değildir?
A) Salur Kazanın Evinin Yağmalanması
B) Hz. Ali Cenknâmesi
C) Yusuf u Züleyha
D) Küçük Şeyler
E) Semaver
24. 2018 Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı'yla ilgili
olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Her türde metinde geçen kelime ve kelime gruplarının
anlamlarını tespit eder, kazanımı vardır.
B) 9. Sınıflarda edebi türler, yakından uzağa ilkesi etrafında
oluşturulur.
C) Programda dil bilgisi çalışmaları, öğrencilerin temel
eğitimden edindikleri bilgilerden hareketle ünitelerdeki
ilgili metinler üzerinde yaptırılacaktır.
D) Ders işlenişin son evresinde, kelime veya kelime
gruplarının doğru telaffuzuna yönelik çalışmalara yer
verilmelidir.
E) Divan edebiyatından seçilen metinlerin günümüz
Türkçesine çevrilmez, anlamı bilinmeyen kelimeler sözlük
içinde verilir.
25. Sözlü iletişimde, konuşma ve dinleme becerileri
vardır. Türk dili ve edebiyatı programı kapsamında, sözlü
iletişim çalışmalarının ön koşul niteliğindeki bilgi ve
becerilere ne düzeyde sahip oldukları belirlemek için
aşağıdaki ölçme yaklaşımlarından hangisinin uygulanması
doğru olur?
A) Portfolyo değerlendirme
B) Rubrik değerlendirme
C) Düzey belirleyici değerlendirme
D) Tanılayıcı değerlendirme
E) Biçimlendirici değerlendirme
 26. Aşağıdakilerden hangisi Türk dili ve edebiyatı dersinin
ders kitapları hazırlanırken dikkat edilmesi gereken
KONU KAVRAMA TESTİ
hususlar arasında bulunmaz?
A) Öğrenciler metin türü, yazarlar, şairler, edebî dönemler,
1. Aşağıdakilerden hangisi 2018 Türk Dili ve Edebiyatı
akımlar, kavramlar vb. bu bilgiler metnin işlenişini
Programı’nda tüm sınıf düzeylerinde ünite olarak yer alan
destekleyecek şekilde ders kitaplarında doğrudan
türlerden biri değildir?
verilmelidir.
A) Hatıra
B) Öğrencilerin kendi yazılarını ve alacağı notları kitap
üzerine yazmaları istenir. B) Roman
C) Sözlü iletişim kazanımları dinleme ve konuşma C) Hikâye
çalışmaları içinde birbirinden ayrı düşünülerek uygulanır. D) Tiyatro
D) Ders kitabına seçilen metinler temaya uygun görsel E) Şiir
unsurlarla desteklenmelidir.
E) Metinde öğrencilerin bilemeyeceği kelimelerin anlamları
metinden sonra verilmelidir.

Coronavirüsleri (CoV) zoonotik olup; hayvanlardan

insanlara bulaşan, soğuk algınlığından Orta Doğu solunum
2018 Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı'nda 9-12 sendromu (MERS-CoV) ve şiddetli akut solunum sendromu
sınıflarda edebi türler bazı sınıflarda farklı türler de verilir. (SARS-CoV) gibi daha ciddi problemlere kadar çeşitli
27. Buna göre aşağıdaki sınıflardan hangisinin türü yanlış hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesidir. İnsanlarda
verilmiştir? coronavirüsün neden olduğu hastalık spektrumu basit
soğuk algınlığından ciddi akut solunum sendromuna (SARS)
A) 12. sınıflarda Deneme ve Söylev
kadar değişkenlik gösterebilmektedir.
B) 11 sınıfta Anı ve Haber Metni
2. Bu parça aşağıdaki kazanımlardan hangisini
C) 9. sınıfta Masal ve Fabl
gerçekleştirmek amacıyla kullanılamaz?
D) 9. sınıfta Günlük ve Blog
A) Metindeki temel çatışmayı belirler.
E) 11. sınıfta Mülakat ve Röportaj
B) Metni yorumlar
C) Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını
tespit eder.
D) Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönemle
Yeni Türk Edebiyatı Prof. Dr. Şeref Aktaş derste ilişkisini belirler.
öğrencilerine "Edebiyatta metin kaymaları olduğunu E) Metin ile metnin konusu, amacı ve hedef kitlesi arasında
zamanla metinler farklı türlere kaydığını belirtir. Örneğin ilişki kurar.
Reşat Nuri "Yaprak Dökümü" romanı sonradan yazarı
tarafından tiyatroya dönüştürülür. Bunun gibi birçok örnek
verebilirim.
10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersine giren Fikret
Öğretmen, Türk edebiyatının tarihi dönemlerini bir tablo
28. Aşağıdakilerden hangisi Şeref Aktaş'ın verdiği
yapıp öğrencilere sunum yapar.
örnekler arasında yer alır?
3. Buna göre Fikret Öğretmen, aşağıdaki söz
A) İbişin Rüyası
öbeklerinden hangisini kullanamaz?
B) Hüküm Gecesi
A) Sözlü dönem
C) Sevgili Arsız Ölüm
B) Karahanlı Türkçesi
D) Saatleri Ayarlama Enstitüsü
C) Türkçe sözlükler
E) Üç İstanbul
D) Şamanizm inancı
E) Kök Türk alfabesi
1-D 2-B 3-C 4-A 5-B 6-E 7-A 8-A 9-E 10-D
11-A 12-E 13-E 14-C 15-D 16-B 17-C 18-E 19-C 20-C
21-C 22-E 23-E 24-D 25-D 26-B 27-B 28-A 29- 30-
2018 Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı'nda BALIKÇILAR
"Metinde millî, manevi ve evrensel değerler, tarihî ve -Bugün açız yine evlatlarım, diyordu peder,
mitolojik ögeleri belirler." kazanımı tüm ünitelerde verilir.
Bugün açız yine; lâkin yarın, ümid ederim,
4. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi bu kazanıma
Sular biraz daha sakinleşir... Ne çare, kader!
uygun değildir?
A) Vatan yahut Silistre
- Hayır, sular ne kadar coşkun olsa ben giderim
B) Yaban
Diyordu oğlu, yarın sen biraz ninemle otur;
C) Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe
Zavallıcık yine kaç gündür işte hasta...
D) Şu Çılgın Türkler
E) Sessiz Ev
- Olur;
Biraz da sen çalış oğlum, biraz da sen çabala;
Ninen baban, iki miskin, biz artık ölmeliyiz...
Türk dili ve edebiyatı öğretmeni derste öğrencilerine
Fuzûlî'nin aşağıdaki beyitleri akıllı tahtada gösterir. Cocuk düşündü şikayetli bir nazarla: - Ya biz,
Ya ben nasıl yaşarım siz ölürseniz?

Can verme sakın aşka aşk afeti candır Tevfik Fikret

Aşk afeti can olduğu meşhuru cihandır 7. Bu parça aşağıdaki kazanımlardan hangisini
gerçekleştirmek amacıyla kullanılamaz?
A) Şiirin temasını belirler.
Sakın isteme sevdayı gam aşkta her an
B) Şiirdeki mazmun, imge ve edebî sanatları belirleyerek
Kim istedi sevdayı gamlı aşk ziyandır
bunların anlama katkısını değerlendirir.
C) Şiirde ahengi sağlayan özellikleri, unsurları belirler.
5. Bu parça aşağıdaki kazanımlardan hangisini
D) Metinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini belirler.
gerçekleştirmek amacıyla kullanılamaz?
E) Şair ile şiir arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
A) Metnin üslup özelliklerini belirler.
B) Metnin temasını belirler.
C) Şiirde ahengi sağlayan unsurları belirler.
2018 Türk Dili ve Edebiyatının Ortaöğretim Programının
D) Şiirin nazım biçimini ve nazım türünü tespit eder.
amacı; millî ve manevi değerleri benimseyip hayat tarzına
E) Metindeki söyleyici ile hitap edilen kişi, varlık arasındaki dönüştürmüş, üretken ve aktif vatandaşlar olarak
ilişkiyi belirler. yurdumuzun iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmasına
katkıda bulunan, “Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi”nde ve
ayrıca disiplinlere özgü alanlarda ifadesini bulan temel
düzey beceri ve yetkinlikleri kazanmış, ilgi ve yetenekleri
doğrultusunda bir mesleğe, yükseköğretime ve hayata
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni dersinde dilekçe hazır bireyler olmalarını sağlamaktır.
tutanak yazmanın kurallarını açıklar ve öğrencilerden
8. Aşağıdakilerden hangisi Edebiyat Programına göre
örneklerden hareketle bir dilekçe ve tutanak yazmalarını
belirlenen yetkinliklerden biri değildir?
sağlar.
A) Dijital yetkinlik
6. Buna göre öğretmen hangi şubenin dersine girmiştir?
B) Yabancı dillerde iletişim
A) 9. sınıf
C) Sanatsal beceri
B) 10. sınıf
D) Kültürel farkındalık ve ifade
C) 11. sınıf
E) Bilim ve teknolojide temel yetkinlikler
D) 12. sınıf
E) Hazırlık sınıfı
9. Aşağıdakilerden hangisi 2018 Türk Dili ve Edebiyatı Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, öğrencilerin bir
Öğretim ölçme ve değerlendirme uygulamalarına yön grubundan halk şiiri nazım biçimlerinden (koşma, semai,
veren ilkelerden biri değildir? varsağı, destan, türkü, mâni, ilahi, nefes vb.) oluşan bir şiir
A) Ölçme ve değerlendirme çalışmaları öğretim dinletisi hazırlamaları ve sunmaları ister.
programının tüm bileşenleri ile azami uyum sağlamalı, 12. Buna göre öğretmen hangi şubenin dersine girmiştir?
kazanım ve açıklamaların sınırları esas alınmalıdır. A) 9. sınıf
B) Öğretim programı, ölçme sürecinde kullanılabilecek B) 10. sınıf
ölçme araç ve yöntemleri açısından uygulayıcılara kesin
C) 11. sınıf
sınırlar çizmez, sadece yol gösterir.
D) 12. sınıf
C) Ölçme ve değerlendirme uygulamaları öğretmen
tarafından gerçekleştirilir. E) Hazırlık sınıfı

D) Öğrencinin akademik gelişimi tek bir yöntemle veya

teknikle ölçülüp değerlendirilmez.
E) Eğitim sadece “bilme (düşünce)” için değil, “hissetme Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, “15 Temmuz
(duygu)” ve “yapma (eylem)” için de verilir; dolayısıyla Demokrasi Zaferi ve Şehitleri” konusunda, öğrencilerin
dolayısıyla sadece bilişsel ölçümler yeterli kabul edilemez. tercih ettiği türde bir yazı yazdırmak için öğrencilere bazı
eserleri tavsiye eder.
13. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi tavsiye edilen
eserlerden biri değildir?
10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersine giren Fikret
Öğretmen, İslamiyet Öncesi Türk Dönemi ve İslami Dönemi A) Bozkurtların Ölümü
anlatırken aynı zamanda nazım şekillerini de ders B) Gün Olur Asra Bedel
kitabından işler. Öğrencilerin okuma bölümünde edinilen C) Hürriyet Kasidesi
bilgilerden yararlanarak birkaç edebi tür yazmalarını ister. D) Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe
10. Buna göre Fikret Öğretmen, aşağıdaki türlerden E) Su Kasidesi
hangilerini öğrencilerinin yazmalarını istemiştir?
A) Mâni ve koşma
B) Sagu ve gazel
Bir Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretmeni 2018 Ortaöğretim
C) Kaside ve Koşuk Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı'nda kök
D) Türkü ve Gazel değerler vardır.
E) Nefes ve şarkı 14. Aşağıdakilerden hangisi programın kök değerlerinden
biri değildir?
A) Adalet
Dil bilgisi doğru konuşma, doğru düşünme ve doğru B) Öz güven
yazmaya yardımcı çalışma alanıdır. Doğru ve nitelikli dil C) Sorumluluk
bilgisi öğretimiyle öğrenciler, dilin kapasitesini, kullanım D) Yardımseverlik
alanlarını, sınırlarını ve imkânlarını ortaya çıkarır. Özellikle
E) Dürüstlük
anadili öğretiminde hedeflere, anlama ve anlatma
etkinlikleriyle ulaşılırken, bu etkinlikler çeşitli çalışmalarla
desteklenir. 2018 Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı'na göre 12.
11. Buna göre aşağıdakilerden hangileri destekleyici sınıflarda her ünitenin metin üzerinde çeşitli anlam ve dil
çalışmalar içinde yer alır? bilgisi çalışmaları yaptırılır.
A) Dinleme ve konuşma 15. Aşağıdaki konulardan hangisi çalışmalardan biridir?
B) Yabancı dille iletişim A) İsim tamlamaları
C) Yeni kuramlar oluşturma B) Fiilimsiler
D) Yazım ve noktalama C) Paragraf
E) Sözlükle destekleme D) Şive, ağız , lehçe
E) Cümle türleri
16. 2018 Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı'na
göre aşağıdakilerden hangisi ders kitaplarına alınacak
metinlerde olması gereken özelliklerden biri değildir?
A) Metinler, öğrencilerin sınıf düzeylerine ve yaş
seviyelerine uygun olmalıdır.
B) İslamiyet öncesi Türk edebiyatından seçilen metinlerin
asıllarına uygun dil ve söyleyişiyle verilmelidir.
C) Metinler dil, anlatım ve içerik açısından yazıldığı dönem
ve anlayışın karakteristik özelliklerini yansıtan seçkin
eserlerden alınmalıdır.
D) Dünya edebiyatından seçilen metinler nitelikli
çevirilerden alınmalıdır.
E) Bir sınıfa ait ders kitabında kullanılan bir metin, aynı
yayınevinin başka bir sınıfa ait kitabında kullanılmamalıdır.
18. Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni Hasan, 10 sınıflarda
edebî metinlerden sonra dil bilgisi uygulaması yapar ve
öğrencilere işlediği konuyu, çalışma kağıtlarında
buldurmaya çalışır.
Buna göre Hasan Öğretmen, aşağıdaki metinlerin
hangisini vermesi uygun değildir?
A) Kara lastik ayakkabılarımıza tekrar döndük.
B) İnsan ömrü neler neler görür azizim!.
C) Yıkılan kentleri yeniden imar ediyoruz .
D) Hayvanseverler Gelibolu'da yardım ettiler köpeklere.
E) Okumanın faydasını saymakla bitiremezsiniz.

İşte gene hiç sevmediği bir duruma düşmüştü! Bin kez

17. Türk dili ve edebiyatı öğretmeni Merve, derslerinde
aşağıdaki iki metni kullanır.
I. " İlk gençlik çağımda, beni en derin bir tesir atımda
bırakan kitaplardan başlıcası, Edebiyatıcedide
romancılarından Mehmet Rauf’un "Eylül" romanı olmuştur.
Bunun sebebi de şimdi yaptığım ruh tahliline göre
hayalimde yaşadığım büyük aşklardan birinin en tipik
örneğini bu romanda buluşumdur. Kaldı ki Halit Ziya ve
Hüseyin Cahit gibi üstadlar "Eylül"ü bir şaheser ve yazarını
bir dahi olarak ilan etmekle birbirleriyle adeta yarışa girmiş
idiler."
II. " Oğuz Aral, 1936 yılında İstanbul’un Silivri ilçesinde
doğmuş, liseyi Davutpaşa Lisesi’nde bitirdi. İstanbul Devlet
Güzel Sanatlar Akademisi’nin üçüncü sınıfından ayrılarak
1950’den sonra döneme damgasını vurmuş Akbaba, Marko
Paşa, Dolmuş gibi çeşitli dergi ve gazetelerde karikatür
çizmeye başlamıştır. On yedi yaşına geldiğinde dönemin en
büyük ve en uzun süreli yayın yapan mizah dergisi olan
Akbaba’da profesyonel olarak çalışmaya başlamıştır."
söylemişti kendi kendine ki, "Dolmuşa bindiğim zaman
değil, inerken parayı vereceğim bundan sonra!" Ne
yapmalıydı şimdi? "Şoför efendi, iki buçuğun üstünü
unuttunuz!" dese, şoför belki de, "Ne biliyorsun
unuttuğumu?" diye bozabilirdi. Bozmasa bile, dolmuş
yolcuları şöyle bir bakarlar, içlerinden, "Amma da para
canlısı ha!" gibilerden geçirebilirlerdi. Başkalarının onun
hakkında böyle düşünmelerini istememekle beraber, bu
türlü düşündüklerini belirtircesine yan yan bakmalarından
nefret eder, cinleri tepesine toplanırdı.
19. Bu parça aşağıdaki kazanımlardan hangisini
gerçekleştirmek amacıyla kullanılamaz?
A) Metindeki zaman ve mekânın özelliklerim belirler.
B) Metinde ahengi sağlayan özellikleri ve unsurları belirler.
C) Metindeki temel çatışmayı belirler.
D) Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönemle
ilişkisini belirler.
E) Metinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini belirler.

Buna göre Merve Öğretmen, hangi şubenin dersine

girmiştir?
I. II.
A) 9. sınıf 9. sınıf
B) 10. sınıf 11.sınıf
C) 10. sınıf 9. sınıf
D) 12. sınıf 9. sınıf
E) 11. sınıf 9. sınıf
20. Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeninin öğrencilere "Şair ile şiir arasındaki ilişkiyi değerlendirir." kazanımı
vermiş olduğu performans görevinin “görev" kısmı şu ele alınırken şiirin, şairin hayatı ve görüşleriyle ilişkisi
şekildedir: üzerinde durulur. Şiirin şairin ünlü eserlerinden biri olması,
şairin tanınmasına katkısı, şiirin edebiyat ve/veya toplum
Bir gün İstanbul'da Galata'da oturmuş, kitapları hayatındaki akisleri vb. hususlar üzerinde durulur ve şairle
karıştırıyorken "Palto" öyküsüne gözün takıldı ve öyküyü özdeşim kurmasına dikkat edilir.
okumaya başladın. Öykü seni o kadar çok içine çekti ki her
cümlede kendi paltosunun çıkarır gibi metne gömüldün ve
22. Buna göre aşağıdaki şiirlerden hangisi, karşısındaki
sonunu merak ederken ortalıkta bir toz bulutu bir kargaşa…
şairle özdeşleşmemiştir?
Neler olduğunu anlamaya çalışırken karşında birinin sana
baktığını gördün. “Sor!”, dedi karşındaki sana, “Bu öykü A) Kaldırımlar - Necip Fazıl Kısakürek
benim!” Evet, sen Gogol ile konuşma fırsatı buldun ve ona B) Merdiven - Ahmet Haşim
aşağıdaki soruları yönelttin:
C) Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor - Arif Nihat Asya
D) Fahriye Abla- Ahmet Muhip Dıranas
• Öykünüzde Rusya’daki yoksul insanların feodal yapıya
direnişini eleştirdiniz mi? E) Ok - Yahya Kemal Beyatlı
• Metinde geriye dönüş, diyalog tekniğini neden çok
kullandınız?
• Silik bir devlet memuru olan Akakiyeviç'in insanın içini
parçalayan öyküsü realist bir açıdan mı baktınız?
10. sınıf Türk dili ve edebiyatı dersinde öğretmen, İslamiyet
• Bizim Ahmet Mithat Efendi gibi olay akışını kesip öncesi Türk edebiyatından bir koşuk örneği verir.
okuyucuya bilgi verdiniz mi?
Kızıl sarığ arkaşıp
Vipgin yaşıl yüzkeşip
Bu görevde aşağıdaki kazanımlardan hangisinin Bir bir-gerü yörgeşip
ölçülmesine yönelik bir soru bulunmamaktadır?
Valnguk anı tanglaşur
A) Metnin olay örgüsünü belirler.
B) Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
Verilen bu örneği öğrenciler anlayamaz ve kazanımı
C) Metindeki çatışmaları belirler. vermek isteyen öğretmen yeniden metne döner.
D) Metinde edebiyat, sanat ve fikir
akımlarının/anlayışlarının yansımalarını değerlendirir
23. Bu durum karşısında öğretmen aşağıdakilerden
E) Metindeki anlatım biçim ve tekniklerinin işlevlerini hangisini yapmalıdır?
belirler.
A) Sınıf seviyesine göre yeni bir dörtlük seçmelidir.
B) Şiirin altına anlamı bilinmeyen kelimelerin sözlüğünü
koymalıdır.
Atom Bombası C) Bu koşuk yerine farklı bir koşuk seçmelidir.
Ne atom bombası,
D) Metni tamamlamak için görsel malzemeler
Ne Londra Konferansı;
kullanılmalıdır.
Bir elinde cımbız,
Bir elinde ayna; E) Metnin günümüz Türkçesi verilmelidir.
Umurunda mı dünya!
Orhan Veli
21. Bu parça aşağıdaki kazanımlardan hangisini
gerçekleştirmek amacıyla kullanılamaz?
A) Şiirin temasını belirler.
B) Şiirde söyleyici ile hitap edilen kişi, varlık arasındaki
ilişkiyi belirler.
C) Şiiri yorumlar.
D) Şiirde millî, manevi ve evrensel değerleri belirler. 1-A 2-A 3-C 4-E 5-A 6-A 7-D 8-C 9-C 10-A
E) Şiirde ahengi sağlayan unsurlardan ölçüyü belirler. 11-D 12-B 13-E 14-B 15-C 16-B 17-C 18-D 19-B 20-B
21-E 22-E 23-E 24- 25- 26- 27- 28- 29- 30-
 ● Türk edebiyatında ünlü mesneviler nelerdir? İsimlerini
yazınız.
● Metinde altı çizili sözcüklerin türünü yazınız.
● İbrahim Öğretmen, 9. sınıf güzel sanatlar ve edebiyat
ünitesinde “Sait Faik Abasıyanık'in " Sarnıç" konusunu
işledikten sonra;
- Hikâye hangi öykü türüne girer? yazınız.
- Yazarın diğer öykülerini sayınız.

A. KAVRAMA DÜZEYİ : Bilginin, birey tarafından

içselleştirilip, özümsendiği; özünü yitirmeden özetlenip
yorumlandığı; farklı ifade biçimlerine dönüştürüldüğü
A. BİLGİ DÜZEYİ( HATIRLATMA): Bilginin, hiçbir basamaktır.
değişime uğratılmaksızın, olduğu gibi alındığı basamaktır.

Kişi kendi cümlesini katacak.

Bilgi olduğu gibi aktarılacak

- Çevirme - Yorumlama
- Kestirme - Ana fikrini Bulma
- Hatırlama -Tanımlama
- Özetleme - Örnek Verme
- Söyleme - Yazma
- Tablo haline getirme - Grafikle Gösterme
- Seçme - İsimlendirme
- Yeniden Sıraya Koyma - Tahmin Etme
- Eşleştirme - Sıraya Koyma
- Nedenleri yazma ve söyleme
- Listeleme - Gösterme
- Sonucu Kestirme - Şemayla Gösterme İlişkileri
- İşaret Etme - Altını Çizme

ÖRNEKLER
ÖRNEKLER
● "Makber " şiirini günümüz Türkçesine çeviriniz.
● "Hakir olduysa millet, şanına noksan gelir sanma
● Türk Dili ve Edebiyatı dersinde 10. sınıfta gazelin Yere düşmekle cevher sâkıt olmaz kadr ü kıymetten"
özelliklerini hatırlama
dizelerindeki toplumsal sorunu yorumlayınız.
● Epik tiyatro nedir? Temsilcisi kimdir bizim
tiyatroculuğumuzda? ● … metinde bulunan olay örgüsünü özetleyiniz.

● Sıfatın tanımını yaparak çeşitlerini söyleyiniz.
● Altı çizili sözcüklerden hangisi fiilimsi değildir?
● Manas destanını, İslamiyet öncesi - İslami Dönemle
ilişkilendiriniz.
● Küçük Ağa, Huzur, Araba Sevdası ve Mai ve Siyah
romanını dönemlere dikkat ederek sıralayınız.
● … metinde bulunan edilgen çatılı fiilleri gösteriniz.
● …….. ilk yerli romanımızdır. Boşluğu uygun ifadeyi yazınız.
● Konusu Kurtuluş Savaşı olan romanlar nelerdir?
● Yukarıda verilen cümleleri kurallı bir hale getirerek
sıralayınız.
● Sait Faik "Her şey bir insanı sevmekler başlar." ana fikrini
söyleyiniz.
● İslamiyet öncesi Türklerin inanışlarını bir tablo haline
getiriniz.
● "Ne hikmettir şu dünyaya, gelen ağlar giden ağlar".
dizelerini değiştirerek yazınız.
"İyi yetiştirilmiş; ama hayat tecrübesi zayıf bir genç olan Ali
Bey, İstanbul Çamlıca'da Mahpeyker adındaki hafifmeşrep
"kötü bir kadına" tutulur. Annesi o güne kadar son derece
itaatkar olan Ali Beyi, bu kadından ayırmak için evine D. ANALİZ Bilginin, onu oluşturan alt unsurlara
Dilaşup adlı cariyeyi satın alır. Ali Bey, bir tesadüf eseri ayrıştırıldığı, temelinde yatan sayıltıların ya da örgütleme
küçücük bir inceleme sonucu, Mahpeyker'in nasıl bir kadın ilkelerinin belirlendiği basamaktır.
olduğunu öğrenir. Büyük bir sarsıntı geçirir. O, bu
sarsıntılarla bocalarken, annesi ustalıkla Dilaşub’u yeniden
karşısına çıkarır. Avunmak ihtiyacı ile yanan genç adam bu Farklılık ve benzerlik bulunur.
sefer genç, güzel cariye ile ilgilenir. Dilaşub da zaten çoktan
beri Ali Beyi sevmektedir. Evlenmeleri kararlaştırılır…"
● Parçada verilen "İntibah" romanının devamını esere bağlı - Bulma
kalarak tahmin ediniz. - Karşılaştırma
- Şematik Olarak
C. UYGULAMA: Bilginin yeni durumları açıklamada ya - Ayırt Etme
da yeni problem durumlarını çözüme ulaştırmada
- Parçalara Ayırma
kullanıldığı basamaktır.
- Ana Hatlarını Gösterme
- Bölümlere Ayırma
Yeni duruma tatbik etme söz konusu

- Yapma
- Çalıştırma
ÖRNEKLER
- İlişki Kurama ● Şenay öğretmen, Türk edebiyatı dersinde
tahtaya şiir örnekleri yazar ve şiirlerin dönemine
- Kullanma göre ayırt edip farklılıklarını bulur.
- Hazırlama ● Sait Faik ve Sabahattin Alinin verilen bu öykülerinin
- Hesaplama farklılığını bulunuz.

- İlkeyi Uygulama ● 11. sınıf Türk Edebiyatı dersinde Tanzimat ve

Servetifünun Döneminde çıkan gazeteleri ve dergileri edebi
- Problem çözme ve fen dergisi diye ayırınız.
● Ali Öğretmen, dersinde akıllı tahtaya yazdığı cümlelerin
ögelerini ayırın demesi
● "Memleket İsterim" şiiriyle "Mataramda Tuz " şiirinin
ÖRNEKLER
karşılaştırılması
● Semih öğretmen, 10 sınıf Türk Edebiyatı
● Fuat Köprülü'nün Türk edebiyatını İslamiyet Öncesi Türk
dersinde Nedim'in gazeli verip aruz ölçüsünü nasıl
Edebiyatı, İslami Dönem Türk Edebiyatı ve Batı Tesirindeki
bulacağını öğretir. Dersin sonunda başka bir gazelini verip
Türk Edebiyatı şeklinde ayırması
öğrenciden aruz ölçüsünü uygulamasını yapınız.
● Naki Tezel'in Türk Masallarından olan "Nardaniye
● Öğrencileri ile noktalama işaretlerini işleyen Ayşe
Hanım"ı; öğrencilerin masalı döşeme, gelişme ve sonuç
Öğretmenin dersin sonunda önceden hazırlamış olduğu
bölümüne ayırması
uygulama çalışmasını öğrencilerin doldurması
● Nasıl mani yazılacağını öğrenen bir öğrencinin mani
yazmaya çalışması
E. SENTEZ: Bilginin, orijinal sayıltı ya da örgütleme F. DEĞERLENDİRME: Ölçüt kullanarak yorum
ilkeleri doğrultusunda yeniden oluşturulup, yeni bir form yaparsa, eleştiri getirirse veya yargıda bulunursa
kazandığı basamaktır. değerlendirme düzeyindedir.

Özgün yeni bir ürün ortaya koyma Ölçütlü yargıda bulunma

-Sonuç çıkarma, özetleme

-İspat etme
- Birleştirme Yaratma - Üretme
-Karar verme
- Tasarlama - Planlama
- Takdir etme
- Özetleme - Sınıflama Yapma
- İç ve dış özellikleri ölçütlere göre eleştirme
- Derleme - Organize Etme
- Sonlandırma
- Yeniden Düzenleme - Örgütleme
- Karar Verme

ÖRNEKLER ÖRNEKLER

● Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Bennu Öğretmen,
öğrencilerine sınavda Cumhuriyet Dönem özelliklerini
veren bir olay hikâyesi örneği oluşturdunuz mu?
● "Muazzez, içinde bulunduğu hâli hep kendine tabii
göstermeye çalıştı Yusuf’a bir şey belli etmiyor ve bundan
biraz da korkuyordu ve…" cümlesini devamını siz
tamamlayınız.
● Sema öğretmenin öğrencilerine Harput'ta yer alan
masalları derleme projesi vermesi
● 12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Oktay Rifat'ın
"Güzel " şiirinde toplumsal adaletsizlikle ilgili çıkarımda
bulununuz.
● Bugünkü münazarada mantıksal yapıları ortaya koyunuz.
● Cahit Zarifoğlu’nun "İşaret Çocukları "adlı şiirin
duygusunu takdir etme.
● Bir makalede dile getirilen örnekleri, iç tutarlılık
açısından yorumlayabilme.
● "Kuşlar Yasına Gider "romanındaki olayları ana hatlarıyla
özetleyiniz.
● Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarında bulunan hataları
eleştiriniz.
● "Yürekdede ve Padişah" adlı eseri , bir çocuk kitabında
taşıması gereken özelliklere göre eleştirebilmek

"Koşaradım tükeniyorsun insan kardeşlerim" ● Ahmet Haşim'in "O Belde" şiirini bir musiki parçasındaki
söz ve melodi bütünlüğünü taktir edebilme.
● Bu dizelerde " tükeniyorsunuz" sözüyle şair neyi ifade
etmektedir? Yorumlayınız. ● "Göçebe" şiirini, II. Yeni şiir özelliklerine göre eleştiriniz.

● Orhan Pamuk, bu romanında niçin tarihe yönelmiştir? ● Oğuz Kağan destanında Axel Olric’in Epik Yasalarına göre
Açıklayınız. uyarlayınız.

● Sizce bu şiirde "gemi" imgesine yüklenen anlamın metne ● Makale konusunda cep telefonu ile kitap okuma arasında
katkısı nedir? Açıklayınız. ters ilişkiyi değerlendiriniz.
● Gülten Akın şiirlerinde halk kültürü ve halk dili
özelliklerini tespit etmek

KONU KAVRAMA TESTİ
Pembe Öğretmen, 10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde
hece kalıplarının nasıl bulunacağını örnek şiirlerle gösterir
öğrencilere. Sonra akıllı tahtaya şu dizeleri yazar " Vara
vara vardım ol kara taşa / Hasret ettin beni kavim kardaşa
" bu dizeler üzerinde öğrencilerin öğrendikleri kalıbı
bulmalarını ister.
1. Bu durumda Pembe Öğretmenin bilişsel alan
basamaklarından hangisini kullandırmayı amaçladığı
söylenebilir?
A) Bilgi
B) Kavrama
C) Uygulama
D) Analiz
E) Değerlendirme
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Hüseyin Hoca, Necati
Cumalı'nın "Susuz Yaz" adlı öykü kitabını okutur ve ardında
öğrencilere çeşitli sorular sorup onlardan yanıtlar alır.
2. Aşağıda yer alan öğrenci yanıtlarından hangisinin
analiz düzeyinde gerçekleşmiş olduğu söylenebilir?
A) Öyküde toplumsal sorun olan su sorunu işlenmiştir.
B) Öykü yazarın anılardan ve görev yaptığı Urladaki
yaşantılarından esinlenerek yazılmıştır.
C) Öykü, tarlasından su çıkan iki kardeş suyu sahiplenir.
Çıkan su kavgası kardeşlerden birinin cinayet işlemesiyle
sonuçlanır ve diğeri hapse girer.
D) Toplam on bir kısa öyküden oluşan kitapta, Necati
Cumalı, gerçekçi köy hikâyelerini toplamıştır.
"Bihter, onlardan biraz uzakta, bir yalnızlık içinde
imişcesine, işitmeyerek işittiklerine katılmayarak
yürüyordu. Peyker’in arkasında çok hafif beyaz ipekten,
kolsuz bir yeldirme vardı ki yalnız boynundan bir toka ile
omuzlarının üstünde uçacak bir hafiflikte durarak ıssızlığın
verdiği özgürlükte, pek ince, göğsünün yarısına kadar
teninin pembeliklerini açığa vuracak derecede saydam
muslin gömleğini bol yenlerinin festonları arasında
saklanamayan bileklerini açık bırakıyordu.
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni bu metni öğrencilere
verir ve onlardan şunları ister:
a. Okuduğunuz metnin ana fikrini bulunuz.
b. Okuduğunuz bölümdeki kişi, mekan ve zamanı
belirleyiniz.
4. Öğretmenin bilişsel alan basamaklarından hangisini
kullandırmayı amaçladığı söylenebilir?
A) Bilgi - Kavrama
B) Kavrama Analiz
C) Uygulama - Analiz
D) Analiz - Kavrama
E) Sentez - Analiz
"Bir ülke düşlüyorum yorgun kadınların çok olduğu
Nefesin ses olduğu bir diyar düşünüyorum"
Türk dili ve edebiyatı dersinde Kübra Öğretmen,
öğrencilerine daha önce öğrettiği sıfat konusunu, bu şiirde
bulup sözcüklerin altına sıfat diye yazın demiştir.
5. Öğretmenin bu etkinliği aşağıdaki bilişsel alan
basamaklarından hangisine yönelik bir etkinliktir?
A) Bilgi
B) Kavrama

E) Öykülerde su sorunu yalın bir dille anlatılırken yazarın C) Uygulama

bölge ağız özelliklerini de kullandığını görürüz. D) Analiz
E) Değerlendirme

Sevda Öğretmen, 12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde

Cumhuriyet Dönemine ait şiirler verir. Bu şiirleri, içerik ve
biçim özelliklerine göre bir tablo yapmalarını ister.
3. Sevda Öğretmenin bu etkinliği aşağıdaki bilişsel alan
basamaklarından hangisine yönelik bir etkinliktir?
A) Bilgi
B) Kavrama
C) Uygulama
D) Analiz
E) Değerlendirme
12. sınıf Türk dili edebiyatı dersinde 1950 Kuşağı
hikâyecilerini anlatan Arzu Öğretmen, A Grubu adlı dergisi
etrafında oluşan sanatçılardan Ferit Edgü, Tahsin Yücel,
Orhan Duru gibi isimleri söyler. Sonra öğrencilerinden de
bu gruba ait başka yazar isimlerini ister.
6. Bu durumda Arzu Öğretmenin bilişsel alan
basamaklarından hangisini kullandırmayı amaçladığı
söylenebilir?
Türk dili ve edebiyatı dersinde Fazıl Hüsnü Dağlarca ile ilgili
proje çalışması yapan Hasan, şairle ilgili şunları söyler: "
Sanatını bu kadar külli olarak alış, yalnız Dağlarca’nın
gösterdiği bir azimdir. Tek tek şiirlerle okuyucuyu teşhir
etmekten kaçınıp toplu bir insan ve kâinat anlayışını şiire
sığdırmaya bizde yalnız o çalışıyor. Şairi, aklıyla gönlünü
gergin antenleri sayesinde bir mission, bir ilahi vazife
adamı olarak kabul ediyor."

A) Bilgi 9. Hasan'ın bu cümleleriyle bilişsel alan

basamaklarından hangisini kullandığı söylenebilir?
B) Kavrama
A) Bilgi
C) Uygulama
B) Kavrama
D) Analiz
C) Uygulama
E) Değerlendirme
D) Analiz
E) Değerlendirme
Türk Dili ve edebiyatı dersinde Gülnur Öğretmen, Garip
dışında yeniliği sürdüren şiir anlayışını anlatırken Behçet
Necatigil'in "Sevgilerde" şiirinden şu bölümü verir: Bir postmodern roman örneği olan “Kuşlar Yasına Gider “
Sevgileri yarınlara bıraktınız romanını işleyen Fetiye Öğretmen kitabın yazarı Hasan Ali
Toptaş'la yapılan bir söyleşiden bölümleri akıllı tahtaya
Çekingen, tutuk, saygılı. yazar.
Bütün yakınlarınız I. Roman, absürtlük ya da fantezi üzerine kurulmuş
Sizi yanlış tanıdı. değildir, Kafka tarzı özellikler de taşımaz. Gerçekler çok
Daha sonra öğrencilerine bu şiirin ana fikrini sorar. gerçektir. Diğer romanlarında olmayan kurguyu metinlere
yaymıştır. Roman, Denizli Ankara arası yolculuk yapan baba
7. Bu durumda Gülnur Öğretmenin bilişsel alan oğul ilişkisi üzerinden yürür.
basamaklarından hangisini kullandırmayı amaçladığı
söylenebilir? II. “Kuşlar Yasına Gider” taşıdığı açık ve gizli kederiyle
birlikte hikâyenin döngüsel sarmalında okurunu peşinden
A) Bilgi sürükleyecek sakin bir roman. Yazarı ne der bilmiyorum
B) Analiz ama ben bu kitabın Hasan Ali Toptaş’ın sükûnetiyle,
C) Uygulama yasıyla, zamanlamasıyla “olgunluk” dönemi eseri olduğunu
düşündüm.
D) Kavrama
10. Bu parçalara göre öğretmen, Bloom'un aşağıdaki
E) Değerlendirme bilişsel alan basamaklarından hangisini kullanmaktadır.
I II
A) Analiz Kavrama
8. Türk dili ve edebiyatı öğretmeni Sibel, saf şiir konusu B) Kavrama Değerlendirme
işledikten sonra öğrencilere
C) Değerlendirme Bilgi
I. Bu grubun sizce ismi niçin saf şiirdir?
D) Sentez Kavrama
II. Bu grup şiirimizin müzikalitesini geliştirip şiir evrenini
tamamladı değil mi? E) Analiz Sentez
III. Bu grup ile Servetifünûn topluluğunun benzerliği var
mı?
IV. Bu grubun özelliklerini taşıyan yeni bir şiiri kim
yazacak?
soruları soran öğretmen aşağıdaki bilişsel basamaklardan
hangisine yönelik bir soru sormamıştır?
A) Değerlendirme
B) Kavrama
C) Sentez
D) Analiz
E) Bilgi
Mehmet Kaplan'ın Yahya Kemal'le ilgili yazısını Sevinç
Öğretmen sınıfa getirir.
"O, ham bir mermer nasıl heykel olamaz, bize bunun yanlış
olduğunu gösterdi. Türk şiirinin kurumsallaşmasını nehir
veya fabrika gürültüsü nasıl bir musiki teşkil edemezse,
vahşi ruh hâllerinin inzibatsız bir surette ortaya
dökülmesinin de hakiki şiiri vücuda getiremeyeceğini çok
iyi anlamıştır. Aristo’nun binlerce yıl önce bulduğu katarsis
fikri, Yahya Kemal için bugün de bir realitedir."
11. Sevinç Öğretmenin bilişsel alan basamaklarından
hangisini kullandırmayı amaçladığı söylenebilir?
A) Bilgi
B) Kavrama
C) Uygulama
D) Analiz
E) Değerlendirme
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni dersinde edebi sanatlar
konusunu işler. Güzel adlandırma sanatını işlerken "
Ölürüz de kömür gözlüm ölürüz / Dost ağlasın zalim felek
utansın." Örneğini vermiştir. Ardından öğrencilerden
örnek ister ve Melek Duru "Kara gözlü yârim bana yanıp da
/ Gül benzini sakın soldurmayı gör" örneğini verir.
12. Melek Duru'nun verdiği örnek Bloom taksonomisinin
hangi bilişsel alan basamağına örnektir?
A) Bilgi
B) Kavrama
C) Uygulama
D) Analiz
E) Değerlendirme
13. Türk Dili ve edebiyatı Öğretmeni Abdullah, dersinde
Tomris Uyar'ın “Düş Kırıcı" isimli öyküsünü işler.
Öğrencilerine yazarla ve öyküyle ilgili üç metin vermiş ve
bu metinden yola çıkarak “Düş Kırıcı öyküsünün tematik
yapısı hakkında neler düşünüyorsunuz?" sorusunu
öğrencilere yöneltmiştir:
I. Öykünün kurgusu aslında eserin isminde saklıdır. Öykü
adlı kişisinin; düşlerini yaşamaktan ziyade onları
kuramamış, bulamamış ve düşleri kırılmış bir karakterin
çırpınışları üzerine kurulmuştur.
II. Öykünün giriş paragrafı, bir sabahçı kahvesinin
betimlemesiyle başlar ve mekânın içindeki çeşitli eşyaların
Bir sayfayı aşan ayrıntılı tasviriyle devam eder. Giriş
bölümünde yoğun betimlemelerle karşılaşan okur, öykü
söylemi devam ederken olayların akmadığına tanık olur.
III. Metinde anlatının tüm halini şu şekilde verir: Önce iç
monolog tekniğiyle yazar kendi iç evrenini sonradan kilitli
ve şifreli ifadeler kullanarak okuru labirent içinde gezdirir.
Son bölümde kimliğini bulan bir yapıyı kurgular.
Bu parçalara göre soruya cevap veren öğrenciler,
Bloom’un aşağıdaki bilişsel alan basamaklarının hangisini
kullanmaktadır?
I II III
A) Kavrama Analiz Analiz
B) Kavrama Bilgi Değerlendirme
C) Değerlendirme Bilgi Analiz
D) Sentez Kavrama Analiz
E) Analiz Analiz Uygulama
10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde “İslam Uygarlığı
Çevresinde Gelişen Türk Edebiyatı” ünitesini işlerken
öğrenciler, 11. ve 12. yüzyıllarda Türklerin tarihî, siyasî ve
sosyal yapısı hakkında yazılar bulup özetlerini çıkarırlar.
14. Bu süreçte öğrencilerin konuyla ilgili bir özet
çıkarmaları, bilişsel alan basamaklarından hangisinde
gerçekleşir?
A) Kavrama
B) Analiz
C) Değerlendirme
D) Uygulama
E) Sentez
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Ali, 9. sınıf Türk Dili ve
Edebiyatı dersinde “coşku ve heyecanı dile getiren metinler
(şiir) ünitesini işlerken aşağıdaki şiiri akıllı tahtaya yazıp
şiirle ilgili sorular sorar öğrencilere.
Ölü bir yılan gibi yatıyordu aramızda
yorgun, kirli ve umutsuz geçmişim
oysa bilmediğin bir şey vardı sevgilim
Ben sende bütün aşklarımı temize çektim
17. Aşağıdakilerden hangisi uygulama düzeyinde yer alan
bir davranış ifadesidir?
A) Tanzimat Döneminde çıkarılan ilk özel gazetesini
Tercüman-ı Ahval olduğunu söylemesi
B) Sıfat tamlaması ile takısız isim tamlamasını
karşılaştırması
C) Sezai Karakoç'un Mona Roza şiirini ezbere söylemesi
D) Mâni yazılacağını öğrenen bir öğrencinin mani yazmaya
çalışması

(Murathan MUNGAN) E) Nabi'nin verilen gazelini günümüz Türkçesine çevirmesi

I. Yukarıdaki dizeleri anımsadınız mı?

II. Yukarıdaki dizelerde ölçü bulma çalışmasını yaptınız mı?

III. "Ben sende bütün aşklarımı temize çektim" dizesinden Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Sevgi, Cenap Şahabettin'in
"Tiryaki Sözler" isimli eserinden aşağıdaki vecizeyi akıllı
ne anlıyorsunuz?
tahtaya yazar ve sözle ilgili sorular sorar öğrencilere.
15. Bu parçalara göre soruya cevap veren öğrenciler,
"Fenalığımızı kendimiz suistimal ederiz, iyiliğimizi başkaları
Bloom’un aşağıdaki bilişsel alan basamaklarının hangisini
suistimal eder."
kullanmaktadır?
I. Bu sözü yorumlar mısınız?
I II III
A) Bilgi Kavrama Analiz
II. Bu sözün anlamına benzer başka bir vecize söyler
B) Bilgi Uygulama Sentez
misiniz?
C) Kavrama Kavrama Sentez
D) Uygulama Analiz Değerlendireme
18. Bu parçalara göre öğretmen, Bloom'un aşağıdaki
E) Değerlendirme Analiz Analiz bilişsel alan basamaklarından hangisini kullanmaktadır.
I II
A) Analiz Kavrama
B) Kavrama Bilgi
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni , 9. sınıf Türk dili ve C) Değerlendirme Bilgi
edebiyatı dersinde öğrencilere manzume ve şiir konusu
D) Sentez Kavrama
anlatır. Mehmet Akif'in " Seyfi Baba " manzumesini işler.
Öğretmen ders bitiminde öğrencilere şu soruları sorar: E) Analiz Sentez

I. "Seyfi Baba" manzumesini nesre çeviriniz.

II. " Seyfi Baba " manzumesiyle " Cenge Giderken" şiirini
“ Metindeki ek-fiilleri bulur ve bunların metindeki
karşılaştırınız. işlevlerini belirler."
III. "Seyfi Baba" adlı manzumenin bakış açısı nedir? 19. Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretim programında
fiilimsilerle ilgili verilen açıklama, Bloom taksonomisinin
hangi basamaklarına yönelik kazanırlardır?
16. Bu parçalara göre soruya cevap veren öğrenciler,
A) Bilgi - kavrama
Bloom’un aşağıdaki bilişsel alan basamaklarının hangisini
kullanmaktadır? B) Sentez - uygulama
I II III C) Analiz - sentez
A) Bilgi Kavrama Analiz D) Değerlendirme - kavrama
B) Analiz Uygulama Bilgi E) Analiz - kavrama
C) Uygulama Kavrama Sentez
D) Uygulama Analiz Bilgi
E) Değerlendirme Analiz Analiz
 I. Aynı döneme ait olan "Küçük Ağa" ve "Yaban "
romanlarının yapısal özelliklerini tespit etmiştir.
PROGRAM TASARISI HAZIRLAMADA
II. "Tanrılar ve İnsanlar" tiyatrosunu mitolojik ögeler
barındırdığını söyler.
İÇERİK YAKLAŞIMLARI
III. Gılgamış destanı ile Er- Töştik destanındaki benzerlikleri
söyler.
IV. Cemal Süreya'nın "Folklor Şiire Düşman " makalesini ● Bu programlamada aşamalık ve ardışıklık
okuyup kendine göre çıkarımlarda bulunur. söz konusudur.

● Ardışık, sıralı, İlişkili, birbirini izleyen,

20. Verilen kazanımların Bloom taksonomisine göre ait zorunlu ya da ön koşul öğrenmelerin ağırlıklı
düzeyden üst düzeye doğru sıralanışı aşağıdakilerden
olduğu konuların düzenlenmesinde kullanılan
hangisidir?
programlama yaklaşımıdır.
A) III- II- I- IV
B) IV- I- II- III
C) III- IV- II-I ÖRNEKLER
D) II - IV- III- I
E) II - III - IV - I
● Mehmet Öğretmen, 10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
dersinde aruz ölçüsünü bulma çalışmasında öğrencilerin
önce açık - kapalı hece nasıl bulunacağını verir sonra
kalıpların şeklini verir ve sonra uygulama yapar.

● Türk Edebiyatı dersinde ek- kök konusunu vermeden

sözcük türlerini vermeyen Kamil Öretmen belli bir sıra ile
dil öğretimi yapar.

● Cumhuriyet Dönemi şiir konusunu işleyen öğretmen,

önce Beş Hececileri sonra Garip şiiri son olarak İkinci Yeni
şiirinden şairleri tanıtır.

● Sarmal programlamada konuların ve

kavramların yeri ve zamanı geldikçe tekrar
tekrar öğretilmesi söz konusudur.

● Bu programlama yaklaşımında önceki

öğrenmeler sonraki öğrenmelere temel
oluşturur ve kavramlar arası ilişkiler önemli bir yer tutar.

ÖRNEKLER
● Türk edebiyatı öğretmeni Sema, 12. Sınıf Türk edebiyatı
dersinde Cumhuriyet şiiri işlerken öğrencilerin 11. sınıfta
işlediği Saf Öz Şiir akımına ait şairleri ve örnek şiirleri
unuttuklarını görür. Bu şiirleri yeniden hatırlatır.

● 11. Sınıf Türk dili ve edebiyatı dersinde öğretmen, yazma

1-C 2-C 3-B 4-B 5-C 6-B 7-D 8-E 9-E 10-A becerisini ölçerken öğrencilerin yazım kurallarını
11-E 12-A 13-A 14-A 15-B 16-D 17-D 18-B 19-E 20-E unuttuğunu görür ve tekrardan TDK'ye göre kuralları
hatırlatır.
 ● Modüler programlama yaklaşımında
da konular anlamlı parçalar hâlinde
düzenlenir ve bu bağımsız modüller bir
bütün oluşturur.
● Konuların öğrenme sıraları açısından
esnek bir programlama yaklaşımı olarak nitelenebilir. Fakat
bu esnekliğin yanında program çıktısı açısından kontrollü
bir yaklaşımdır.
ÖRNEKLER
● Türk dili ve edebiyatı dersinde hikâye - Sözcük türleri ve
Sözlü anlatma türleri ile ilgili öğrenci çalışmaları
● Öğretmen grup içindeki öğrencilere gazate çıkarma, şiir
antolojisi hazırlama ve Devlet Tiyatrosunda oyun izleme
çalışmaları yapıp sanatsal metinlerin ortak özelliklerini
bulmaya çalışır.
●Türk Dili ve edebiyat fakültesinde, Türkçe sözlük
hazırlayanları , edebiyat tarihi alanında kitap yazan ve halk
edebiyatı kürsüsünde cönkleri bir araya getiren insanların
derleme çalışmasının yapısını kavrar.
● İlk yılarda geniş tabanlı, ortak konuların
yer aldığı, giderek uzmanlaşmanın küçük
birimlerle olduğu ve daraldığı bir
programlama yaklaşımıdır.
● Bu programda son döneme doğru
uzmanlık görülür.
ÖRNEKLER
● Bu yaklaşım üniversitelerde uzmanlaşma ve akademik
olarak bir konuda ihtisas yapmada çok kullanılır.
● Paralel bir eğitim programı için bir
başlangıç noktası veya bir merkez
oluşturulabilir.
● Bu içerik düzenleme yaklaşımında,
merkezde bir konu vardır ve dersler bu
konuların etrafında yer alır.
ÖRNEKLER
● Eylül ayı içinde edebiyat grubu öğretmenleri derslerinde
bir ay boyunca "Türkçenin Dünü Bugünü" konulu
çalışmaları sınıflarında uyguladılar.
● 9. sınıf Türk Dili ve edebiyatı dersinde aşk konulu şiir
yazma çalışması
● Lise öğrencilerinin dört yıl boyunca yazım ve imlâ
kurallarını görmeleri
● Farklı dersler arası ilişkiler kurularak içeriğin
ve programın öğrenci için anlamlı bir bütünlük
oluşturması esastır.
ÖRNEKLER
● Çanakkale Savaşı konusu ile ilgili tarih ve coğrafya
derslerinden yararlanma
● Türk edebiyatı öğretmeni Melike, 12. Sınıf öğrencilerine
Ece Ayhan'ın "Kınar Hanım'ın Denizleri" şiirini incelerken
hem felsefe hem de psikolojiden yararlanması
● Bu yaklaşımda öğrenciler konuların
içeriğine grup hâlinde veya kendi kendine
karar verebilir.
● Konu alanlı tasarımda “içerik” öğesi ağırlıktadır.
● Konular yüzeysel öğrenmelerle edinilir. İçerik öğrencinin
ilgi, yetenek ve hazır bulunuşluğuna göre düzenlenir ve
edinilen bilgiler öğretmen aktarımına dayalıdır.
● Konular basitten karmaşığa mantıklı bir sıra içerisinde
sunulur ve öğretmen merkezlidir.
 ÖRNEKLER KONU KAVRAMA TESTİ
● Türk edebiyatı dersinde "Elhan-ı Şita" şiirinin
içeriğini bir grup musiki açısından ve sembolik açıdan
incelenmesi I. Türk dili ve edebiyatı dersinde Cumhuriyet Dönemi şiiri
işleyen öğretmen, belli bir sıraya göre önce saf şiir sonra
● Türk edebiyatında öğrencilerin istek ve ilgilerine göre
Garip akımı ve 1980 kuşağı sanatçılarını işler.
proje ödevi almaları

II. 12. sınıf Türk dili ve edebiyatı dersinde öğretmen,

sınava hazırlanan öğrencilere müfredatı bitirdikten sonra
sınava yönelik ek dersler yapıp onların sınava eksiksiz
hazırlanmasını sağladı.
● Bu program türünde düzenlenecek
olan içerik öğrencilerin ve toplumun
temel sorunlarına yanıt verecek şekilde III. Türk dili ve edebiyatı dersinde öğrencilerin bakış
açılarını bilmediğini fark eden öğretmen EBA'dan ders
olmalıdır.
videoları açıp konu eksiğini giderip öğrencilere bir de
● İçerik düzenlenmesi öğrencilerin sorularına göre uygulama çalışması yapar.
oluşturulur. Bu yaklaşım öğrencilerin sorularına ve
gereksinimlerine yanıt verme gerekliliğini benimseyen
1. Numaralandırılmış cümlelerde kullanılan içerik
felsefi görüşe göre temellendirilir.
düzenleme yaklaşımları, aşağıdakilerin hangisinde
● Eğitim düzeyi yükseldikçe daha sınırlı ve özel uzmanlık sırasıyla doğru olarak verilmiştir?
alanlarına ilişkin sorulara göre programların içeriği I II III
düzenlenir.
A) Doğrusal Çekirdek Sarmal
B) Piramitsel Sorgulama Sarmal
ÖRNEKLER C) Doğrusal Sorgulama Konu ağı
● Türk edebiyatı dersinde durum öyküsünü açıklayan D) Sarmal Piramitsel Modüler
öğretmene Salih adlı öğrencinin: " Durum hikâyesinde E) Modüler Piramitsel Konu ağı
betimleme her zaman yapılır mı? " sorusuna öğretmenin
cevap vermesi

Türk dili ve edebiyatı dersinde öğretmen, Servetifünûn

edebiyatını işlerken şiirin özelliklerinden bahseder. Tevfik
Fikret'in anjanbman kuralını çok iyi uyguladığını söyler.
Öğrencilerden Semih "anjanbman kuralı hocam nasıl
yapılır?" diye soru sorar.
2. Buna göre edebiyat dersinin kapsamında hangi içerik
düzenleme yaklaşımının kullanıldığı söylenebilir?
A) Sorgulama
B) Piramitsel
C) Doğrusal
D) Sarmal
E) Modüler
I. "15 Temmuz Demokrasi ve Şehitleri Anma" etkinliğinde Türk Dili ve Edebiyatı dersinde 10. sınıf öğrencilere bir
Tarih Öğretmeni "Osmanlıda İsyanlar" konuşmasını, Türk gruba Divan şiiri geleneği bir gruba âşık şiir geleneği ve son
dili ve edebiyatı öğretmeni "Vatan " konulu şiir çalışmasını olarak tekke şiiri geleneği ile ilgili birbirinden bağımsız
ve Müzik Öğretmeni de "Kahramanlık Ezgileri " adlı çalışma metinler dağıtır.
yapar.
5. Buna göre dersin planlamasında kullanılan içerik
düzenleme yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?
II. 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öykü yazmaya A) Çekirdek
meraklı Sultan adlı öğrenciye, edebiyat öğretmeni
B) Doğrusal
“Mustafa Kutlu Öykücülüğü” konulu proje çalışması verir
ve Sultan her geçen gün Mustafa Kutlu üzerine bilgi sahibi C) Modüler
olup onun öykücülüğünü kavrar.
D) Sarmal
E) Piramitsel
III. Türk Dili ve Edebiyatı dersinde tarihsel kronolojiye
göre önce Tanzimat Dönemini sonra Servetifünun ve sonra
da Milli Edebiyat Dönemini sırayla işler öğretmen.
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni anlatacağı konu
sıralamasını şöyle yapar:
3. Numaralandırılmış cümlelerde kullanılan içerik
düzenleme yaklaşımları, aşağıdakilerin hangisinde
sırasıyla doğru olarak verilmiştir?
I." Ayrılık" temalı şiir, öykü ve tiyatro metni oluşturmak
I II III
A) Doğrusal Çekirdek Sarmal
II. Sözcükte anlam ilişkilerini işledikten sonra cümlede
B) Disiplinlerarası Piramitsel Doğrusal anlam ilişkilisini anlatmak
C) Sarmal Sorgulama Konu ağı
D) Sarmal Piramitsel Modüler III. Öğrencilerin en çok zorlandığı konu olan yazım
kurallarına dönüş yapmak ve tekrarlamak
E) Disiplinlerarası Modüler Doğrusal

6. Numaralandırılmış cümlelerde kullanılan içerik

düzenleme yaklaşımları, aşağıdakilerin hangisinde
sırasıyla doğru olarak verilmiştir?
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Ayşe, öğrencilerine önce I II III
kök bulmayı sonra ekleri ve eklerin işlevini anlattıktan
A) Çekirdek Doğrusal Sarmal
sonra gövdeye geçer. Bunun nedeni sorulduğunda bu
yapıların birbirine ön koşulları olduğunu söylemiştir. B) Disiplinlerarası Piramitsel Doğrusal
4. Buna göre Ayşe Öğretmen, dersini aşağıda verilen C) Sarmal Sorgulama Konu ağı
içerik düzenleme yaklaşımlarından hangisine göre
D) Çekirdek Piramitsel Sarmal
işlemektedir?
E) Disiplinlerarası Doğrusal Doğrusal
A) Sorgulama
B) Piramitsel
C) Doğrusal
D) Sarmal
E) Modüler
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Taner, öğrencilerle mart 10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğretmen Divan
ayında salgın hastalık nedeniyle konularını edebiyatı ve Halk edebiyatından birçok şiiri masalara
yetiştirememiştir. Ağustos ayında anlatılacak olan iki dağıtır ve öğrencilerin bu şiirlerden istediğini almalarını
üniteyi soru gelemez diyerek anlatmamıştır. söyler. Hüseyin adlı öğrenci sevdiği şair Karacaoğlan’ın
şiirlerini, Nursena ise Bâkî'nin şiirlerini seçer. Öğrencilerin
7. Buna göre Taner Öğretmenin bu uygulaması Postner’in
seçtikleri şairlerle ilgili haftaya sunum yapacaklarını
göre hangi program türüne girmektedir?
sonradan hatırlatır.
A) İşlevsel
10. Bu metinde öğrencilerin kullandığı içerik düzenleme
B) Resmi yaklaşımları, aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla doğru
C) Örtük olarak verilmiştir?
I II
D) Geçersiz
A) Doğrusal Konu Ağı
E) Ekstra
B) Disiplinlerarası Piramitsel
C) Sorgulama Doğrusal
D) Sarmal Piramitsel
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Ender , "İkinci Yeni Şiiri"
konusunu işlemiş ve anlattığı dizelerin öğrencilerin en çok E) Sorgulama Konu Ağı
hoşuna gidecek olan " Aşk" temalarından seçer ve etkili de
olur, tüm sınıf dizeleri ruhunda yaşar.
8. Buna göre Ender Öğretmen'in hangi program tasarım
modeline ders işlediği söylenebilir?
A) Sarmal Türk dili ve edebiyatı Öğretmeni Mahir, 12. sınıf Türk
edebiyatı dersinde sözlükleri anlatırken Divanü Lügati't-
B) Proje
Türk, Codex Comanicus ve Kamus-ı Türki diye işledikten
C) Modüler sonra bazı meslektaşlarına da Türkçe Sözlük kullanmanın
faydasını diğer derslerde de işlenmesini söyler.
D) Sorgulama
E) Piramitsel 11. Bu metinde Mahir Öğretmenin, kullandığı içerik
düzenleme yaklaşımları, aşağıdakilerin hangisinde
sırasıyla doğru olarak verilmiştir?
I II
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Ayşe, yüksek lisans tezini A) Modüler Disiplinlerarası
"Postmodern Edebiyatta Ölüm " konusu üzerine yaparken
B) Disiplinlerarası Piramitsel
doktora çalışmasında "Hasan Ali Toptaş Romancılığında
Ölüm" üzerine yapar ve bu konuda uzmanlaşır. C) Modüler Doğrusal
9. Buna göre Ayşe Öğretmen, derslerinin planlamasında D) Sarmal Piramitsel
kullanılan içerik düzenleme yaklaşımı aşağıdakilerden
E) Sorgulama Konu Ağı
hangisidir?
A) Sorgulama
B) Modüler
C) Doğrusal
D) Sarmal
E) Piramitsel

1-C 2-A 3-B 4-C 5-C 6-A 7-D 8-D 9-E 10-E
11-A

ÖĞRETİM İLKELERİ
● Eğitim anlayışının merkezinde öğrenci
olmalıdır.
● Eğitim etkinliklerinin düzenlenmesinde;
öğrencinin gelişim özelliklerinin,
ihtiyaçlarının, ilgilerinin ve heyecanlarının
dikkate alınması gerektiğini ifade eden bir ilkedir.
● İnsanlar doğdukları andan itibaren önce
yakın çevresindekileri öğrenmeyle hayata
başlarlar. Bu durum; hem yakın zamanda
gerçekleşen olaylar, hem nesneler, hem de
soyut kavramlar için geçerlidir. Bu nedenle
öğretim faaliyetleri düzenlenirken, zamansal ve mekânsal
olarak öğrencinin yakın çevresinden hareket edilmelidir.
● Yeni bir bilgiyi öğrencilere kazandırırken,
önceden bildiklerinden hareket edilmeli ve
kazanılan yeni bilgi öncekilerle
ilişkilendirilmelidir.
● Öğrenen, öğrenme nesnesini ne kadar farklı
yönleriyle görebiliyor ve algılayabiliyorsa
öğrenme o oranda kalıcı ve etkili olur.
● Yazılı, işitsel veya görsel malzeme kullanmak
açıklık ilkesine girer.
● Öğrenmenin, somut durumlardan hareketle
başlaması gerektiğine vurgu yapan bir öğretim
ilkesidir.
● İnsanlar, doğdukları andan itibaren somut
nesneleri anlamaya ve öğrenmeye başlarlar.
Bu amaçla nesnelere dokunurlar, tadarlar ve
bu yolla anlamlandırırlar. Öğrenme süreci de, somut
nesnelerden, soyut kavramlara doğru bir yol izler.
● “En az girdiyle en fazla çıktı (ürün) elde
etme” ekonomiklik olarak
tanımlanmaktadır. Eğitimde ise; en az
zaman, en az emek ve en az enerji sarf
ederek, fazla miktarda ve kalıcı öğrenmeyi
sağlamaktır.
● Okulların hayattan kopuk, sadece
bilgilerin aktarıldığı bir yer olmaması
gerektiğini savunan bir öğretim ilkesidir.
● Öğrenciye hayatta kullanabileceği
şeyler öğretilmeli
● Öğrencinin ilgisinin üzerinde olduğu ya da
üzerine çekilebilecek, güncel olaylar ya da
olgulardan hareketle konunun verilmesi
gerektiğini ileri süren bir öğretim ilkesidir.
● Ders konularının verilmesinde ve
öğretim etkinliklerinin
düzenlenmesinde basitten zora doğru
bir yol izlenmesi gerektiğini belirten bir
öğretim ilkesidir.
● İnsan bilişsel gelişim süreci içinde de önce basit konuları
öğrenir daha sonra karmaşık ve zor konuları öğrenmeye
başlar.
Öğretimde, bir konunun bütünün
yönleriyle verilmesini ve aynı zamanda
öğrenenin bir bütün olarak algılanıp,
değerlendirilmesi gerektiğini ifade eden
bir öğretim ilkesidir.

● Öğrenenin, öğrenme sürecine aktif
olarak katılması ve öğrenme unsurlarıyla
karşılıklı etkileşime girmesi gerektiğini
ifade eden bir öğretim ilkesidir.
● Öğrenen, öğretim sürecinin ne kadar çok içinde yer alırsa
ve ne kadar etkin olursa öğrenme de o oranda etkili ve kalıcı
olacaktır.
● Eğitimin amacı; sadece önceden
belirlenmiş bilgilerin öğrencilere
kazandırılması değildir. Aynı zamanda
bireylerin içinde bulundukları topluma
uyum sağlamalarını ve sağlıklı bir biçimde
sosyalleşmelerini sağlamaktır.
● Bu süreçte öğrencilerin, içinde
bulunduğu toplumun değerlerini tanıyıp anlamalarına ve
kendine özgü değerler oluşturmalarına fırsat sağlayacak
ortamlar oluşturulmalıdır.
● Derste yapılacak bütün etkinlikler , o
dersin hedeflerini gerçekleştirecek
şekilde düzenlenmeli amaç dersin
hedeflerine etkin bir şekilde ulaşmak
olmalıdır.
KONU KAVRAMA TESTİ
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 12. sınıf öğrencilerine
saf şiiri anlatırken öğrencilere önceden öğrendikleri Ahmet
Haşim'in şiirleriyle ilişki kurar. Ahmet Haşim'in şiir
poetikasının (şiir sanatı) saf şairleri de etkilediğini söyler.
1. Buna göre Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, özellikle
aşağıda verilen ilkelerden hangisine uygun davranmıştır?
A) Öğrenciye görelik
B) Yakından uzağa
C) Açıklık
D) Somuttan soyuta
E) Bilinenden bilinmeyene
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Serkan, 11. sınıf
öğrencilerine proje dağıtırken bazı öğrencilerin şiir,
bazılarının roman okumak istediğini görüp buna göre
projeler verir öğrencilere.
2. Bu süreçte öğretmenin faydalandığı öğretim ilkesi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğrenciye görelik
B) Yakından uzağa
C) Etkin katılım
D) Somuttan soyuta
E) Bilinenden bilinmeyene
Malatya'da Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni olan Günseli,
9. sınıflarda masal ünitesini işlerken dersi Malatyalı olan
Eflatun Cem Güney'in derlediği masallardan başlar
anlatmaya.
3. Bu süreçte Günseli Öğretmenin faydalandığı öğretim
ilkesi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğrenciye görelik
B) Yakından uzağa
C) Hedefe görelik
D) Somuttan soyuta
E) Bilinenden bilinmeyene
11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Ziya Öğretmen,
anlatım bozukluğu ünitesini işler. Öğrencilerine ünite
sonunda çevresinde anlatım bozukluğu olan tabela ve
halkın yanlış kullandığı cümleleri bir kâğıda döküp
getirmelerini ister öğrencilerinden.
4. Bu uygulamada Ziya Öğretmenin temel amacı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğrencilerin çağdaş yöntem ve teknikleri kullanmasını
sağlamak
B) Konunun öğrenilmesine yardımcı ögeleri belirlemek
C) Öğrencilerin öğrendikleri bilgileri günlük yaşamla
ilişkilendirmek
D) Ders içinde öğrenciyi aktif hale getirmek
E) Bilgilerin somut durumda soyut duruma geçişini
gözlemlemek
12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğretmen, Türkçe
sözlükleri anlatırken önce Kaşgarlı Mahmut'un Divanü
Lügati't- Türk sonra Ali Şir Nevaî'nin Muhakemetü'l-
Lügateyn kitaplarının içeriği hakkında bilgi verir ve sonra da
kitapların görüntüsünü akıllı tahtadan gösterir.
5. Bu süreçte öğretmenin faydalandığı öğretim ilkesi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğrenciye görelik
B) Yakından uzağa
C) Etkin katılım
D) Açıklık
E) Bilinenden bilinmeyene
Toplumcu gerçekçi şiir anlayışını işleyen Şahin Öğretmen,
Attila İlhan'ın "Sisler Bulvarı "şiirini şairin sesinden
öğrencilerine dinletir. Daha sonra şairin basit ve anlaşılır
olan "Üçüncü Şahsın Şiiri"ni verir. Dersin sonunda ise
imgesi yüksek olan "Jilet Yiyen Kız" şiirini verir.
7. Buna göre Şahin Öğretmenin yararlandığı öğretim
ilkeleri aşağıdakilerden hangileridir?
A) Bilinenden Bilinmeyene - Öğrenciye görelik
B) Aktüalite- Etkin katılım
C) Açıklık - Basitten karmaşığa
D) Somuttan soyuta - Açıklık
E) Güncellik - Basitten karmaşığa
Çan Meslek Lisesi'nde görev yapan Selin Öğretmen,
destanlarda varyantlaşmayı anlatmak için öğrencilere bir
oyun oynatır. Üç beş öğrenciyi kapının dışına çıkarıp bir
öğrenciye sınıfta de bir hikâye anlatır. O da içeri giren
çocuğa bunu anlatır derken her anlatıcı hikâyeye çıkarma
veya ekleme yapar. Sözlü geleneğin değişerek aktarıldığını
bir oyunla anlatmış olur öğretmen.
8. Buna göre Selin Öğretmen dersinde hangi öğretim
ilkelerini kullanmıştır?
A) Öğrenciye görelik - Açıklık
B) Yakından uzağa - Güncellik
C) Etkin katılım - Somuttan soyuta
D) Açıklık - Transfer
E) Bilinenden bilinmeyene

Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 10. sınıf öğrencilerine

Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 12. sınıf öğrencilerine önce isim konusu işler ve sonra da sıfat ve adıl konusunu
Cumhuriyet Dönemi Halk Şiirini işlemeye başlamadan önce işler. Ardından bu sözcük türlerini birbiriyle karşılaştır ve
Neşet Ertaş'ın bugün ölüm yıldönümü olduğu için böylece türlerin genel özelliklerini buldurur.
"Zahidem" parçasını dinleyerek- çok sevdiğinizi biliyorum-
9. Bu süreçte öğretmenin faydalandığı öğretim ilkesi
dersimize geçeriz.
aşağıdakilerden hangisidir?
6. Buna göre öğretmenin yararlandığı öğretim ilkeleri
A) Öğrenciye görelik
aşağıdakilerden hangileridir?
B) Yakından uzağa
A) Güncellik- Öğrenciye görelik
C) Özelden genele
B) Transfer - Etkin katılım
D) Genelden özele
C) Yakından uzağa - Ekonomiklik
E) Bilinenden bilinmeyene
D) Somuttan soyuta - Açıklık
E) Güncellik - Sosyallik

1-E 2-A 3-B 4-C 5-D 6- A 7-C 8-A 9-D 10-


1. KAHRAMAN ANLATICI
BAKIŞ AÇISI
● Kahraman; kendi yaşadıklarını,
bildiklerini ve hissettiklerini aktarır.
● Olaylar, roman kahramanlarından
birinin ağzıyla anlatılır.
● Birinci tekil / çoğul kişi (BEN- BİZ) ile anlatılır.
● İç odaklıdır. Buna "İçten Bakış Açısı " da deniliyor.
● Bireyin iç dünyasını anlatan öykü ve romancılar bu bakış
açısı çok kullanır.
ÖRNEKLER
" Ve baktım ki o kadar çok yorulmuşum ki… Minderde üst
üste konmuş iki yastık. (Demek annem biraz rahatsızlanmış
ve buraya uzanmış) artık ağrılarım sonsuz korkululara
yaslanmış gibiydim. Ağrılarım acının içinde acı oluyordu ve
buna artık dayanamıyordum."
Peyami Safa, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu
" Hiçbir zaman çok yakın arkadaş olmadık onunla ama hep
birbirimizin hayatında yerimiz oldu. Aynı kuşaktan olmanın
daha da güçlendirdiği bir bağ, ne kadar seyrek görüşsek de
zamanla pekiştirilip sağlamlaştırdı ahbaplığımızı dün de
bugün de."
Murathan Mungan , Dokuz Anahtarlı Kırk Oda
" Akşam ekmeğinizi yer yemez hemen damın üstüne
damlıyor, yataklara girip yorganlara boğazımıza kadar
çekiyorduk. Geceler biraz soğuktu ama gökte kocaman
ışıltılı yıldızlar vardı. Yağmurlu günlerde eve, yani saçağın
altına gece yarısından sonra, ortalıktan el ayak çekilince
gelir, usulcacık yataklarımıza girerdik saçak altında
yattığımızı el âlem görmesinden utanırdık."
Yaşar Kemal , Yatak
"Zehra’yı gördüm, büyümüş, hemen hemen bir genç kız
olmuş. Dört seneden beri görmemiş olmama rağmen o
kadar çocuğun içinde derhal çıkarıp buldum. Allah'tan çok
şey mi istedim bilmiyorum ama Zehra benden utanır mı
acaba?"
Reşat Nuri Güntekin , Acımak
2. GÖZLEMCİ ( TANIK -
MÜŞÂHİT) BAKIŞ AÇISI
● Gözlemci anlatıcı olayların
akışını etkilemez, yalnızca
aktarıcıdır, olaylara karışmaz.
Kamera gibi izler ve aktarır.
● Anlatıcı gördüklerini, tanık olduklarını aktarır. Yorum
yapmaz.
● Bu bakış açısında betimleyici öge çok kullanılır.
● Kahramanlarının aklından geçenleri bilmez. Anlatıcının
anlatımı gördükleriyle sınırlıdır:
● Anlatıcı, sadece sessiz kamera görevi üstlenir.
● Gözlemci bakış açısında en önemli şey "tarafsızlık"tır.
● Dış odaklıdır.
● BEN veya O şahısları kullanılır.
ÖRNEKLER
Birkaç evlik bir yerden geçiyorlardı. Yıkık bir duvarın dibinde
yırtık elbiseli, tıraşları uzamış, yüzü kırış kırış, yılgın bir
ihtiyar oturuyordu. Başında kirli, beyaz bir papak vardı.
Ağzı açıktı; üst damağında tek kalmış, kazma gibi uzamış
dişi görülüyordu. Murat selâm verdi; ihtiyar oturduğu
yerden eliyle selâmını aldı.
Mehmed Niyazi, Ölüm Daha Güzeldi
"Ziya kapıyı ve elindeki anahtarı cebine koymadan hızlı
adımlarla asansöre doğru yürüdü. Koridorda o sırada,
ışıklar tavandan sarkan sarı toplar halinde gibi sıra sıra
yanıyordu."
Hasan Ali Toptaş , Heba
"Bünyamin, Zülfikar'ın adamlarıyla karşılaşmamak için
Galata'nın sokaklarında durmadan yer değiştiriyordu.
Güneş ufukta iyice alçalmıştı. Kasımpaşa Mezarlığı'na
ulaşan Bünyamin, babasının orada olduğunu gördü. Hemen
yanına yaklaşmak istedi fakat Uzun İhsan Efendi oturduğu
yerden kalkarak hızlıca oradan uzaklaştı. Oğlu Bünyamin
peşinden koştu ve ona seslendi. Fakat Uzun İhsan hiç
karşılık vermeden ortadan kayboldu."
İhsan Oktay Anar , Puslu Kıtalar Atlası
 3. İLAHİ ( TANRISAL - 4. ÇOĞULCU BAKIŞ AÇISI
HÂKİM - SINIRSIZ ) BAKIŞ İki şekilde yapılır.
AÇISI
●Müşahit, kahraman ve hâkim bakış
● Anlatıcı, olaylara ve açılarının ikisinin ya da üçün bir arada
kahramanlara hâkimdir. Olayların kullanılması
nasıl gelişeceğini bilir ve görür.
Olayları anlatırken kahramanların ● Olayların birden fazla kahramanın
aklından geçenleri ve bakış açısıyla verilmesi
psikolojilerini yansıtır: ● Buna "karma bakış açısı" da denir.
● Anlatıcı, yaşanmış ya da yaşanacak olan her şeyi bilir. ● MEB kitaplarında yer almaz.
● Kahramanların geçmiş ve geleceklerine ait her konuya ● Genellikle modernist ve postmedernist metinlerde yer
hakimdir. alır.
● 3. tekil şahıs (O) ile yapılır.
● Anlatıcı sıfır odaklıdır.
● Bu bakış açısına “Olimpik” anlatım da denir. ÖRNEKLER
" Akşam olmuştu rıhtım korkak insanlar doluydu. Bir ara
düşündüm. Neden buralar sürekli geliyor. Yoksa o da
burada mı kaybetti onu. Akıllandı desem inanma, korkma
ÖRNEKLER yahu. Zaten insanlar beni tanımak yerine kaçmayı yeğliyor.
"Onun fikirlerinde ve duygularında hiçbir şey Onun ben niyetini biliyorum aslında nasıl anlatsam
değişmemiştir. Bu gidişten o da memnun değil, ne bu bilemiyorum ya…"
yaşayış tarzını, ne evlerine girip çıkan insanları, o da Oğuz Atay, Korkuyu Beklerken
beğenmiyor; fakat ne çare ki iş çığırından çıkmış, karısına
olan zaafı yüzünden yahut daha başka sebeplerden kendini
bir kere bu korkunç akıntıya kaptırmıştır; bu müdafaalar bu
zaafa bir mazeret göstermekten başka bir şey için değildir."
Reşat Nuri Güntekin, Yaprak Dökümü
ANLATICI

Küçük Ağa, hücresine çekildikten sonra yeni tanıştığı bu

insanları geç vakte kadar düşündü, bazı cümlelerin ● Anlatmaya bağlı metinlerde olayı
üzerinde uzun uzun durdu. Bütün bunlardan sonra vardığı anlatan kişidir.
neticeler şunlardır: Bir kere Ankara umduğu ve sandığı gibi
● Anlatıcı, yazarın kendisi değil
kuvvetli bir düzenin merkezi değildi, fakat umduğundan da,
kurmaca bir kişidir.
sandığından da çok daha büyük, çok daha önemli karakter
kazanmaya istidatlı görünüyordu. Bunu sezmek Küçük ● Romanda olaylar birinci veya üçüncü kişi ağzından
Ağa’nın başını döndürdü. anlatılır.
Tarık Buğra , Küçük Ağa Ankara’da ● "Yaprak Dökümü" adlı romanda anlatıcı üçüncü tekil
kişidir.
●Milli Edebiyat Dönemi romanlarının genelinde üçüncü
" Kaseti çözerken içinde zaman zaman kabaran nedensiz
tekil kişi anlatılır.
öfkeyi, ilk başta kendi de inanmadı; sanki başkasına ait bir
duyguyu, o yaşıyordu. Kimi zaman fazla sinirlenmesini,
söylenenlerin zaman zaman anlaşılmaması , sesin
boğuklaşması, sokaktan gelen sesler ya da birdenbire
ortaya çıkan cızırtılar gibi çeşitli teknik nedenlere
bağlamaya çalışırken, birdenbire gerçek nedenin bu
olmadığını anladı."
Murathan Mungan, Eldivenler Hikâyeler
 KONU KAVRAMA TESTİ
1. Aşağıdakilerden hangisi farklı bir bakış açısıyla
yazılmıştır?
A) Arkadaşlarının yanında usulca dinledim fakat sesimi bile
çıkaramıyordum. Bir an olanları aklıma getirdim ve
pişmanlığım yüzümde saklıydı
B) Sabah erkenden kalktığım gibi açık, bulutsuz sabahlar,
herkes gibi bana da çocukluğumu hatırlatır. Yanımda ezeli
ve mor bir fecir memleketi gibi kalan doğduğum yeri
gözümün önüne getirmek isterim.
C) Yeni yeni şöhret kazanmış birçok meslektaşım yanıma
geliyordu. Muharebenin başında daha mektepten yeni
çıkmış, acemi bir doktordu. Ama en uzak hudutlara giderek
hiç durmadan çalışmıştık onunla Karadeniz'de.
D) Kabataş Lisesi sessizlik içinde martıları beklerdi. Kırk
senedir İstanbul'un minareli ufku, hayalinden hiç
silinmemişti. Bir gemi Kabataş’tan aşağı usul usul inerdi ve
Kabataş’ın önünde paslı demirini atmaya başladı.
E) Yatağın içinde saatlerde resme gömüldüm, bu dakikalar
odamda arkam pencereye dönük, eski koltuğa gömülür
otururdum. Gözlerimi kapar, dışarıdaki akşamı tekrar eden
içimi seyrederdim.
Kahvecinin kendisi sevimsiz bir adamdır. Kahveciden çok ,
ters bir devlet adamının hüviyetini taşır Hastalıklı olmasa
doktorlar fazla yorulmamasına salık vermemiş olsalar
dünyada kahveci olmazdı? Tepsisinde o hayattaki
tembelliği taşırdı ve kimsenin bunu anlamadığına inanırdı."
2. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İlahi bakış açısı
B) Kahraman bakış açısı
C) Gözlemci bakış açısı
D) Betimleyici bakış açısı
E) Çoğulcu bakış açısı
3. Aşağıdakilerden hangisi ilahi bakış açısıyla yazılmış bir
metinden alınmıştır?
A) Belki de hayatına takılmadan sular içinde kavuşmayı
beklerdi. O zaman kemiklerine varıncaya kadar balıklara
yem olsa bile, uçsuz bucaksız deryada hiç olmazsa ruhu
serbest kalır, diye içinden geçirdi.
B) Rüzgâr dalları yarı yarı kıpırdattı. Yarı kapalı, yumuk
yumuk gözlerini, büsbütün küçülterek nehrin iki kıyısı bir
suda buluşuyor. Önünde bir bataklık, bulanık suların
ortasına doğru, bir yarımada şeklinde uzanan bir vadi
geliyordu.
C) Ağaçtan ağaca serilmiş beyaz çamaşırlar bu kadar
durgun, güneşsiz, ıslak bir şekilde ılık havada hiç
kurumayacaklar. Bu kedi, çamaşırların etrafında gezinip bir
çamaşırı alıp arkasına bakmadan alıp götürdü.
D) Fabrikanın düdük sesi öttükçe irkilen bedenim, buğday
renkli, iri ve siyah gözlü güzel yüzüne nedense içim
ürpererek bakarken burada bir zamanlar semtin insanları
ve havasıyla dolu bir berber dükkânı var mı idi, diye kendi
kendime sorarım da bir türlü "Evet!” diyemem.
E) Seneler var ki kuşlar gelmiyor. Daha doğrusu ben
göremiyorum. Güzün o güzel günlerini penceremden görür
görmez Efendinin konağı sırtlayacağını düşünürdüm.
Kadıköy’den kalkıp Bostancı'ya giden dolmuşlar, sahilden
Moda burnuna doğru çıkarken ani bir dönüşle sola sapardı.
Bu yol patiskadan dümdüz gittikçe tren garının içinde
kalıyordu. Yoğurtçu Parkı’nda yüzyıllık çınarlar dolmuşların
gürültüsünü gölgeliyordu. Yollar Dörtyol ağzında seyyar
satıcıların da olduğu yere varmaya yakındı.
4. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İlahi bakış açısı
B) Kahraman bakış açısı
C) Gözlemci bakış açısı
D) Betimleyici bakış açısı
E) Çoğulcu bakış açısı
5. Aşağıdaki cümlelerden hangisi gözlemci bakış açısıyla
yazılmamıştır?
A) Köyden uzaklaştıkça zeytinlikler beliriverirdi. Dışarı çıkıp
zeytinlikler arasına dalınca sarı entarisinin eteklerini
toplayıp beline soktu; alçak topuklu, kalın rugan
ayakkabılarını çıkarıp heybesine koydu.
B) Demirci ustasıydı. Sabah karanlığında işine giderken
evinin anahtarını cebine kordu. Müşterinin anahtarı ile
karışırdı fakat yerlerini ayırırdı. Dükkâna yaklaştıkça
simitlerini ısırır artanı kendini bekleyen kedi ya da köpeğe
ayırırdı.
C) Emine; bir yerde durup soluk almadan, bir kere dönüp
ardına bakmadan kırk okka tuzla obaya varmış. Anası,
babası onu görünce her şeyi anlamışlar. Kız, çuvalı oraya
atıp yere yıkılmış, kendinden geçmiş ama daha ortalık
kararmadan yerinden fırlamıştı.
D) Bakkal bir süre adamı izlemiş, sonra kendi işine dalmıştı.
Akşama doğru bir alıcısıyla ilgilenirken korna sesleri
duymuş, gözleri adamı aramış ama yolda kimseyi
görememişti. Yıllarca kendi kendine düşünür olmuştu
E) Akşam olmak üzereydi, iki derenin birleştiği bu batak
çukur, sıtmalı araziye çeltiklerden kalkan kokulu ağır bir
duman yayılıyor; gövdeleri yarılmış, yanmış, beş on yaşlı,
cansız söğüt arkasında güneş bulanık bir ışık uzatarak
arkların durgun sularını yer yer parlatıyordu.
Okulun son günüydü, biraz sonra karneler dağıtılacak ve
öğretmenleri hepsini yanaklarından öpüp güzel bir tatil
geçirmelerini dileyecekti. Dört yıldır hep böyle olmuştu. Ne
kadar da çabuk geçmişti. Derslerin başlaması sanki daha
dün gibiydi.
6. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Müşahit bakış açısı
B) Kahraman bakış açısı
C) Gözlemci bakış açısı
D) Betimleyici bakış açısı
E) Tanrısal bakış açısı
7. Aşağıdaki cümleler bakış açılarına göre ikişerli
eşleştirildiğinde hangisi dışta kalır?
A) Hayatımızda ne yapsak da mutlu olmuyorduk. Kime ne
diyeceğimiz bilemez olduk. İnsan denen varlığa yaklaştıkça
yalpalayan araba gibi üstümüze devrilecekti.
B) Rıhtımda doktorun evi önünden geçerken ilk gençlik
çağlarının heyecanlarına kapılırdı elinde olmadan.
Doktorun kızını balkonda görebilirse kızın kısa bir bakışı ile
adımları birbirine dolanır, yüreğinin vuruşları hızlanıverirdi.
C) Caminin duvarları her geçen gün sarmaşıkla doluyordu.
Koyu renk parke zemine, kiremit, hardal ve mavinin
tonlarının ağırlıklı olarak kullanıldığı sade desenli kilimler
seriliydi camide. Duvarlara eski hat yazılı metinler asılmıştı.
D) Evden çıkınca ortalığın sessizliğini, bu sessizliğe lapa lapa
kar yağdığını görmüş, yürümek hevesine kapılmıştı. Fazla
kalabalık olmayan kahveye, sonraları tek tük birkaç kişiden
başka gelen olmadı. Bazen buğusunu sildiği camdan sanki
kendi geçmişini izliyordu.
E) Beyazıt Havuzu’nun kenarındaki kanepelerden birine
oturmuş sizi bekliyorum. Yaşını almış bir adamın, yirmi
yaşındaki çocuk hevesini yaşamak istemesi, ne bileyim…
Sizi bekliyorum, siz geçmediniz. Yüzünüzü göremedim.
Yalnız kalmaktan korktukça yalnızlığım artıyor. Yalnız
yaşayan insanların, kendi içlerinde başlayıp biten
eğlenceleri vardır. Fakat mesele bu değildi; mesele, bir
şeyleri, sıcak bir çorbanın kokusunu duyar gibi
hissedebilmekti. Bense bunu hiç becerememiştim. Ne
tabiatı ne insanları ne de olup bitenleri hiç sevmemiştim;
Bir kitaba yeniden başlamak gibi, sevmeye yeniden
başlamak pek kolay sayılmazdı onun için. O, hep aklında
bunları geçirirken …"
8. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İlahi bakış açısı
B) Kahraman bakış açısı
C) Gözlemci bakış açısı
D) Betimleyici bakış açısı
E) Çoğulcu bakış açısı
9. Aşağıdakilerden hangisi gözlemci anlatıcının bakış
açısıyla yazılmış bir metindir?
A) Kapıyı sessizce çekip çıkıyorum. Caddeye doğru yürüyen
ayaklarım sanki bedenime son kez koltuk değneği
oluyordu. Bacaklarım titriyor, yürümeyi unutmuşum sanki.
B) Çekingen, kaygılı bir adamın işten gelişinin
betimlenmesini görüyoruz. Adam sokak köpeklerinden, eve
girdiği ilk anki sessizlikten, ışığı yakana kadar geçen o
karanlık anlardan geriliyordu. Zaten içi içini yerken kapının
girişinde bir mektupla karşılaşması onu iyiden panikletti.
C) Sabahın ilk ışıklarıyla geyikler geldi yine ırmak kıyısına.
Geç doğup erken batan güneş sıradağların üzerinden
görünüp yükselmeye başlarken onlar da ormanın
yukarısından aşağıya inmişlerdi. İzlerini sulara değdiren
hayvanlar, batan güneşe doğru kafalarını sessizce
çeviriyordu.
D) Gece yarılanırken gidecek başka bir yer bulamayacak,
biraz yorgun biraz da hırslı bir şekilde evden ayrılacaktı.
Kapıyı gürültüsüz açtı kimseyle içinden konuşmak
gelmiyordu son zamanlarda.
E) Gürültülü bir caddeydiler. Kaldırımdan taşan kalabalığın
arasından kendilerine bir yol bulmaya çalışırken
yitiriyorlardı birbirlerini. Neden sonra buluştuklarında
avlunun kokusu üzerlerine sanki sinmişti.
Aylı geceler, büyüyen ayla birlikte daha da uzardı
uykusuzlukları! Odasına dolan ay ışığı aşksızlığını,
yalnızlığını yansıtır; bütün özlemlerini uyarır, bütün
anılarını karanlıktan aydınlığa çıkarırdı sanki.
10. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İlahi bakış açısı
B) Kahraman bakış açısı
C) Gözlemci bakış açısı
D) Betimleyici bakış açısı
E) Çoğulcu bakış açısı
Ali nihayet uyandı. Anasını kucakladı. Her sabah yaptığı gibi
yorganı kafasına büsbütün çekti. Anası yorgandan dışarıda
kalan ayaklarını gıdıkladı. Yataktan bir hamlede fırlayan
oğluyla beraber tekrar yatağa düştükleri zaman bir genç kız
kahkahasıyla gülen kadın mesut sayılabilirdi. Mesutları çok
az bir mahallenin çocukları değil miydiler?
11. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Karma bakış açısı
B) Hâkim bakış açısı
C) Gözlemci bakış açısı
D) Betimleyici bakış açısı
E) Çoğulcu bakış açısı
12. Aşağıdakilerden hangisi Tanrısal (hâkim) anlatıcının
bakış açısıyla yazılmıştır?
A) Yedi senedir bu sokaktan gayri İstanbul şehrinde bir yere
gitmedim. Ürküyorum. Sanki döveceklermiş, linç
edeceklermiş, paramı çalacaklarmış ne bileyim, bir şeyler
işte gibime geliyor da şaşırıyorum.
B) Sizi bekliyorum. Sizi göreceğim; içimde bir şey koşacak.
Siz görmeden geçeceksiniz. Ben kederle sevinci duyup
dalacağım istediğim âleme. Dünyayı yeniden kederlerle
kuracağım.
C) Sakine, ayağa kalktı ve sabahlığını üzerine geçirip yemek
odasına gitti. Odada kahvaltının izlerinden başka bir şey
yoktu. Odadaki bu sakinlik mutfakta tamamen kayboldu.
Bir yığın çanak çömlek, masanın üstüne yığılmıştı.
D) Doğanşehir’e kırık dökük surlar arasından girdik. Eskiden
kalma taş duvarlar... ilk durağımız bir kahvenin önüydü,
sokakta kimseler yoktu, duvarın gölgesinde oturulabilecek
tek yer vardı.
E) O günün diğerlerinden farklı olduğunu hissediyordu.
İçinde bugün ters giden her şeyin yoluna gireceği inancıyla
dışarı çıktı. İyiden iyiye yorulmuştu. Gerçekten de uğurlu
bir başlangıca ihtiyacı vardı. Bunu da çok iyi biliyordu.
Evin öte başındaki mutfakta, nefes kokuları eşliğinde Anam evde değil nasılsa! Yabanlık elbisemi giydim. Taş
kalmışlardı. İki tavuk kesip haşlamışlar, yağda yumurta aynanın önünde bir o yana bir bu yana gidip geldim.
pişirmişlerdi. Pilavla birlikte erik hoşaf da vardı. Bir sininin Salındım nazlı nazlı. Güzelliğime baktım. Ayak parmaklarım
üstünde alıp getirdiler. Sofra bezini serdiler. Bir kalbur üzerinde yükseldim, boyum daha da uzardı.
koydular. Siniyi yerleştirdiler.
16. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı
13. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı aşağıdakilerden hangisidir?
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Çoğulcu bakış açısı
A) Karma bakış açısı
B) İlahi bakış açısı
B) İlahi bakış açısı
C) Gözlemci bakış açısı
C) Gözlemci bakış açısı
D) Betimleyici bakış açısı
D) Betimleyici bakış açısı
E) Kahraman bakış açısı
E) Çoğulcu bakış açısı

Tavan arasında yer yer dökülen sıvalar duvar diplerinde

Çok çetin bir savaştan sonra yatıştı yangın. Köylülerin
kıpırdayacak hâli kalmadı besbelli. Birkaç kürek daha
toprak atıp görünürdeki kıvılcımları örttüler. Yanacak saz
da saman da kalmamıştı zaten. “Hiç değilse köyü
kurtardık!” diyordu muhtar. Komşular düşen alevlerin
içinde önce fikirleri yaktılar sonra da belki de içlerindeki
intikamı…
14. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı
aşağıdakilerden hangisidir?
beyaza ve mavi tortular oluşturmuştu. Işık birkaç
basamakla inilen yerden iğne deliğinden gelirdi. Etrafta
tiner kokusu parlak beyazı üzerine yapışmış tavan
aralıkları… Baskı makinelerin üzeri örümcekle doluydu.
17. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kahraman bakış açısı
B) Tanık bakış açısı

A) Çoğulcu bakış açısı C) İç odaklı bakış açısı

B) Müşehedat bakış açısı D) Sınırsız bakış açısı

C) Gözlemci bakış açısı E) Tanrısal bakış açısı

D) Dış odaklı bakış açısı

E) Tanrısal bakış açısı
Yusuf gelince bunu söylemeye karar verdi. Bu evin içindeki
maddi ve manevi sıkıntıyı bölüşecek bir insana muhtaçtı ve
bu günlerce süren mutlak yalnızlık onu neredeyse
boğacaktı.
15. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı
aşağıdakilerden hangisidir?
Çocukluğundaki yaz günlerini düşününce içine bir sıkıntı
çökerdi. Sıcak öğle sonraları, ipe dizilmiş tütün
yapraklarının kurutulduğu bomboş, sessiz sokaklar, dilleri
dışarıda bitkin köpekler, sinek ve arı vızıltıları o olurdu.
18. Bu parçanın anlatımında kullanılan bakış açısı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İlahi bakış açısı
B) Kahraman bakış açısı

A) İlahi bakış açısı C) Gözlemci bakış açısı

B) Kahraman bakış açısı D) Betimleyici bakış açısı

C) Gözlemci bakış açısı E) Çoğulcu bakış açısı

D) Betimleyici bakış açısı

1-D 2-A 3-A 4-C 5-D 6-E 7-C 8-E 9-C 10-A
E) Çoğulcu bakış açısı
11-B 12-E 13-C 14-E 15-A 16-E 17-B 18-A

● Yunanca poiétiké kelimesinden türeyen ve “yapmak,
üretmek, yaratmak” gibi anlamlarına gelir. İlk kez bu terimi
Aristo aynı adlı eserinde kullanır.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN
Şiire başlamadan önce kalbin kötülüklerden
arındırılması gerektiğini, ancak bu şekilde
şiirin pak ve temiz olacağını belirtmektedir.
Ona göre şiir bir ilimdir. Şair kendisinde var olan bu ilimle
kademe kademe ilerleyerek şiirini kemale erdirir. Şiir
hakikatten haber vermelidir. Böyle bir manzumede de asıl
olan “ma’nâ ve dakâyık”tır. Kanuni’ye göre şiir biraz da
yalandır. Duygu ve hayal gücü sayesinde istenilen her şey
şiir olabilir.
Divanındaki bazı beyitlerde şiirin temelini
manaya dayandırırken bir taraftan da
manzumenin “pâkize”liği üzerinde durur.
Ona göre söz “açık, yalın, temizlenmiş”
olmalıdır. “Şair, şiirinin gereksiz sözcüklerden arındırılmış,
saf, yalın, temizlenmiş olduğunu ifade etmek için ‘pâkize-
güftâr’ ve ‘pâkîze-suhan’ sözlerini kullanır.”
● Hüsn ü Aşk’ta şiire ve şaire dair
düşüncelerini yer yer ifade etmiştir.
● Bu kusurlarını örtmek için de dünyada
söylenmedik söz kalmadığını iddia ederler. Şairlik davası
güden bir kısım insanlar da medreseliler, hocalardır ki
onların gerçek manada şiir söyleyebilmeleri imkânsızdır.
Oysa tahsilin kazandırdığı “şiir dışındaki şeylerle, şiir
denilen o hâlis ‘nektar’ı, o ‘musaffâ’ balı küçümsemek
isterler.” Bilinen gerçeklere hikmet havası vermek de şiir
değildir. Gerçek anlamda bir ilk oluşturmak isteyen şairin
sözü tam açıklıktan uzak olmalıdır. Mana okuyucuya telkin
yoluyla intikal ettirilmelidir. Yine Şeyh Galip’e göre şiir, “ne
önce bulunmuş mazmunlar, ne mustalah tâbirler, ne
Arapça ibâre, ne ağdalı edâ, ne belâgat kaidelerine
uygunluk, ne mânâca ilgili lâfızları bir araya toplayabilme
hüneri, ne çehre güzelliğinden bahsetme, ne herkes
tarafından beğenilen söz, Şiirin en büyük meziyeti, daha
önce söylenmemiş bir söz olmasındadır.”
Allah’ın yardımı olmadan kusursuz şiir
söylenemez. Şiirin pratikte insana faydaları
da vardır: İnsanın gönlünü hoş etmek ve
ismini kalıcı kılmak gibi. İnsanın
olgunluğunun ve mükemmelliğinin bir sonucu olan şiir,
başlı başına bir ilimdir. Aynı zamanda şiir ihtiras ve aşktan
doğan bir sevdadır. “Ancak bu sevda ilim ve irfan ile
süslenmeli, zenginleştirilmeli ve kuvvetlendirilmelidir. Zira
ilimsiz şiir, temelsiz bir duvar gibidir ve yine ilimden
yoksun şiir, ruhsuz beden gibi cansız hareketsiz ve
revnaksızdır.” Öte yandan “şiirin asıl sermayesi derttir;
gönlünde ızdırap, dert bulunmayan, ciğeri yaralı olmayan
insanın şiiri tat ve zevkten uzak olur.”
İki görüşü vardır.
1. ŞİİR VE İNŞA MAKALESİ
Şiir ve İnşâ makalesinin temel özellikleri;
a) Gerçek , asıl Türk şiiri divan şiiri değil, halk
şiirimizdir.
b) Necati ve Bâkî’nin gazelleri, Nedim ve Vâsıf’ın şarkıları
İran şiirini taklit yoluyla yazıldığından Osmanlı şiirine dâhil
edilemez, “melez şiir” kategorisine girer.
c) Gerçek/asıl şiirimiz taşra halkı ile İstanbul ahalisi
arasında bulunan şairlerin “nâ-mevzûn” diye
beğenmedikleri “avâm” şarkıları, yine taşralarda ve çöğür
şairleri arasında deyiş, üçleme ve kayabaşı denilen
nazımlardır. Gerçek/asıl inşâmız (nesrimiz) ise Kamus
mütercimi ve Muhbir gazetesi tarafından kullanılan “şive-i
kitabet”tir.
2. HARABȂT ANTOLOJİSİ
● Ahvâl-i Eş'âr-ı Türkî" ve "Ahvâl-i Şuarâ-yı Rûm"
bölümlerinde Osmanlı şiirinin zaman içinde geçirdiği
merhaleler ve gelişme safhalarına dair görüşleriyle edebî
zümreler ve zihniyetleri temsil eden çeşitli şairler
hakkındaki tespit ve değerlendirmelerini ortaya koyar.
Osmanlı Türkçesi ve edebiyatının Çağatay Türkçesi ile olan
münasebetine işaret etmesi yanında Çağatay
edebiyatından şiir örneklerine yer verir.
● Halk şairlerinin şiirlerini "eşek anırması"na benzetir.
" Bazen. Garibî’yi okur ve Âşık Kerem'e yanar, acır
dururdum. Ara sıra da. Âşık Ömer'i elime alır, okur ve O'nun
«uçkur» sözüne şaşar kalırdım. Kim yazdığım şiirleri
yerecek olsa, O'nun başı benimle derde girerdi. Bana karşı
gelenlere hiciv, alay cevap verirdim; şiir kitabım, dilin kılıcı
gibi etkili idi. O durumda, öylece zaman; bir iki sonbahar,
ilkbahar geçti. Elime, gönülden söyleşişlerle yazılarak
basılmış, değerli bir iki eski Dîvân geçti. Bir kere bu
hâzineye kavuştum ve böylece, başka bir dünyaya girmiş
oldum. Âferinin, - takdirimin - bini bir paraya idi ve
neticede, Gevheri'nin pabucu dama atıldı; yani Eski
Edebiyat, Klâsik Şiir çok hoşuma gitti ve artık Halk
Edebiyatı’mn, Şiiri'nin gözümde önceki değeri kalmadı.
Vehbî ile Vâsıfı beğenerek, onlara benzemek istedim. Bu
şâirleri okumayı âdeta dert edinerek, şiirlerindeki
olağanüstü mükemmeliyete hayran kaldım. Tatlı ifâdesi ve
insana mutluluk veren anlamı ile bundan daha güzel,
mükemmel söz olur muydu?
- Eski Şiir'deki - servi ile boy-bos, yani ince, uzun, zarif
görünüş tasvirleri: kıyâmet alâmeti, belirtisi gibi idi, insanı
hayran bırakıyordu."
● Namık Kemal‟e göre Divan
edebiyatının toplumla ve tabiatla
bağlarının sağlam olmayışı, kendi içine
kapanmış, soyut, Arapça ve Farsça
tamlamalarla kurulmuş olmasından
ortaya çıkar. Bu durum eski Türk edebiyatına özgü
eserlerin, gerçekten/yaşamdan uzak ve hayalci ürünler
ortaya koymasına neden olmuştur.
● Namık Kemal şiir ve edebiyatın, toplum, insan ve sosyal
yaşamla bağlarının sağlam olmasından yanadır. Bu yüzden
de şiirde kendi milletinin değerleri peşinde koşar.
● O, şiiri her zaman “mücerred bir emr-i tabii” olarak
görür. Bunun aksi ise Namık Kemal göre şiiri bozmak, şiiri
gerçek anlamından uzaklaştırmaktır.
Mukaddime-i Celâl’de “Şiirimiz ise -ekser münâcât ve
na’tler ve birkaç ufak mesnevî ile güzel müfredler istisnâ
olunduğu hâlde- hakîkat ü tabiat âlemlerinden hâric bir
cihân-ı evhâmdan iktibas olunmuş birtakım nâ-merbut
tasavvurlardan ibaret idi. Ekser şiirlerimizin beyit ve
mısrâ’ları beyninde olan ma’nâ televvünü, parça
bohçalarında renk televvününden ziyâdedir.
Dîvânlarımızdan biri mütâla’a olunurken, insan muhtevî
olduğu hayâlâtı zihninde tecessüm ettirse, etrâfını ma’den
elli, deniz gönüllü, ayağını Zuhal’in tepesine basmış,
hançerini Mirrîh’in göğsüne saplamış memdûhlar, feleği
tersine çevirmiş de kadeh diye önüne koymuş, Cehennem’i
alevlendirmiş de dağ diye göğsüne yapıştırmış, bağırdıkça
arş-ı a’lâ sarsılır, ağladıkça dünyâ kan tûfanlarına gark olur
âşıklar, boyu serviden uzun, beli kıldan ince, ağzı zerreden
ufak, kılıç kaşlı, kargı kirpikli, geyik gözlü, yılan saçlı
ma’şûkalarla mâl-â-mâl göreceğinden kendini devler,
gulyabânîler âleminde zanneder.
● Namık Kemal, nesir ile şiiri iç içe kullananları sert bir
şekilde eleştirir. Yine aynı mektubunda şiirin faydalarına
değinen şair, şiirin; “Biz iptidâ şirimizi kendimize te‟sir
ettiği gibi herkese dahi te‟sir edecek ve tezhib-i ahlâk ve
islâh-ı efkâra medâr olacak”
Şiirde açıklığı ve anlaşılırlığı her şeyin üstünde tutan Namık
Kemal, şiirde açıklık yerine söze ve musikiye önem
verenleri ve şiiri söze ve musikiye feda edenleri olumsuz
yönde eleştirir. Onun eleştirdiği en önemli nokta “Hani
bizim Türklerin eski eski bir tabiri vardır a, “Ah râbıtasızlık!”
derler. İşte o rabıtâsızlık âlem-i edebiyatta lafzı mânaya,
mânayı lafza bağlayamamaktan zuhûr ediyor.”
Ekrem edebiyat ve özellikle şiir
hakkındaki görüşlerini Talîm-i
Edebiyât’ta, III. Zemzeme’nin ön
sözünde, Takdîr-i Elhân’da, Pejmürde’de
ve Takrîzat’ta geniş bir şekilde açıklar.
● Ona göre ilk dönemin gerçekliğinin
aksine şiir kendine özgü hayallerle ve tasvirlerle
yaratılabilir. “Sanatın maksadı güzelliktir” diyen şair, bunu
oluşturacak unsurları da “duygu, hayal ve düşünce” olarak
ifade eder. Ardından “Her şiirde gerçeğe uymak zorunlu
mudur, yoksa değil midir? Ne zaman gerçekler yansıtılmalı
ya da hayalin şiirdeki yeri ne olmalı?” gibi soruları sıralar.
● Şiirde “yerine göre yalın, nükteli, ince anlamlı,
gösterişli” düşüncenin önemli olduğunu vurgulayan Ekrem,
tabiatı sonsuz bir kaynak olarak görür. Zira “Zerrattan
şumusa kadar her güzel şey şiirdir.”
● Konu ile beraber üslup güzelliğine de önem veren
Recaizade, anılan eserleri ve düşünceleri ile dönem şiirinin
ana ilkelerini belirlemiştir, denebilir.

● Şiirle ilgili görüşlerini, Terceme-i hal
yazılarında, özellikle Makber için
yazdığı mukaddimede bulmak
mümkündür. Örneğin şair, “Terceme-i
Hal”inde 1876’da Fransa’ya gidince kimleri okuduğunu,
hangi sanatçılardan etkilendiğini ve nasıl bir şiir kurmaya
çalıştığını anlatır.
● Bir Şairin Hezeyanı” ve “Nâkâfi” şiirlerinde romantik
edebiyat anlayışını benimsediğini gösterir. Ona göre şiir,
her şeydir. “Şu bayırlar, harabeler, dereler” hep şiirdir.
Makber’in yazılış sebebini açıkladıktan sonra
● “En güzel, en büyük, en doğru şiir bir hakikat-ı
müdhişenin tazyiki altında hiçbir şey söyleyememektir. (…)
İnsan, bâzı kere, hâtırına gelen bir hayali tanıyamaz, o
kadar güzeldir. Zihninden uçan bir fikre yetişemez, o kadar
yüksektir. Kalbinden doğan bir hissi bulamaz, o kadar
derindir. Bu acz ile bir feryad koparır yahut pek karanlık bir
şey söyler yahut hiçbir şey söyleyemez de, kalemini
ayağının altına alıp ezer. Bunlar şiirdir. ” diyerek kendine
göre radikal bir tarif yapar. Makber’de kendi şairliğini tam
anlamıyla uygulayamadığını, bu manzumenin kendisini şair
sayanları ağlatacağını, saymayanları ise doğrulayacağını
vurgular. Ona göre en güzel şiir tabiatın ilham ettiğidir.
Zira “O şiirler, suda görülen akse benzer ki, mutlaka
hariçte bir müsebbibi olur.”
● Poetik görüşlerini daha çok Musahabe-i
Edebiyye’lerde dile getirmiştir. Bir şair
olarak edebî türlerden en çok şiire önem
veren Fikret, “Biz şiiri (lisân-ı rûh) olmak
üzere kabul ediyoruz.” demektedir. Zira
ona göre “manzum olsun mensur olsun şiirin kendine has,
bir tavr-ı bedî-i beyânı vardır; onu rûh söyletir, rûh dinler,
rûh anlar.”
● Şair için nazım bir duygu ürünü olmalıdır. Öyle ki şiir,
“bazılarının zannettikleri gibi gayr-ı tabiî sahte bir lisan-ı
ifâde değil, bilâkis hissiyatın en tabiî, en muvâfık bir
tercümân-ı sahhârıdır.” Bu yazılarında Fikret, şiirin
tanımından başlayarak, vezni, dili, ahengi gibi çeşitli
yönlerinden de bahsetmektedir. Özellikle “Evzân-ı Arûz” ve
“Te’sîr-i Evzân” adlı musahabelerinde başlı başına vezinler
konusuna temas eder.
● “Şiirim İçin”, “Kendim İçin”, “İhdâiye”,
“Münâcât II”, “Terâne-i Sabah”, “Şiir-i
Nânüvişte” gibi manzumelerinde anlatır.
● Ona göre eskiler “manzum ve mukaffâ
söz”e şiir derlermiş ancak artık “
‘ruhumuz üzerinde ebyât-ı bedî‘anın hâsıl
ettiği te’sîr-i latîfi hâiz her şeye şiiriyet’
isnad edilebilir.”
● Şiirin en önemli özelliği zihinlerimize bir “meyl-i
tahayyül bahşetmesi”dir. Manzume mutlaka güzel
olmalıdır, ancak her güzel şey de şiir değildir.
● Cenap şiiri dörde ayırır: Ruhlarda kalan (eş‘âr-ı
vicdâniyye), tabiî güzellikler karşısında yazılan (eş’âr-ı
tabiat), bir sanat eseri karşısında kaleme alınan (eş‘âr-ı
san‘at), nihayet lisan ve kalemle ifade edilen şiir (eş‘âr-ı
edebiyye). Bunlardan Cenap’ın benimsediği şiir, edebî
olandır.
O şiirin tarifini şöyle formüle eder: “nazım: nesr + mûsikî
(âhenk)”
● Kaynaklarda gerçekçi ilk poetika bu
kabul edilir.
● 1921 yılına gelindiğinde Ahmet Haşim
“Dergâh dergisinde yayımladığı ‘Şiirde
Mânâ’ başlıklı yazısıyla dikkat çeker.
Haşim’in yine Dergâh’ın ilk sayısında
yayınlanan “Bir Günün Sonunda Arzu”
şiirine karşı bazı süreli yayınlarda alaylı yazılar çıkar ve şair
ciddi anlamda tenkide uğrar. Bunun üzerine daha sonra
şairin Piyale adlı şiir kitabına bazı değişikliklerle “ŞİİR
HAKKINDA BAZI MÜLAHAZALAR” yazar.
● Daha çok şiirde mana ve vuzuhun önemi üzerinde
durulan bu makalede sanatçı, “Mânâ fikr dedikleri bayağı
mütalaalar yığını mı, hikâye mi, mazmun mu; ve ‘vuzuh’
bunların adi idrake göre anlaşılması mı demektir?” şeklinde
bir soru ile bunların hiçbirinin şiirde mana olmadığını,
okuyucunun bu yönde bir beklentisi varsa tarih, felsefe vb.
kitaplar okuması gerektiğini vurgular. Bundan sonra şairlik
konusunda çeşitli hususiyetlere temas eden Haşim, şairin
lisanını “nesir gibi anlaşılmak için değil, fakat duyulmak
üzere vücut bulmuş, mûsikî ile söz arasında sözden ziyade
mûsikîye yakın, mutavassıt bir lisan” olarak telakki eder.
Ona göre şiir “nesre kâbil-i tahvil olmayan nazımdır.”
● "…Oysa şair ne bir gerçek habercisi, ne bir güzel ve
etkileyici konuşan insan, ne de yasa koyucudur. Şairin dili,
“düzyazı” (nesir) gibi anlaşılmak için değil, fakat
duyulmak üzere var olmuş, müzik ile söz arasında, sözden Kemal’in çizdiği ‘gerçek şair’ portresi de şiir anlayışıyla
çok müziğe yakın ortalama bir dildir. “Düzyazı”da biçemin doğrudan ilişkilidir: Şiirden duyulan haz, hazların en derini
(üslup) oluşması için zorunlu olan öğelerden hiçbiri şiir için ve güzelidir.”
söz konusu olamaz. Şiir ile düzyazı, bu bakımdan birbiriyle
yakınlığı ve ilgisi olmayan, ayrı düzenlere bağlı, ayrı
alanlarda, ayrı boyutlar ve biçimler üzerinde yükselen, ayrı
iki yapıdır. Düzyazının doğurucusu akıl ve mantık; şiirin ise
algılama alanları dışında gizlerin ve bilinmezlerin geceleri
içine gömülmüş, yalnız aydınlık sularının ışıkları, zaman ●Şiir Nasıl Sânih Olur” ve “Sanat” adlı
zaman duyuşlarımızın ufuklarına yansıyan kutsal ve adsız şiirlerinde açıklar. Ona göre parnesyenlerden
kaynaktır. uzaklaşarak kendi öz benliğine dönen ve gerçek
sanat olan Anadolu’ya yönelen şair “Mirâç’a erecektir.
● “Anlam” araştırmak için şiiri deşmek, şakıması yaz
gecelerinin yıldızlarını ürperten zavallı bir kuşu, eti için ●"Aruz-hece " meselesine de vurgu yaparak halk
öldürmekten farklı olmasa gerek. Et zerresi, susturulan o söyleyişinin benimsenmesinin önemi üzerinde durur:
büyüleyici sesin yerini doldurabilir mi?
Şiirde her şeyden önce önemi olan, sözcüğün anlamı değil,
“Arûz sizin olsun, hece bizimdir,
tümcedeki söyleniş değeridir. Şirin ereği, her sözcüğün
Halkın söylediği Türkçe bizimdir,
tümcedeki yerini, diğer sözcüklerle olacak ilişki ve
Leyl sizin, şeb sizin, gece bizimdir,
çarpışmalardan ve gizemli (esrarengiz) kaynaşmalardan
Değildir bir ma’nâ üç ad’a muhtâc.”
ortaya çıkan tatlı, gizli, yumuşak ya da sert sese göre
belirlemek ve türlü türlü sözcük uyumlarını dizenin genel
gidişine uydurarak, dalgalı ve akıcı; karanlık ya da ışıklı, ağır
ya da hızlı duygulara, sözcüklerin anlamı üstünde, dizenin
müzikli dalgalanmalarından sınırsız ve etkileyici bir anlatım
bulmaktır.
● Biz Nasıl Şiir İsteriz”, “Benim Şiirlerim”,
● Şiirde “konu” şair için ancak şiir söylemek ve hayal “Şâir”, “Anlamayanlara” ve “Büyük
kurmak için bir nedendir. Sıkı bir defne ormanının ortasına Sanatkâr” adlı manzumelerinde poetikasını
bırakılan bal dolu bir porselen kavanoz gibi, anlam şiirin ifade etmiştir.
yaprakları içinde gizlenerek her göze görünmez ve yalnız ● Şaire göre, gerçek şiir halkın kendisinden bahsedendir. O,
halay ve sözcük öbeklerini, vızıltılı arılar gibi, dışında ve şairi ebedî bir sultan ve “sanatın bir mukaddes çocuğu”
çevresinde uçuşturur. Porselen kavanozu görmeyen olarak nitelendirir.
okuyucuya bu akıllara durgunluk veren arıların kanat ● Sanatı yalnız süslü hayallerden, vezinden ve kuru bir
müziğini işittirmekle zevk alır. Çünkü kırmızı çiçekli kara
eğlenceden ibaret görmez. Ona göre sanatın dili, Allah’ın
defne ormanının bütün gizi bu gümüş kanatların
lisanıdır.
sesindedir."

●Nurullah Ataç’a Gazel’iyle ‘Ses’ ● Ona göre asıl sanat Anadolu’yu

rubaîsinin poetika niteliği taşıyan şiirler yazmaktır. Her şair kendi diyarını ve
olduğunu söyler. oranın kederini, mutluluğunu yazdıkça
●“Şiirde mükemmelliğin peşindedir. yücelecektir.
Genel olarak şiirin kelimelerle ● Ayrıca “Ben, ne sultanlara şâir, ne
yazıldığını düşünen şair, hiçbir zaman de şâirlere şâh/Tanrılar Tanrısı’nın şâiri olmak dilerim.”
ilhamı reddetmemiştir. O, şiirin ancak
söylenebileceğini, bu madenin az olduğunu ve asıl şiirin
lafızla mana arasındaki farkın ortadan kalkıp “nağme haline
geldikten sonra başlayacağını vurgulamıştır. Sonuna kadar
aruzda ısrar eden ve derunî ahenge önem veren sanatçı
için şiirde güzellik esastır. “Şairlerin kendi şiir anlayışlarını
mutlaklaştırmalarını doğru bulmayan, bunun de hürriyeti
sınırlandırmak anlamına geleceğini düşünen Yahya
 ● 1929 yılında "PUTLARI YIKIYORUZ"
makalesini Resimli Ay dergisinde " Antalyalı Genç Kıza
yayımlar. Mektup adlı eserinde açıklar
poetikasını.
● Abdülhak Hamid Tarhan’a “dahi âzam
(son derece zeki)” diyenleri eleştirir ve ● “Şiir, söylemekten ziyade susma işidir. İşte o sustuğum
ona :" Hamid Bey devri için yeni, ancak geleceği görememiş, şeyleri hikâye ve romanlarımda anlattım. Onun için
halkıyla bütünleşememiş kuvvetli bir Osmanlı şairidir, işte o mümkün olduğu kadar kapalı âlemler olmasını istediğim
kadar!” şiirlerimin ana hatlarını hikâyelerim verir. Şiirde dolayısıyla
kendimin, hikâye ve romanlarımda kendimle beraber
● Mehmet Emin Yurdakul'ı "milli şair olamayacağını" söyler.
mümkün olduğu kadar hayatımın ve insanların -benden
● Sonra Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Yakup Kadri başkalarının- peşindeyim.” diyerek, şiirlerine toplumun
Karaosmanoğlu eleştirir. günlük hadiselerini sokmadığını vurgulamıştır.
“…
● Şiiri, insanı zaman ve mekânın dışına çıkaran bir çeşit rüya,
ben ki ilmikleri sabunlu iplere bakıp
ruh hali olarak gören Tanpınar, bu görüşleriyle, duyularla
kıllı kalın ensemi kaşımışım
algılanabilen gerçeklik anlayışından uzaklaşır ve iç gerçekliği
tehdidine pabuç
temel alan poetikaya yaklaşır.
bırakır mıyım hiç?
behey! ● Şiirde ve fikirde ilk ve galiba yüzünü gördüğüm son hocam
kara boynuz gibi kaşlı Yahya Kemal oldu. Haşim’i daha evvel okumuş ve sevmiştim.
mukaddes apis başlı adam Bu iki şair bana kendilerinden evvelkileri unutturdular. Yahya
behey yüzü kara! Kemal’in derslerinden -fakülte hocamdı- ayrıca eski şiirlerin
ruhunu zenci bir esir gibi çıkardın pazara lezzetini tattım. Gâlib’i, Nedîm’i, Bâkî’yi, Nâilî’yi ondan
bir orospu odası yaptın kafatasını öğrendim ve sevdim. Yahya Kemal’in üzerimdeki asıl tesiri
haki ceketli ölülerin ceplerinden şiirlerindeki mükemmeliyet fikri ile dil güzelliğidir. Dilin
çalarak parasını kapısını bize o açtı.
satın aldın kendine
● Nihayet bütün bunlara bence en sevdiğim romancı olan
İsviçre dağlarının havasını"
Marcel Proust’u da ilave etmek gerekir. Asıl estetiğim
Valery’yi tanıdıktan sonra (1928-1930) yıllarında teşekkül
● Sonra Ahmet Haşim'i eleştirir. Ahmet Hâşim’i yerden yere
etti. Bu estetiği veya şiir anlayışını rüya kelimesi ve şuurlu
vuruyor ve edebiyat dünyasında Ahmet Hâşim’in
çalışma fikirleri etrafında toplamak mümkündür. Yahut da
kurtulamayacağı bir sıfat olan “Bağdadi Şaklaban” sıfatını
musikî ve rüya, Valery’nin, “velev ki, rüyalarını yazmak
"Hâşim’e yapıştırıyordu:
isteyen adam bile azami şekilde uyanık olmalıdır,” cümlesini,
iki serseri var
“en uyanık bir gayret ve çalışma ile dildeki bir rüya halini
ikinci serseri
kurma,” şeklinde değiştirin, benim şiir anlayışım çıkar.
atlas yakalı sarhoş sofralarında
Bağdatlı bir dilencinin çaldığı sazdır ● Bence şiir bir şekil meselesidir. Şekil; her şeyden evvel dil,
Fransız emperyalizminin vezin ve kafiye ve şiire ait diğer kaideler yavaş yavaş bizde
idare meclisinde ayvazdır. şahsî bir teknik haline gelirler. Ve dile bu sayede, evvelâ
… kendi sesimiz ve biraz da o yolla ve onunla beraber
anlaşılan benliğimiz, iç hayat tecrübelerimiz girer.
bağdadi şaklaban
unutmuş ● Şiir ve sanat anlayışımda Bergson’un zaman telakkisinin
mösyö bilmem kimle beraber mühim bir yeri vardır. Pek az okumakla beraber o da borçlu
Adana – Mersin hattında o kuşu yolduğumu olduğum insanlardandır
koca göbeklerin Russell kuşağı sen,
sen uşşak murabbaı
sen uşşak mik’abı
satılmış uşşakların uşağı sen !!!"

Orhan Veli Varlık dergisinde “Şiire Dair”
genel başlığı altında tefrika eder. Daha
sonra bu yazılardan ilk dördü 1941’de
yayınlanan Garip’in Ön Sözü' nde ufak
değişikliklerle alınır ve hareketin bildirgesi
hüviyetini kazanır.
● Söz Sanatlarına karşı
Lâfız ve mâna sanatları çok kere zekânın tabiat üzerindeki
değiştirici, tahrip edici hassalarından istifade eder. Bilgisini,
terbiyesini geçmiş asırlara borçlu olan insan için bundan
daha tabiî bir şey yoktur. Teşbih, eşyayı, olduğundan başka
türlü görmek zordur. Bunu yapan insan acayip karşılanmaz,
kendine hiç bir gayri tabiilik isnat edilmez. Halbuki teşbihle
istiareden kaçan, gördüğünü herkesin kullandığı kelimelerle
anlatan adamı bugünün münevveri garip telâkki etmektedir.
Teşbih, istiare, mübalâğa ve bunların bir araya gelmesinden
meydana çıkacak bir hayal zenginliği, ümit ederim ki, tarihin
aç gözünü artık doyurmuştur.
● Şaireneliğe karşı
Mısracı zihniyet, bize, mısraların olduğu gibi, onun parçaları
olan kelimelerin de tetkiki, tahlili imkânını verir. İşte eski
şiirin yukarıda bahsettiğim hususiyeti bu edadır, ismi de
"şairane" dir. Bu edaya bizi kelimeler getirmiş. Fakat şiir
zevkini, şiir telâkkisini bugünkü cemiyetten alan insan çok
kere aksi cihetten hareket etmekte, yâni o kelimelerden
evvel şairâneyi tanımaktadır. Bu edayı getirebilecek
kelimelerden müteşekkil lügat; yazarken şairane olmak
isteyen, okurken de şairâneyi arayan insanın kafasında zaruri
olarak meydana gelir. O lügatin çerçevesinden kurtulmadıkça
şâirâneden kurtulmaya da imkân yok. Şiire yeni bir dil
getirme cehdi işte böyle bir kurtulma arzusundan doğuyor.
"Nasır" ve "Süleyman Efendi" kelimelerinin şiire sokulmasını
hazmedemiyenlerse şairâneye tahammül edebilenler, hattâ
onu arayanlar, hem de bilhassa arayanlardır. Halbuki "eskiye
ait olan her şeyin, her şeyden evvel de şairanenin aleyhinde
bulunmak lâzım."
● Şiirde bütün geleneklere karşı çıkma:
“Yapıyı temelinden değiştirmelidir. Biz senelerden beri
zevkimize ve irademize hükmetmiş, onları tayin etmiş, onlara
şekil vermiş, edebiyatların sıkıcı ve bunaltıcı tesirinden
kurtulabilmek için o edebiyatların bize öğretmiş olduğu her
şeyi atmak mecburiyetindeyiz”
● Tedahüle Karşı çıkma
"Ben, sanatlarda tedahüle taraftar değilim. Şiiri şiir, resmi
resim, musikiyi musiki olarak kabul etmeli. Her san'atın
kendine ait hususiyetleri, kendine ait ifade vasıtaları var.
Meramı bu vasıtalarla anlatıp bu hususiyetlerin içinde kapalı
kalmak hem san'atın hakikî kıymetlerine hürmetkar olmak,
hem de bir cehde, bir emeğe yer vermek demek değil mi?
Güzel olanı temin edecek güçlük herhalde bu olmalı. Şiirde
musiki, musikide resim, resimde edebiyat bu güçlüğü
yenemiyen insanların başvurdukları birer hileden başka bir
şey değil. Ayrıca bu san'atlar, öteki san'atların içine girince
hakikî değerlerinden de bir çok şeyler kaybediyorlar."
● Vezin ve kafiyeye de karşıdır.
“Vezin ve kafiye şiir için birer kayıt olduğunda, hem şair
muhayyilesi sınırlanır, hem de nazım dilindeki nahiv
bozuklukları ortaya çıkar. Şiir, hiçbir kuralın dar sınırları
içerisinde oluşturulamaz.”
Necip Fazıl, “Poetika”sının temelini, 1936
yılında Ağaç Mecmuası’ndaki “Manzara”
başlıklı yedi adet başyazısında şiir ve şair
üzerine söyledikleriyle atar.
Necip Fazıl poetikası toplam 14 bölümden oluşmaktadır. Bu
bölümler sırasıyla şöyledir: 1. Şair, 2. Şiir, 3. Usul, 4. Gaye, 5.
Şiirin unsurları, 6. Kütük ve Nakış, 7. Şekil ve Kalıp, 8. İç Şekil,
9. Cemiyet, 10. Hayat, 11. Din, 12. Müspet İlimler, 13. Devlet,
14. Toplam
Şair bu poetika ile şiir sanatına geniş bir perspektifle yaklaşır.
Bu çalışma 26 Kasım 1943 yılında Büyük Doğu Dergisi’nde
çıkar.
- Şair ilahi idrak emanetinin ,insanda insanüstü mevhibesini
temsil etmeye memur yaratık…..
- Şair ,his cephesinden ,daha ilk nefeste vecd çözülüşleriyle
yere seriliveren bir afyon tiryakisi;
- Fikir cephesinden bu afyonu esrarlı havanlarda hazırlayan
ve tek miligramının tek hücre üzerindeki tesirini hesaplayan
simyacı….
-Şair ne yaptığının yanı sıra ,niçin ve nasıl yaptığının ilmine
muhtaç ve üstün marifetinin sırrına müştak bir tılsım
ustasıdır.
-Aristo’dan Valery’e kadar poetikacılar ya sahilsiz biri tecrit
denizine açıldılar; ya da bayağı bir takım tekerlemelere
düştüler .Şiirin ne olduğu belirsiz kaldı.
-Bizce şiir, mutlak hakikati arama işidir. Eşya ve hadiselerin
bütün mantık yasaklarına rağmen en hassas noktalarını
bularak hakikati arama işidir.
-Şiir sarp ,dolambaçlı fakat imtiyazlı bir keçi yoludur.
-İlim mutlak hakikati polis tavrıyla arar…
Ya şiir?... O mutlak hakikati hırsız gibi arar. Hiçbir şey belli
değildir. Hatta ismi ve cismi bile..
İlimde tecrit ,teşhis için ;şiirde teşhis tecrit için…
-Şiirde tebliğ ,kaba davulculuk ;telkin ise sihirli kemancılık…
- “Arı, bal yapar ama balı izah edemez, gerçek şair, Allah’la
insan arasında “gaibi kurcalayan çilingir”dir.
-Anladım işi, Sanat, Allah’ı aramakmış;
Marifet bu, gerisi yalnız çelik çomakmış…
-“Şiir, mutlak hakikati aramak işidir; şiirde mutlak hakikat
Allah’tır; şiir Allah’ı sır ve güzellik yolundan arama işidir”
-Şiirin ana unsurunu, en yüksek his kutbu tarafından
pençelenmiş en yüksek fikir kutbu diye hülâsa edebiliriz.
-Netice ve teşhis: Şiirde temel unsur ,fikrin tahassüs edası
şekline bürünmesinden ibarettir, bürünebilmiş gizli fikirdir.
-Şiir hakkında ‘cemiyetin rüyasını ayrı bir rüya üslubuyla
anlatan bir tabirname’ diyebilirsiniz.Cemiyet ,iç ve gizli
hayatıyla uyur ;ve rüyasını şair görür ve sayıklamalarını şair
zapteder.
-Şair, müspet ilimlerin önünde koşarak ,sanatta ‘devr-i daim’i
bulmuş bir kaşiftir.
-Şiir de öbür sanat şubeleri gibi, mutlaka devlet eliyle
müesseseleştirilecektir.
-Şiirde gaye, kökte Allah ve mutlak hakikat olarak ,dalda
sırrilik ve remziliktir
-Dinin olmadığı yerde hiç bir şey yoktur; yokluk bile yok...Şiir
ve sanatsa hiç yok... Şair ki, Allah’ın mahrem ülkesi meçhuller
aleminin derbeder seyyahıdır, Allahsız bir cemiyette ,elektrik
cereyanı kesilmiş bir şehrin meydan yerindeki fener gibi
sönecek ,eşya ve hadiselerin en gizli nabızlarını saymaktan
ibaret memuriyet hikmetini kaybedecektir.
● İstanbul Sanat Edebiyat Dergisi’nin
Temmuz-Aralık 1954 tarihleri arasındaki
altı sayısında ardı ardına yayınlanan yazılar
daha sonra “Benim Gözümde Şiir Davası”
üst başlığında toplanmıştır.
● Asaf Hâlet, vezin ve kafiyeye, teşbihe,
sanatlar arasındaki tedâhüle karşı çıkmasıyla ‘Garipler’e
yaklaşır. Şiirin kapalı olması ve saf şiir meselelerinde ise
Ahmet Haşim’in yanındadır.”
● Şair kendini “şiirin nirvanasına ulaşmayı hedefleyen bir
Buddha” olarak nitelendirir. Genel anlamda soyuta, içe,
akıldan çok sezgiye önem veren Çelebi, esas itibarıyla şiiri
araç kabul eden anlayışlara karşıdır.
● Şuuraltı, masal ve hayalin tesiri ile oluşan sezgilere dayalı
bir mistik temayülün şiirini yazmıştır.”
Âlim nasıl bu görünen, maddeden ibaret olduğunu sandığı
kâinatın sırlarını izâha çalışıyorsa, sanatkârda kendi
zaviyesinden ideal bir kâinatın izâhını yapmak
sevdasındadır.”
“Şiir kelimelerin bir araya gelmesinden hâsıl olan büyük bir
kelimeden başka bir şey değildir.”
“Anlam izafi bir mefhumdur. Bir gazete havadisini, bir
riyaziye meselesini, bir insanın hislerini anlamak büsbütün
başka şeylerdir.”
“Hayatı tanımaya başladığımız ilk intibalar bizde daima
müessir olmuşlardır. Biz onlardaki hikâyeyi unutsak bile o
hikâyelerin benliğimizdeki bıraktıkları bu ilk intibaların
tesirleri zail olmazlar.”
“Şiirde vuzuh, şairin kudretine olduğu kadar okuyucusunun
da ruh imkânlarına, anlayışına, irfanına ve hüsn-i niyetine
bağlı bir keyfiyettir.”
“Her şiirin şekli, sedaların arabeski o şiirin vermek istediği
umumi havayı en mükemmel şekilde temin edecek olandır.
Şu halde buna göre ne kadar şiir varsa o kadar da şiir olması
icap eder.”
“Şiirde şekil denince sadece ses ahengini değil, şiir
kompozisyonunu da kasdediyorum.”
“Hece ve aruz kalıplarına bağlanmadan, hece sayıları ve
hecelerin kısalığı ve uzunluğundan mümkün olduğu kadar
istifade edilebilir ve içi musiki dolu kelimeler seçilebilir.”
“Şiir bütün varlığını musikiye borçlu olmakla beraber komşu
sanatlar arasında bünyesine en uygun olanın yine musiki
olduğuna, musikinin ifade bakımından çok yardımı olduğuna
inanmaktayım.”
“Vezinsiz ve kafiyesiz kelimelerle mükemmel bir musiki
yapılabilir. Bu mesele ancak bir doz meselesidir, çok ziyade
kullanılır ve yerinde yapılmazsa ziyanlı olur.”
“Şiir bize tıpkı hayatta olduğu gibi müşahhas malzeme ile
mücerret bir âlem yaratır.”
 Bile/Yazdı Düz Yazılar I,
Konuşmalar Konferanslar adlı
eserlerinde şiir görüşlerini
bulmak mümkündür.
- Güçlü şiiri “bir hayır ya da bir beddua” olarak nitelendiren
Necatigil’e göre “şiir bocalayışlar, noksanlıklar, çelişmeler,
umulanın, iyi olanın henüz bulunamayışının ve
rahatsızlıkların ürünüdür.”
- "Şiir, ne nutuktur, ne protesto, ne politika. Çağdan,
çevreden yakınmayı şiir, başka yollardan sessizce hatırlatır.”
diyen şair aslında “toplumcu realist” bir çizgi izlemiştir.
Eserlerinde devrimcilikle ilgili konulara yer vermeyen sanatçı
şiirini sloganlarla doldurmamıştır.
- Sanatçı için şiirin burçları vardır: Gurbet, hasret ve hikmet.
Poetikasında şiirde şekil meselesine de önemli bir yer ayıran
Necatigil için “İyi şiir, özüyle şekli kaynaşmış şiirdir.” Şekil
unsurları arasında vezin, kafiye ve dili gösteren sanatçı,
bunların bir araya gelerek bir bütün oluşturduğunu savunur.
- Necetigil’e göre “şiir bir durum, bir sorun üzerinde ölçülü
konuşan, susunca da bizim düşünmemizi bekleyen bir
olgunluktur” Bu tanımdan hareketle şiirin düzyazıdan ayıran
“ölçülü konuşma” özelliğine vurgu yapar.
- “Şiiri az kelimeyle kurmak, şiiri korumaktır.” Şiirde şözcük,
kraliçedir.”
- Necatigil için şiirin dış yapısında vezin ve kafiye de
önemlidir. Ona göre kafiye ve vezin, şiirden uzakta, şiirden
ayrı şeyler değildir.
- “Şiir yazı sanatları içinde en milli olanıdır.” çünkü
kullanılagelen eski sözcüklerin çoğunda denenmiş değerler
yatıyor. Onlar bize katar katar eski zaman kervanları gibi,
kendi şairlerimizden hazineler, sesler getirmektedir."
- "Şiir, aydın bir yalnızın zevki değildir."
- "Şiirde hayatın kölesiyim.”
● "Evreni Sevmek ki” adlı şiirinde
poetikasını Marksist anlayışa karşı
çıkar.
● Eserlerinde "güzellikler üzerinde durduğunu, asıl işinin
güzeli yakalamak olduğunu " belirtir. Şiiri “kelimelerle
dördüncü bir buut yaratma sanatı” olarak tarif eder. Ona
göre sanat dallarının en başında gelen şiir, insan içindir ve
temelini tabiat, sevgi, güzellik ve yine insan teşkil eder
"Şiir Okuma Kılavuzu" adlı kitabında şair,
“şiir anlatılmaz bir şeyin anlatılmaya
çabalanmasının sonunda, anlatılabilir bir
şeyin yeniden anlamlı kılınması için
gösterilen bir çabanın sonunda, yeterince
anlaşılmayan bir şeyin etkili bir anlatıma
kavuşturulması uğrunda harcanan çabaların sonunda ortaya
çıkar. " şeklinde bir şiir tarifi yapar. Bununla beraber eserde
genel olarak şiirde kelimenin birbirinden kuvvet aldığı, şiirin
nağme değil musiki olduğu gibi hususlar belirtilerek, bu
türün estetik yönü üzerinde de durulur.
-- Ona göre ‘’şiirsel’’ kelimesinin kullanımı, insanların
kendilerine anlatım kolaylığı sağlamak için başvurdukları bir
hile. Ve bu kelimenin temelsizliğini tek paragrafta kanıtlayıp,
açık kapı bırakmıyor.
--’Şiir ancak kendi onuruna sahip çıkarak bize kadar gelirse
şiirdir. Başka bir etkinlik içinde şiir aramak fanteziden öte
anlam taşımaz. Eğer bilimde, felsefede, diğer sanatlarda,
siyasette, gündelik hayatta ‘’şiir’’ olan bölgeler varsa
söylenen veya yazılan şiire ne gerek var? Şair kim?’’
--‘’Şiir, kuramların despotluğuna da hayallerin kofluğuna da
ayak uyduramaz’’ cümlesini kurmuş.
--Şiiri ‘’haksızlığa uğrayanların bir haykırışı’’ olarak
tanımlamış.
 "Şiiri Düzde Kuşatmak" adıyla bir
poetik kitap oluşturmuştur. Sanatçı
eserinde halk şiirinin önemi, şiirin
metalaşması, şiirde geleneğin yeri
üzerinde dururken, şiirin ve şairin tanımını da yapmaktadır.
Akın’a göre “Şiir, dizelere sıkıştırılmış bir nükleer enerji. Şiir,
parçalanacak, patlayacak olan şey. İşte düzeni, egemenleri
korkutan şey. Şiir hem haz hem derinlik hem sonsuz bir
bağımsızlık hem çok ince bir denge, iç düzen. Sabır ve
coşku”dur.
“Şairin Gerçekçilik Savaşı ve İkinci Yeni
Savaşı” adlı eserlerinde poetik görüşlerini
bulmak mümkündür. Bu kitaplarında İkinci
Yeni şiirini eleştirerek kendi anlayışını
belirten şair, “sözü edilen bu ‘yeni’ şiir
yayımlanan örneklere, yazılan yazılara
rağmen, hâlâ belirli bir kimlik kazanamamıştır. Sınırları
belirsizdir. Bulanıktır. Rastgeledir.” diyerek, bu şiirin okurdan
kopuk olduğunu ifade eder. Aşırı biçimci olan bu kuşağın bir
de toplumcu bir şiirmiş gibi okurun önüne sürülmesine karşı
çıkar.
- Ona göre genç şairlerin Divan şiirini bir dekor olarak
kullanmaları yanlıştır. Çünkü bu şiir “toplumsal, ulus
hizmetinde bir sanat geleneği” olarak gelişmiştir.
İKİNCİ YENİCİLERİN POETİKALARI
İlhan Berk, Sezai Karakoç, Cemal Süreya, Turgut Uyar, Ece
Ayhan ve Edip Cansever çeşitli yazı ve eserlerinde
poetikalarını dile getirmişlerdir. Ortak bir poetika anlayışları
bulunmayan, bir yayın organı etrafında kümelenerek, bir
grup oluşturamayan bu şairler, hayale, edebî sanatlara önem
vermek, basitlik ve sadelikten uzaklaşarak, folkloru şiire
sokmamak, şiiri anlamdan kaydırarak daha çok duygulara
ağırlık vermek, aydın azınlığa seslenmek gibi ilkelerde
birleşirler. (Bezirci 1974, 8)
Şair" Dişimizin Zarı" adlı poetikasını yazar.
Şiir, ‘nitelikler sanatıdır’diyen şair, özel
kişilerden daha çok şiirin soyutu ele aldığını
ve konu olarak da insanı seçtiğini söyler:
Şiirin gerisinde insan olmalıdır. ‘Her çağda, her şiirle
yenilenen.’ İnsansız şiir tez ölür... ...Şiirine insan ya da
insanlık fonunu koymayanlar kaybedecek, okur, şiirlerinde,
bozuk bir geometriden başka bir şey bulunmayanları
farkedecektir hemencecik
--Homeros, Firdevsi, Dante, Hafız, Goethe, İkbal, hep
görünüşte mantığın şiirini geliştirmiş gibidirler; ama
gerçekte şiirin iç planında, poetik mantık egemendir
esere. Ve şiiri düz yazıdan ayıran da budur.
-- Şiirde imajın ve her türlü sanatın ölçüsü olmalıdır. Şayet o
ölçü kaçarsa şiir derinliğini yitirmiş demektir.
-- Şiirin biçimi şiirdir. Onu biçim (şekil ) ve öz (muhteva) diye
ikiye ayırmak sadece poetikada olabilir. Yoksa biçim ve özü
şiirden ayrı ayrı çekip çıkarmak mümkün değildir. Kendine
mahsus bir özü olmayan şiirin biçimi de yok demektir. Var
gibi görülen ses ve geometri, sadece boş bir kalıptan başka
bir şey olamaz. Nasıl ki maskeye de insan yüzü denemez. Öte
yandan, biçimi olmayan şiirin özü de yok demektir. Yüzü
olmayan insan olmayacağı gibi, şekilsiz şiir de olama
--Na’t, Peygamberin şiirle yapılmak istenen bir portresidir
--Şiir ve şair ölmeyecektir. Çünkü: insan ölmeyecektir.
Çünkü: hakikat ölmeyecekti
--Doğu ve Batı metafizik noktada hangi aşamadadır bunu
da şiirine taşır Karakoç. Batı teknolojide ilerlerken adeta
ruhunu yitirmiş gibidir, metafizik alt yapısı olan doğu ise
elindeki hazineden ne yazık ki habersiz gibidir.
● Behçet Necatigil’in deyimiyle ‘
’Şiirimizin Uç Beyi’dir.
● Şiiri ‘’Ayın karanlık yüzüne vurmak’’
gibi çarpıcı tanımlar.
● Her şiiri, ‘’beyaz bir kâğıt üzerinde verilen savaş’’ olarak
tanımlar. Berk’e göre şiir yaratıcısına ters düşen bir yapıdır.
Şairin zihninde kurguladıklarıyla ortaya çıkanlarher zaman
başkadır. Şiir kendi serüvenini yaratıcısına bağlı olmadan
kendi izler.
● Şairin bu savaşı sonrasında ortaya çıkan şey işte şiirdir.
● ‘’Her şiir bir yolculuktur. ’Şiir bir yere varma amacında
değil, hep yolda olma her şeye izleme, her şeyi şairane
duyarlılıkla anlamlandırma durumudur.
● Şairleri ‘’ada adamı’’ olarak tanımlayan Berk
● Şairin şiire bağlanmasını, bir yeryüzü gezginliği olarak
tanımlar . "Yeryüzü sözcüklerdir “diye düşünmektedir.
● Şaire göre bir esere anlamla yanaşmak, şiiri bütün bütün
çıkmaza sokacak ve yok edecektir. Berk’in Poetika’sında bu
konuya “Anlamla Yola Çıkılmaz” demesi boşa değildir.
● 1956’da kaleme aldığı
“Folklor Şiire Düşman”
başlıklı poetik yazısında;
Halk şiiri dilindeki deyimleri, folklorik unsurları çağdaş şiir
sanatı için yetersiz hatta bir engel olarak görür.
● "Çağdaş şiir geldi kelimeye dayandı.” cümlesi ile başlayan
Süreya, şiirde evrimleşme sonucu kelimenin önem
kazanmasına dikkat çeker. Şairin asıl itirazı, şiirde halk
deyimlerine ve folklor unsurlarına fazlasıyla yer verilmesidir.
● Deyimlerinin havasını, “şiirin kanat çırpmasına imkân
vermeyecek kadar dar bir hava” olarak görür.
● Süreya, “Şiirde asıl olan 'hikâye etmek' değil, kelimeler
arasında kurulacak 'şiirsel yük'tür.” görüşünü ileri sürer.
Cemal Süreya, yaklaşık on üç yıl sonra yayımladığı “Yunus ki
Sütdişleriyle Türkçenin” isimli şiirinde, İkinci Yeni şiir
akımının ilkelerine bağlı kalmakla birlikte Halk şiirinin hakkını
teslim eder. Cemal Süreya’nın“Yunus ki Sütdişleriyle
Türkçenin” şiiri, birisi on diğeri seksen altı mısradan oluşan
iki bentten oluşmaktadır. Bu bentler kendi aralarında
bahsettikleri kişiler itibariyle bölümlere ayrılırlar. kronoloji
gözetilerek Divan ve Halk edebiyatı tarihinde öne çıkmış kimi
şairlere birçok göndermeler bulunmaktadır. Süreya, ele aldığı
şairleri ve onların şiirlerini hem genel edebiyat tarihindeki
nitelikleri hem de kendisi için ayrı bir önem taşıyan özellikleri
ve öyküleri ile âdeta tasvir ve tahlil etmektedir.
Edip Cansever, yazdığı ilk eserlerden sonra
(İkindi Üstü, Dirlik Düzenlik) poetik
görüşlerini ifade etmeye başlamıştır.
-- Edip Cansever (1959), evreni anlamanın yolunun şiirden
geçtiğini belirtir. “Çünkü ben gizleri kurcalamak, insanlar
hakkında bir yoruma, ama kendimden başlayan bir yoruma
varmak istiyorum. Şiirse bu denklemin ilk meçhulünü
çözüyor.
-- Şairin bir tecritten çok kendine yönelmesi gerektiğini ifade
eden Cansever, yalnızlığın gerekli olduğunu vurgular.
--Edip Cansever‟e göre şiir bir içgörü eylemidir. İçgörü, şairin
kişiliğinin ve değerlerinin birlikte ele alınmasıdır. Bu, şairin
kendine has yanıdır.
-- Edip Cansever, bireyi toplum içindeki var oluşuyla
ilişkilendirerek ele almıştır. Cansever, bireyin toplum içindeki
var oluşunu motif olarak değil; bir doku olarak ele alır.
Toplum içinde gösterilen birey, çelişkileri ve
uyumsuzluklarıyla vardır.
-- “Şiir tarihi içinde yer alan, çağdan çağa uyarlanabilen,
kendi öz gerçeğini yitirmeden değişebilen bütün şiirler,
yaşaması olan örgensel (organik) bir bütünlük kurarlar.”
--“Şiir somutlamaktır.” (Fethi Naci 1960, s.23) diyen
Cansever, somutluğun şiirin güzellik ölçütü olduğunu
vurgular. Her ne kadar duygu ve düşünceler soyut kavramlar
olsalar da bunlar, topluma aktarıldı mı somutlaşırlar.
-- Edip Cansever (1960), mensup olduğu İkinci Yeni
hareketinin suçlandırıldığı “anlamsızlık”ı reddetmiştir. Ona
göre şiirin anlamı okuyucuyla yakından ilgilidir. O, anlam
konusunda şiir ve okuyucu arasında ilgi kurar.
--“Şiirin anlamı şairin kişiliğine sıkı sıkıya bağlıdır.”
-- “Ben şiirde akustik diye bir şey düşünüyorum: şiiri bir yapı,
bir mimari olarak ele almak, seslerin dağılımını
düşünüyorum.”
--Cansever, mısranın bir birim olarak yürürlükten kalkmasını
dramatik ögelere ortam sağlandığı biçiminde yorumlar.
-- Halk deyişlerinden, sözlerinden; halkın kullandığı dilden
yararlanmak gerektiğini belirtir. Şairin Seyir Defteri‟nde
böyle bir şey denedim.”

- Ece Ayhan, poetikasını sivil toplum
düşüncesi üzerine kurmuş bir şair.
- Ayhan'a göre, şiirle iktidar asla yan
yana gelemez, gelmemelidir.
Nedeniyse açık; iktidar nötralize eder
ve sivil şiir resmi kültürde yer alamaz.
- Ona göre; şiirde marjinal olmak demek; toplumun yarattığı
düzenekte yer alan “sınırların zorlanması” yani “sınır
çarpışmaları yapmak demektir.
- Ece Ayhan’a özgü kavramlardan biri olan ‘Sıkı Şiir’, şairin
her şeyden önce insan olduğunu unutmaması ile ilgilidir.
Burada insan kelimesine ‘sivillik’i yükleyen Ece Ayhan, şairin
insanlığının kaybolması durumunu garip bulur ve kendi şiir
anlayışıyla örtüşmediğini bildirir:
KONU KAVRAMA TESTİ
Orhan Okay'a göre o, şiirinin “pozitivist ve
şüpheci” bir temele oturtmuş değildir. Ahmet Haşim gibi
“müphem, karanlık, agnostik ve rölatif” de değildir. Şiirle ilgili
konuları tahlilci zekâsıyla parçalara ayırmış, ayıklamış, tasnif
etmiş, sistematik ve vazıh bir poetika ortaya koymuştur.
Koyduğu poetikasını kâinat manzumesini eruh ve madde
arasındaki sıkı ve mahrem münasebet, şiirde de o şiirin iç
nesfesiyle dış kalıbını karşılıklı olarak birbirinde tecelli
etmeye davet eder.
1. Orhan Okay'ın poetikasını açıkladığı şairimiz
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sezai Karakoç
B) Orhan Veli
C) Necip Fazıl
F) Nazım Hikmet
E) Cahit Külebi
Türk edebiyatında Divan edebiyatından beri şairler kendini
ve sanatını anlatma kaygısını taşır. Özellikle Cumhuriyet
Döneminde bu durum en üst seviyeye çıkar. Şairler kendi şiir
anlayışlarını dile getirirken daha çok kendilerine yönelik
eleştirilere cevap vermiş olurlar.
2. Aşağıdakilerden hangisi buna örnek gösterilemez?
A) Ece Ayhan - Mor Külhani
B) Cemal Süreya- Yunus ki Sütdişleriyle Türkçenin
C) Necip Fazıl - Poetika
D) İsmet Özel - Şiir Okuma Kılavuzu
E) Turgut Uyar - Kayayı Delen İncir
3. Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni poetikaya ilişkin Şiir sanatı ile ilgili görüşlerini, İstanbul Sanat Edebiyat
aşağıdaki üç görüşü sınıfa getirir. dergisinin 1954 yılında altıncı sayısında ardı ardına
yayımlanan yazılar daha sonra “Benim Gözümde Şiir
I. Arı bal yapar, fakat balı izah edemez. Ağaçtan düşen elma
Davası” üst başlığında toplamıştır. Burada Şair; vezin ve
da arz cazibesi kanunundan habersizdir. Şairi, cemat, nebat
kafiyeye, teşbihe, sanatlar arasındaki tedâhüle karşı
ve hayvandaki vasıflar gibi, kendi ilim ve iradesi dışındaki
çıkmasıyla Garipçilere yaklaşır. Şiirin kapalı olması ve saf
içgüdülerle dış tesirlerin şuursuz âleti farz etmek büyük
şiir meselelerinde ise Ahmet Haşim’e yakın bir duruşu olur.
hatâ...
5. Bu metinde şiir poetikası hakkında bilgi verilen şairimiz
II. Gerçek asıl şiirimiz taşra halkı ile İstanbul ahalisi arasında
aşağıdakilerden hangisidir?
bulunan şairlerin “nâ-mevzûn” diye beğenmedikleri “avâm”
şarkıları, yine taşralarda ve çöğür şairleri arasında deyiş, A) Necip Fazıl Kısakürek
üçleme ve kayabaşı denilen nazımlardır.
B) Behçet Necatigil
III. Şiirde "anlam” araştırmak için şiiri deşmek, şakıması yaz
C) İsmet Özel
gecelerinin yıldızlarını ürperten zavallı bir kuşu, eti için
öldürmekten farklı olmasa gerek. Et zerresi, susturulan o D) Attila İlhan
büyüleyici sesin yerini doldurabilir mi? E) Asaf Halet Çelebi
Görüşleri kronolojik olarak anlatmak isteyen öğretmenin
bu metinleri hangi sırayla işlemesi gerekir?

A) II - III - I
I. Onun şiirle iktidarı asla yan yana gelemez, gelmemelidir.
B) III - II - I Nedeniyse arası açık; iktidarı nötralize eder ve sivil şiir resmi
C) I - II - III kültürde yer alamaz. Ona göre; şiirde marjinal olmak demek;
toplumun yarattığı düzenekte yer alan “sınırların zorlanması”
D) II - I - III
yani “sınır çarpışmaları yapmak demektir.
E) III - I - II

II. "Çağdaş şiir geldi kelimeye dayandı.” cümlesi ile başlayan

Süreya, şiirde evrimleşme sonucu kelimenin önem
kazanmasına dikkat çeker. Şairin asıl itirazı, şiirde halk
I. “Şair ne bir hakikat habercisi, ne bir belagatli insan, ne de
deyimlerine ve folklor unsurlarına fazlasıyla yer verilmesidir.
bir vaz-ı kanundur. Şairin lisanı nesir gibi anlaşılmak için değil
Deyimlerinin havasını, “şiirin kanat çırpmasına imkân
fakat duyulmak üzere vücut bulmuş”tur.
vermeyecek kadar dar bir hava” olarak görür.
II. "…Oysa şair ne bir gerçek habercisi, ne bir güzel ve
6. İkinci Yenicilere ait bu şiir sanatı görüşleri aşağıdaki
etkileyici konuşan insan, ne de yasa koyucudur. Şairin dili,
şairlerin hangilerine aittir?
“düzyazı” (nesir) gibi anlaşılmak için değil, fakat duyulmak
üzere var olmuş, müzik ile söz arasında, sözden çok müziğe I II
yakın ortalama bir dildir.
A) Sezai Karakoç Turgut Uyar
4. Bu şiir sanatı görüşleri aşağıdaki şairlerin hangilerine
B) İlhan Berk Cemal Süreya
aittir?
C) Edip Cansever İsmet Özel
I II
D) Ece Ayhan Cemal Süreya
A) Ahmet Haşim Orhan Veli
E) Ece Ayhan Sezai Karakoç
B) Necip Fazıl Ahmet Haşim

C) Behçet Necatigil İsmet Özel

D) Orhan Veli İlhan Berk

E) Necip Fazıl Asaf Halet Çelebi

7. Aşağıdaki şiir poetika görüşlerinden hangisi Ahmet
Haşim'e ait değildir?
A) " Nesir gibi anlaşılmak için değil, fakat duyulmak üzere
vücut bulmuş, mûsikî ile söz arasında sözden ziyade mûsikîye
yakındır."
Ne kadar ilk evrede şiirimizin üzerinde folklorin yoğun
etkisini olumsuz gören şair, sonradan bu gelenekten
yararlanmayı unutmaz.
“Yunus ki sütdişleriyle Türkçenin / Ne güzel biçmişti gök
ekinini,” mısralarında Yunus’un;

B) “Anlam” araştırmak için şiiri deşmek, şakıması yaz
gecelerinin yıldızlarını ürperten zavallı bir kuşu, eti için
öldürmekten farksızdır."
C)" Şiir, ne nutuktur, ne protesto, ne politika. Çağdan,
çevreden yakınmayı şiir, başka yollardan sessizce hatırlatır.”
D) " Bir şiirin anlamı başka bir anlam olmaya elverişli
oldukça, her okuyan ona kendi yaşamında anlamını
verebilir."
“Bu dünyada bir nesneye yanar içim göynür özüm / Yiğit iken
ölenler gök ekini biçmiş gibi” mısralarındaki imgesel
benzetmesini dönüştürerek kullanır. Bu ifade aynı zamanda
genel olarak İkinci Yenicilerin yaslandıkları “çarpıcı ifadelere”
yer verir.
10. Bu metinde şiir görüşü açıklanan şair, aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Turgut Uyar

E) "Şiirde her şeyden evvel ehemmiyeti haiz olan kelimenin B) Sezai Karakoç
mânâsı değil, cümledeki telaffuz kıymetidir."
C) Cemal Süreya

D) Edip Cansever
Türk şiirinde birçok şair, şiirlerini açıklamak için poetikaya
E) Ece Ayhan
başvurmuştur.

8. Aşağıdakilerden hangisi buna örnek gösterilemez?

A) Nazım Hikmet- Sanat Telakkisi

B) Cemal Süreya- Folklor Şiire Düşman
C) Ahmet Haşim - Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar
D) İsmet Özel - Şiir Okuma Kılavuzu
E) Yahya Kemal - Antalyalı Genç Kıza Mektup
Şiirde mükemmelliğin peşindedir. Genel olarak şiirin
kelimelerle yazıldığını düşünen şair, hiçbir zaman ilhamı
reddetmemiştir. O, asıl şiirin lafızla mana arasındaki farkın
ortadan kalkıp “nağme haline geldikten sonra başla”yacağını
vurgulamıştır. Sonuna kadar aruzda ısrar eden ve derunî
ahenge önem veren sanatçı için şiirde güzellik esastır. Şiirini
tarih ve neoklasisizm ile süsler.
Şair, şiiri dörde ayırır: Ruhlarda kalan (eş‘âr-ı vicdâniyye),
tabiî güzellikler karşısında yazılan (eş’âr-ı tabiat), bir sanat
eseri karşısında kaleme alınan (eş‘âr-ı san‘at), nihayet lisan
ve kalemle ifade edilen şiir (eş‘âr-ı edebiyye). O, şiirin tarifini
şöyle formüle eder: Nazım: nesr + mûsikî (âhenk)
11. Bu metinde şiir poetikası hakkında bilgi verilen şairimiz
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Recaizade Mahmut Ekrem
B) Tevfik Fikret
C) Cenap Şahabettin
D) İsmet Özel
E) Asaf Halet Çelebi

9. Bu metinde şiir poetikası hakkında bilgi verilen şairimiz

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahmet Hamdi Tanpınar

B) Yahya Kemal

C) İsmet Özel

D) Orhan Veli

E) Asaf Halet Çelebi

 1921 yılına gelindiğinde Ahmet Haşim, Dergâh dergisinde
yayımladığı …………….başlıklı yazısıyla dikkat çeker. Haşim’in
yine Dergâh’ın ilk sayısında yayınlanan………..” şiirine karşı
bazı süreli yayınlarda alaylı yazılar çıkar ve yerden yere
vurulur.

12. Bu metinde boşluklara uygun gelen ifadeler ▪ Abdullah Cevdet tarafından önce
aşağıdakilerden hangisidir? Cenevre'de, 1908'den sonra da İstanbul'da
A) Şiirde Mânâ- Bir Günün Sonunda Arzu çıkardığı bir fikir dergisidir.

B) Piyale - Merdiven ▪ Dergi "Batıcılık" fikirlerini savunur.

C) Mana ve Vüzûh - O Belde ▪ Süleyman Nazif’in Gizli Figanlar (1906), El-Cezire

Mektupları (1906), Malûmu İlâm (1908) adlı eserleri burada
D) Şiir ve Anlam - Bir Günün Sonunda Arzu
yayımlanır.
E) Şiirde Mânâ - Piyale

I. Teşbihle istiareden kaçan, gördüğünü herkesin kullandığı

kelimelerle anlatan adamı bugünün münevveri garip telâkki
etmektedir. Teşbih, istiare, mübalâğa ve bunların bir araya ▪ 1908'de çıkmış, daha sonra Sebilürreşâd
gelmesinden meydana çıkacak bir hayal zenginliği, ümit adını almıştır.
ederim ki, tarihin aç gözünü artık doyurmuştur. ▪ İslamcılık fikrini yaymak amaçlı yayın
yapar.

II. Ona göre ilk dönemin gerçekliğinin aksine şiir kendine
özgü hayallerle ve tasvirlerle yaratılabilir. “Sanatın maksadı
güzelliktir” diyen şair, bunu oluşturacak unsurları da “duygu,
hayal ve düşünce” olarak ifade eder.
▪ Meşrutiyet devrinde Mehmed Akif'in başyazarlık ettiği bu
dergi, Milli Mücadele döneminde önemli rol oynayan
mecmuada Mehmet Âkif, başta Zağaos Paşa ve Kastamonu
Nasrullah Camileri olmak üzere farklı yerlerde milletimizi
İstiklâl Harbi’ne destek vermeye çağırdı.

▪ Milli Mücadele sonrası gözden düşürülmüştür. Mehmed

III. Şiir somutlamaktır.” Diyen şair, somutluluğun şiirin
Akif’in yardımcısı olan tetkikçi bilgin Eşref Edîb Fergan,
güzellik ölçütü olduğunu vurgular. Her ne kadar duygu ve
Sebilürreşad’ı 1950'lerden sonra da bir süre yayımlamıştır.
düşünceler soyut kavramlar olsalar da bunlar, topluma
aktarıldı mı somutlaşırlar. Halk deyişlerinden, sözlerinden; ▪ Yusuf Akçura, Ahmet Ağaoğlu da yazmıştır.
halkın kullandığı dilden yararlanmak gerektiğini belirtir.
"Şairin Seyir Defteri‟nde böyle bir şey denedim.

▪ 1909'da çıkan ve Türkçülük fikirlerini yayan,

13. Görüşleri kronolojik olarak anlatmak isteyen ilim, sanat dergisidir.
öğretmenin bu metinleri hangi sırayla işlemesi gerekir? ▪ Necip Asım, A. Hikmet Müftüoğlu, M. Emin
Yurdakul başlıca yazıcılarıdır.
A) II - III - I
▪ Derginin amacı, “Türk diye anılan bütün
B) III - II - I kavimlerin mâzisi, hâli ve eserlerini öğrenmek ve
öğretmektir."
C) I - II - III

D) II - I - III

E) III - I - II

1-C 2-E 3-A 4-B 5-E 6-D 7-C 8-E 9-B 10-C
11-C 12-A 13-D
 ▪ 1911'de Selanik'te milliyetçi derginin
başlıca yazarları Ömer Seyfeddin, Ali
Canip ve Ziya Gökalp'tır.
▪ Yeni Lisan Makalesini yayımlanır.
▪ Milli edebiyatın yayın organıdır.
▪ Kültürde millî olmak tezi ile Türklerin
tarih ve sanata getirdikleri değerleri savunmuştur. Dilde
sadelik, vezinde hece ve özde halka dönüş taraflısıdır.
Başyazarı Ziya Gökalp’tır. Dergi bugün de Türk Ocağı'nın
organı olarak aynı fikirlerle çıkmaktadır.
▪ M. Nihat Özön’ün çıkardığı dergide
Y.Kemal, A.Haşim, Y.Kadri’nin yazıları
yayınlanır.
▪ Yahya Kemal'in "İthaf” şiiri eski
kültürün, metafizik değerlerin simgesi
olması nedeniyle "Dergâh" ismi
konulur.
▪ Bu dergide Kurtuluş Savaşı’nın savunması yapılır.
▪ "Mektep'ten Memlekete" düsturu ile Batı hayranlığının
millî değerleri yıkmasını önleyecek bir sanat milliyetçiliği
gayreti göstermiştir.
▪ Mecmuada ayrıca Yahya Kemal’in temsil ettiği “şiirde
mükemmellik” ile Ahmet Hâşim’in “saf şiir” fikri yeni Türk
şiirinin estetiğini kurmuş ve Ahmet Hamdi Tanpınar daha
sonraki yıllarda bu yolu devam ettirmiştir.
▪ Ahmet Hâşim’in "Göl Saatleri" adlı şiir kitabı Dergâh
yayınlarının ilk kitabı olarak çıkmıştı.
▪ "Üç Tepe” adlı makalesiyle Mustafa Şekip’in “Hakiki
Hürriyet” ve İsmail Hakkı’nın “Kerbelâ’ya Giden Derviş” adlı
makaleleri ünlüdür.
▪ Birincisi Ziya Gökalp'ın 1917'de, ikincisi,
Malta dönüşü Diyarbakır'da çıkardığı,
Türkçü, milliyetçi fikir dergileridir.
▪ Türkçülüğün Esasları’nı oluşturacak
fikirlerinin bir bölümü ilk defa bu
yazılarda ortaya konmuştur
▪ Yahya Kemal Paris’ten döndükten sonra şiirlerini topluca ilk
defa Yeni Mecmua’da yayımlar.
▪ Ömer Seyfeddin hikâyeler arasında “Falaka”, “Ferman”,
“Üç Nasihat”, “Kütük”, “Pembe İncili Kaftan”, “Başını
Vermeyen Şehid”, “Topuz” gibi konusunu tarihten alanları
burada yayımlar. Yazar “Yalnız Efe” adlı uzun hikâyesini de
burada yayımlamaya başlamıştır.
▪ 1956'dan 1980'lerin sonlarına kadar
İstanbul'da yayımlanır.
▪ Şevket Rado tarafından çıkarılan
derginin sahibi Yapı Kredi Bankası'dır.
▪ Refik Halit Karay'ın “Karlı Dağdaki Ateş”,
Halide Edip Adıvar'ın “Akile Hanım
Sokağı” ve “Kızıl Hançerler”, Kerime Nadir'in “Sisli Hatıralar”
gibi romanları Hayat Mecmuası’nda tefrika edilmiş
romanlardır.
▪ 1970'li yıllardan sonra sanat ve moda dergisi olur.
▪ 1932 yılında Marksist bir çizgide çıkar
dergi, 1935 yılında Kemalist bir çizgiye
geçer.
▪ Kurucuları arasında Yakup Kadri
Karaosmanoğlu, Şevket Süreyya
Aydemir, Vedat Nedim Tör, Burhan
Asaf Belge, İsmail Hüsrev Tökin'dir.
▪ Yakup Kadri'nin Tiran elçiliğine atanmasından sonra dergi
dağıldı.
 ▪ 1933- 1950 arası çıkan fikir ve sanat
dergisidir.
▪ Halkevleri'nin yayın organıdır.
▪ Derginin yazarları arasında Mehmet Fuat
Köprülü, Recep Peker, Tahsin Banguoğlu, Suut Kemal Yetkin,
Ahmet Hamdi Tanpınar ve Ahmet Kutsi Tecer bulunmaktadır.
▪ Anadolu’nun folklorik yapısı ve estetik dünyasını tanıtır.
▪ 1935-1956 yıllarında yayımlanır.
▪ Dergide ; Yusuf Mardin, Orhan Burian,
Vedat Günyol, Mustafa Ertem, Osman
Nebi, Haluk Y. Şehsuvaroğlu, Behçet
Kemal Çağlar, Arif Hikmet Bilen, Cemal
Nadir Güler yer alır.
▪ Derginin amacı, Kemalizmi hümanizmle harmanlayıp
gençlere yaymayı amaçlamışlardır.
▪ Uzun yıllar CHP çizgisinde yayın yapar.
▪ Derginin sahibi Muhtar Fehmi Enata’nın dergiyi kapatma
kararı üzerine Orhan Burian ve Vedat Günyol tarafından Yeni
Ufuklar adlı dergi çıkarılmıştır.
▪ İsmail Hakkı Baltacıoğlu'nun 1934'te
çıkardığı kültür-edebiyat ve fikir
dergisidir.
▪ Milliyetçi ve devrimci bir dergidir.
▪ Derginin sloganı "Ülkümüz demokrasi
ve cumhuriyet için çalışmaktır" biçimindeydi.
▪ Yazar kadrosu, -tamamiyle sabit olmamakla birlikte- Ahmet
Hamdi Tanpınar, Nurullah Ataç, Zeki Faik, Adnan Cemgil,
Hüseyin Avni, Peyami Safa, Şükufe Nihal, Bedri Rahmi, Cemil
Sait, Nurettin Şazi Kösemihal, Nazım Hikmet, Sait Faik, Kerim
Sadi, Asaf Halet, Sabahattin Ali, Sadri Ertem gibi yazar ve
çizerleri içermektedir.
▪ Necip Fazıl’ın 1936 yılında çıkardığı
dergidir. On yedi sayı çıkar.
▪ İş Bankası maddi destek vermiştir.
▪ Türkiye’nin millî ve mânevî
meselelerine eğilmiş, edebî, fikrî ve
estetik konularıyla devrin şöhretlerini bir araya getirmiştir.
▪ "Allahsız Dünya” adlı makalesi ile N. Fazıl ünlenir.
▪ Derginin yazar kadrosunda yukarıdaki isimlerden başka
Cahit Sıtkı Tarancı, Ziya Osman Saba, Samet Ağaoğlu, Falih
Rıfkı Atay, Suut Kemal Yetkin, Sait Faik, Sabahattin Ali, Âsaf
Hâlet Çelebi, Abdülhak Şinasi Hisar, Cevdet Kudret,
Sabahattin Eyüboğlu, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Salih Zeki Aktay
ve bulunmakta, ayrıca F. Mauriac, A. Suarés, M. Proust ve
Hoelderling’den tercümeler yer almaktadır.
Hasan Ali Yücel zamanında 1938 yılında çıkarılır. Şark ve
Garb'ın önemli eserleri bu dergide yayımlanır. Türkçenin
gelişmesi ve yeni anlatım olanaklarına kavuşması için
tercüme işine yönelir.
▪ 16 Mart 1950 tarihinde Ankara’da aylık
olarak çıkar. 1957 yılında kapanır sonra
1964- 1980 arası ikinci defa devam eder.
▪ "Edebî Değerlerin Kalesi” sıfatı verilir.
▪ Dergiyi çıkaran Mehmet Çınarlı’dır.
Hisar'ın yayınlanmasında ve Hisar
topluluğunun oluşmasında Munis Faik Ozansoy büyük emek
verir.
▪ Garipçileri, Toplumcu Gerçekçi şairleri ve ÖzTürkçecileri
eleştirirler.
▪ Hisar’ın edebiyatta yenilik anlayışı, milllî kültürden ve
geçmişten kopmama temeline dayanır.
Mehmet Çınar tarafından kaleme alınmış olan 1 Ekim 1951
tarihli “Açıklamak Gerekirse” başlıklı yazı, kimilerine göre
derginin manifestosu niteliğindedir. Bu yazı ile Hisar'ın
aruzcu olduğu, muhafazakâr olduğu iddiaları reddedilmiştir.
▪ Radyoda Hisar Saati programında) dört madde olarak
ilkelerini açıklamışlardır. Sanatçının Dili Yaşayan Dil
Olmalıdır.”, “Sanatçı Bağımsız Olmalıdır.”, “Sanat Milli daha çok Sabahattin Eyuboğlu, Azra Erhat, Vedat Günyol,
Olmalıdır.”, “Sanatta Yenilik Esastır.” Atalay Yörükoğlu, Cavit Orhan Tütengil, Ferit Edgü, Orhan
Duru, Afşar Timuçin, Selim İleri, Demir Özlü, Ferit Celal
▪ Mehmet Kaplan dergide “Ruhi Çınar” takma adıyla felsefî,
Güven, Halikarnas Balıkçısı, Rauf Mutluay, İsmet Zeki
“Osman Okatan” takma adıyla da siyasî denemeler yazdı.
Eyuboğlu, Mehmet Başaran.
▪ Cemil Meriç yazı hayatına ilk defa 1967’de bu dergide "Hint
ve Batı" adlı dizi yazılarla başlamış daha sonra "Fildişi
Kule’den" başlıklı yazılar kaleme aldı.

▪ Dergide; Mehmet Çınarlı, Munis Faik Ozansoy, İlhan Geçer,

Turgut Özakman, Mustafa Necati Karaer, Gültekin
Samanoğlu, Nevzat Yalçın gibi yazar ve şairler eserler
yayımlamışlardır. ▪1953 yılında Peyami Safa yönetiminde
çıkar.

▪Dönemin edebiyatının yanı sıra mûsiki

ve resim gibi güzel sanat dallarına ve
bazen de siyasi konuları da işlenmiştir.

▪ Peyami Safa’nın ağabeyi İlhami ▪27 Mayıs 1960 askerî darbesiyle kapatılmıştır.
Safa'nın çıkardığı fakat fikir babası
▪ Peyami Safa Batı rüyasından uyanıp önce “hangi Batı?”
Peyami Safa olan dergi 1936 yılında
sorusu sorulmalıdır dediği fikirleri burada tartışır.
çıkar
▪ Peyami Safa bu dergide mistik dünyasını geliştirip
▪ Adından da anlaşılacağı gibi kültür
savunurken materyalizmi, komünist ve spiritüalizm dünyayı
meseleleri üzerinde yazılara yer veren bir dergidir.
da eleştirir.
Derginin ikinci ve üçüncü sayılarında Ahmet Hamdi Tanpınar,
"Bizdeki Roman" başlığıyla, romanımızın sorunları üzerine
makaleler yazar. Tanpınar bu yazılarında, bizim
romancılarımızın yabancı romancılar kadar okur üzerinde
etki bırakmadığına değinir.
▪ 1941-1948 tarihleri arasında Orhan
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar, Faruk Nafiz Çamlıbel ve Cahit Sıtkı Seyfi Orhon ve Yusuf Ziya Ortaç
Tarancı’nın şiirleriyle dergiye katkıda bulunur. tarafından yüz altmış bir sayı olarak
▪ Zahir Sıtkı, 21. sayıda Ağaç’ın 9. sayısında yayımlanan yayımlanmıştır.
“Beklenen Sanatkâr” yazısı dolayısıyla Necip Fazıl’ı eleştirir. ▪ Türkçülük ve milliyetçilik fikrini
Bu eleştirinin çıktığı sayı Kültür Haftası’nın son sayısıdır savunur.
Peyami Safa ayrılır.
▪ Çınaraltı’da Orhan Seyfi Orhan, Yusuf Ziya Ortaç, Halide
▪ Dergi, köy edebiyatı üzerine tartışmalarla döneminde etkili Nusret Zorlutuna, Nihai Atsız, Peyami Safa, Behçet Kemal
olmuştur. Çağlar, Faruk Nafiz Çamlıbel, Halit Fahri Ozansoy, Zeki Ömer
Defne, Tarık Buğra gibi imzalar, eserlerini yayımlamışlardır.

▪ Dergi 1944 yılında meşhur "Nihal Atsız -Sabahattin Ali "

▪ 1953-1976 yılları arasında aylık düşünce
ve sanat dergisidir.
▪ Vedat Günyol ve Orhan Burian'ın
birlikte çıkarır.
▪ Düşünce yazılarına ağırlık vermek
amacıyla zaman zaman öykü ve şiirden uzak duran dergide,
davasını yorum yapmadan verir.
▪ Derginin 59. sayısından itibaren “Çınaraltı neşriyat” adı
altında bir yayın serisi kurulmuş, bu seride Yusuf Ziya’nın
Beşik, Orhan Seyfi’nin "Dün, Bugün, Yarın " ve H. Namık
Orkun’un "Yeryüzünde Türkler ve Millî Türk Efsaneleri " adlı
eserleri yayımlanmıştır.
 ▪ 1922-1977 yılları arasında
yayımlanmış haftalık siyasi mizah
dergisidir.
▪ 1922’de Beş Hececiler adlı edebiyat
akımının iki önemli üyesi olan Yusuf
Ziya Ortaç ve Orhan Seyfi Orhon tarafından kurulmuş.
▪Necip Fazıl Kısakürek tarafından 1943
yılında çıkarılmıştır. Zaman zaman
kesintilere uğrasa da 1978 yılına kadar
varlığını göstermiştir.
▪ Dergi yazarları kendilerine "Büyük
Doğucular" olarak adlandırdı.

▪ Kurtuluş Savaşı kazanıldıktan sonra kapanan Aydede
dergisinin boşluğunu doldurmak üzere kurulan dergidir.
▪ Akbaba ayrıca Orhan Veli ve arkadaşlarının başlattığı Garip
adlı şiir anlayışına karşı ilk ve sert tepkilerin verildiği bir
mecmua olmuştur.
▪ Garipçilere “Bobstil” yakıştırması da Yusuf Ziya Ortaç ve
Orhan Seyfi Orhon tarafından ortaya konulmuştur.
▪ Karikatürde de çok başarılıdır.
İlk dönem edebi yönü ön plandayken N. Fazıl'ın yakın
arkadaşları da yazar. (Şiirleriyle Bedri Rahmi Eyüboğlu, Ziya
Osman Saba, Sabahattin Kudret Aksal, Fazıl Hüsnü Dağlarca;
hikâyeleriyle Sait Faik, Mahmut Yesari, Zahir Güvemli, Oktay
Akbal; romanıyla Samiha Ayverdi)
▪Necip Fazıl sonra İslami bir fikrin bir davanın
savunuculuğunu üstlenmiştir bu dergiyle.
▪ Ne-Fe-Ka, Büyük Doğu, Be-De, Ahmet Abdülbaki,
Adıdeğmez, Hikmet Sahibinin Abdinin Kölesi, Hi-Ab-Kö, Ozan,
Bankacı, Prof. Ş. Ü., Neslihan Kısakürek takma adlarını
kullanmıştır.

▪ Bir dönem gazete gibi günlük çıkmıştır

▪Türk edebiyatının en uzun soluk

dergilerindendir. Halen yayın hayatına
devam ediyor.
▪ 1946 yılında yayın hayatına
▪ Yaşar Nabi Nayır tarafından önce
başlayan bu dergi, Sabahattin
1933’te Ankara’da yayımlanmaya
Ali, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz ve
başlayan dergi, 1946’dan itibaren İstanbul’da
Mustafa Mim Uykusuz dergide yazar.
yayımlanmaktadır.
▪ Bir dönem en çok okunan dergi olmuştur.
▪ Garip Harekatını edebiyatımıza duyuran, Köy edebiyatı
yazarlarına sayfalarını açması ve gelenekçi şairlere kadar ▪ Halkçı, toplumcu gerçekçi bir anlayışla çıkarılan siyaset,
"Şiirin kalbini tutan dergidir." mizah, hiciv dergisidir.

▪ Mahmut Makal’ın “Köy Öğretmeninin Notları” köşesine ▪ Sürekli yasaklanan dergi sırasıyla; Merhumpaşa,
yazdığı yazılar derlenerek 1950 yılında Bizim Köy adı altında Malumpaşa, Yedi-Sekiz Hasan Paşa, Hür Marko Paşa, Bizim
yayımlanır. Paşa, Ali Baba ve Kırk Haramiler adları altında yeniden
çıkarıldı.
▪ Dergi Atatürkçü bir çizgide gider.
▪ Derginin yayın hayatı 1950’de sona ermiştir.
▪ Dergide; Abdülhak Şinasi Hisar, Attila ilhan, Behçet
Necatigil, Cahit Sıtkı Tarancı, Cevdet Kudret, Ceyhun Atuf
Kansu, Necati Cumalı, Nurullah Ataç, Orhan Veli, Sabahattin
Kudret Aksal, Sait Faik, Yakup Kadri Karaosmanoğlu gibi
birçok yazar ve şairin ürünlerine yer verilmiştir.

▪ Orhan Veli tarafından 1 Ocak
1949 tarihinden itibaren on beş
günde bir yayımlanan dergidir. Dergiye devam edebilmek
için paltosunu satmak zorunda bile kaldı Orhan Veli. Ama
fazla dayanamaz 15 Haziran 1950 tarihinde kapanır.
▪ Orhan Veli’nin ölümünün ardından arkadaşları tarafından
"Son Yaprak" adlı özel bir sayı yayımlanmıştır.
▪ Orhan Veli'nin daha önce yayınlanmamış "Aşk Resmi
Geçidi "şiiri de burada yer alır.
▪ Dergide ağırlıklı olarak Garip anlayışına uygun ürünler
yayımlanmıştır.
▪ Nâzım Hikmet'in hapishaneden çıkartılması için açılan
kampanyaya da katılan Garipçiler üç günlük açlık grevine
girdiler bunu dergide ilan ettiler.
▪ Dergide Garipçi olan Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday, ve
bunun yanında Fazıl Hüsnü Dağlarca, Cahit Külebi, Bedri
Rahmi Eyüboğlu gibi isimlerin şiirleri yer almıştır.
▪ Ankara Atatürk Lisesi
öğrencileri çıkarır. 1952
yılında Teoman Civelek
yönetiminde çıkar.
▪ 1952 - 1954 arası "Mavi",
1954 - 1956 arası "Son Mavi
" adıyla çıkan aylık fikir ve
sanat dergisi. Bu derginin
etrafında toplanan
sanatçılar "Maviciler" olarak bilinmektedir.
▪ Mavi dergisi çıkış amacını derginin ilk sayısında açıklamış ve
sayfalarının ulusal sanatı eserlerinde yansıtan sanatçılara
açık olduğunu belirtmiştir.
▪ Mavi dergisinde, Attila İlhan yirmi birinci sayısından
itibaren yazmaya başlasa da, topluluk ve derginin en can alıcı
şairidir.
▪ Dergi, A. İlhan birlikte toplumcu bir yapıya bürünür.
▪ Attilâ İlhan’ı n Mavi’de yazmaya başlaması ve “sosyal
realizm” tartışmalarıyla Mavi ve Hisar arasındaki ilişkiler
oldukça gerginleşir.
▪ Asım Bezirci’ye göre Attilâ İlhan (Yılmaz Gruda ile birlikte)
1954’te Mavi’de Garip şiirine savaş açıp bu akımı
“silkelemiş”, diğer yandan da “imgeye, duyguya, müziğe,
diğer edebi sanatlara kapılarını aralayan şiirler” yazarak
“İkinci Yeni diye adlandırılan ve özcü şiir çizgilerinden
uzaklaştırılan/saptırılan yeni şiirin ilk öncülerinden” olmuştur
▪ Dergide; Attila İlhan, Ahmet Oktay, Özdemir Nutku, Ülkü
Arman, Ferit Edgü, Orhan Duru, Demir Özlü gibi imzaların
eserleri yayımlanmıştır.
▪ Mavi dergisinin “Mavi Anadoluculuk” anlayışının
etkisindedir..
▪ Asım Bezirci’ye göre Mavi, “gittikçe yoğunlaşan baskılar ile
Mehmet Çınarlı ve Peyami Safa’nın iftiraları yüzünden”
kapanmak zorunda kalır.
▪ 1950-1984 yılları arasında İstanbul'da
yayımlanır.
▪ Sahibi ve editörü Hüsamettin
Bozok’tur.
▪ İkinci Yenicilere sahip çıkmasıyla
ünlüdür. İkinci Yeni şairlerinin de yapıtlarını, Pazar
Postası’ndan önce Yeditepe’de yayımlanırdı.
▪ 1950’lerdeki edebiyat dergileri içinde hem toplumcu
yazarların yapıtlarına, hem Birinci Yeni şairlerinin şiirlerine ve
hem de İkinci Yeni şairlerinin şiirlerine yer veren tek dergidir.
▪ Haftalık siyasi gazete” olan
Pazar Postası’nın ilk sayısı
Ankara’da 4 Şubat 1951
yılında yayımlanır.
▪ İkinci Yeni’nin isim babası olan Muzaffer İlhan Erdost’tur.
Pazar Postası haftalık, siyasi bir gazetedir; fakat gazetenin
Sanat-Edebiyat eki edebi dergi niteliği taşır. Dergi, özellikle
İkinci Yeni hareketine bağlı şairlerin bu dergide yazmasıyla
ünlenmiştir.
▪ Dergi, aynı zamanda Garip şiirine karşı bir tutum içindedir
ve özellikle şiir eleştirileriyle dikkat çeker.
▪ Dergide A.Turgut (Turgut Uyar), Behçet Necatigil, Can
Yücel, Fethi Naci, Oktay Akbal, Salah Birsel, Sezai Karakoç
gibi imzalar görülür.
▪ 1976 yılında ilk sayısı Ankara'da sonra
İstanbul'da çıkarılır.
▪ Kurucuları Rasim Özdenören, Cahit
Zarifoğlu, Erdem Bayazıt, Mehmet Akif
İnan, Alaeddin Özdenören ve Ersin
Gürdoğan vardır.
▪ Rasim Özdenören “İslâmî edebiyat” kavramı üzerinde klasik
İslâm edebiyatı ürünleriyle çağdaş İslâmî duyarlıklı yazarların
eserleri karşılaştırmasını yapar.
▪ Cahit Zarifoğlu derginin içinde “Okuyucularla” sayfalarında,
gelen mektupları değerlendirmiştir.
▪" Afganistan Özel Sayısı" ve "Tasavvuf Özel Sayısı” ile
dikkat çeker.
▪ 1990 yılında kapanır.
▪ Atilla Özkırımlı’nın “Ya bir dergi
çıkararak ya da çıkaracağı bir dergiyi
düşünerek” yaşamıştır dediği Cemal
Süreya tarafından çıkarılır.
▪ İlk sayısı Ağustos 1960’ta, son sayısı
ise Mart 1981’de okuyucuya
ulaşmıştır. Cemal Süreya, dergi için Paris’ten getirdiği arabayı
satmıştır.
▪ Derginin adı ilk başta İlk Çağ uygarlıklarını düşündürten,
Anadolu gerçeklerinden beslenen ve Anadolu insanını
derinden tanıyıp tanıtmayı amaçladığı için “Ararat” olarak
düşünülmüş.
▪ Derginin "Savran" adlı bir bölümü vardır. Bu bölümde kitap
tanıtımları, dergi incelemeleri yer alır. Ayrıca bir "biyografi
bölümü " de bulunmaktadır ki bu, Cemal Süreya için ayrı bir
önem taşımıştır. Asıl düşüncesi her şaire otobiyografisini
yazdırmaktı.
▪ Dergide o dönemin tüm ünlü edebiyatçılar yazar. Ülkü
Tamer olmak üzere, Edip Cansever, Turgut Uyar, Tomris
Uyar, Gülten Akın ve İlhan Berk öne çıkan isimleridir. Dergide
yaklaşık 100 yazar veya şair bulunmaktadır. Bunların
arasında Sezai Karakoç, İsmet Özel, Ataol Behramoğlu,
Behçet Necatigil, Haldun Taner, Leyla Erbil, Ahmed Arif, Ece
Ayhan, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Enis Batur, Nazım Hikmet, Refik
Durbaş, Sait Faik Abasıyanık, Salah Birsel ve Yaşar Kemal
▪ Sezai Karakoç tarafından 1966 yılında
yayımlanır.
▪ Düşünce, edebiyat ve siyaset dergisidir.
▪ İslam kültürü ve medeniyeti üzerinde
düşünen Karakoç bunun yanında Batı'dan
T. S. Eliot'tan , Rainer Maria Rilke'den Ezra
Pound'dan, John Perse'den çeviriler yapar.
▪ Günümüz İslam inancıyla geçmişteki İslâm kültüründen
hareketle devletlerin ve toplumların yapılanması üzerine
düşünceler dergide tartışılmıştır.
Sezai Karakoç (Zülküf Canyüce, Mehmet Yasin, Mehmet C.
Güneş, Sait Yeni), Rasim Özdenören, Cahit Zarifoğlu, Nuri
Pakdil, Erdem Bayazıt, Ebubekir Eroğlu, Durali Yılmaz,
Mehmed ÇavuşoğluAlaeddin Özdenören, İsmet Özel, Cahit
Koytak, Ahmet Kot, Arif Soylu, Necat Çavuş, Yüksel Peker,
Yüksel Kanar, Hamit Can, Mustafa Ruhi Şirin, H. İbrahim
Kaymak, Tahir Yücel, Ahmet Kahraman, Bülent T. Demirgil,
Mevlüt Ceylân, Mevlâna İdris Zengin gibi kalemler yazmıştır.
▪ Halkın Dostları” dergisi 1970 ile 1971
yılları arasında toplumcu gerçekçi
fikirlerden etkilenen Ataol
Behramoğlu ve İsmet Özel ve Haluk
Şahin çıkarır.
▪ Birinci sayısının ilk sayfasında “Gerici
Sanata Hücum” başlıklı genel bir bildiri
niteliğindeki yazıda II. Yeni şiiri
şiddetle reddedilir.
▪ II. Yeni'yi belirli kalıplara sıkışmakla ve halkın gerçek
meselelerine yabancılaşmakla suçlayan, II. Yeni'nin milletin
sesini şiire taşıyamadığını ve halka yaklaşmaktan korktuğunu
söyleyerek sert eleştiriler getirirler.
▪ Nazım Hikmet ve Ahmet Arif model alınarak toplumcu
gerçekçi şiir hararetle savunulur.
▪ 1980 kuşağı şairleri, 1970’li yıllardaki
▪ Halkın Dostları” dergisi şairlerinin şiirlerinde işçi, halk, ideolojinin ön plânda olduğu şiir
fabrika, çelik, demir, maden, silah, mermi vb. imgelerin sıkça slogancı şiir) anlayışına karşı çıkarlar.
kullanıldığı görülürken silahın ve kavganın ön plana Geleneği yeniden üreten, dili ve
çıkarıldığı, devrimin, halkın, işçinin, devrim önderlerinin de estetiği önemseyen şiiri benimserler.
sürekli övüldüğü görülür.

▪ Asım Bezirci bunları eleştiri yazılarıyla destekler. ▪ 1980 kuşağı şairleri, Poetika ve Üç
Çiçek’te yayımlanan şiir, söyleşi ve şiir
üzerine yazılarıyla 1970’li yılların
edebiyat anlayışını eleştirirler. Kendi
şiir anlayışlarını açıklayan poetik
yazılarla genç şairlere de yol
▪ Ankara’da 1951 yılında, Türk Dil
gösterirler. Dönemin egemen şiir
Kurumu’nun aylık yayını olarak çıkmaya
anlayışına ve “yapmacık eleştiri”ye
başlar.
eserleriyle karşı koyarlar.
▪ Halen günümüzde devam eden dergi
▪ Tuğrul Tanyol, Haydar Ergülen,
üniversitedeki akademisyenlerin
Adnan Özer, Taner Ay ve Orhan
eserleri ön plandadır.
Tekelioğlu dergileri çıkarırlar.
▪ Derginin çıkardığı özel sayıları bir antolojidir ve çok
kıymetlidir. Yabancı sözcüklere Türkçe karşılıklar önemli
çalışmalarıdır. Bunların yanında

▪ Türk Dili dergisinde Doğan Hızlan, Fazıl Hüsnü Dağlarca,
Nurullah Ataç, Oktay Akbal, Orhan Hançerlioğlu, Peyami
Safa, Sabahattin Kudret Aksal, Salah Birsel, Suut Kemal
Yetkin gibi birçok imza yer almıştır.
VİRGÜL DERGİSİ: 1997- 2009 arası çıkar.
HECEÖYKÜ DERGİSİ : 1997 Ankara’da çıkarılır halen devam
ediyor.
LACİVERT DERGİSİ: 2005 yılından beri devam ediyor.

SÖZCÜKLER DERGİSİ: Turgay Fişekçi çıkarır ve 2006 yılından

beri devam ediyor.

KİTAPLIK DERGİSİ: Yapı Kredi Yayınları tarafından hazırlanan

▪ İlk sayısı Vural Bahadır Bayrıl, bu dergi 2005 yılından beri devam ediyor.
Osman Hakan, Orhan Alkaya ve NOTOS DERGİSİ: 2006 yılından beri devam ediyor.
Seyhan Erözçelik tarafından 1986
yılında yayımlanmıştır.

▪ İslamcı ve muhafazakar bir dünyaya

seslenirler.

▪ Şiiratı, 1994’e kadar 7 sayı yayımlanmıştır. Dergi 2004’te

tekrar yayımlanmaya başlanmıştır.

▪ Şiiratı dergisi 1980 sonrası şiirin önemli toplanma

yerlerinden biri olmuştur. Dergide Haydar Ergülen, Hilmi
Yavuz, Vural Bahadır Bayrıl, Osman Hakan, Lale Müldür,
Orhan Alkaya ve Seyhan Erözçelik gibi imzaların ürünleri
yayımlanmıştır.

▪Kenan AKYÜZ → Modern Türk
Edebiyatının Ana Çizgileri
▪Vasfi Mahir KOCATÜRK → Türk
Edebiyatı Tarihi
▪Ahmet KABAKLI → Türk Edebiyatı Tarihi
▪Nihat Sami BANARLI → Resimli Türk Edebiyatı Tarihi
▪ Sadettin Nüzhet ERGUN → Türk Edebiyatı Tarihi ve
Numuneleri (Tanzimat’a kadar 1931)
▪Ahmet Hamdi TANPINAR → XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi
▪Mustafa Nihat ÖZÖN → Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi
▪Ali Canip YÖNTEM → Türk Edebiyatı Antolojisi
▪Fuat Köprülü → Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında
Araştırmalar, Türk Saz Şairleri, Türk Edebiyatı Tarihi, Türk
Edebiyatında İlk Mutasavvıflar
▪Cevdet Kudret SOLOK → Türk Edebiyatında Hikâye ve
Roman
▪Şükran KURDAKUL → Çağdaş Türk Edebiyatı
▪Hüseyin Nihal ATSIZ → Türk Edebiyatı Tarihi
▪Behçet NECATİGİL → Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü,
Edebiyatımızda Yazarlar Sözlüğü
▪Ahmet OKTAY → Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı
▪Atilla ÖZKIRIMLI → Ansiklopedik Türk Edebiyatı Tarihi,
Tarih İçinde Türk Edebiyatı
▪İsmail Habip SEVÜK → Türk Teceddüt Edebiyatı Tarihi
▪Abdülhalim MEMDUH → Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye
▪İsmail Hikmet ERTAYLAN → Türk Edebiyatı Tarihi
▪İbrahim Necmi DİLMEN → Tarih-i Edebiyyat Dersleri
▪Emin ÖZDEMİR → Türk ve Dünya Edebiyatı
▪Seyit Kemal KARAALİOĞLU- Resimli Motifli Türk Edebiyatı
Tarihi
(2016 TÜRKÇE ÖABT SORUSU)
1. Aşağıdaki edebiyat tarihi eserlerin hangisi karşısındaki
yazara ait değildir?
A) Türk Edebiyatı Tarihi - İsmail Hikmet Ertaylan
B) Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye - Abdülhalim Memduh
C) Türk Edebiyatı Tarihi - Mehmet Fuat Köprülü
D) Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi - Mustafa Nihat Özen
E) Türk Teceddüt Edebiyatı Tarih - Nihat Sami Banarlı
Bu eseriyle edebiyat tarihçiliğinde yeni bir dönemi
başlatmıştır. Kendisinden önceki edebiyat tarihçilerinden,
özellikle de Fuat Köprülü'den farklı bir metot kullanarak
kendine özgü üslûbuyla eserini oluşturan yazar, önsözde de
belirttiği gibi A. Thibaudet ve H. Taine'in metodlarından
yararlanmıştır. Eser, iki bölümden meydana gelmektedir.
Klasik Türk Edebiyatının farklı bir şekilde yorumlandığı
uzunca bir "Giriş" kısmından sonra, "Garplılaşma
Hareketine Umumi Bir Bakış" ismini taşıyan bölümle başlar.
Burada yazar, Türkiye'deki Batılılaşma hareketlerini, Lale
Devri'nden başlayarak geniş bir perspektifte ve kendine
özgü bakış açısıyla tahlil etmeye çalışır.
2. Bu metinde tanıtılan yapıt, aşağıdaki eserlerden
hangisidir?
A) Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü
B) Ansiklopedik Türk Edebiyatı Tarihi
C) Türk Teceddüt Edebiyatı Tarih
D) XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi
E) Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri
3. Aşağıdaki eser-yazar eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
A) Vasfi Mahir Kocatürk - Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi
B) Kenan Akyüz- Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri
C) Atilla Özkırımlı - Ansiklopedik Türk Edebiyatı Tarihi
D) İsmail Habip Sevük - Türk Teceddüt Edebiyatı Tarihi
E) Nihat Sami Banarlı - Resimli Türk Edebiyatı Tarihi
1-E 2-D 3-A
 ZİYA PAŞA ŞİİRİ
DÖNEM - ŞÂİR- ŞİİR İLİŞKİSİ * Aruz ölçüsünü kullanır ve az da olsa hece var.
* Terkib-i bentte toplumsal aksaklıklar, Terci-i bentte felsefe
( aklın üstünlüğü -2017 ÖABT SORUSU) ve dini fikirleri işler.

RECAİZADE MAHMUT EKREM ŞİİRİ

* Şiirde “his, hayal, fikir ve üslûp güzelliğini” arayan Ekrem’in
şiir estetiğinin temelinde “ıstırap” vardır.
* Aruz ölçüsünü kullanır ve dili ağırdır. Tabiat unsurlarından
bolca faydalanır.
11. SINIF MEB DERS KİTABI KÜRSİ-Yİ İSTİĞRAK

ŞİNASİ 'NİN ŞİİRİ

* Akıl, medeniyet, hak, adalet, kanun gibi kavramları şiirde ilk o
kullanır.

*Aruz ölçülüdür.
* Şiire başlık atmış, gerçek kişi üzeriden (Mustafa Reşit Paşa) kaside
yazılır ve onu yeni tamlamalarla över."Medeniyet resulü vb."

* Şinasi Divan mazmunlarını büyük çapta terk etmiştir.

NAMIK KEMAL ŞİİRİ

* " Vatan ve millet sevgisi, hürriyet, hamiyet, hak, hukuk,
adalet " gibi birtakım yeni kavramları getirmiştir.
* Vaveylâ" ve "Hilâl-i Osmanî" hem biçimsel açıdan hem de ABDÜLHAK HAMİD TARHAN ŞİİRİ
muhteva açısından "yeni" şiirlerinin iki önemli örneğidir. * Tabiat ve aşk kavramları şiirlerindeki ana temadır. Bunu
* "Hürriyet Kasidesi", biçimsel açıdan eski, muhteva felsefe unsurlarını katar.
açısından "yeni" şiirlerinin ilk önemli örneğidir. * Aruz ölçüsünü kullanır ve dili ağırdır.
* Aruz ölçüsünü kullanır ve murabba gibi Divan edebiyatının * Şiirinde ölüm, metafizik de önemli temadır.
nazım şekillerini kullanır.
* Şiiri sert ve isyan tarzını taşır.
11. SINIF MEB DERS KİTABI HÜRRİYET KASİDESİ
 * Grupta sosyal sorunları işleyen tek şairidir. ( Sis - Tarih-i
1. Şiirde Fransız edebiyatından etkilenmişlerdir. Kadim, Doksan Beşe Doğru, Millet Şarkısı, Han-ı Yağma vb.)

2. Şiirde “sanat için sanat” anlayışının gereği olarak
“estetik olgunlaşma” ya önem verilir.
3. Hemen hemen her şiirde aruz ölçüsü kullanılmış, sadece
T. Fikret’in bir iki hece denemesi olmuştur. Aruz ölçüsü
Türkçeye başarıyla uygulanmıştır.
4. Nazım nesre yaklaştırılmıştır.
5. Divan şiiri nazım biçimleri tamamen bırakılmış, müstezat
serbest şekilde uygulanmıştır. Batı şiirinden alınan sone,
terza-rima gibi nazım biçimleri ilk kez kullanılmıştır.
* Gençlere seslendiği Ferda şiiri, oğlu Haluk için yazdıkları,
* Değerler çatışmasını yansıttığı Süha ve Pervin adlı şiirinde
trajik kaçışları
* Yunan mitolojisinden etkilendiği Promete şiirinde
* Egzotik bir özlemin kamçıladığı ve yine ütopik fantazilerin
beslediği bir kaçış Yeşil Yurt şiirinde
* Gayya-yı Vücud şiirinde ontolojik çatışma işler.

6. Konu olarak aşk, ayrılık, hasret, ölüm, karamsarlık, * Manzum hikâyeleri olan “Nesrin, Ramazan Sadakası,
melankoli, gerçeklerden kaçış, hayallere sığınma söz Hasta Çocuk, Balıkçılar” önemlidir.
konusudur.
* Aruzu Türkçeleştirmiştir.
7. Şiirde en büyük yenilik manzum hikâye tekniğinin
geliştirilmesidir. Manzum hikâye konusunda en başarılı * Parnasizm akımından etkilendiğinin gösterleri şunlardır:
isim T. Fikret’tir. Biçime önem verme, tarih, mitoloji işleme
8. Bu dönemde H. Ziya tarafından mensur şiir tekniği
geliştirilir.
Bu şiirleri ve özelliklerini ders kitabım
9. Şiir dili ağır ve süslü bir dildir. "Tanzimat’tan Cumhuriyet"e bakabilirsiniz!!!
Saat-ı semen-fam / lerziş-i barid
11. SINIF MEB DERS KİTABI MAİ DENİZ
(Yasemin kokulu saat / (soğuk titreme)

10. Şiirde musikiye önem verilmiş, sözcüklerin ahengine

dikkat edilmiş. Ayrıca kafiyenin kulak için olduğu ilkesi
benimsenmiştir.
11. Servet-i Fünun şiirinde parnasizm ve sembolizm
akımları etkili olmuştur. Yer yer romantizmin etkileri de
görülmektedir.
12. Eski şiirde nazım sentaksı, genellikle beyit esası üzerine
kurulu iken; bu ilkeyi radikal bir şekilde değiştiren Servet-i
Fünun şiirinde; aynı dizede başlayıp biten iki-üç şiir
cümleciği olduğu kadar, anlam itibariyle 7-8 dizede
tamamlanan uzun cümlelere (anjambman) de rastlamak
mümkündür;
“Sen de gittin; senin de arkandan ağladım,
ağladım harab oldum...
Ne olurdu, gunude-i nisyan, geçebilseydi bi-emel bir
an, diyebilseydim: “Ooh kurtuldum!"
* Duyulmamış tamlamalar oluşturmuştur Bu yüzden
Dekadan tartışması çıkarmıştır. ( Terane-i Mehtap şiiriyle)

Berf-i zerrin (altın kar), saat-i semen-fam (yasemin kokulu

saat) ,lerze-i rûşen (parlak titreyiş) gibi

*Şiirlerinde aşk ve doğa temalarına ağırlık vermiş ve bireysel

duyguları ön plana çıkarmıştır. Şiiri “kelimelerle yapılmış
resim” olarak tanımlar.

* Özellikle doğa betimlemeleri güçlüdür ve dili de o derece

ağırdır.

11. SINIF MEB DERS KİTABI

▪ Şiirlerinde tarih (Osmanlı), vatan, millet, aşk, tabiat, deniz,

ölüm, sonsuzluk gibi pek çok konuyu

▪ Şiirde biçim kusursuzluğunu özellikle aramış. (Parnasyen

olmasının özelliği)
▪ Şarkı, rubai, murabba ve gazel gibi nazım biçimlerinin
yanında Batılı nazım biçimlerini de kullanmıştır.

• Ok” şiiri dışında bütün şiirlerini aruzla yazmıştır. Türkçeyi

aruza uyarlar.

• "Sessiz Gemi, Süleymaniye’de Bayram Sabahı, Akıncılar,

Bir Başka Tepeden, Endülüs'te Raks, Hazan Bahçeleri,
Vuslat, Rintlerin Akşamı, Rindlerin Ölümü, Açık Deniz,
Aheste Çek Kürekleri, Kar Musikileri, Mohaç Türküsü,
Mehlika Sultan, ünlü şiirleridir.

2020 -2021 ÖABT SINAVI İÇİN "Açık Deniz ve Kar

Mûsikileri" şiirlerine dikkat ediniz.

11. SINIF MEB DERS KİTABI

* Şiirlerinde sıklıkla kullandığı temalar: “Aşk, ölüm, çöl ve

kaçıştır.
* Aruz ölçüsüyle yazar.
* Şiirilerinde renk ve zaman algısını çok iyi verir.( Leyl,
aksam, karanlık, fecr, kızıllık, sararmış yaprak vb.)
11. SINIF MEB DERS KİTABI
 • "Beş Hececiler" Milli Edebiyat Dönemi’nden Cumhuriyete
geçişte bir köprü görevi görmüştür.
* Akif , dini-milli-epik-lirik özellik taşıyan şiirleri ön plandadır.

* Şiirlerini aruz ölçüsüyle yazar.

11. SINIF MEB DERS KİTABI
* Şiirlerin çoğunda İslam’ı anlatmaya çalışmış, İslam dininin
doğru anlaşılması durumunda toplumun ilerleyebileceğini
iddia etmiştir.

* Manzum hikâyelerinin konularının bir kısmını kendi

hayatından (Hasta Seyfi Baba, Köse İmam), bazılarını şehir
hayatının acıklı aksayan taraflarından (Küfe, Selma,
Meyhane, Bebek, Mahalle Kahvesi) almıştır. Kocakarı ile
Ömer, Dirvâs, İslâm dünyasının eski ve celâdetli çağlarını
anarak, halkı o değerlere yöneltmek isteyen hikâyelerdir.

* Nazmı nesre yaklaştırmada büyük ustalık göstermiştir.

* Halkın yaşayış tarzını ve değerlerini anlatan manzumeler

kısmında verilir.

11. SINIF MEB DERS KİTABI

11. SINIF MEB DERS KİTABI

• Şiirde hece ölçüsü esas alınacaktır.

• Anadolu coğrafyası, Türk tarihi tercih edilmiştir,

Millî bilinci vermek için Türk dünyasından örnekleri
• Halk edebiyatının nazım biçimlerinin yanı sıra Batı'dan
alınan nazım biçimleri de kullanılmıştır.

• Sanatçılardan bazıları şiirlerinde Türkçülük akımını

yaymaya çalışırken bazıları bireysel duyguları dile getirmiştir. 11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı ders kitabında
• Mehmet Emin Yurdakul, Ziya Gökalp gibi isimler sade dil Şehriyar'ın "Heyder Babaya Selam "şiiri ve
ve hece ölçüsüyle milliyetçilik temasını ele alan didaktik Bahtiyar Vahapzade'nin "Menim Dostlarım"
şiirler yazmışlardır. şiiri verilir.

• Rıza Tevfik Bölükbaşı, halk şiiri tarzındaki koşma ve

nefesleriyle yerlileşme çabalarına destek olmuştur.
 1. SAF ŞİİR (ÖZ)
● Kendilerine özgü özel imge ▪ Yahya Kemal Ve Ahmet Haşim'den
Etkilenir.
düzeni oluştururlar (Ahmet Haşim
etkisi) ▪ Şiirlerini Hece Ölçüsüyle Yazar.

● Düşsel ve bireysel tema olacak.
Sosyal mesele işlenmeyecek.
● Biçim endişesi duyulur. Dizeye
önem verirler.
● Gizemsellik , bireysellik, ruh, ölüm, masal, mit temaları
yoğun olarak işlenir.
▪ Şiirilerini Zaman, Musiki, Rüya ve Bilinçaltı İle Yoğurur.
▪ Geçmişe Özlem”, “Mimari” ve “Musiki” Öne Çıkar. Şiirinde
Kültürel Kod Çoktur.
Ünlü şiirleri: Ne İçindeyim Zamanın, Bursa’da Zaman, Her
Şey Yerli Yerinde, Annem İçin, Başımızın Üstünde Bir
Bulutun, Eşik, Hatırlama, Sabah, Günlerimiz

● Hece, aruz ve serbest nazım da kullanılır.

● Musikiye önem verilir. Sembolizm akımı görülür.

TEMSİLCİLERİ ▪ Müzik, doğa ve resim onun şiirini besler.

-Necip Fazıl Kısakürek ▪ Hece + serbest ölçü kullanır.

-Ahmet Hamdi Tanpınar ▪ Heceli şiirlerinde durakları kaldırmış.

-Ahmet Muhip Dıranas ▪ Aşk, insanın iç dünyası gibi bireysel

duyguları işlemiştir.
-Cahit Sıtkı Tarancı
▪ Saf şairler içinde görseli en çok kullanan (resim ilişkisi)
-Asaf Halet Çelebi
Olvido“, “Kar”, “Fahriye Abla” "Serenad", "Kar", "Selam",
●Yedi Meşaleciler: Ziya Osman Saba, Vasfi Mahir Kocatürk, Köpük" ve "Ağrı" önemli şiir örnekleridir.
Muammer Lütfi, Sabri Esat Siyavuşgil, Yaşar Nabi Nayır,
Kenan Hulusi Koray, Cevdet Kudret Solok

▪ Hece + serbest ölçü kullanır.

▪ Şiirlerini hece ölçüsüyle yazar. ▪ "Yaşama sevinci" ve "ölüm" teması

şiirlerini kurgular.
▪ Madde-ruh tezadını insan-
evren ilişkisini; ▪ Şiirde biçime, kafiyeye ve ahenge
önem vermiştir.
▪ Korku, ürpertici hayaller,
▪ Otuz Beş Yaş, Desem Ki, Haydi Abbas, Memleket İsterim" ünlü
vehimler şiirlerinde sıkça yer alan öğelerdir.
şiirlerindendir.
▪ Izdırap çeken ruhun sesini şiire taşıyan şairdir.

▪ Mistik konular, dini değerler ve tasavvuf ifadeler

şiirlerinde kullanır.

Ünlü şiirleri: Dayan Kalbim, Bekleyen, Beklenen, Bu Yağmur,

Geceye Şiir, Kaldırımlar, Gölgeler, Hep Bu Ayak Sesleri,
Sakarya Türküsü, Ölünün Odası, Allah Derim, Ayrılık Vakti,
Gurbet, Zindandan Mehmed'e Mektup, Uyumak İstiyorum
 - Ercüment Behzat Lav

▪ Hiçbir akıma girmez. -Hasan İzzet Dinamo

- Cahit Irgat
▪ Divan edebiyatından etkilendi ve
gazeller ve rubailer yazdı. - M.Niyazi Akıncıoğlu

▪ Anadolu-İran-Hindistan - Uzak Doğu çizgili şiir evreni var. -Enver Gökçe

▪ Mistisizm, tasavvuf yoğundur. -Fethi Giray

-Arif Damar
▪ Kısa dizeli şiirler yazar.
-Ömer Faruk Toprak
▪ Anlamı zor ve grifttir.
-Ahmet Arif
▪ Masal ve egzotik yapıyı kullanır.
-Şükran Kurdakul
2020 ÖABT'de Bekliyoruz
-Hasan Hüseyin

-Mehmet Başaran
YEDİ MEŞALECİLER . Cumhuriyet Döneminin ilk şiir grubu. -A. Kadir
Saf şiirin özelliklerini taşır.
-Suat Taşer

1960 Sonrası Kuşak Toplumcuları

Bunlar romantik solcular ve pişmanlık var. İlk grup gibi sert ve

▪ Ev ve aileyi en iyi anlatan keskin değildir.
şairlerdendir. -Ataol Behramoğlu
-Attila İlhan
▪ Şiirlerinde anı, mutluluktan çok
-Süreya Berfe
faydalanır.
-Refik Durbaş
▪ Hece +serbest ölçü yoğundur. -Gülten Akın
-Nihat Behram
▪ Şiirlerinde İstanbul sevdası yoğundur. -Can Yücel
-Metin Altıok
-Kemal Özer

MEB, ATTİLA İLHAN VE NAZIM HİKMET'İ VERMİŞ.

2. 1923- 1960 DÖNEMİ TOPLUMCU

ŞİİR

●Pragmatik, yani çıkarcı şiirdir. ▪ Kırık dize ve basamak dize getirdi.

● Dilin harekete geçiren gücünden, etkisinden ▪ Toplumcu-gerçekçi sanat anlayışıyla

yararlanılmıştır. yazar.
● Söylev üslubundan yararlanılmıştır. ▪ Fütürist ve kontrüktivizm akımı
● Şiirde biçimden çok içeriğe önem vermişler. ▪ Şiirlerinde ilk dize büyük, sonrakiler
küçük harfle başlar.
● Fütürizm akımından etkilenirler.
▪ 1950-1963 arası şiirlerinde memleket özlemi, barış, ölüm,
Serbest Nazım ve Toplumcu Şiirin Önemli Temsilcileri
aşk gibi temaları işlemiştir.
- Nazım Hikmet
▪ Şeyh Bedrettin Destanı”nda şiirinde epik şiirle birlikte
-Rıfat Ilgaz kendi toprağını anlattı.
-Ceyhun Atuf Kansu
▪ “Kuvayı Millîye Destanı ve Memleketimden İnsan
Manzaraları” eserlerinde senaryo, düz yazı ve şiiri iç içe
kullandı. Toplumsal görünümlü şiirlerdir.

▪ “Kurtuluş Savaşı Destanı” yapay destanlarımızın önemli

olanlarındandır.

▪ Sinemotografik bir anlatımı benimser.

Mavi Gözlü Dev, Yine Sana Dair, Yaşamak Seni Sevmek Gibi,
Veda, Bir Acayip Duygu, Bir Ayrılış Hikâyesi, Tahirle Zühre
Meselesi, Ceviz Ağacı, Hasret, Hoş Geldin Kadınım, Seni
Düşünmek, Seviyorum Seni, Karıma Mektup, Piraye İçin
Yazılmış Saat 21-22 Şiirleri, Yaşamaya Dair şiirleri ünlüdür.

MEB, ders kitabında Arif Nihat Asya, Orhan Şaik

Gökyay, Bekir Sıtkı Erdoğan ve N. Yıldırım
Gençosmanoğlu’nu verir.
▪ Mavicidir hem toplumsal sorun hem
de sanatlı ifade kullanır.

▪ Halk şiirinden, Divan şiirinden

faydalanır.

▪ Gösterişli imgeye karşıdır.( Bu

yüzden 2. Yenicilerle anlaşamaz.)

▪ Şiirlerinde barış, özgürlük, adalet, halkçılık,insan sevgisi,

gelecek umudu gibi toplumsak konuları işlediği gibi; bunalım,
yalnızlık, aşk, umutsuzluk, ölüm… gibi bireysel konuları da
işlemiştir.

▪ Büyük harf hiç kullanmamıştır.

▪ Serbest tarzda yazar genellikle.

3. MİLLİ EDEBİYAT ANLAYIŞINI

YANSITAN ŞİİRLER

● Halk şiiri kaynağından beslenmişler 4. GARİP AKIMI( BİRİNCİ YENİ) ANLATAN ŞİİRLER
● Hece ölçüsü ve dörtlüklerle
ÖSYM ÇOK SEVER GARİPLERİ DİKKAT EDİNİZ!!!
memleket sevgisini, kahramanlıkları
yansıtan şiirler yazmışlardır.

● Ahenk için uyak ve rediften faydalanmışlardır.

GARİPÇİLERDE NE YOK GARİPÇİLERDE NE VAR
● Dil halkın kullandığı dildir. - Kafiye- redif - Basit, sıradan konular
● Milli duygular, vatan bilinci ve dini değerler ön plana alınır. - Ölçü - Uyaksız şiir
- Yoğun edebi sanat - Halk deyişleri
İmge, imaj - Toplumsal yergi
- Alışılmamış bağdaştırma - Sürrealizm ve Dadaizm
- Mecazlı söyleyiş - Sokağı ve günlük yaşamdaki her
- Nazım biçimi ve birimine şeyi şiire aktarır.
- İroni ve mizah
Oktay Rıfat, "Perçemli Sokak" adlı kitabıyla birlikte şiir
anlayışında büyük değişiklik olmuş II. Yeni şiirine kaymıştır.
12. SINIF MEB DERS KİTABINDA 2 METİN VERİLMİŞ.
5. İKİNCİ YENİ ŞİİRİ NASIL BELİRLİYECEĞİZ?
ÖSYM 2. YENİSİZ ÖABT YAPMAZ, DİKKAT
EDİNİZ!!!

● Anlaşılmaz bir şiir dili vardır.

● Şiir dili kapalı ve sembollerle doludur.

● İmgeyi öne çıkarırlar.

● Anlamdan kopmuşlardır. Özellikle İlhan Berk şiirde

anlamsızlığı savunur.

● Soyutlamayı çok severler.

● Sebk-i Hindi akımına benzerler.

● Sürrealizm temel alınmıştır. Dadaizm ve Varoluşçuluktan

da etkilenmişlerdir.

● Söyleyişe önem vermişlerdir.

12. SINIF MEB DERS KİTABINDA 2 METİN VERİLMİŞ.


1. SÖZCÜKSEL SAPMALAR:
Dilde var olan kök ve ekleri kullanarak
ortak dilde bulunmayan sözcüklerin
türetilmesidir.
- “Gözleri göz değil gözistan” (Cemal Süreya)
- “Bir sabah çıkmak güneşler, aylar bir sabah çıkmak (İlhan
Berk)
- "Sokakları gerinerek sevmeye başlamaklar (Turgut Uyar)
- Şu senin dolayık sesin var ya (Cemal Süreya)
- "O zaman bütün İstanbulistan Vizansiyadan kalan sarıdaydı
- Vizansiyanın rengi eski bir yapraktır " (Turgut Uyar)
2. SÖZDİZİMSEL SAPMA
Sıfatları isimlerden sonra kullanma eğilimine denir.
-“Bakışsız Bir Kedi Kara”
-"Bütünleyemez mi sanıyorsunuz çalışır bir şiir kara" (Ece
Ayhan)
-"Yolculuklara korkunç ev aranmaz ki " (İlhan Berk)
- "Bîr biber kırmızı salgını develer…" (Sezai Karakoç)
3. ALIŞILMAMIŞ SÖZDİZİMİ
Şiirde kendine amaçlı bir dilbilgisi oluşturmadır. “Şiir geldi
kelimeye dayandı” fikri için yapılır.
-“Ah karpuzun içindeki kesmece delikanlım Istanbul
-“Konuşuluyordu mahallelerde iç ve dış”
-“Giriyor bir kumru içeri camdan çatlak.”
-Bîr kadını havlıyor taşıyor o ıssız köpekler kî (Sezai Karakoç)
-“Başladı Afrikası uzun bir gece” (Cemal Süreya)
-"Şeye dar pantolonlu kostak delikanlıların şiiridir. (Ece Ayhan)
4. ALIŞILMAMIŞ BAĞDAŞTIRMALAR ( ANLAMSAL
SAPMALAR)
En çok yaptıkları bağdaştırma onlara "Anlamsız " sıfatını
verdiren özelliktir
Duyuldukları zaman zihnimizde çözümlemekte bir güçlük
çekmediğimiz ifadeleri anlamsal olarak kullanma
Edip Cansever:
-"Sizi görmüyor muyum dikkat! trenlere çikolata
yediriyorum”
- “En akıllı tarafımdır balıkla deniz tutmak”
Cemal Süreya:
- “Ay sessiz sedasız bir çingenedir”
- “Adam yıldızlara basa basa yürüdü”
İlhan Berk:
- “Denizin pencereleri sürgülüydü”
- “Atımı istedim evin göğü gerindi”
Sezai Karakoç:
-“Seni çağırıyorum parmaklarımdan süt emmeye”
-“Bir bülbül içimde sedefle kaplanıyor”
Ece Ayhan:
-“Yüzüklerinde altın parmaklar takılıymış ”
-"arsenik şişesine eylül doluyor”
5. YAZIMSAL SAPMA
Şiirin dize başının küçük harfle yazılması, özel isimlerin baş
harfinin küçük yazılması, dize içinde cins bir ismin baş
harfinin büyük yazılması gibi yazım kurallarını ilgilendiren
sapmalardır.
- Dipsiz kuyularda anaların kahrı
azalmış galata’da iki deli çocuk
bacakları uzamış rıhtımda (Ece Ayhan)
- Artık bir özel ad oldun ey Duman! (Cins İsimlerin Özel İsim
Gibi Algılanması) ( Cemal Süreya)
- "kurşun eritip fesleğen dökmeye eski uzak bir yaz akşamı 6. DİNÎ DEĞERLERİ, GELENEĞE
bir yaşlı baba çıkar gelir bir uykudaki akış tükenir" (Turgut
DUYARLI VE METAFİZİK ANLAYIŞLI
Uyar)
MODERN ŞAİRLER VE ŞİİRLERİ

- yüzündengölgesigeçiyorbüyükbirkuşun (İhan Berk) Bu grubu ÖSYM son zamanlarda çok seviyor. Karşılaştırmalı
sorularda çok kullanıyor.

MEB ders kitabında Sezai Karakoç, Cahit Zarifoğlu ve Erdem

- "Ey çavlan.bitmeyen temmuz güneşi.ey aslan" (Turgut
Uyar) Bayazıt gibi şairlerden metin seçer.

- "şimdiki çıplak.yarı aydınlanmış bir duvardaki" (Turgut Uyar)

6. LETRÇESEL SAPMALAR

Şiirde ölçünlü (standart) dil yerine çeşitli lehçe ve ağızlarda

kullanılan sözcüklere yer vermek, şiir dilindeki sapmalardan
biridir.

- "ay Osmanlılaşmış abi tüfekçi olmuş

ve korkunç tas gülmekler muhlis’te" (Ece Ayhan)

- "Nerde Öklid’in üçgenleri nerde bu

Nah şunlar üç açısı üçü de yoksul" (Cemal Süreya)

Erdem BAYAZIT
- "Sen ne iydin güzeldiysen de çirkindiysen de

Kocan ne iydi sonra Niyde ilinden gökyüzleri "(Cemal Süreya)

- Gardaş geberek desek ne dersiniz! (Cemal Süreya)

 7. 1960 SONRASI
TOPLUMCU EĞİLİMLER
● Bunlar romantik solcular ve
pişmanlık yoğundur. Hümanizmi ve ilkeleri savunurlar. İlk
grup gibi sert ve keskin değildir.
● İsmet Özel, Kemal Özer, Ataol Behramoğlu, Nihat Behram
ve Refik Durbaş ve Süreya Berfe gibi şairlerden oluşur.
● 2. Yeni şiir anlayışına karşı çıkarlar. Şiirlerini ezilenleri
işlemek ve şiiri ideolojiyi yansıtma aracı olarak görürler.
● Halkın Dostları, Yeni Gerçek, And gibi dergilerde
yazmışlardır.
● İsmet Özel ve Süreya Berfe ön plana çıkarılır.
12. sınıf MEB kitabından…
8. 1980 SONRASI ŞİİR
● Kapalı ve soyut bir dili var( 2. Yeni
etkisi)
● İmgeler yoğundur.
● Gelenekten faydalanırlar.
● Siyasi şiir pek yazmazlar
● Bu dönem şairleri birlikte dergiler çıkarmışlardır. Yazko
Edebiyat, Üç Çiçek, Şiiratı ve Sombahar gibi dergiler bu
dönemde etkilidir.
● Düz yazıya yaklaşan bir üslupla şiir yazarlar.
● Haydar Ergülen, Hüseyin Atlansoy, Sedat Umran, Lale
Müldür, Ahmer Erhan, Sunay Akın, Metin Altıok, Adnan Özer,
Nurer Uğurlu, Küçük İskender, Enis Batur ve Şükrü Erbaş
önemli simlerdir.
9. CUMHURİYET DÖNEMİ HALK ŞİİRİ

● Bu dönem halk şairleri, şiirlerinde gelenekten beslenirken

de günceli ihmal etmezler.
Kandilli'de, eski bahçelerde,
● Halk şairleri usta-çırak ilişkisi devam eder ama artık son Akşam kapanınca perde perde,
dönemlerini yaşamaktadır. Bir hatıra zevki var kederde.

● Sazla şiir söyleme geleneği devam eder.

Artık ne gelen, ne beklenen var;
● Saz çalamayan şairler de vardır. (Abdurrahim Karakoç gibi) Tenhâ yolun ortasında rüzgâr
Teşrin yapraklarıyle oynar.
● Aşık Veysel, Aşık Ali İzzet Özkan, Abdurrahim Karakoç,
Aşık Daimi, Sefil Selimi, Şeref Taşlıova, Feymani, Murat 1. ………………………………………
Çobanoğlu verilir.

Gurbetten gelmişim, yorgunum hancı

Şuraya bir yatak ser yavaş yavaş
Aman karanlığı görmesin gözüm
Beyaz perdeleri, ger yavaş yavaş

Sıla burcu burcu… İlle ocağım

Çoluk çocuk hasretinde kucağım
Sana her şeyimi anlatacağım,
Otur baş ucuma, sor yavaş yavaş

2. ………………………………………

geceyarıları
tenhadır buraları
ne in ne cin
kırmızı lambası
sanki kan damlası
demiryolu geçidinin

dağılmış su dumanı şimşekli bir karanlığa

yağmurun altında çınar
çınarın altında o karaltı
bırakılmış bir araba
34 FN 346
sağ arka lastiği yırtılmış
camlarında kurşun delikleri
3. ………………………………………

Bedava yaşıyoruz, bedava;

Hava bedava, bulut bedava;
Dere tepe bedava;
Yağmur çamur bedava;
Otomobillerin dışı,
Sinemaların kapısı,

4. ………………………………………
Esmerdi, sarışındı, beyazdı, kumraldınız; Ne atom bombası
Sımsıcak mektuplarda, şiirlerde kaldınız. Ne Londra Konferansı
Bir elinde cımbız,
Üç gün, üç mevsim süren mutluluklar getirip, Bir elinde ayna;
Bir ömür dinmeyecek özlemlere saldınız. Umurunda mı dünya
10.………………………………………
Ölümsüz bir dünyanın habercileri gibi
Heyecan yaratıcı, büyülü, kutsaldınız.
ibrahim
Kilimle çıkar toprağım bağımdır gibi içimdeki putları devir
Bağda kokar yeniçeri gölgesinde ömür elindeki baltayla
5. ……………………………………… kırılan putların yerine
yenilerini koyan kim

Şimdi bir güvercinin uçuşunu bölüşüyoruz güneş buzdan evimi yıktı

Gökyüzünün o meşhur maviliğinde koca buzlar düştü
Uzun saçlı iri memeli kadınlarıyla putların boyunları kırıldı
Bir Akdeniz şehri çıkabilir içinden ibrahim
Alıp yaracak olsak yüreğini güneşi evime sokan kim
Şimdi bir güvercinin 11.………………………………………
6. ………………………………………

Ey bir muharebe meydanında

O kadar dolu ki toprağın şanla,
Bir değil, sanki bin vatan gibisin.
Yüce dağlarına çöken dumanla
Göklerde yazılı destan gibisin.
Hep böyle bulutlar içinde başın,
Hilâli kucaklar her vatandaşın.
Geçse de asırlar, tazedir yaşın,
O kadar leventsin, fidan gibisin
7. ………………………………………
o kızı nerede nasıl görsem
aklımı başımdan alır ağzı
saçları şıra köpüğü desem
kaşları bıçak izi kırmızı
yakut pulları mı/bu ne görkem
kanlı gözbebeklerindeki yazı
beni nasıl büyüledi bilmem
kirpikleri örümcek kırmızı
8.………………………………………
Avuçları kanımla dolu,
Kafası gövdemin altında,
Bacağı kolumun üstünde,
Cansız uyuyan insan kardeşim!
Ne adını biliyorum,
Ne günahını.
İhtimal aynı ordunun neferleriyiz,
İhtimal düşman.
Belki de tanırsın beni.
Ben İstanbul' da şarkı söyleyen
Tayyareyle Hamburg' a düşen,
Majino' da yaralanan,
Atina' da açlıktan ölen,
Singapur' da esir edilenim.
Alınyazımı kendim yazmadım.
Bununla beraber biliyorum,
O yazıyı yazanlar kadar olsun,
Çiçekli dondurmanın tadını,
Cazbant sesindeki sevinci,
12.………………………………………
Dökülür köpüklü sular yarından,
Baharlar yaratır kışın karından;
İçenler sihirli pınarlarından
Şöyle bir silkinir, ceylan olurlar!..

Orada yaşayan erlerin içi

Beşikler vermişim Nuh'a Bir yaşta yoğurur derdi, sevinci;
Salıncaklar, hamaklar, Onlar ki sabansız, tarlasız çiftçi,
Havva Ana'n dünkü çocuk sayılır, Davarsız, kavalsız çoban olurlar.
Anadoluyum ben, 13.………………………………………
Tanıyor musun ?
Utanırım,
Utanırım fıkaralıktan,
Ele, güne karşı çıplak...
Üşür fidelerim,
9.………………………………………
Şiirimiz karadır abiler
Kendi kendine çalan bir davul zurna
Sesini duyunca kendi kendine güreşmeye başlayan
Taşınır mal helalarında kara kamunun
Şeye dar pantolonlu kostak delikanlıların şiiridir
Aşk örgütlenmektir bir düşünün abiler
14.………………………………………
Derinden derine ırmaklar ağlar,
Uzaktan uzağa çoban çeşmesi,
Ey suyun sesinden anlıyan bağlar,
Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi.
"Göynünü Şirin'in aşkı sarınca
Yol almış hayatın ufuklarınca,
O hızla dağları Ferhat yarınca
Başlamış akmağa çoban çeşmesi
15.………………………………………
Buraya bakın, burada, bu kara mermerin altında
Bir teneffüs daha yaşasaydı
Tabiattan tahtaya kalkacak bir çocuk gömülüdür
Devlet dersinde öldürülmüştür
Devletin ve tabiatın ortak ve yanlış sorusu şuydu:
-Maveraünnehir nereye dökülür?
En arka sırada bir parmağın tek ve doğru karşılığı
16.………………………………………
Biliyor musun az az yaşıyorsun içimde
Oysaki seninle güzel olmak var
Örneğin rakı içiyoruz, içimize bir karanfil düşüyor gibi
Bir ağaç işliyor tıkır tıkır yanımızda
Midemdi aklımdı şu kadarcık kalıyor.
Sen o karanfile eğilimlisin, alıp sana veriyorum işte
Sen de bir başkasına veriyorsun daha güzel
O başkası yok mu bir yanındakine veriyor
Derken karanfil elden ele.
17.………………………………………
Ben var ölmek
İstemek bir boyalı tebeşir
Karalamak ölümü
Ondan sonra gidilir
Bir uzansam çatıya
Kuş uçursam ilmikten
Ağzında cam kırığı
Keser ipimi birden
18.………………………………………
Sivas'ta Ulu Camii avlusunda çocuklar
Yalvaran gözlerle etrafa baka baka
Açıyorlar küçük esmer avuçlarını:
-Emmilerim sadaka! Emmilerim sadaka!
Hükümet konağının yanında biri
Bir kemik kalmış bir deri...
'Boya cila yimbeş,boya cila yimbeş' diye ağlıyor
Ve daha fırça bile tutamıyor elleri.
19.………………………………………
bir gül ararım
yetmiş bir diken batsın ellerime
öyle bir nârım ki yanarken gül
burcu bir toprak
dökülsün isterim bedenime
su dökülsün
su dökülsün su üstüme
konduğunda çiğler üstüne aksın dilim
ateş! üstüne ateş, güller saçılsın üstüme
20.………………………………………
Gidiyordum, gurbeti gönlümle duya duya,
Ulukışla yolundan Orta Anadolu'ya.
İlk sevgiye benzeyen ilk acı, ilk ayrılık!
Yüreğimin yaktığı ateşle hava ılık,
Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı...
Arkada zincirlenen yüksek Toros Dağları,
Önde uzun bir kışın soldurduğu etekler,
Sonra dönen, dönerken inleyen tekerlekler
21.………………………………………
Vurun evlatlarım Allah aşkına
Şehid olanımız cennet köşküne
Atın aslanlarım Allah aşkına
Şehid olanımız cennet köşküne
Kars'ın kalesinde Yahni çölünde
Asker ilerliyor Gümrü yolunda
Halit Paşa önde tüfek elinde
Vurun evlatlarım Allah aşkına
Şehid olanımız cennet köşküne
Atın aslanlarım Allah aşkına
Şehid olanımız cennet köşküne
22.………………………………………
Nefes almak, içten içe, derin derin,
Taze, ılık, serin,
Duymak havayı bağrında.
Nefes almak, her sabah uyanık.
Ağaran güne penceren açık.
Bir ağaç gölgesinde, bir su kenarında.
Üstünde gökyüzü, ufuklara karşı.
Senin her yer: Caddeler, meydan, çarşı...
23.……………………………………………..
Hava kurşun gibi ağır!!
Bağır
Bağır
Bağır
Bağırıyorum.
Koşun
Kurşun
Erit-
-meğe
Çağırıyorum...
O diyor ki bana:
- Sen kendi sesinle kül olursun ey!
Kerem
Gibi
Yana
Yana...
24.……………………………………………..
Kağıttanmış kederi kelimelerin
boşluğun acısı cümleden ince
ağacın kederi yapraklarından
aşklar yerle bir oluyor gazelden önce
Yağmurun kederi mırıldandığı şeyler
ahşap hanesine bir yetim düşünce
Kiracıya benziyor aşkın kederi
yerleşmeden çıksa evsiz
yerleşip kalsa yersiz
25.……………………………………………..
bilmemek bilmekten iyidir
düşünmeden yaşayalım
mâra
günü ve saatleri ne yapacaksın
senelerin bile ehemmiyeti yoktur
seni ne tanıdığım günleri hatırlarım
ne seneleri
yalnız seni hatırlarım
ki benim gibi bir insansın
26.……………………………………………..
Dünyanın en uzun hüznü yağıyor,
Yorgun ve yenilmiş insanlığımızın üstüne.
Kar yağıyor ve sen gidiyorsun,
Ağlar gibi yürüyerek gidiyorsun,
Belki bulmağa gidiyorsun kaybettiğimizi
O insan ve tabiat çağını.
Dön bana ve dinle!
Kuşlar uçuşuyor içimde.
27.……………………………………………..
Damda birlikte yatmışız
öküzü hoşça tutmuşuz
koyun değil şu dağlarda
san kendimizi gütmüşüz
hor baktık mı karıncaya
kırdık mı kanadını serçenin
vurduk mu karacanın yavrulusunu
ya nasıl kıyarız insana
28.……………………………………………..
İlk kez yurdumdan uzakta yaşadım bu duyguyu
Bebeklerin ulusu yok
Başlarını tutuşları aynı
Bakarken gözlerinde aynı merak
Ağlarken aynı seslerin tonu
Bebekler çiçeği insanlığımızın
Güllerin en hası, en goncası
Sarışın bir ışık parçası kimi
Kimi kapkara üzüm tanesi
29.……………………………………………..
Ben güzel günlerin şairiyim
Saadetten alıyorum ilhamımı
Kızlara çeyizlerinden bahsediyorum
Mahpuslara affı umumiden…
Çocuklara müjdeler veriyorum
Babası cephede kalan çocuklara…
Fakat güç oluyor bu işler
Güç oluyor yalan söylemek…
30.……………………………………………..
Dörtnala gelip Uzak Asya'dan
Akdenize bir kısrak başı gibi uzanan
Bu memleket bizim!
Bilekler kan içinde, dişler kenetli
Ayaklar çıplak
Ve ipek bir halıya benzeyen toprak
Bu cehennem, bu cennet bizim!
Kapansın el kapıları bir daha açılmasın
Yok edin insanın insana kulluğunu
Bu davet bizim!
Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür
Ve bir orman gibi kardeşçesine
Bu hasret bizim!
31.……………………………………………..
Pencereye kar düşünce
Çalar akşam çanı uzun,
Evi düzen içinde
Hazır sofrası çoğunun
Gezgin-göçebe kimi de
Gelir karanlık yollardan kapıya
32.……………………………………………..
Çamlıbel'den Tokad'a doğru
Tozlu yolların aktığı ırmak!
Ben seni çoktan unuttum;
Sen de unuttun mu, dön geri bak.
Atların kuyruğu düğümlü,
Bir yandan yağmur yağar, ıslak;
Bir yandan hamutlar şak şak eder,
Bir yandan tekerler döner, dön geri bak.
33.……………………………………………..
Beyazıt'ta müslüman güvercinler
Kanat vurdukça sıcak zamanlara,
Bir şadırvanda serinler gökkubbe.
Kuşluklar ve kuşlar pazarına
Bir Selçuklu gelir uzaklardan
Bir Osmanlı geçer omzunda yün heybe?
Sabah sularıdır, şu yelkenliden
Bakarsınız Nilüfer hatun çıkar,
Aşka düşersiniz bir selam üzre.
Yağmurla yıkanan serçe yürek
Kır atın üstüne bir Orhan Bey'dir,
34.……………………………………………..
Yaşamak güzel şey doğrusu
üstelik hava da güzelse
hele gücün kuvvetin yerindeyse
elin ekmek tutmuşsa birde
hele tertemizse gönlün
hele kar gibiyse alnın
35.……………………………………………..
Ay doğarken şu tepeden iner zeybekler
Karşı dağın yosmaları dört gözle bekler
Bir tarafta raksa başlar İzmir'in gülü
Sırma saçlar topuklara kadar örgülü
Zil seseleri uzandıkça karşı yakaya
Genç efeler silah çekip başlar şakaya
Kimi oynar elde pala kimi sendeler
Karanlığın sükutunu kurşunlar deler
36.……………………………………………..
Çamaşır asılı ipte
Duran küçük serçem
Bana acıyarak mı bakıyorsun?
Halbuki ben güneşin
Ve ilk beyaz yaprakların altında
Senin uçuşunu seyredeceğim.
37.……………………………………………..
İnsanlar yüzyıllar yılı evler yaptılar.
İrili ufaklı, birbirinden farklı,
Ahşap evler, kâgir evler yaptılar.
Doğup ölenleri oldu, gelip gidenleri oldu,
Evlerin içi devir devir değişti
Evlerin dışı pencere, duvar.
38.……………………………………………..
Sen bende neleri öpüyorsun bir bilsen
Herkesin perde perde çekildiği bir akşam
Siyah bir su gibi yollara akan yalnızlığı öpüyorsun
Ağzında eriklerin aceleci tadı
Elleri bulut, gözleri ot bürümüş ekin tarlası
Bir çocuğun düşlerine inen tokadı öpüyorsun.
Yağmur her zaman gökkuşağını getirmiyor
39.……………………………………………..
Bu zıkkımın yanında
Arnavut ciğeri ister, bir.
Çiroz salatası ister, iki.
Cacık ister, üç.
Adalet, müsavat, hürriyet demeye
Sadece yürek ister.
40.……………………………………………..
İşte biz;
Nihayetsiz
Mavilikler yolcusu!
Ruhumuzun kardeşidir
Güneşlerde parlayan bu yeşil su.
Bayrağımız yeşil sular ateşidir.
Biz bayrağın fedaisi sayısız Türk genciyiz.
Biz hilale şan arayan korku bilmez gemiciyiz.
Ey vatandan müjdelerle bize kadar gelen rüzgâr!
41.……………………………………………..
Bu dünya ne tek tek yaşamakta,
bu dünya ne rakının, ne şarabın içinde,
bu dünya ne parada, ne pulda,
ne kalleşlikte, ne zulümde.
Bu dünya aşkın içinde, alın terinde.
Mutlu olmak varken bu dünyada,
geceler geldi dayandı kapımıza,
olduk acımızla sarmaş dolaş,
bekledik düşümüzle koyun koyuna.
42.……………………………………………..
Kağıttanmış kederi kelimelerin
boşluğun acısı cümleden ince
ağacın kederi yapraklarından
aşklar yerle bir oluyor gazelden önce
Yağmurun kederi mırıldandığı şeyler
ahşap hanesine bir yetim düşünce
43.……………………………………………..
Mevlam emreylese gökte güneşe
Zerresi dünyayı yakar mı yakar
Kamber Arzu için suda boğuldu
Mecnun da Leyla'yı yakar mı yakar
Bir yanı ışıktır bir yan karanlık
Bazı su durudur bazı bulanık
Kuşlar havadadır sularda balık
Ah çekse deryayı yakar mı yakar
44.……………………………………………..
Tanıdığım bir ağaç var
Etlik bağlarına yakın
Saadetin adını bile duymamış
Tanrının işine bakın
Geceyi gündüzü biliyor
Dört mevsimi, rüzgarı, karı
Ay ışığına bayılıyor
Ama kötülemiyor karanlığı
Ona bir kitap vereceğim
Rahatını kaçırmak için
Bir öğrenegörsün aşkı
Ağacı o vakit seyredin.
45.……………………………………………..
Bir uykuyu cananla beraber uyuyanlar,
Ömrün bütün ikbalini vuslatta duyanlar,
Bir hazzı tükenmez gece sanmakla zamanı,
Görmezler ufuklarda, şafak söktüğü anı...
Gördükleri ru'ya ezeli bahçedir aşka;
Her mevsimi bir yaz ve esen ruzgarı başka.
Bülbülden o eğlencede feryad işitilmez;
Gül solmayı; mehtab, azalıp gitmeyi bilmez...
46.……………………………………………..
Ey eski kamer, sen bizi elbette bilirsin!
Annemdi o nûrunda gezen zıll-ı mehâsin,
Bendim o çucuk, bendim o simâ-yi tahayyür,
Bir gün ki hâzan ufka kızıl dalgalı bir nûr,
Bir kanlı ziyâ haşrediyorken, onu bir yed,
Bir bâd-ı haşîn aldı o rü’yâyı müebbed.
47.……………………………………………..
Ne güzel şey hatırlamak seni:
bir mavi kumaşın üstünde unutulmuş olan elin
ve saçlarında 1. "Akşam Mûsıkî" şiiri Yahya Kemal çünkü; aruz
, musiki, ahenk ve öznel izlenim var.
vakur yumuşaklığı canımın içi İstanbul toprağının...
İçimde ikinci bir insan gibidir 2. "Hancı şiiri "- Bekir Sıtkı Erdoğan ( Hisar Topluluğu) çünkü;
seni sevmek saadeti... dörtlük, hece ve geleneğe dönüş izleri görülür.
Parmaklarının ucunda kalan kokusu sardunya yaprağının, 3. Attila İlhan şiiri çünkü; serbest ölçü , imgeli dizeler ve söyleyiş
güneşli bir rahatlık rahatlığı var.
ve etin daveti:
4. "Bedava" şiiri Orhan Veli, çünkü; basit tema, serbest ölçü, sanat
kıpkızıl çizgilerle bölünmüş yoğun değil, günlük konular işlenmiştir.
48.……………………………………………..
5. "Değişiverdi Her Şey " şiiri Mehmet Çınar çünkü; ölçülü, gelenek
izleri verilir.

6. "Cigarayı Attım Denize" şiiri Cemal Süreya çünkü; serbest ölçü,

Ey gizli kebuterlerin âheste sürûdu
imgeli, alışılmamış bağdaştırmalı , güvercin imgesi belirgindir.
Ey mirvaha-i lâne-i mürgân
Ey bâd-ı hırâmân 7. "Vatan Destani" şiiri - Halit Fahri Ozansoy; çünkü; heceli,
Anadolu temalı, kafiye ve halk şiir geleneği izi var.
Âfâka inince gecenin sütre-i dûdu
Başlarsın ufuktan seyelâna 8. "Jilet Yiyen Kız " Attila İlhan şiiri çünkü; halk şiiri geleneği , imgeli
dizeler ve söyleyiş inceliği
Bâlîn-i cihâna!
Ol dem ki olur, ey tarab-âmûz-ı hayâlât, 9. "Anadolu" şiiri , Ahmet Arif. Çünkü; toplumcu yapısı, serbest
49.…………………………………………….. ölçü, halk kültürü izleri, sade bir dil kullanılmıştır.

10. " Atom Bombası" şiiri, Orhan Veli çünkü;. basit tema, serbest
ölçü, sanat yoğun değil, günlük konular, mizahi unsur

11. "İbrahim" şiiri Asaf Halet çünkü; imgeli,gelenekten beslenir.

Kim o, deme boşuna... Kısa dize anlayışı ve dini değerlerden beslenmesi ve kıssa geleneği
Benim, ben. izi
Öyle bir ben ki gelen kapına; 12. "Bayrak" şiiri Orhan Veli çünkü; güncel olayları sade bir şekilde
Başdan başa sen. kaleme almış, serbest ölçü, sanat yoğun değil .
50.……………………………………………..
13. " Bizim Memleket " şiiri Faruk Nafiz Çamlıbel çünkü; heceli,
Anadolu temalı, kafiye redif unsurunu kullanması ve halk şiir
geleneği kullanmış.

14. "Mor Külhani" şiiri Ece Ayhan çünkü; serbest ölçü, imgeli,
alışılmamış bağdaştırmalı

15. "Çoban Çeşmesi", Faruk Nafiz çünkü; heceli, Anadolu temalı,

kafiye, redif unsurunu kullanması ve halk şiir geleneğine sahip
çıkması, söyleyiş özelliğinin sade olması

16. "Meçhul Öğrenci Anıtı" şiiri, Ece Ayhan çünkü serbest ölçü,
imgeli, alışılmamış bağdaştırmalı, politik yapısı var.

17. "Yerçekimli Karanfil" şiiri, Edip Cansever çünkü serbest ölçü,

imgeli, alışılmamış bağdaştırmalı.

18. "Ben Var Ölmek" şiiri, Ülkü Tamer çünkü serbest ölçü, imgeli,
alışılmamış bağdaştırmalı.

19. "Sivasta Yoksul Çocuklar" şiiri, Yavuz Bülent Bakiler çünkü

heceli, Anadolu temalı, kafiye redif unsurunu kullanması ve halk
şiir geleneğine sahip çıkması

20. " Gül " şiiri Hüseyin Atlansoy, çünkü serbest ölçü, imgeli,
alışılmamış bağdaştırmalı, 1980 kuşağı dini gelenekçi şairidir.
21. " Han Duvarları" şiiri Faruk Nafiz Çamlıbel çünkü heceli,
Anadolu temalı, kafiye redif unsurunu kullanması ve halk şiir
geleneğine sahip çıkması
22. Şeref Taşlıova şiiridir çünkü heceli, dörtlüklü ve epik tarzda
yazılmış. Halk şiiri kavuştak kısmı var.
23. "Nefes Almak" şiiri Ziya Osman Saba çünkü; imgeli, sanatlı ve
sembolik bir yapı içinde verilir.
24. "Kerem Gibi" şiiri Nazım Hikmet çünkü; basamak dize anlayışı,
sessel yineleme, kırık dize anlayışı ve halk kültürü izi var
25. "Keder Gibi Ödünç" şiiri Haydar Ergülen çünkü beyit birimi
modern imgeler ve alışılmamış bağdaştırma
42. "Çiçekleri Umudumuzun" şiiri A. Kadir çünkü; toplumcu yapısı,
söylev ve didaktik örgüsü, serbest nazımlı
43. "Keder Gibi Ödünç" şiiri Haydar Ergülen çünkü; geleneğe
yaslanan tarzı, serbest imajları ve insancıl tabiat sevecenliği
44. "Yakar mı Yakar" şiiri Murat Çobanoğlu çünkü; halk şiiri
geleneği, dörtlük, heceli yapısı ve sade dil anlayışı
45. "Rahatı Kaçan Ağaç" şiiri Melih Cevdet Anday çünkü; basit
tema, serbest ölçü, sanat yoğun değil, günlük konular
46. “Vuslât “şiiri Yahya Kemal, çünkü; " aruz , musiki, ahenk ve
öznel izlenim, Gül motifi, divan edebiyatı etkisi, parnasyen şiir
özelliği

26. "Mâra" şiiri Asaf Halet çünkü; imgeli, modern şiir geleneğinden
beslenir. Kısa dizelidir.
27. "Kar Altında Hüzün Denemesi" şiiri Erdem Bayazıt çünkü ;
serbest ölçü, imgeli, alışılmamış bağdaştırmalı ve geleneğin iç sesi
karın yağışı ve ses değeriyle verilmiş.
47. “Hazân” şiiri, Ahmet Haşim, çünkü;" aruz , musiki, ahenk ve
sembolist izlenim , kamer, rüya, hazan sürekli kullanığı izlenimci
ifadeler
48. “Piraye İçin” şiiri Nazım Hikmet çünkü; serbest nazım, hasretlik,
insani duygu yoğunluğu, çarpıcı çevre tasvirin insanla buluşması

28. "Acıyı Bal Eyledik" şiiri H. Hüseyin Korkmazgil çünkü; serbest
nazım, toplumcu yapısı ve sade dil anlayışı
29." Bebeklerin Ulusu Yok" şiiri Ataol Behramoğlu çünkü serbest
ölçü hümanist çizgi ve sosyal mesele kaygısı ve evrensel tema
30. "Yalan " şiiri Melih Cevdet Anday çünkü; basit tema, serbest
ölçü, sanat yoğun değil, günlük konular
49. “Riyâh-ı Leyâl” şiiri Cenap Şahabettin çünkü; soyut ve ağır bir
dil anlayışı, sembpist çizgi, divan şiirinde etkilenme, serbest
müztezat ki Servetifünun Dönemi
50. “2=1” şiiri Özdemir Asaf çünkü; kısa dize anlayışı, tevriye ve zıt
kelime kullanma becerisi, serbest ölçülü şiirde sözcüklerin anlam
yoğunlaşması

31. "Davet" şiiri Nazım Hikmet çünkü; toplumcu yapısı, serbest

nazım, halk kültürü izleri, sade bir dil

32. "Bir Kış Akşamı" şiiri Behçet Necatigil çünkü; serbest ölçü, ev -
aile ilişkisi, yalın bir dil ve kısa dize anlayışı

33. "Tokat'a Doğru" şiiri Cahit Külebi çünkü; Anadolu'ya yöneliş,

serbet ölçü , halk şiiri motifi

34. "Kuşlar ve İnsanlar" şiiri M. Necati Karaer çünkü; milli değerleri

işleme, hece ölçüsünü kullanma, Osmanlı tarihine dönüş

35. "Çok Güzel Şey"şiiri Melih Cevdet Anday çünkü; basit tema,
serbest ölçü, sanat yoğun değil, günlük konular

36. "Zeybekler" şiiri Yusuf Ziya Ortaç çünkü; heceli, Anadolu

temalı, kafiye redif unsurunu kullanması ve halk şiir geleneği

37. " Serçe " şiiri Melih Cevdet Anday çünkü; yalın bir dil, imgesiz
ve santsız bir dünya , basit konulu ve serbest ölçü

38. "Evler" şiiri Behçet Necatigil çünkü gelenek ve izlenimci yapı,

serbest ölçü , ev -aile- yakın çevre ilişkisi

39. "Kocaman Bir Çocuğu Öpüyorsun" şiiri Şükrü Erbaş çünkü;

modern dünyanın yalnızlığı, serbset ölçü, serbest imaj, toplumcu ve
hümanist edası

40. "Çilingir Sofrası" şiiri Metin Eloğlu çünkü; toplumcu yapısı,

ironik edası, humorlu söyleyiş ve serbest ölçü

41. "Gemiciler" şiiri Enis Behiç Koryürek çünkü; hecenin imkanını

genişletmiş, milli tema ve halk şiiri geleneğine dönüş

KONU KAVRAMA TESTİ
bir örnek giysili efendileri beklemekten yorgun
fincan gibi turtularının gülümsemesi yani afrikalı
artık kimseler gelmiyor; cezayir yabancı dil kursu
parmaklarını taklatınca kuşları havalanmıyor bella’nın
gece uçuşuna çıkamıyor azizler gece kuşları suskun
sigarasını tüttürüyor mısırlı üstüne ortadoğu’nun
efendi efendi hani kul köle korkutan seni
ki bir balkon çıkmazında güneşi seyrediyor
özgür atılımlarıyla sersefil gece ve zenne
hintyağı akışında boyuneğişini ölümlerin
1. Hüseyin Atlansoy'un bu şiiri için aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) Yazım kurallarına ve noktalama işaretlerini şair, kendine
göre yorumlamış.
B) Söyleyicinin hitap ettiği kişi bellidir.
C) Şiirin genelinde alışılmamış bağdaştırma kullanılmıştır.
D) Toplumsal sorunu ön plana çıkarmıştır.
E) Serbest ölçülü kurguyla oluşturulmuştur.
Türk dili ve edebiyatı öğretmeni 12. sınıf dersinde 1960
sonrası toplumcu gerçekçi şairleri işleyecektir. Sınıfa bu
dönem şairlerinden şiir kitapları getirir.
2. Buna göre aşağıdaki şiir kitaplarından hangisi konuya
uygun değildir?
A) Nereye Uçar Gökyüzü
B) Erbain
C) Zambaklı Padişah
D) Bir Gün Mutlaka
E) Gün Ola
Bugün açız yine evlatlarım, diyordu peder
Bugün açız yine; lakin yarın, ümid ederim
Sular biraz daha sakinleşir... Ne çare, kader
- Hayır, sular ne kadar coşkun olsa ben giderim
Diyordu oğlu, yarın sen biraz ninemle otur
Zavallıcık yine kaç gündür işte hasta
- Olur
Biraz da sen çalış oğlum, biraz da sen çabala
Ninen baban, iki miskin, biz artık ölmeliyiz
3. Tevfik Fikret'in "Balıkçılar" adlı şiirinden alınan bu
parçayla iligili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Balıkçı şiiri, manzum bir hikâyedir.
B) Kahramanlar, kişiliklerine uygun konuşturulmuştur.
C) Şiirde toplumsal bir olayı ele alınmıştır.
D) Şiirde şaire özgü özel bir kafiye düzeni vardır.
E) İmgesi yüksek bir şiir dili kullanılmıştır.
Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 12. sınıf dersinde “İkinci
Yeni Şiir” şairlerini işleyecektir. Sınıfa bu dönem şairlerinden
şiir kitapları getirir.
4. Buna göre aşağıdaki şiir kitaplarından hangisi konuya
uygun değildir?
A) Destan Gibi
B) Umutsuzlar Parkı
C) Zambaklı Padişah
D) Kayayı Delen İncir
E) Soğuk Otların Altında
Şair, İkinci Yeni içinde kendine özgü bir dil kurdu. Türkü ve
koşma tadında şiir yazarken çocuksu duyarlılığını yansıtan
özgün çağrışımları neşeli ve humor bir şekilde şiirler yazdı.
5. Aşağıdaki eserlerden hangisi bu metinde tanıtılan şaire
ait değildir?
A) Sıragöller
B) Umutsuzlar Parkı
C) Ezra ile Gary
D) Virgülün Başından Geçenler
E) İçime Çektiğim Hava Değil Gökyüzüdür
6. Bir Türk dili edebiyatı öğretmeninin Garip şiirini işlerken ENDÜLÜS'TE RAKS
aşağıdaki dizelerden hangini kullanması uygun değildir?
Zil, şal ve gül. Bu bahçede raksın bütün hızı...
A) Mahallemizde Şevk akşamında Endülüs üç def'a kırmızı...
Senden başka ağaç olsaydı
Seni bu kadar sevmezdim. Aşkın sihirli şarkısı yüzlerce dildedir.
Fakat eğer sen İspanya neşesiyle bu akşam bu zildedir.

Bizimle beraber
Kaydırak oynamasını bilseydin Yelpâze çevrilir gibi birden dönüşleri,

Seni daha çok severdim. İşveyle devriliş, saçılış, örtünüşleri...

B) Bakakalırım giden geminin ardından;

Atamam kendimi denize, dünya güzel;
8. Bu şiir, aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirmek
Serde erkeklik var, ağlayamam
amacıyla kullanılamaz?
C) Sesinde ne var biliyor musun A) Ahenk özelliklerine dikkat çekmek
Uykusuz Türkçe var B) Anjanbman tarzını şiirde kavratmak
İşinden memnun değilsin C) Şiirde musiki unsurları göstermek
Bu kenti sevmiyorsun D) Divan şiiri geleneğini hissettirmek
Bir adam gazetesini katlar E) Parnasizm akım özelliklerini kavratmak
D) Bir yaş büyüğüm babamdan
ve rüzgar
bir törendeki gibi
çekiştirir durur RİYÂH-I LEYÂL

yağmurluğumu. Ey gizli kebuterlerin âheste sürûdu

Ey mirvaha-i lâne-i mürgân
E) Bir sessizlik oldu ardında
Ey bâd-ı hırâmân
Dönmedi bakmak için
Âfâka inince gecenin sütre-i dûdu
Yitebilirdi dönse
Başlarsın ufuktan seyelâna
Kuş mu saz mı yaprak mı
Bâlîn-i cihâna!
Neyse
Ol dem ki olur, ey tarab-âmûz-ı hayâlât,
Bir nây-ı zümürrüd gibi nâlân
İslamî renkli şiirinin girift hali onun iöge düzenini belirler.
Destinde nihâlân…
"Renk başkaldırırken helezonlar çizerken ses / Som Fatih su
fetheder tabiatı / Döner döner döğünür eritir dağları yobaz Ol dem ki olur dest-i bilûrunda semâvât
kayaları " dizelerinden hayatın metafizik olguna dar geçişi 9. Bu şiirin biçim, içerik ve anlatım özellikleri dikkate
ve özleyişi tarih aracılığıyla verir. alındığında aşağıdakilerden hangisine ait olduğu
söylenebilir?
7. Bu metinde tanıtılan şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) İsmet Özel A) Şinasi

B) Erdem Bayazıt B) Ziya Paşa

C) Orhan Veli C) Ziya Gökalp

D) Behçet Necatigil D) Ahmet Haşim
E) Cahit Külebi E) Cenap Şahabettin
10. Bir Türk dili ve debiyatı öğretmeninin, dersinde Saf (Öz) I. sevda derinlerdedir, oysa Ferhat
şiirinin özelliklerini yansıtan eserlere örnek olarak
üstünü kazmada dağın
aşağıdakilerden hangisini vermesi uygun değildir?
kalbimin, yani o yağmur
A) Ben ve Ötesi
ve acıdan ocağın
B) Düşten Güzel madenini, laciverdi ve mahmur
C) Lamelif bir ağrıyla delmede
D) Sebil ve Güverinler şirin ve en asılmaz, en derin

E) Gece Gelen Telgraf bir şiirin yurt edindiği

billur bir köşke girmede
Leyla
Bir Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni "İmge, duyuyla edinilen
bir deneyimin zihindeki görüntüsüdür, düşünsel bir resimdir. ve mecnuncun, yani o çölden
İmgenin oluşum sürecinin ilk aşamasında, şairin dış dünyaya (Hilmi YAVUZ)
ait gözlemleri bulunur." diyerek akıllı tahtaya imgeli dizeler
yazar.
11. Buna göre aşağıdaki dizelerin hangisinde imge II.
kullanılmamıştır? Anlatacaktım ölümlerini bir sonbahar eşliğinde
A) Eğilmiş arza, kanar, muttasıl kanar güller; Bir kış güneşliğinde
Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller Fakat baktım bu ölüm değil diriliştir
B) Gördüm deniz dedikleri bin başlı ejderi; Tabiatı aşan bir bildiriştir Leylaya
Gördüm güzel vücûdunu zümrütliyen deri Ne güz ne sarı renk bu göçü anlatır
Keskin bir ürperişle kımıldadı anbean; Bu kan rengi bu kıpkızıl öçü anlatır
Baktım ve anladım ki o ejderdi canlanan Görünüşte kırmızı gerçekte yeşil
C) Bugün ben bir güzel gördüm Görünüşte öç hakikatte değil
Bakar cennet sarayından Faninin sonsuzla barışması
Kamaştı gözümün nuru (Sezai KARAKOÇ)
Onun hüsn ü cemalinden
D) Titrek bir damladır aksi, sevincin 12. İki metinden alınan bu dizeler için aşağıdaki
Yüzünün sararmış yapraklarında; I. Ölçü
Ne zaman kederden taşarsa için II. Tema
Şarkılar taşırken dudaklarında III. Şiirin söyleyicisi
E) Bedava yaşıyoruz, bedava; IV.Gelenekten beslenme
Hava bedava, bulut bedava; özelliklerinden hangileri ortaktır?
Dere tepe bedava; A) I. ve II. B) II. ve III. C) III. ve IV
Yağmur çamur bedava D) I ve IV. E) I, II ve III
Şair, daha önce Paris’te Albert Sorel’in derslerine devam Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiir, kaynağı halk
ederken benimsediği “tarih ortasında Türklüğü aramak ve şiiri olup genellikle vatan ve millet sevgisini işler. Memleketçi
bulmak” anlayışı içinde, aynı ekole bağlı Fransız tarihçisi bir şiir anlayışı hâkimdir. Milliyetçi bir yapısının olması
Camille Julien’in, “Fransız milletini bin yılda Fransa toprağı nedeniyle Türk diline büyük önem verilmiştir.
yarattı” görüşünden hareketle “1071’den sonra Anadolu’ya,
15. Buna göre aşağıdaki şiir kitaplarından hangisi bu
sonra Rumeli’ye yönelme tezini ortaya atmıştır.
konuya uygun değildir?
13. Aşağıdaki eserlerden hangisi bu metinde tanıtılan şaire
A) Bir Bayrak Rüzgar Bekliyor
ait değildir?
B) Bu Vatan Kimin?
A) Bursada Zaman
C) Denizden Çalınmış Ülke
B) Mohaç Türküsü
D) Destan Gibi
C) Rindlerin Ölümü
E) Ziller Çalacak
D) Sessiz Gemi
E) Bir Başka Tepeden

Ve Sakarya'dan bu havalide
yalnız, çatal tırnaklı karacalar su içmektedir.
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, gelenekten beslenen
şairlerin önemli özelliğinden biri "milli tarihten" Ankara suyunun döküldüğü yerden
faydalanmalarıdır. Tarihin izi şairlerin hep ilgisini çekmiştir.
Eskişehir kuzeybatısına kadar
14. Buna göre öğretmen aşağıdaki dizelerden hangisini
Sakarya mecrası uçurumlar içinden geçmektedir.
kullanabilir?
Güneyde
A) Seçmiş İstanbul'un ufkunda bu kudsî tepeyi;
ve güneydoğuda
Taşımış harcını gâzîleri, serdârıyle,
Nazım Hikmet
Taşı yenmiş nice bin işçisi, mîmâriyle.
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 9. sınıf dersinde ünlü
Hür ve engin vatanın hem gece, hem gündüzüne
şairlerden tahtaya çeşitli dizeler yazar ve öğrencilere bu
B) Günlerce ne gördüm ne de kimseye sordum, şiirlerin "Şiir - Tarih" ilişkisini anlatır.
"Yarab! hele kalp ağrılarım durdu!" diyordum. 16. Buna göre aşağıdaki şairlerden hangisi şiirlerinde
tarihsel yapıyı kullanmaz?
His var mı bu alemde nekahat gibi tatlı
A) Namık Kemal
Gönlüm bu sevincin heyecanıyla kanatlı
B) Ahmet Haşim
C) Ani bir üzüntüyle bu rüyadan uyandım.
C) Attila İlhan
Tekrar o alev gömleği giymiş gibi yandım,
D) Nazım Hikmet
Her yerden o,hem aynı bakış ,aynı emelde,
E) Yahya Kemal Beyatlı
Bir kanlı gül ağzında ve mey kasesi elde;
D) Fani ömür biter,Bir uzun sonbahar olur.
Türk dili ve edebiyatı dersinde "Şiir geleneğinin oluşumunu
Yaprak, çiçek ve kuş dağılır, tarümar olur.
örneklerle açıklar." kazanımı etrafında öğretmen,
Mevsim boyunca kendini hissettirir veda; öğrencilerine Cumhuriyet Döneminde olup da halk şiiri
geleneğinin izlerini devam ettiren şairler vardır.
Artık bu dağdağayla uğuldar deniz ve dağ
17. Buna göre aşağıdaki şiirlerden hangisi bu geleneği
E) Dünyanın ufku gözlere gittikçe tar olur.
yansıtır?
Her gün sürüklenip yaşamak ruha bar olur.
A) Sessiz Gemi
İnsan duyar yerin dile gelmiş sükutunu;
B) Küfe
Bir başka musikiiye geçiş farz eder bunu.
C) İstanbul'u Dinliyorum
D) Çoban Çeşmesi
E) Mor Külhani
 "Şiiri taşradan çıkarıp sanatçının ve imgenin emrine Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 10. sınıf öğrencilerine
verirsek o zaman şiir, gerçek mekânına kavuşur. Her sanat Eski Anadolu Türkçesinin dil özelliklerini kavratmak ister.
bu mekânda yetişen bir meyve olur aslında."
20. Buna göre öğretmen, aşağıdaki eserlerden hangisini
18. Diyen bir sanatçı, aşağıdaki şairlerin hangisinden şiir kullanamaz?
kullanamaz?
A) Risaletü'n Nushiyye
A) İlhan Berk
B) İskendername
B) Behçet Necatigil
C) Çarhnâme
C) Attila İlhan
D) Garipname
D) Edip Cansever
E) Mukaddimetü’l-Edeb
E) Orhan Veli

"Anlamsal Sapma” söz öbeği; bir dil bilimi ya da şiir terimi

Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretmeni, öğrencilerine olarak sözcüklerin ses, biçim, anlam özelliklerinde ve dilin
aşağıdaki iki parçayı vermiş ve onlardan bu iki parçayı söz dizimi niteliklerinde bilinçli olarak değişikliğe gitmeyi,
karşılaştırarak bir çıkarımda bulunmalarını istemiştir. ortak dilde bulunmayan yeni söz değerleri bulmayı ifade
eder.
21. Aşağıdaki dizelerin hangisinde herhangi bir sapma söz
I. Üstad-ı necibim Ali Ekrem Bey’e
konusu değildir?
Yok ya Abbas’ı bilmeyen, kimdi?..
A) Her kime kim dervişlik bağışlana
O sahabeyi dinleyin, şimdi:
Kalpı gide pak ola gümüşlene
“Bir karanlık geceydi pek de ayaz..
(Yunus Emre)
İbni Hattâb’ı görmek üzre biraz,
B) Gördüm, deniz dedikleri bin başlı ejderi
Çıktım evden ki yollar ıpıssız.
Gördüm… güzel vücudunu zümrütleysen deri
Yolcu bir benmişim meğer yalnız!
Keskin bir ürperişle kımıldandı anbean”
Aradan geçmemişti çok da zaman
(Yahya Kemal Beyatlı)
C) Bin cefalar etsen almam üstüme
Gayet şirin geldi dillerin dostum
II. Derinden derine ırmaklar ağlar
Varıp yâd ellere meyil verirsen
Uzaktan uzağa çoban çeşmesi
Kış ola bağlana yolların dostum
Ey suyun sesinden anlıyan bağlar
(Pir Sultan Abdal)
Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi.
D) İncecikten bir kar yağar,
“Göynünü Şirin’in aşkı sarınca
Tozar Elif, Elif deyi...
Deli gönül abdal olmuş,
19. Öğretmenin, bu parçalarla öğrencilerin aşağıdaki
Gezer Elif, Elif deyi...
yargılardan hangisine ulaşmasını amaçladığı söylenemez?
(Karacaoğlan)
A) Metinlerle öğrencilerin coşku ve heyecanı dile getiren
dizeleri tanımasını sağlamak E) İnsanlığa dürüst davran
B) Metinlerdeki dil ve anlatım özelliklerini belirlemek İnsan küçük büyük evren
C) Metinlerdeki edebi sanatları bulmaya çalışmak İnsanlara hakça davran
D) Metinleri düz yazıya çevirmeye çalışmak Koltuk sana bâki değil
E) Öğrencilere metinler aracılığıyla yapı unsurlarını (Yunus Emre)
bulmasını sağlamak
 KARANFİL Mehmet Kaplan, Ahmet Haşim'in …………. şiirini iki tema
üzerine oturtur: Biri yaşanılan hayat ve dünyanın içinde
Yarin dudağından getirilmiş
mahkumiyet düşüncesi diğeri uzak ve güzel bir ülkeyi özleyiş
Bir katre alevdir bu karanfil, duygusu. Aslında Tevfik Fikret aynı temleri ….. şiirinde
görnekteyiz. Özellikle Haşim, objektif isimlere sublektif sıfat
Gönlüm acısından bunu bildi!
kullanır.
24. Bu metinde boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden
Düştükçe vurulmuş gibi, yer yer hangisi getirilmelidir?
Kızgın kokusundan kelebekler; A) Bir Günün Sonunda Arzu - Tahassür
Gönlüm ona pervane kesildi. B) O Belde - Ömr-i Muhayyel
22. Ahmet Haşim'in bu şiiri, Türk Dili ve Edebiyatı dersinde C) Gece - Tarih-i Kadim
aşağıdakilerden hangisi için kullanılamaz?
D) Bahçe - Gayye-i Vücut
A) Mistik yönelişin şiirde kendini bulması
E) Bülbül - Rücu
B) Divan şiirinin mazmun dünyası modern şiire de
uygulanması
C) Müzikal ses değerlerinin şiirde hakim olması
D) İzlenimci ve sembolist yapının şiire aksetmesi
Bir gamlı hazânın seherinde,
E) Aruz ölçüsünün şiir ahengine katkısının sezdirilmesi
Isrâra ne hâcet yine bülbül?

23. Bir Türk dili edebiyatı öğretmeninin Hisar şiirini

işlerken aşağıdaki dizelerden hangini kullanması uygun Bil, kalbimizin bahçelerinde,
değildir?
Cân verdi senin söylediğin gül.
A) Anneciğim bilmem farkında mısın?
Söylenmemiş en mübarek en aziz
Savrulmada gül şimdi havada,
Duygularla çepe çevre çaresiz
Gün doğmada bir başka ziyâda.
Sana yöneldiğimin farkında mısın?
B) Ben Altay dağlarından koparak geldim
25. Bu şiirin yapı özellikleri ve ahenk ögeleri belirlenirken
Yüreğimde Türkistan'dan binbir nakış var. aşağıdakilerden hangisinin üzerinde durulmaz?
Çok şükür aslım da neslim de belli. A) Aruz ölçüsünün yeniden kullanım şeklini açıklar.
Türküm müslümanım o dağlar kadar. B) Her beyitin ses ve anlam kaynaşmasından oluşan birer
birim olduğunu bilirtir.
C) Sen o karanfile eğilimlisin, alıp sana veriyorum işte
Sen de bir başkasına veriyorsun daha güzel C) Kelimelerin şiir içinde soyut anlamda kullanılmasını
belirler.
O başkası yok mu bir yanındakine veriyor
D) Anlamın bir mısrada bitmeyip diğer dizelere da kayması
Derken karanfil elden ele. gösterilir.
D) Sana geldim Mevlana... E) Şiirde sembolist yapılı sözcükleri bulur.
Düştüm yollara Fatiha'larla
Önümde yemyeşil ışıktan bir iz
Yıkanmış yaprak gibi tertemiz
E) Ben Numanlar Köyü'nden Emine Bacı
Yaşım belki doksanbir,belki seksensekiz.
Ellerim ayaklarım buğdaylar kadar temiz
Bazen şairlerin hayatı duyuş ve yaşayış bakımından ikiye Ne efsûnkâr imişsin âh ey dîdâr-ı hürriyet
ayrılır. Buna bazen özel hayatları bazen de denem olayları
Esir-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esaretten
neden olabilir. Birinci bölümle ikinci bölüm tamamen zıttır.
Bu zıtlık fikrî , siyasî veya inanış biçimi de olabilir. Bu değişim,
onların şiirde her şeyini değiştiriyor. Bu etki, domino taşı gibi
Kemend-i can-güdâz-ı ejder-i kahr olsa cellâdın
kelimelerin anlamın da bile görülebilir.
Müreccahtır yine bin kerre zencîr-i esâretten
26. Buna göre aşağıdaki şairlerin hangisinde bu keskin
değişim görülmüştür?
A) Tevfik Fikret 28. Bu şiirin yapı özellikleri ve ahenk ögeleri belirlenirken
aşağıdakilerden hangisinin üzerinde durulmaz?
B) Cenap Şahabettin
A) Batılılaşma ile toplum hayatımıza giren kelimeleri ve
C) Behçet Necatigil
kelime gruplarını belirler.
D) Ahmet Haşim
B) Şiirin nazım biçimi belirlenir.
E) Orhan Veli C) Dönemin sosyal olaylarını bulur.
D) Şiirde sanat endişeli imgeleri belirler.
E) Şiirde belirgin olan edebi samatları bulur.

27. İçerik ve anlatım özelliklerinden hareketle aşağıdaki

parçalardan hangisinin diğerlerinden farklı bir şiir
anlayışıyla yazıldığı söylenebilir? I. Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdk u selâmeten

A) Kasnağından fırlayan kayışa Çekildik izzet ü ikbâl ile bâb-ı hükûmetten

Kaptırdın mı kolunu Alişim!

Daha dün öğle paydosundan önce Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten

Zilelinin gitti ayakları, Mürüvvet-mend olan mazlûma el çekmez i’ânetten

B) Ben ne inim ne cinim, ben bir garip ademim Namık Kemal

Barakmuslu köyünden selamsız oğlu bekir

Yıkılası hanede sekiz boğaz altıma bakar II. Kalbinde her dakika şu ulvi tahassürün

Ben kendimi toprak bilirim, toprak beni baba bilir minkar-ı âteşinini duy, dâima düşün:

C) Derdini, ekmeğini bölüştüğüm

Türküleriyle bizi ağlatan memleketlim. Onlar niçin semâda, niçin ben çukurdayım?

Karadeniz’in Rumelikarı tütünü, Gülsün neden cihan bana, ben yalnız ağlayım?

Bende türküler oldu ağlamaklı Tevfik Fikret

D) Parmaklarda tütün kokusu. 29. İki şiirden alınan bu dizeler için aşağıdaki

Tütün kokusu pazen entarilerde. I. Dönem zihniyeti

Biriniz ekmek alır fırından, II. Nazım birimi

Biriniz durmuş öksürüyor ilerde, III. Teması

E) Allah kar gibi gökten yağınca IV. Ölçü

Karlar sıcak sıcak saçlarına değince V. İmaj dünyası

Başını önüne eğince özelliklerinden hangileri ortaktır?

Benim bu şiirimi anlayacaksın A) I. ve IV. B) II. ve IV. C) I , IV ve III.

D) Yalnız IV. E) II, IV ve V.
Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 12. sınıf dersinde Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Serhat, Türk şiirinin dönem
Cumhuriyet Dönemi halk ozanlarını işleyecektir. Sınıfa bu algısı çok geniştir. Yani birçok gelenekten beslenmişiz. Divan
dönem şairlerinden şiir kitapları getirir. şiiri, halk şiiri, Batı şiiri gibi… İşte bazı şairlerde bu
dönemlerden kendine pay aldığını söyler. Bunların isimlerini
30. Buna göre aşağıdaki şiir kitaplarından hangisi konuya
tahtaya yazar.
uygun değildir?
32. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu isimlerden biri
A) Dostlar Beni Hatırlasın
değildir?
B) Ahu Gözlüm
A) Behçet Necatigil
C) Telli Saz
B) Tevfik Fikret
D) Gönül Bahçesi
C) Attila İlhan
E) Hasana Mektuplar
D) Fazıl Hüsnü Dağlarca
E) Rıza Tevfik Bölükbaşı

NAR
Kış büyük geliyor nara gidelim
HAYAL BESTE
soğudu günlerin yüzü nara gidelim
Roma'nın şarkını fethettiğin andan sonra,
narın bir diyeceği olur da bize Yüce dağlar gibidir gördüğün iş,Türk oğlu!
açılır yazdan binbir sıcak söz
dilimiz kurudu burdan nara gidelim Girdiğin yerde asırlarca kalıştan başka,
narın bir evi var pek kalabalık Kurduğun devlet asırlarca muzaffer yürüdü.
keşke biz de otursaydık orada
ev büyük geliyor şimdi her oda Talihin döndüğü en korkulu yıllarda bile,
bir ayrılık, çocuklar kapalı kutu, Yürüyen düşmanı son hamlede döktün denize.
bahçeler dağınık: Bir salkım üzümü
paylaşırken nasıl da bağ bahçe arkadaştık, 33. Bu dizeleri dersinde işleyen bir Türk dili ve edebiyatı
öğretmeni, öğrencilerine aşağıdakiierden hangisini
meğer yapraklarından soymaya başlamış öğretmeyi amaçlayamaz?
bahçeyi hırsız, bağ çıplak kalmış! A) Şiirdeki söz sanatlarını
Narın bahçesine bir hoyrat girse B) Şiirin bakış açısını
tenden önce dile yoksulluk düşer C) Şiirde Divan edebiyatının etkisini
D) Şiirde kullanılan ölçüyü
31. Haydar Ergülen'in bu şiiri için aşağıdakilerden hangisi E) Şiirde işlenen temayı
söylenemez?
A) Şiirde sözdizimsel sapma yoğun olarak kullanılmıştır.
B) Şiirin söyleyicisi şairdir. Hitap ettiği ise ailesi, dostları ve
insanlardır.
C) Şiirin genelinde "nar" sembolik bir anlamda kullanılmıştır.
D) Şiirin teması aşk veya aşkın hasretle ilişkilendirilmesidir.
E) Serbest ölçülü bir yapıyla oluşturulmuştur.
 AĞUSTOS BÖCEĞİ İLE KARINCA 2018 Türk Dili ve Edebiyatı Ortaöğretim Programı, tür
merkezli bir kronoloji ile oluşturulmuştur. Bu anlayış
Karıncayı tanırsınız
doğrultusunda 9. sınıftan 12. sınıfa kadar dört türü (hikâye-
Minimini bir hayvandır şiir- roman- tiyatro) dönemlerini en iyi anlatan metinler
içinden seçilip verilir. Böylelikle edebî dilin gelişim ve
Fakat gaayet çalışkandır
değişimi de tarihî akışla birlikte takip edilebilmekte, metinde
Gaayet tutumludur, yalnız dönem özellikleri de verilmiş olur.
Pek hodgamdır, bu bir kusur: 36. Aşağıda verilen örnek durumlardan hangisi bu anlayışla
Hodkam olan zalim olur. örtüşmez?
A) Fuzûlî'nin "Su Kasidesi"ni işlenirken Peygamber sevgisini
anlatması
Bir gün ağustos böceği
B) Şinasi'nin bir şiiri işlenirken Tanzimat Fermanı'ndaki bazı
Tembel tembel ötüp durmak maddelerin hatırlatılması
Neticesi aç kalarak C) Yaşar Kemal'in “İnce Memed” romanında dönemin sosyal
Karıncadan göreceği ve siyasal olaylarını da anlatması

Bürudete bakmaz, gider D) Orhun Yazıtlarında Türklerin milli kimliklerini koruma

macerasını anlatması
Bir lokma şey rica eder
E) Fakir Baykurt'un “Diusburg Üçlemesi”nde dış göç
Der ki: - Acıyınız bize problemlerini işlemesi
…
(Tevfik Fikret)
34. Bu şiirin yapı özellikleri ve ahenk ögeleri belirlenirken EPESKİ
aşağıdakilerden hangisinin üzerinde durulmaz?
Gece parlar da dağ başları
A) Aruz ölçüsünün kısa kalıpları kullanılmıştır.
Işır yüzüm
B) Her beyitin ses ve anlam kaynaşmasından oluşan birer
Ayrı ülkelerin kocaman kuşları konar
birim olduğunu bilirtir.
Soframa resimlerime çiçeklerime yazılarıma
C) Fabl türünün özelliği olan öğreticilik yönü ağır basar.
Bir yeni anlamla aydınlık
D) Şiirde sembolist yapılı sözcükleri bulur.
Gece su
E) Olaya dayalı manzum bir hikâyedir.

Gece kör çobanların yarım türkülerini söyler yavaşça

Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni , dersinde Tevfik Fikret'i
işlerken bazı şiirlerini 1908 yılından sonra yazdığını söyler ve Bitkiler filizler tohumlar
bu şiirlerin daha çok sosyal problemleri anlattığını belirtir. Çekilirler en uzağına yaşamanın
35. Buna göre öğretmenin verdiği şiir ismi aşağıdakilerden Bir ölü üşüme kaplar da toprak altını
hangisidir?
A) Süha ve Pervin
37. Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın bu şiiri, Türk Dili ve Edebiyatı
B) Han-ı Yağma dersinde aşağıdakilerden hangisi için kullanılamaz?
C) Gayya-ı Vücut A) Kozmik âlem karşısında aldığı tavrın ortaya çıkması
D) Tesadüf B) Divan şiirinin mazmun dünyası modern şiire de
E) Sabah-ı Iyd uygulanması
C) Müzikal ses değerlerinin şiirde hakim olması
D) Halk şiiri geleneğinden beslenmesi
E) Bizzat şairin serbest çağrışımlardan oluşturması
Tanzimat’tan bu yana edebiyat dergileri ; edebî türlerin, Çok eski bir zamanda,
biçimlerin ve tekniklerin geliştirilmesinde önemli bir rol
Oğuz Han hükümdarmış.
oynamıştır. “Edebiyatın nabzı dergilerde atar” ifadesi anlamlı
kılar dergiciliğimizi. Aşağıdaki dergi isimlerini akıllı tahtadan İşitmiştim Tûran'da
gösterir.
Bir peri kızı varmış.
I. Malumat dergisi
II. Pazar Postası dergisi Bu nazlı peri kızı,
III. Genç Kalemler dergisi
Bu güzellik yıldızı,
IV. Diyojen dergisi
Her gönülde bir sızı
V. Varlık dergisi Bırakarak yaşarmış.
38. Dergileri kronolojik olarak anlatmak isteyen
öğretmenin bu dergi isimlerini hangi sırayla işlemesi
gerekir? Issız dağlarda gezer,

A) IV - I - III - V - II Yokmuş izinden eser,

B) V - I - III - II - IV Bazen göründüğü yer,

C) III - I - II - IV - V Bir sihirli pınarmış.

D) IV - II - III - V - I
E) II - III - I - IV - V 41. Bu şiirin biçim, içerik ve anlatım özellikleri dikkate
alındığında, aşağıdaki şiir akımlarından hangisine ait olduğu
söylenebilir?
“Şiir benim ikinci annemdir” diyen Dağlarca’yı Şerif Aktaş;
A) Garip
Behçet Necatigil ve Cahit Külebi gibi şairlerle “yeniliği
sürdürenler” olarak nitelemektedir. Bu şairlerde; yenilikleri B) 2. Yeni
değişen şartlarda sürdürme, varlık içinde bireyin kendisini C) Beş Hececiler
arama ve kendi problemlerini şiirselleştirme gayreti dikkati
çekmektedir. D) Maviciler

39. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi bu yeniliği E) Hisarcılar

sürdüren şairlere ait değildir?
A) Havaya Çizilen Dünya
B) Yeşeren Otlar
C) Kestim Kara Saçlarımı Her şey birdenbire oldu.
D) Kapalı Çarşı Kız birdenbire, oğlan birdenbire;
E) Çocuk ve Allah Yollar, kırlar, kediler, insanlar...
Aşk birdenbire oldu,
Sevinç birdenbire.
40. Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeninin dersinde, Milli 42. Bu şiirin biçim, içerik ve anlatım özellikleri dikkate
zevk ve anlayışı şiirinin özelliklerini yansıtan eserlere örnek alındığında, aşağıdaki şiir akımlarından hangisine ait olduğu
olarak aşağıdakilerden hangisini vermesi uygun değildir? söylenebilir?
A) Odalar ve Sofalar A) Birinci Yeniciler
B) Yayla Dumanı B) İkinci Yeniciler
C) Bingöl Çobanları C) Beş Hececiler
D) Erciyesten Kopan Çığ D) Mavi Grubu
E) Bozkurtların Destanı E) 1980 Kuşağı
Ahmet Oktay şairimiz hakkında şu değerlendirmeyi yapar:" Seni gömdük anne yıllarca evvel
içerdiği tüm kusurara ve savrukluğa rağmen 1940-1950 Göz yaşlarımızla bu ıssız yere
arasında egemen olan şiir anlayışına doğrudan doğruya
bağlanamaz. O ne Nazımcıdır ne Garipçi ne de Haşim- Yahya Kimsesiz bir akşam ziyaya bedel
Kemal kökenlidir. O ressamlıktan aldığı gücü sözcüklerine Matem dağıtırken hasta kalblere.
renk katarak tabiat tutkusunu şiirde anlatırdı. Anadolu insanı
onun en renkli yanıydı."
Kimsesiz bir akşam, ezelden yorgun
43. Buna göre Ahmet Oktay'ın metinde anlattığı şair,
aşağıdakilerden hangisidir? Hüznüyle erirken Dicle de sessiz,

A) Behçet Necatigil Öksüzlük denilen acıyla vurgun

B) Bedri Rahmi Eyüpoğlu Bir başka ölüydük bu toprakta biz.

C) Attila İlhan 45. Bu şiirin biçim, içerik ve anlatım özellikleri dikkate

alındığında, aşağıdaki şairlerin hangisine ait olduğu
D) Fazıl Hüsnü Dağlarca söylenebilir?
E) Cahit Külebi A) Ahmet Haşim
B) Cemal Süreya
C) Yahya Kemal
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 11. sınıf öğrencilerine D) Cenap Şahabettin
anjambmanı anlatır ve ardından aşağıdaki dizeleri akıllı E) Ahmet Hamdi Tanpınar
tahtadan gösterir.
I. Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş
Tanrım şahit, duracağım sözümde;
Eşini gâib eleyen bir kuş
Milletimin sevgileri özümde;
gibi kar
Vatanımdan başka şey yok gözümde.
Geçen eyyam-ı nevbahârı arar
Yâr yatağın düşman almaz, giderim.

II. Ey gizli kebuterlerin âheste sürûdu

Ey mirvaha-i lâne-i mürgân Ak gömlekle gözyaşımı silerim,

Ey bâd-ı hırâmân Kara taşla bıçağımı bilerim;

Âfâka inince gecenin sütre-i dûdu Vatanımçin yücelikler dilerim.

Bu dünyada kimse kalmaz, giderim.

III. Hani bir gün seninle Topkapı’dan

Geliyorduk; yol üstü bir meydan. 46. Mehmet Emin Yurdakul'un bu şiiri, Türk Dili ve
Edebiyatı dersinde aşağıdakilerden hangisi için
Bir çınar gördük; enli, boylu, vakur
kullanılamaz?
Bir ağaç; hiç eğilmemiş, mağrur
A) Şiirde Türkçenin yalınlığı hakkında çıkarımda bulunulması
B) Ahengi sağlayan unsurları tespit edilebilmesi
44. Buna göre numaralanmış dizelerden hangileri
C) Dönemin siyasi, kültürel ve toplumsal koşullarını
anjambmana ait olduğu söylenebilir?
yansıtması
A) I. ve II. B) II. ve III. C) I. ve III.
D) Halk şiiri geleneğinden beslenmesi
D) Yalnız III. E) I, II ve III.
E) Musiki değerlerin şiirde hâkim olması
İçimde ve evlerde balkon Ne zaman seni düşünsem
Bir tabut kadar yer tutar Bir ceylan su içmeye iner
Çamaşırlarınızı asarsınız hazır kefen Çayırları büyürken görürüm.
Şezlongunuza uzanır ölü Her akşam seninle
Yeşil bir zeytin tanesi
Gelecek zamanlarda Bir parça mavi deniz
Ölüleri balkonlara gömecekler Alır beni.
İnsan rahat etmeyecek Seni düşündükçe
Öldükten sonra da Gül dikiyorum elimin değdiği yere
49. Bu şiirin biçim, içerik ve anlatım özellikleri dikkate
alındığında aşağıdaki şairlerden hangisine ait olduğu
47. Bu şiirin biçim, içerik ve anlatım özellikleri dikkate
söylenebilir?
alındığında, aşağıdaki şairlerin hangisine ait olduğu
söylenebilir? A) Kemalettin Kamu
A) Sezai Karakoç B) Cemal Süreya
B) Ece Ayhan C) İlhan Berk
C) Ahmet Haşim D) Ahmet Hamdi Tanpınar
D) Cahit Zarifoğlu E) Necip Fazıl Kısakürek
E) Tevfik Fikret

MENZİLLER Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, dersinde dizenin

öneminden bahsederken aşağıdaki şiiri örnek okur.
Sözün ve yolun baş çeşmesi ruhumun
Canım içre sevinç verir sözlerin
Bursa'da eski bir cami avlusu,
Küçük şadırvanda şakırdayan su.
Baktığın dağların düşüncesi bile ağlatır beni
Orhan zamanından kalma bir duvar...
Hür olurum buyruklarını bir bir donansam sultanım.
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar

Aşkın bin gözlü devasa bir baş imiş

Eliyor dört yana sakin bir günü.
Yur her birini uykularından sohbetin
Bir rüyadan arta kalmanın hüznü
İçinden gülüyor bana derinden.
Dinlen ey Zarif bilatedbir çok söz açtın
Yüzlerce çeşmenin serinliğinden
Bu kırık akılla ne cürettir yaptığın

50. Buna göre öğrencilerine verilen şiir parçasını okuyan bir

48. Cahit Zarifoğlu'nun bu şiiri için aşağıdakilerden hangisi
edebiyat öğretmeni işlediği konu içerisinde aşağıdaki
söylenemez? sanatçılardan hangisine ait bir şiir okuması uygun olmaz?
A) Şiir ve şairin dünya görüşü uyumluluk gösterir. A) Cahit Sıtkı Tarancı
B) Noktalama işaretleri ve eğik bir düşünce çizgisiyle orijinal B) Ahmet Hamdi Tanpınar
hale getirmiştir.
C) Ziya Osman Saba
C) Şiirde mistik ve dini bir yön sezilir.
D) Faruk Nafiz Çamhbel
D) Şairin hitap ettiği kişi toplum ve ölülerdir.
E) Halit Fahri Ozansoy
E) Serbest ölçülü bir yapıyla oluşturulmuştur.
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 12. sınıf dersinde 52. Numaralanmış şiirleri sırasıyla hangi topluluğa ait
öğrencilere II. Yeni sonrası Toplumcu gerçekçiler ünitesini olabilir?
işler. Sınıfa bu dönem şairlerinden şiir kitapları getirir. A) İkinci Yeniciler - Saf şiir - Toplumcu şiir
51. Buna göre aşağıdaki şiir kitaplarından hangisi bu B) Birinci Yeniciler - 2. Yenici - Saf şiir
konuya uygun değildir?
C) Saf şiir - Milli zevk anlayışı - 1980 şiiri
A) Kuş Tufanı
D) Beş Hececiler - Maviciler - Hisarcılar
B) Bir Yusuf Masalı
E) İkinci Yeni - Birinci Yeni - Toplumcu şiir
C) Kasaba
D) Korku ve Yakarış
E) Gün Ola

I. "Adını funda oteli koy
Sevdamızın da adını
Ayakları dibinde gün batımının.
Ve ağzında binlerce güneşin tadı
Dilinin ucunda yalnızca kendi adın.
Çünkü sevdikçe beni sen kendini tanıdın.”
II. “Elimde, sükutun nabzını dinle,
Dinle de gönlümü alıver gitsin!
SELÂM OLSUN
Selâm olsun bizden güzel dünyaya
Bahçelerde hâlâ güller açar mı?
Selâm olsun sonsuz güneşe, aya
Işıklar, gölgeler suda oynar mı?
Hepsi güzeldi kar, tipi, fırtına
Günlerin geçişi ardı ardına.
Hasretiz bir kanat şakırtısına
Mavi gökte kuşlar yine uçar mı?
53. Verilen şiir parçası şekil ve içerik özelikleri bakımından
incelendiğinde aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Saçlarımdan tutup, kor gözlerinle, A) Şiirde metafizik ve mistik duyarlılık gösterir.

Yaşlı gözlerime dalıver gitsin! B) Şiirde imge ve sanat unsurları kullanılmıştır.

C) Saf şiirin özellikleri taşımaktadır.

Yürü, gölgen seni uğurlamakta, D) Şiirde noktalama işaretlerini düzgün kullanmamyı tercih
eder.
Küçülüp küçülüp kaybol ırakta,
E) Şiirin genelinde tenasüp sanatından yararlanılmıştır.
Yolu tam dönerken arkana bak da,
Köşede bir lahza kalıver gitsin!

III. Beşikler vermişim Nuh'a

Salıncaklar, hamaklar,
Havva Ana'n dünkü çocuk sayılır,
Anadoluyum ben,
Tanıyor musun ?
Gör, nasıl yeniden yaratılırım,
Namuslu, genç ellerinle.
Kızlarım,
Oğullarım var gelecekte,
Her biri vazgeçilmez cihan parçası.
Zalım! 55. Nazım Hikmet'in bu şiiri için aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
Hemi de kötü dinli gavur,
Nasıl da bağdaş kurmuş toprağıma A) Şiirin genelinde teşbih sanatından yararlanılmıştır.

Gülümü harmanımı savurur! B) Bu şiir yüksek ses tonu içermekte ve diyalog tekniğini
Kara gözlerini kullanmaktadır.

Sevdiğim oğlan C) Şiirde şair, vurgu ve tonlamalarla baskılı söyleyişi bazı

hecelerin ve seslerin değerine sığınmıştır.
Bize oldu olan
Topla Antep'i, Çukurova'yı D) Şiir nesre çevrilebilecek bir yapıda yazılmıştır.

İzmir'i, Urfa'yı, Konya'yı, E) Şiirde halk şiiri geleneğinin ayrıntılarından yararlanılmıştır.

Haydi ha!
Ne durursun Munzur!

54. Bu şiirin biçim, içerik ve anlatım özellikleri dikkate Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni Cumhuriyet Dönemi
alındığında, aşağıdaki şairlerin hangisine ait olduğu Türk şiirine ilişkin aşağıdaki üç örneği sınıfa getirir.
söylenebilir?
I. Artık demir almak günü gelmişse zamandan,
A) Turgut Uyar
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.
B) Cemal Süreya
C) Enver Gökçe
D) Orhan Şaik Gökyay Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;

E) Refik Durbaş Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol.

KEREM GİBİ
II. Adam yaşama sevinci içinde
Hava kurşun gibi ağır!!
Masaya anahtarlarını koydu
Bağır
Bakır kâseye çiçekleri koydu
bağır
Uykusunu koydu uyanıklığını koydu
bağır
Tokluğunu açlığını koydu.
bağırıyorum.
Masa da masaymış ha
Koşun
Bana mısın demedi bu kadar yüke
kurşun

erit- III. Hiçbir şeyden çekmedi dünyada

-meğe Nasırdan çektiği kadar;
çağırıyorum... Hatta çirkin yaratıldığından bile
O diyor ki bana: O kadar müteessir değildi;
— Sen kendi sesinle kül olursun ey! Kundurası vurmadığı zamanlarda
Kerem Anmazdı ama Allah'ın adını,
gibi Günahkâr da sayılmazdı.
yana
Yazık oldu Süleyman Efendi’ye.
yana...
56. Şiirleri kronolojik olarak anlatmak isteyen öğretmenin 59. "Garip şiiri"nin özelliklerini yansıtan eserlere örnek
olarak aşağıdakilerden hangisini vermesi uygun değildir?
bu metinleri hangi sırayla işlemesi gerekir?
A) Vazgeçemediğim
A) II - III - I
B) Yayla Dumanı
B) III - II - I
C) Rahatı Kaçan Ağaç
C) I - II - III D) Karga ile Tilki
D) II - I - III E) Elleri Var Özgürlüğün
E) I - III - II

Sevda bir ateş buldu sende, eğilip öptü seni

Artık kimse denizi bilmiyor.

Dirseklerini masaya koyuşundan belli

Gelip geçen bir günü bitirmek istemediğini
Sevda bir umut buldu sende.

Ey bir yolcu listesinde bir ölüyü arayan

Artık kimse gözlerini bilmiyor.
57. Şekil ve içerik özellikleri incelendiğinde verilen şiirle
ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Serbest ölçü kullanılmış, kafiye ve redif kullanılmamış.
B) Şiirde kapalı iletilerle duygular verilmiştir.
C) Geleneksel anlatım tarzının devamını sağlamıştır.
D) Ahengi çağrışım ve imgeler sağlar.
E) Şiire özgü düşsel bir dünya yaratılmıştır.

Şiir geleneği daha önce yaşamış şairlerin eserleriyle

oluşmuştur. Geleneği oluşturan şairler arasında sanat
anlayışı bakımından ilişki vardır. Cumhuriyet Döneminde
modern edebiyat geleneği baskın olsa da bazı şairler Divan
şiiriyle ilişkisini koparmamıştır.
58. Buna göre aşağıdaki şairleden hangisi bu geleneği
devam ettirmemiştir?
A) Behçet Necatigil
B) Turgut Uyar
C) Yahya Kemal
D) Haydar Ergülen
E) Ziya Osman Saba
Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretmeni Deniz: " Şairler her
dönemde dönemin siyasal olaylarına mizah katarak kendince
bir tepki göstermiştir. Bazen bunu alaylı bazen de gerçekçi
bir şekilde anlatmıştır. Fuzûlî'nin "Selâm verdim rüşvet
değildir deyü almadılar" sözü belki de buna en güzel
örneklerdendir, demiştir. Öğretmen öğrencilerine buna
benzer bir şiir örneği bulup yarınki dersimize getirin, der.
60. Buna göre aşağıdaki dizelerden hangisini öğrenciler
getirmiş olabilir?
A) Düşman tutmuştu tepeleri,
düşmanın topu vardı.
Antepliler düz ovada
sıkışmışlardı.
Düşman şarapnel döküyordu,
toprağı kökünden söküyordu.
Düşman tutmuştu tepeleri.
Akan : Antep'in kanıydı.
B) Memleket isterim
Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun;
Kuşların çiçeklerin diyarı olsun.
C) Hitler amca!
Bir gün bize de buyur.
Kakülünle bıyıklarını
Anneme göstereyim.
Karşılık olarak ben de sana
Mutfaktaki dolaptan aşırıp
Tereyağı veririm.
Askerlerine yedirirsin.
D) Kanlı bir gömlek
Gibi hârâ-yı şemsi arkamdan
Alıp sürükleyerek,
O dem ki refref-i hestîye samt olur ka'im

E) Şu karşı yaylada göç katar katar

1-D 2-C 3-E 4-A 5-B 6-C 7-B 8-B 9-E 10-E
Bir güzel sevdası gözümde tüter 11-E 12-D 13-A 14-A 15-D 16-B 17-D 18-E 19-D 20-E

Bu ayrılık bize ölümden beter 21-E 22-A 23-C 24-B 25-D 26-A 27-E 28-D 29-B 30- C

Geçti dost kervanı eyleme beni 31-A 32-E 33-B 34-D 35-B 36-A 37-B 38-A 39-C 40-A

41-C 42-A 43-B 44-C 45-E 46-E 47-A 48-D 49-C 50-E

51-D 52-A 53-A 54-C 55-D 56-E 57-C 58-E 59-B 60-C

TÜRK EDEBİYATINDA HİKÂYE
ÇEŞİTLERİ
● Metinler serim, düğüm, çözüm
plânıyla anlatıp bir sonuca bağlayan
öykülerdir.
● Sürükleyici bir tarzı vardır.
● Okuru ele alınan konu üzerinde
düşündürmek esastır. Dolayısıyla olay
öyküsünde ana düşünce/tez diğer
hikâyelere göre daha belirgindir.
● Okuyucu eserin sonunu merak eder.
● Kahramanlar ve çevrenin tasvirine yer verilir.
● Olay, zamana göre mantıklı bir sıralama ile verilir.
● Realizm ve natüralizmin önemsediği gerçeğe uygun neden-
sonuç ilişkisi, olaya dayalı hikâyelerde önemlidir.
Bu tarzın bizdeki en önemli temsilcileri:
Ömer Seyfettin, Refik Halit Karay, Hüseyin
Rahmi Gürpınar ve Reşat Nuri Güntekin’dir
* Milli edebiyat öykülerin çoğu bu öykü
türünde yazılmıştır.
* Toplumcu gerçekçi öykülerde bu öykü türü kullanılır.
ÖRNEKLER
"… Ayşe, yanında dizkapaklarına kadar çamurlara bata çıka
yürümeye çalışan Ali’nin mini mini elini bırakmak
istemiyor. Boynuna dolanan güçsüz kolları da çözmeye
cesareti yoktur. Kucağındaki ıslak, kımıltısız, sessiz bohça
ona zaten cansız gibi görünüyor. Ali, gemi azıya almış, bir
atın arkasından, özengiye takılı çekilen bir ceset gibiydi,
yürümüyordu, yüzü koyun, elinden anasına bağlı
sürükleniyordu. İşte o, şimdi, bağrının üzerindedir. Uzun bir
özlemden sonra birbirlerine kavuşmuşlar gibi sokuluyorlar,
belki seviniyorlar. Böyle birkaç saat mi, yoksa birkaç dakika
mı gene koşuyoruz sanıyorlar. Ayşe tükeniyor, demin yolda
bıraktıkları at gibi yere uzanıvereceğini anlayarak
haykırmak, birini imdadına çağırmak istiyor…"
(Refik Halit Karay - Gözyaşı)
"…Koca Ali yerinden kımıldamadı. Zaten biraz başı ağrıyordu.
"Mesnevi dinler, açılırım!" dedi. Büyük bir gönül rahatlığı
içinde, iki garip dervişin ruhu ürperten ezgileriyle kendinden
geçti. Her âşık gibi onun yüreğinde de sonsuz bir kendinden
geçiş, bir coşku, bir kaynaşma yeteneği vardı. En küçük bir
nedenle coşardı. Anlamını çıkaramadığı bir dilin gizemli
uyumu, durgun kanını sular altında saklı derin bir su
çevrintisi gibi kaynattı. Her yanı nedensiz bir sarsıntıyla
titriyor, sökülmez bir hıçkırık boğazına düğümlenir gibi
oluyordu. Yatsı namazını kıldıktan sonra mescitten çıkınca,
doğru dükkânına giremedi. Yürüdü. Uykusu yoktu. Ilık, yıldızlı
bir yaz gecesiydi. Samanyolu, sarı altın tozundan göz
alabildiğine bir bulut gibi göğün bir yanından öbür yanına
uzanıyordu. Yürüdü, yürüdü…"
(Ömer SEYFETTİN- Diyet)
"…Küçük Hasan, senelerden beri gördüğü şeylere alakasız
gözlerle bakıyordu. Kuru sazların arasında çorak ovayı oyarak
geçen ve ta yanına gelmeden farkına varılmayan dört adım
genişliğindeki küçük derenin, yan yana uzatılmış üç kalastan
ibaret köprüsü artık çökecek kadar sallanmaya başlamıştı.
Küçük Hasan hiçbir şey düşünmeden ilerliyordu. Ne evde
kendisinin dönmesini bekleyen iki küçük kardeşi, ne de dört
saat uzaktaki nahiye merkezinde hizmetçilik yapan anası bu
anda aklında değildi. Ayranını satıp satamayacağını da
düşünmüyordu…" (Sabahattin ALİ - Ayran)
● Çehov tarzı hikâyede asıl olan “olay”
değil, kişinin ruh hali ve duygularıdır bu
yüzden olay ağır ilerler.
● Durum hikâyelerinde serim, düğüm,
çözüm planına uyulmaz. Belli bir sonucu
da yoktur.
● Merak ögesi zayıftır.
● Olayların ve durumların akışı okuyucunun hayal gücüne
bırakılır.
● Hikâye sona erdiği zaman her şey bitmiş değildir.
● Çehov tarzı hikâyelerin kahramanları her zaman
çevremizde rastladığımız sıradan insanlardır. Mekân
üzerinde fazla durulmaz, genel özellikleri verilir.
Bu tarzın bizdeki en önemli temsilcileri: Sait
Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal ve
Tarık Buğra’dır
Bireyin iç dünyası yazarları ( Mustafa Kutlu, Selim
İleri, Oktay Akbal, Samiha Ayverdi, A. Hamdi Tanpınar, Samet
Ağaoğlu) butarzı çok kullanır.
 ÖRNEKLER
"Ağustostu, cuma günü. Sicil Müdürü Cavit Bey, yemekten
sonra minderin üstüne uzanmış, uyumak istiyor. Ama
karasinekler rahat bırakmıyorlar. Köylülerin, duvar diplerine
uzanıp, yüzlerine birer mendil örterek mışıl mışıl uyudukları
gözünün önüne geldi. İmrendi. Uzandı. Sandalye üzerinde
durak ceketinin cebinden beyaz keten mendilini alıp yüzüne
örttü, sıkıntılı olmasına aldırmayarak uyku gelecek diye
bekledi. Bu arada da ilkin çocuklarının mektep taksitleri için
gönderdiği paranın makbuzunu nereye koyduğunu düşündü.
Sonra, karısının “para yetiştiremiyorum” diye sızlanmasını
hatırladı. “Ben burada aç duracak değilim ya!” dedi.
Maaşlara zam yapılacak diyorlardı. Müsteşarın kendisini
sevdiğini düşünüp sevindi…"
(Memduh Şevket Esendal - Mendil Altında)
"…Sık sık gittiğim kahve, sapa bir yerde idi. Mevsim kış
olduğu "için, bahar ve yaz akşamları pek sevimli olan
bahçesinde değil, içeride oturuyorduk.
Evimden çıkınca ortalığın sessizliğini, bu sessizliğe lapa lapa
kar yağdığını görmüş, yürümek hevesine kapılmıştım…
Geldiğim de fazla kalabalık olmayan kahveye, sonraları tek
tük birkaç kişiden başka gelen olmadı…Bense bazen
buğusunu sildiğim camdan, dışarı bahçeye bakıyor, bazen
oyun oynayanların seslerine kulak kabartıyordum. Aradan ne
kadar zaman geçti farkında değildim… Saate baktım, on
buçuk olmuştu. Kahveci, saat bire kadar açık olduğunu
söyleyince rahatlayıp bir çay daha söyledim…"
(Sait Faik Abasıyanık - Mahalle Kahvesi)
"Akşamın koyu maviliği içinde, gökten parmaksı kar taneleri
dökülüyordu yola çıktığımızda kar durmanın eşiğine geldi.
Eşini bırakmış gibi terk-i diyar ediyordu. Akşam karanlığın izi
karı bile silememişti. Otobüs sessizliğe gömüldü.Başımıza
gelecekleri önceden biliyor gibi her şeye boyun eğmişiz
gibi…" (Necati Güngör- Masal Kuşu)
ÇERÇEVE ÖYKÜ:
İçinde başka bir öykü barındıran öykülerdir.
“Binbir Gece Masalları, Decameron,
Canterbury Hikâyeleri, Heptaméron” gibi tanınmış
örnekleri bulunmaktadır.
→ Türk edebiyatınde “Muhayyelât” ile
“Müsameretname” bu tekniğin kullanıldığı ilk eserlerdir.
→ “Bir Ölünün Defteri” ve “Salon Köşelerinde”
romanlarında kullanılmıştır.
● Hikâyecinin kişiliği ile
hikâye kişileri iç içe girerek
yaşanan ile arzu ve hayal
edilenin birlikteliği üzerinde
durulur.
● Bunalım ve yaşama sevinci arasında kalan birey var
olandan hareketle düş dünyasına sığınır.
● Modern hikâyede genellikle büyük şehirlerdeki yozlaşmış
tipler, sosyal ve toplumsal bozukluklar felsefi bir yaklaşımla,
ince bir yergi ve yer yer alay katılarak irdelenir, göz önüne
serilir.
● Anlatıcı olay ve durumları olduğu gibi değil, kendi
algıladığı şekilde aktarır.
● Postmodern öykü ve romanlarda görülür.
● Hikâyede bir tür olarak 1920’lerde ilk defa Batı’da görülen
bu anlayışın en güçlü temsilcisi Franz Kafka’dır. Bu türün
bizdeki ilk temsilcisi Haldun Taner’dir.
ÖRNEKLER
"…Kalktım. Lambayı yaktım. Dededen kalma ihtiyar duvar
saati, bire beş kalayı gösteriyordu. Niye uyanmıştım? Bu
sayıklama neden? Saatin bire beş kalayı gösterdiğini rüyada
mı görmüştüm. Yoksa, uyku ile uyanıklık arasında mı içime
doğdu. Biraz sonra saat "dan" diye biri vurunca kafama
tokmak yemiş gibi ayıldım. Hayır. Bu defaki tesadüf olamaz.
Başım dönüyor, kulaklarım uğulduyordu. İçimi, tarifsiz bir
korku kapladı. O güne kadar benden gizli içime işlemiş
durmuş bir saatin tik taklarını, ilk defa o anda duyar gibi
oluyordum. Bu tik tak, kalbimin atış temposunda olsa
şaşmayacağım… " (Haldun Taner- On İkiye Bir Var)
"İskambil destesinin en sevdiğim kağıtlarından biri, üzerine
The Jolly Jocker yazılı, o delişmen, o uçarı, o biraz cambaz,
biraz sihirbaz, bir miktar da düzenbaz, ama neşe dolu, hayat
ve hareket dolu, kanı sıcak delikanlıdır. Ne yazık ki Joker'lere
Kanasta'dan, Kumkan'dan, Remi'den başka oyunlarda yer
verilmiyor. Verilse, her girdikleri oyuna renk ve
hareketlilik,canlılık ve şaklabanlık katarlardı.
Jolly Joker'ler bir yana, destenin en itibarlı kağıtları, bilindiği
gibi, Beyler yani Aslar oluyor. Ayıp değil ya, ben Aslardan
oldum bittim hoşlanmam. Belki kendim hiçbir zaman As
olamadığım, As olamayacağım için. Kabul etmeli ki, onların
dördünde de bir Kral havası, bir Padişah cakası vardır. Hele
bazı takımlarda bunları daha da bir şatafatlı resmederler…"
(Haldun Taner- Konçinalar)

● Hikâyenin bir alt türüdür.
● Kısa ve yalındır.
● Kısa olduğu için okunması kolaydır.
● Hikâyelerde serim, düğüm ve
çözüm bölümü yoktur. Bölümler
okuyucuya bırakılır.
● Yazar imgelerden yola çıkıp düş
gücüyle hikâyesini oluşturur.
● Minimal öyküde, bir kelime çok önemlidir; o kelime
çıkarıldığında her şey değişir.
● Okuyucunun basit gibi gördüğü ama aslında zor yazılan
öykü türüdür.
● Franz Kafka, Max Jacob gibi yazarlar bu türün dünyada
önemli isimleridir.
● Edebiyatımızda mesnevi, Kelile vr Dimne gibi türlerin
sembolik özellikleri görülür.
Türk edebiyatında en önemli isim Ferit Edgü'dür.
Bunun yanında Necati Tosuner, Hulki Aktunç,
Haydar Ergülen, Rasim Özdenören, Ayfer Tunç,
Orhan Duru , Tahsin Yücel, Vüsat O. Bener gibi
"A Kuşağı" adlı 1960 yıllarında A dergisi ertafında bir araya
gelen Onat Kutlar, Erdal Öz, Kemal Özer, Demir Özlü, Adnan
Özyalçıner bu hikâye türünü de kullanır.
ÖRNEKLER
"Bu akşam biri ölecek, dedi adam.
Yemekten önce konuşulacak bir konu değil
bu, dedi kadın
Yemekten sonra vaktim olmayacak, dedi
Adam Tam o sıra kapı çalındı.
Kadın ayağa kalkmıştı ki,
Hayır, hayır, açma! dedi adam."
(Ferit Edgü- Leş)
"Sadece kemanını vermedim. Yıllar sonra yeğenine armağan
ettim. O da öğrenememiş doğru dürüst, evlerinin bir
duvarına asmış.Ben zaten hiç beceremedim, hiçbir şey, iç
yangını anılar yaratmaktan başka.
(Vüs’at O. BENE R- Kara Tren)
"Seninle ilk tanıştığımda çok garip olduğunu düşünmedim
dedi."
ANLATMA ZAMANI (ÖYKÜLEME-ANLATI)
Hikâyede olayları okuyucuya aktaran bir
anlatıcı bulunur. Bu anlatıcının olayları
görüp öğrendikten sonra okuyucuya
aktardığı zaman dilimine “anlatma
zamanı” denir. Yani anlatma zamanı,
hikâyedeki olayların anlatıldığı zamanı
kapsar. Anlatma zamanı, vaka (olay) zamanından hızlı akar.
VAKA (OLAY) ZAMANI:
Hikâye, roman ve tiyatroda olayların başlama noktası ile bitiş
noktası arasında geçen zamandır. Vaka zamanı, nakledilen
olay örgüsünün içinde yaşandığı zamandır.
● Vaka zamanı genellikle üç şekilde aktarılır: Aynen aktarma,
özetleme, genişletme.
a. Vaka Zamanının Aynen Aktarılması: Zamanın sürekli
ileriye doğru yani kronolojik olarak akmasıdır. Olaylar, takvim
zamanına bağlı olarak birbirini takip eder.
b. Vaka Zamanının Özetlenerek Aktarılması: Olaylar,
kronolojik olarak aktarılmaz. Olaylarla ilgili bütün ayrıntıları
anlatmak yerine bunlar özetlenir, bazı ayrıntılar atlanır,
kısaltılır ve önemli görülenler okuyucuya aktarılır.
Olay örgüsünün seyri açısından çok önemli olmayan
gelişmeler, yaşantılar veya okuyucu üzerinde korku, gerilim,
merak gibi bazı etkiler uyandırmayı amaç edinmeyen yan
olayların anlatılması sırasında vaka zamanı özetlenerek
aktarılır.
Bu ailenin başına büyük bir felaket çökmüştü. Meğer ben
Galatasaray’da… ondan habersiz kalmış olduğum birkaç sene
içinde Nizami Bey’in babası, annesi ölmüşler. 0 zedelenmiş
servet, kardeşleriyle taksim edilmiş. Nizami Bey, az zaman
içinde kendine kalan bütün serveti bitirmiş. Hareminden
ayrılmış. Arnavutluk’taki çiftlikler, Sirkeci’deki hanlar,
Büyükada’daki büyük köşk, eşyalar, tablolar, koleksiyonlar,
arabalar, atlar her şey satılmıştı. 0 zaman bu silsileli
felaketler Nizami Bey’in aklına dokunmuş ve hastalanmıştı.
Bir Geçmiş Zaman Hikâyesi, Abdülhak Şinasi Hisar
c. Vaka Zamanının Genişletilerek Aktarılması: Özetleyerek
aktarmanın tam tersidir. Özetleyerek aktarmada geniş bir
zaman diliminde meydana gelenler birkaç cümleyle ifade
edilip geçilirken; genişletilerek aktarmada kısa bir zaman
dilimi geriye dönüşler ve ileri sıçramalar yoluyla geniş bir
şekilde anlatılır. Hikâye ve romanlarda vaka zamanı, her
zaman kronolojik olarak ilerlemez. Hikâyede olaylar belli bir
seyirde ilerlerken bazen zaman durdurulur ve geçmişte
kalmış bir zamana dönülerek o zaman diliminde meydana
gelen olaylardan bahsedilir. Bazen de bu durumun tersine
olarak geleceğe ait olaylardan söz edilir. Böylece vaka zamanı
geçmiş ve geleceğe ilişkin zaman dilimleri eklenerek
genişletilir. Bunlar içinde en fazla uygulananı geçmiş zamana
dönmektir. Geriye dönmenin amacı, hikâyede anlatılan
olayların geçmişini aydınlatmak, kişiler hakkında geçmişe ait
bilgiler vermek, olayların geçtiği mekânın geçmişini ortaya
çıkarmak olabilir.
AKRONİK ZAMAN : Zamanın kronolojik değil
de geçmiş-gelecek karışık bir şekilde işlendiği
zamana akronik zaman denir.
● Özellikler postmodern ve modern
romanlarda ve hikâyeler çok kullanılır.
▪ Halit Ziya Uşaklıgil’in öykülerinde
▪ Refik Halit Karay’ın ‘İstanbul’un İç Yüzü’
romanında
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar “Mahur Beste” , “Saatleri Ayarlama
Enstitüsü “ve “Huzur “ romanlarında kullanılmıştır.
KONU KAVRAMA TESTİ
Okulumuzun bitmesine birkaç ay kalmıştı. Yıllarca süren
gönülsüz kavgadan sonra yeni bir serüvene başlamak ne
kadar zordu onun için. Bir yol ayrımındaydık ve neler
getireceğini bilemediğimiz bu yeni yaşamın coşkusuna
kaptırmıştık. Artık yolumuzu kendimiz seçmek, yazgımızı
kendimiz belirlemek durumundaydık bir bakıma… İçimizde
esmeye başlayan çoşku fırtınasının bir nedenini de buydu
elbet.
1. Bu metin hangi öykü türünü kavratmak için
kullanılmıştır?
A) Durum öyküsü
B) Olay öyküsü
C) Ben merkezci öykü
D) Realist öykü
E) Minimal öykü
Eski bir stilo mu daha iyi yazar, yenisi mi? Neden kemanın
çok çalınmışı daha makbul oluyor? Otomobilden anlayanlara
sorun, size motorun ancak iki yüz iki yüz elli kilometreden
sonra açıldığını söyleyeceklerdir. İşte tıpkı bunun gibi
kadınların da...
Yok, hayır; genç bir kadının portresine bu şekilde başlamak
pek yakışık almayacak. Hem ben o tarihte böyle düşünmüş
de olamam. Kadınlar üzerindeki stajı iki üç komşu kızını
aşmayan toy bir delikanlıya otuz beş yaşının objektif
görüşlerini mal etmeye kalkmak, olsa olsa İstanbul'un
fethinde paraşütçü kıtaların rolünü araştırmak kabilinden bir
anakronizm örneği olur.
Ben kadının suratına bakakalmıştım. Tuhaf şey, çok tuhaf...
Ben bu delişmen gözleri, bu havaya kalkık çilli burnu, bu
alaycı ifade ile kapanan buram buram ihtiraslı dudakları
nerde görmüş olabilirim?
2. Bu metin hangi öykü türünü kavratmak için
kullanılmıştır?
A) Durum öyküsü
B) Olay öyküsü
C) Ben merkezci öykü
D) Realist öykü
E) Gotik öykü
Hikâyeler, olay hikâyesi ve durum hikâyesi olmak üzere
iki türde ele alınmaktadır.
3. Buna göre aşağıdakilerden hangisi, diğerlerine göre
farklı bir hikâye türünün öğretimi için kullanılabilir?
A) Hatice Hanım, genç yaşta dul kalmış, hayatta iki üç
oğluyla yapayalnız kalmıştır. Ona o kadar evlilik teklifi gelmiş
ama o hiç kimseye bakmadan çocuklarına kendini adamıştı.
B) Kamyon; dar ve tozlu yoldan yavaş yavaş ilerliyordu. Şoför
bir eliyle direksiyona yapışmış başlamış bir türkü
tutturmaya!... Kamyon yolun sonuna gelmişti sağa baktı sola
baktı şoför kendini karşılayacak adamı göremedi.
C) Rıfat öldüğü gün de konuşmadık, eski evin tavanında
oturmuş, ölümüm sıcak kokusu burnumuza kadar geliyordu.
Ben ağlamakla ağlamamak arası ruhumu dışardan esen
rüzgarı çağırmak ve Rıfat'a koşmak istiyordum.
D) Alt çekmecede albümleri gördü. Usulca onları eline aldı.
Bu kahverengi fotoğrafı 1958 yılında Malatya'da
çekinmişlerdi. Albümü kapattı, mutfağa koştu. Kerevizli
turtaya durdu. Akşam olunca babası geldi.
E) Nesrin, gün ışığında büsbütün bakımsız saçlarını taradı.
Coronalı günlerde saçını kestirmeyi çok da istemiyordu.
Kalktı komşusu Makbule’ye gideyim dedi, terliğini kapının
kenarına koyup adım attı ki aklına corona geldi…
Türk dili ve edebiyatı öğretmeni öğrencilerine öykü türlerini
kavratmak için metinleri ve yazarların fotoğrafını akıllı
tahtadan gösterir.
4. Buna göre öğretmen, aşağıdaki yazarlardan hangisini
göstermiş olamaz?
A) Selim İleri
B) Ömer Seyfettin
C) Tomris Uyar
D) Erdem Bayazıt
E) Refik Halit Karay
● "Topal Durmuş’un oğlu Mustafa tuza gidiyordu, istasyon
yanında mola verdi. Eşeğini ağaçların altına bıraktı. Kendi,
parmaklığın iç yanına geçti, belini ağaca dayadı, kuşağından
ekmeğini çıkardı, sanki burası bir çayırlık, bu demir yolu da
bir akarsu imiş gibi bakıp yemeğe başladı. Üçüncü yolda bir
yük treni duruyor. "
● " Altı ay sonraydı, köye tahsildarlar geldim. Yol parası
vereceklerin arasında muhtar beni de okudu. Yanlış olacak
diye kulak asmadım. Birkaç kere gelip gittiler, aldırmadım.
Yirmi senedir yol parasından muaftım. Bu sefer tahsildarlar
candarmayla beraber geldiler. Yol parası vermeyenlerle
beraber beni de aldılar."
5. İki metinden alınan bu parçalar için aşağıdaki
I. Anlatıcı
II. Dil ve anlatım
III. Bakış açısı
IV. Hikâye tarzı
özelliklerinden hangileri ortak değildir?
A) I. ve II. B) I. ve III. C) III. ve IV.
D) I, III ve IV. E) Yalnız III.
Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni öğrencilerine durum
öyküsü örneği için aşağıdaki metni okutur.
"…Ali, fabrika düdüğünün sesine uyanıp yatağından fırladı.
Annesini görünce uyuyor sandı. Omuzlarından tuttu.
Dudaklarını, soğumaya yüz tutmuş yanaklarına sürdüğü
zaman ürperdi. Sarıldı. Onu kendi yatağına götürdü.
Soğumaya başlayan vücudu ısıtmaya çalıştı…O gün akşama
kadar ağlayamadı da… Nihayet, karşı komşuya haber
verebildi…"
6. Buna göre öğretmen, bu metni hangi yazardan almış
olabilir?
A) Ömer Seyfettin
B) Aka Gündüz
C) Reşat Nuri Güntekin
D) Refik Halit Karay
E) Sait Faik Abasıyanık
 Hikâyeler, olay hikâyesi ve durum hikâyesi olmak üzere
iki türde ele alınmaktadır.
7. Buna göre aşağıdakilerden hangisi, diğerlerine göre
farklı bir hikâye türünün öğretimi için kullanılabilir?
A) Tren hızla ilerliyordu, son durduğumuz istasyonda
inenlerden sonra kompartmanda iki kişi kalmıştık. Benden
biraz daha genç yaklaşık otuz yaşlarında gösteren kumral,
zayıf arkadaşım ayakkabılarını çıkarmış yatmaya başladı.
B) Ben simit satmayı, kunduracı çıraklığını başlamış, sonra da
iplik fabrikasına yazılmıştım. Hemen fabrikada başladık işe .
Fabrikada akşama kadar kan ter içinde kaldım. Saat sekiz
olunca kapıdan yorgun halde indim.
C) İmamı göremiyordum artık. Caminin kubbesine çarpan
sesi duyunca yüreğim kuş oldu da senin gönül dalına kondu.
Göğsüm fırlayacak gibiydi, dünya silinmiş bir saniyede
gözlerimde artık…
D) Kucağındaki çantadan mendili çıkarıp burnunu sildikten
sonra Cemil Bey, dedi. "Annemlere her şeyi anlattın mı?"
Cemil sakince olanları anlatmaya başladı. Yeriden kalkıp ona
doğru gitmem ve düşmem bir oldu.
E) Yıllar önce ihtiyar bu kente gelir, şehri gezer ve Güdül
ilçesine yerleşir. Çocukları olur, hem de beş tane… Zaman
onu da içine çeker. Önce eşini sonra da küçük kızını Kirmir
Çayı'nda yitirir.
● " Aras kimsenin yüzüne bakmaz, yalnız kendisinin bildiği
çok önemli ve tehlikeli şeyi saklıyormuş gibi bir ifadeyle tek
başına otururdu. Ondan büyük ve gösterişli bazı misafir
çocukları ağabeyime çok içerler, fakat bir şekilde çekinirdi. "
● " Yıllar sonra bakıldığında siyah beyaz bir çay bahçesinde ,
tahta bir masanın başında oturmuş hasır örüyor. Arka
masalara inat iğnesini bile kendine bir hasıra dürterken
hayallere dalıp dalıp çıkıyordu Cumali."
İki metinden alınan bu parçalar için aşağıdaki
I. Anlatıcı
II. Dil ve anlatım
III. Bakış açısı
IV. Hikâye tarzı
8. özelliklerinden hangisi ya ada hangileri ortaktır?
A) I. ve II. B) I. ve III. C) III. ve IV.
D) I, III ve IV. E) I, II, III ve IV.
Tevfik Efendi uyanır, don gömlekle bahçeye çıkar. Karısı ile
kaynanası pekmez kaynatmaktadır. Rüya konusundan dolayı
sıkıntılıdır, kafası karışıktır. Uyku sersemliğiyle ve biraz da
gönülsüzce karısına ve kaynanasına yardım eder. Ocağın
taşlarını düzeltirken, nasıl olduysa, köpükler çıkararak
kaynayan pekmez tavası devrilir. Kaynar pekmez, Tevfik
Efendi’nin ayaklarına dökülür, ayakları haşlanır.
9. Bu metin hangi öykü türünü kavratmak için
kullanılmıştır?
A) Durum öyküsü
B) Olay öyküsü
C) Ben merkezci öykü
D) Minimal öykü
E) Gotik öykü
Bu öyküler kısa ve yalındır. Kısa olduğu için okunması
kolaydır. Hikâyelerde serim, düğüm ve çözüm bölümü
yoktur. Bölümler okuyucuya bırakılır. Okur sonunu kendisi
getirir. Yazar imgelerden yola çıkıp düş gücüyle hikâyesini
oluşturur.
10. Bu metinde tanıtılan öykü türünde aşağıdaki
yazarlardan hangisi ürün vermemiştir?
A) Ferit Edgü
B) Memduh Şevket Esendal
C) Necati Tosuner
D) Orhan Duru
E) Rasim Özdenören
Bu öykü türünde yazarın olayı varsa metin çok değerlidir.
Yazar olayını çorap söküğü gibi işlemelidir ki okuyucu sonunu
merak etsin. Eğer öyküde gelişmeler olmazsa yazar vermek
istediği neden - sonuş ilişkisini oturtamaz.
11. Bu metinde tanıtılan öykü türü aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Klasik Vak’a öyküsü
B) Kesit öykü
C) Ben merkezci öykü
D) Küçürek öykü
E) Realist öykü
12. Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni , öğrencilerine I. Babamızın atlarına bakıcılık yapan Dadaruh yaşlı bir
öykü türlerini kavratmak için aşağıdaki metinleri akıllı adamdı. En sevdiğimiz şey atlar olduğundan sabah erkenden
tahtadan gösterir. ahıra koşuyorduk. Dadaruh’la beraber atları suya götürmek,
çıplak sırtlarına binmek, bizim için doyulmaz bir zevkti. Hasan
I. Hafifçe çiseleyen, sonra duran sonra yeniden başlayan
korktuğundan tek başına binemez, Dadaruh da onu önüne
kararsız yağmurun altında dört kez boydan boya
alırdı.
yürümüştüm. Yorgundum. Beşinci turuma başlamadan
okulun bahça duvarına tünedim, kısacık soluklandım. Yine II. Ben avlanmayı sevmem. Ben avcıları sevmem. Ben
ekmek derdi ve çocukların yüzleri… Yağmur keşke hayvanları severim. Hayvanların kimseye zararı yoktur.
beynimdekileri de alıp götürse diye düşünürdüm. İnsanların herkese zararı vardır. Burda da ellerinde tüfeklerle
dağlara çıkıyorlar. Avlanmaya. Köpekleriyle.
II. Beni uyandıran begonviller oldu. Öte gün, sabah açmadan
uaynıp dama çıktığımda, bir iki gündür anlamamadığım 14. Bu metinlerde verilen öykülerin türü, aşağıdakilerin
duygular içindeydim. Narenciye bahçelerinden gelen hangisinde doğru sıralanmıştır?
portakal kokuları beni çocukluğuma da götürdü desem de I II
dama çıkmam ile inmem bir oldu.” A) Durum Küçürek
III. Ben, o yıl orta okulun üçüncü sınıfında, bizim Durmuş Ali B) Ben merkezci Olay
de ikincideydi. İkimizin de parası yoktu. Köyde, onun bu dul C) Küçürek Durum
anası, benim bir dul anam vardı. Onlar da kendilerine zar zor D) Olay Durum
geçindirebiliyorlardı. Durmuş Ali’nin umudu, parasız
E) Olay Küçürek
yatılıdaydı. İmtihana girmiş ama kazanamamıştı. Ben de
fabrikaya girdim. Okulu da bıramak zorunda kaldım."

Aşağıdakilerden hangisinde öykü türleri doğru

sıralanmıştır? Bu hikâyede sona gelince her şey bitmiş değildir.
I II III Hikâyelerin kahramanları her zaman çevremizde
rastladığımız sıradan insanlardır. Mekân üzerinde fazla
A) Durum Küçürek Olay
durulmaz, genel özellikleri verilir geçilir. Bu tarzın bizdeki
B) Ben merkezci Olay Olay en önemli temsilcisi Sait Faik Abasıyanık'tır. Bireyin iç
C) Küçürek Durum Durum dünyası yazarları bu öykü tarzını çok kullanır.
D) Durum Ben merkezci Olay 15. Bu metinde tanıtılan öykü türü aşağıdakilerden
E) Olay Küçürek Küçürek hangisidir?
A) Maupassant öykü

Yeni Türk Edebiyatı dersinde Ramazan Korkmaz, bu öykü B) Çehov öykü

türü için: " Bu öykü türü nasihatte bulunmaz, karakter C) Ben merkezci öykü
geliştirmez, okuyucuyu bir yere taşımaz vb. Ancak bazı D) Küçürek öykü
değişmeler hakikatleri sezdirir, insanları onlarla aniden
E) Realist öykü
yüzleştirerek şok uyarmalar yapar."

13. Ramazan Korkmaz'ın metinde bilgi verdiği öykü türü

aşağıdakilerden hangisidir?
A) Durum öyküsü
B) Olay öyküsü
1-A 2-C 3-C 4-D 5-B 6-E 7-C 8-E 9-B 10-B
C) Ben merkezci öykü 11-A 12-D 13-D 14-E 15-B 16- 17- 18- 19- 20-

D) Minimal öykü
E) Gotik öykü

● Giritli Aziz Efendi'nin "Muhayyelat
"(1852) Binbir Gece ve Binbir Gündüz'den
alınmıştır. Üç hayal bölümünden oluşur. İç
içe geçmiş hikâyelerde tasavvuf, ahlaki
ders ve ibretler vermeye yarayan metindir.
Geleneksel sözlü anlatmadan hikâyeye
geçişin ilk örneği Emin Nihat Bey'in
MÜSAMERATNAME’sidir.
▪ Uzun hikâyedir. Divan edebiyatı,Doğu
edebiyatının hikâyeleri ve Batı'nın
hikâye tarzı bulunur.
▪ Tasvir ve tahlillerde Divan
edebiyatının kalıplaşmış cümleleri
vardır.
▪ Kahramanlarının her biri köy, kasaba insanı olarak Doğu’yu;
ama aynı zamanda büyük şehirde yaşadıkları içinde Batı’yı
temsil ederler.
▪ İlk “çerçeve öykü” diye verilir.
3 öykü kitabı yazar.
1.SAİME (1888)
Çocuk yetiştirme üzerinde durulur.
2. MUHSİN BEY (1890)
Muhsin ile Dilara ikilisinin aşkı anlatılır. Dilara ölür, bunun
etkileri Muhsin Bey'de verilir.
3. ŞEMSA (1895)
Anadolu'dan evlatlık gelen kızın evde sevgiyle karşılaşması ve
hastalanarak ölmesi anlatılır.
Geleneksel hikâye ile Avrupai tarz hikâyeyi
birleştiren ilk eseri KISSADAN HİSSE'yi(1870)
yazar. Okuyucaya bir şey öğretmek, hoş vakit
geçermesi için yazar.
A. Mithat 1978 yılında LETAİF-İ RİVAYET adlı kitabını
"ibretlik ders" vermek için çıkarır.
▪ Anlatı (tahkiye) türünün edebiyatımızdaki ilk yerli
örneğidir.
▪ Ahmet Rasim ve H. Rahmi bu eserden etkilenir.
▪ 25 hikâye vardır içinde
'nin KÜÇÜK ŞEYLER
▪ Batılı anlamda ilk hikâyedir.
▪ 8 hikâyeden oluşur.
Pandomima, Kediler, Bu Büyük Adam Kimdir,
Hiç, İki Yüz Elli Kuruşa Bir Asır, Düğün, Bir
Kitabe-i Seng-i Mezar, Arlezyalı.
▪ Kitaptaki en ünlü hikâye "Pandomima"dır.
▪ Eserdeki bazı hikâyeler çeviridir. Özellikle Fransız hikâyeleri(
Alphonse Daudet’in Arlezyalı)
▪ Eserdeki hikâyeleriyle romantizmden realizme geçer.
, hikâyelerin batıdaki
"nouvelle" türüne benzediğini söylenir.
-Yadigârlarım (anı-öykü,1886)
-Zavallı Kız
-Bir Hatıra
-Sevda
-Hala Güzel
-Haspa
-Seyyie-i Tesamüh (hoşgörünün kötülüğü-uzun öykü,1892)
 ÖYKÜ'NÜN İLKLİĞİ
-Sözlü anlatmadan hikâyeye geçişin ilk örneği
MÜSAMERATNAME
-Geleneksel hikâye ile Avrupai tarz hikâyeyi birleştiren ilk
eseri KISSADAN HİSSE
-Anlatı (tahkiye) türünün edebiyatımızdaki ilk yerli örneği
LETAİF-İ RİVAYET
- KÜÇÜK ŞEYLER Batılı anlamda ilk hikâyedir.
▪ Öykülerinde, Maupassant biçimi egemendir.
▪ Öykülerinde ise halkın yaşamına yer vermiş, Anadolu’ya
yönelmiştir.(İzmir'de geçer.)
▪ Öykülerinde daha çok tahlil tarzını kullanır. Tahkiye ve
tasvir bundan sonra gelir.
▪ Hikâyelerinde kişiliğini gizlemiştir. Ruh çözümlemelerine
önem verir.
Hikâye kitapları: Bir Yazın Tarihi, Solgun Demet, Hepsinden
Acı, Onu Beklerken, Aşka Dair, Kadın Pençesi, Bir Şiir-i Hayal
, aşırı bir hassasiyet (santimantalizm),
alınganlıklar, marazî ve sonu intiharlara varan karşılıksız
aşklar, hastalık, ölüm fikri verir hikâyelerinde.
Hikâye: İntizar, Aşıkane, Bir Aşkın Tarihi, Kadın İsterse, Son
Emel, Kadınlar Arasında
, eserlerinin konularını Rumlar ve
diğer azınlıklardan alan sanatçı, eserlerinde İstanbul dışına
pek çıkmamıştır.
Oluşturduğu tipler Batıya özenen zengin ve aydın kişilerdir.
Yerli ve orta sınıf kişilerine çok az yer vermiştir.
Hikâye: Hayat-ı Muhayyel, Hayat-ı Hakikiye Sahneleri, Niçin
Aldatırlarmış
1901 yılında HARİSTAN VE GÜLİSTAN adlı eserinde
Servetifünun dilini işlediğini ve hayal mahsulü konular
anlattığını bizzat kendisi söyler.
▪ 22 parça küçük hikâye barındıran eseridir.
▪ Eser içinde mensur şiir ve monolog tarzlarını
görmek de mümkündür.
▪ Erkeklere düşman olan yaşlı bir kadının, kızı
Nesrinnûş’u götürdüğü bu ada erkeklerin
olmadığı bir yerdir.
▪ Hâristan ise bir kaza sonrası oraya düşmüş
olan dört yetişkin ile erkek çocuk Hârâ’nın yaşadığı adadır.
Hârâ yetişkin olduğunda Nesrinnûş’un adasına gider ve
onunla mutluluğa kavuşunu anlatır.
ÇAĞLAYANLAR
▪ 1922 yılında yazar.
▪ Yazar, bu eserdeki hikâyelerinde Türk
destanlarından, tarihinden, faydalanmış.
▪ Trablus, Balkan, I. Dünya Savaşlarında
yaşanan olaylan anlatmıştır.
▪ Çağlayanlar, on sekiz öyküden oluşur.
▪ Eserdeki hikâyelerden bazılarının isimleri şunlardır:
Alparslan Masalı, Yarayı Kanatan, Üzümcü, Sümbül Kokusu,
İnci, Yakarış, Bekir ile Tekir, Ayşe Kızla Vato, Maviş.
▪ Başarılı bir gözlemci olan ve realist
özellikler taşıyan Hüseyin Rahmi,
edebiyatımızda natüralizm akımının
başarılı bir temsilcisidir.
▪ Mizah ve meddah tekniğini öyküde
de kullanır.
▪ "Kadınlar Vaizi "ünlüdür.
Öykü: Kadınlar Vaizi, Katil Buse, Gönül Ticareti, Melek
Sanmıştım Şeytanı, İki Hödüğün Seyahati, Eti Senin Kemiği
Benim, Tünelden İlk Çıkış, Meyhanede Hanımlar, Namusla
Açlık Meselesi
Ahmet Rasim, aile ve aşk konusunu işler hikâyelerinde.
Öykü: Güzel Eleni, Meyl-i Dil, Ülfet, İki Günahkâr
▪ Cemil Süleyman, Kütüphanesi serisinin ilk kitabı "Timsal-İ
Aşk" adlı eseri ve “Ukde” adlı eseri var.
▪ Ebubekir Hazım Tepeyran, Eski Şeyler
▪ İzzet Melih Devrim'in “ Hüzün ve tebessüm”, “Her
Güzelliğine Aşık”adlı hikâyeleri vardır.
 Bu dönem hikâye yazarları
▪ Aka Gündüz
▪ Refik Halit Karay
11. SINIFTA ▪ Yakup Kadri Karaosmanoğlu
▪ Halide Edip Adıvar
▪ Reşat Nuri Güntekin
▪ M. Şevket Esendal
▪ F. Celalettin
▪ Osman Cemal Kaygılı
▪ Kenan Hulusi Koray
▪ Ercüment Ekrem Talu
▪ Peyami Safa

12. SINIFTA

● Cumhuriyet Dönemi’nin 1940-1960 yılları arasında bireyin

iç dünyasını esas alan, modernist, toplumcu gerçekçi, millî
ve dinî duyarlılıkları yansıtan hikâyeler yazılmıştır.

1940-1960 arasında ön plana çıkar eserleri ve yazarları

● Millî Edebiyat sanatçılarının da etkisiyle daha realist
ürünler verilir.
● Gözlem gücü yüksek ürünlerdir.
● Bu dönemde bazı sanatçılar hikâyelerinde toplumsal
konuları, Cumhuriyet devrimlerini, yeni kurum ve değerleri
ele alırken bazıları da bireyin iç dünyasını esas alan hikâyeler
yazmıştır.
1923- 1940 arasında ön plana çıkar eserleri ve yazarları
şunlardır.
şunlardır.
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar’ın → Abdullah Efendi’nin Rüyaları,
Yaz Yağmuru
▪ Kemal Bilbaşar’ın → Cevizli Bahçe
▪ Orhan Kemal’in → Ekmek Kavgası, Çamaşırcının Kızı
▪ Halikarnas Balıkçısı’nın (Cevat Şakir Kabaağaçlı) → Merhaba
Akdeniz
▪ Samim Kocagöz’ün → Telli Kavak, Koca Öküzün Ölümü
▪ Kemal Tahir’in → Göl İnsanları
▪ Yaşar Kemal’in → Sarı Sıcak
▪ Haldun Taner’in → Yaşasın Demokrasi
▪ Ziya Osman Saba’nın→ Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi
▪ Sabahattin Kudret Aksal’ın → Gazoz Ağacı
▪ Muzaffer Buyrukçu’nun → Katran

▪ Reşat Nuri Güntekin’in → Leyla ile Mecnun ▪ İlhan Tarus’un→ Köle Hanı

▪ Fahri Celalettin Göktulga’nın →Telak-ı Selase ▪ Tarık Buğra’nın→ Oğlumuz

▪ Ercüment Ekrem Talu’nun →Teravihten Sahura ▪ Fakir Baykurt’un → Efendilik Savaşı

▪ Nahid Sırrı Örik’in→ Eski Resimler ▪ Nezihe Meriç’in → Bozbulanık

▪ Sadri Ertem’in → Bacayı İndir Bacayı Kaldır

▪ Memduh Şevket Esendal’ın → Otlakçı, Pazarlık
▪ Sabahattin Ali’nin → Ses, Kamyon
▪ Sait Faik Abasıyanık’ın → Son Kuşlar, Lüzumsuz Adam
▪ Sadri Ertem ▪ Onat Kutlar
▪ Selahaddin Enis ▪ Erdal Öz
▪ Nihat Sırrı Örik ▪ Kemal Özer
▪ Bekir Sıtkı Kunt ▪ Orhan Duru
▪ Sabahattin Ali ▪ Adnan Özyalçıner
▪ İlhan Tarus

2. KÜÇÜREK (MİNİMALİST) ÖYKÜCÜLER

En önemli ismi Ferit Edgü'dür. Bunun yanında Necati
Tosuner, Hulki Aktunç, Haydar Ergülen, Rasim Özdenören,
▪Kemal bilbaşar
Ayfer Tunç, Tahsin Yücel, Vüsat O Bener, Tezer Özlü, Sevim
▪Kemal Tahir Burak
▪Orhan Kemal
▪Samim Kocagöz 3. MİLLİ- DİNİ DUYARLILIĞI İŞLEYEN ÖYKÜCÜLER
▪Fakir Baykurt ▪ Mustafa Kutlu
▪ Sevinç Çokum
▪Bekir Yıldız
▪ Rasim Özdenören
▪Necati Cumalı ▪ Nazan Bekiroğlu
▪Aziz Nesin ▪ Sadık Yalsızuçanlar
▪ Cihan Aktaş
▪Haldun Taner
▪ Necip Tosun
▪Rıfat Ilgaz ▪ Fatma K. Barbarasoğlu
▪Halikarnas Balıkçısı ▪ Mustafa Necati Sepetçioğlu
▪ Hüseyin Nihal Atsız
▪Zeyyat Selimoğlu ▪ Hüseyin Su

4. MODERNİST ÖYKÜCÜLER
▪ Yusuf Atılgan ▪ Adalet Ağaoğlu
▪ Sait Faik Abasıyanık ▪ Oğuz Atay ▪ Tomris Uyar
▪ Samet Ağaoğlu ▪ Selim İleri ▪ Füruzan
▪ Buket Uzuner ▪ Vüsat O. Bener
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar
▪Nezihe Meriç ▪ İnci Aral
▪ Ziya Osman Saba ▪Pınar Kür ▪ Erendüz Atasu
▪ Tarık Buğra ▪Aslı Erdoğan ▪ Sema Kaygusuz
▪Nazlı Eray ▪ Nursel Duruel
▪ Oktay Akbal
▪Necati Güngör ▪ Murathan Mungan
▪ Sabahattin Kudret Aksal ▪Ayla Kutlu ▪ Feyza Hepçilingirler
▪Kürşat Başar ▪ Nezihe Meriç

● 1950 Kuşağı yazarlarının Batı etkisi altında oluşturdukları

eserler ve benimsedikleri sanat anlayışları, Modern Türk
Edebiyatının doğuşu için çok önemli bir adım olmuştur.

● 50 Kuşağı yazarları” Kent Edebiyatı‟ temelini atarlar.


AKA GÜNDÜZ
ÖYKÜLERİ: Türk Kalbi, Bu Toprağın Kızları,
Kurbağacık, Hayattan Hikâyeler
REFİK HALİT KARAY
Öyküleri: Memleket Hikâyeleri (1919),
Gurbet Hikâyeleri (1940)
▪ Türk öykücülüğünü tam anlamıyla
Anadolu’ya yöneltmiş olan yazar
eserlerinde mizahi bir dil kullanmıştır.
Anadoluda memur veya köylüyü kendi
diliyle ve sorunlarını çözme amacı olmadan hikâyesini
kurmuştur.
▪ Gurbet Hikayeleri kitabında “Eskici “ öyküsü ünlüdür.
YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU
Öyküleri: Bir Serencam, Rahmet, Milli Savaş
Hikâyeleri
“Milli Savaş Hikâyeleri “ adından da
anlaşılacağı gibi Milli Mücadele Döneminde
cephe gerisindeki acılı hikayeleridir. “Bir
Serencam” Servetifünun Dönemi bireysel
temalı öyküleridir.
HALİDE EDİP ADIVAR
Harap Mabetler ( Servetifünun özellikleri
görülür.)
- Dağa Çıkan Kurt Kurtuluş Savaşı
içeriklidir.
- İzmir’den Bursa’ya (Yakup Kadri, Falih
Rıfkı ve Mehmet Asım Us ile birlikte
hazırlar 3 hikâyesi vardır.)
- Kubbede Kalan Hoş Seda (İnci Enginün kazandırır.)
ÖMER SEYFETTİN
● Öykülerini Yeni Mecmua ve Büyük
Mecmua adlı dergilerde yayımlayan Ömer
Seyfettin yazın hayatında 140 öykü yazmıştır.
● Öykücülüğü meslek edinen ilk
sanatçımızdır.
• Maupassant tarzı öyküleriyle tanınır.
• Öykülerinde tasvire, tahlile değil; olaya önem vermiştir.
1. Çocukluk anılarından alınmış hikâyeler:
And, Falaka, Kaşağı, İlk Namaz
2. Balkanlarda Türklere yapılan zulümlerden alınmış
hikâyeler
Beyaz Lale, Tuhaf Bir Zulüm
3. Anadolu folkloru ve efsanelerinden çıkarılan hikâyeler
Yalnız Efe, Yüz Akı, Üç Nasihat, Kurumuş Ağaçlar,
4. Bir fikri yermek veya övmek için yazılmış hikâyeler
Primo Türk Çocuğu, Kızıl Elma Neresi, Fon Sadriştayn’ın
Oğlu, Efruz Bey
5. Yaşadığı Devir, Çanakkale Savaşı, Türkçülük
düşüncesini telkin eden, Osmanlıcılık fikrini eleştiren ve
Balkanlardaki Faciaları Anlatanlar
Beyaz Lale, Bomba, Hürriyet Bayrakları, Mefkûre, Aleko Bir
Çocuk, Primo Türk Çocuğu, Ashab-ı Kehfimiz...
6. Türk Tarihinin Heyecan Veren Sayfaları
Başını Vermeyen Şehit, Forsa, Pembe İncili Kaftan, Topuz,
Kızıl Elma, Ferman...
7. Masal ve Fanteziler
Kurumuş Ağaçlar, Yalnız Efe, Üç Nasihat...
8. Mizahi Hikâyeler
Yüksek Ökçeler, Koç, Külah, Mahcupluk İmtihanı...
9. Günlük hayattan alınmış Hikâyeler:
Mahçupluk İmtihanı, Perili Köşk, Gizli Mabed, Bahar ve
Kelebekler
● Sanatçının “Harem” ve “Efruz Bey” adlı öyküleri
diğerlerinden daha uzundur.
● Realizm akımının etkisi altındadır.
● Mizahtan da yararlanarak toplumdaki aksayan yönleri
eleştirmiştir; bu bakımdan hikâyeleri toplumsal hiciv karakteri
taşır.
● Hikâyelerinde menkıbe, efsane, destan, halk fıkraları ve
tarihten yararlanmıştır.
● Hikâyelerinin en önemli özelliklerinden birisi de kuvvetli bir
terdit sanatıyla bitmesidir. Yani beklenmedik bir biçimde
bitirilmiş ve unutulamaz kılmıştır. Kahramanların bireyselliği
yoktur. Daha çok birer tip olarak sunulurlar.
● Özellikle Balkanlardaki facia için yazdığı hikâyelerde zaman
zaman natüralizme kayar.
-Efruz Bey→ Kahraman
etrafında yazılan uzun
hikâyeciliği örnekler.
-Bahar ve Kelebekler→ Kadın
konusunu işlemiştir.
-Perili Köşk→ Evin içini ve
simgesel olarak Osmanlı İmparatorluğunu anlatır.
-Ashab-i Kehfimiz → Hayikyan adlı bir Ermeni gencinin
Mesrutiyetin ilanın ilk zamanlarını konu edinen hatıralarını
konu edinir.
-Beyaz Lale→ Bulgar komutanı Radko, Büyük Makedonya
idealisti olan bir Bulgar milliyetçisidir. Ele geçirdiği Türk
Yurdu’nun en güzel kızını olan Beyaz Lale'nin bu pisliğe
direnişini anlatır.
- Primo Türk Çocuğu → Milli kimliğini arayan ve milli
duygularını sorgulayarak bilinçlenen ve benliğine dönen bir
kişiliği ele alır. Ömer Seyfettin bu hikâyesinde Avrupa
medeniyetini ikiyüzlü, içten pazarlıklı ve samimi olmamakla
itham eder.
ÖYKÜLERİ: Harem, Yüksek Ökçeler, Gizli
Mabetler, Beyaz Lale, Asilzadeler, İlk
Düşen Ak, İlk Namaz, Mahçupluk
İmtihanı, Dalga, Nokta, Tarih Ezeli Bir
Tekerrürdür, Bahar ve Kelebekler, Primo-
Türk Çocuğu, Hürriyet Bayraktarı, Başını
Vermeyen Şehit, Pembe İncili Kaftan,
Topuz, Forsa, Kütük, Vire, Falaka, Kurbağa
Duası, Yalnız Efe, Kaşağı, Beynamaz, Yüz
Akı, And, Bomba…
REŞAT NURİ GÜNTEKİN
HikâyeIerini Maupassant tarzıyIa yazar.
HikâyeIerinde oIayIarın kurgusu sağIamdır.
Öykülerinde mizah güçlüdür.
ÖYKÜLERİ: Gençlik ve Güzellik, Roçild Bey,
Eski Ahbap, Tanrı Misafiri, Sönmüş Yıldızlar,
Leyla ile Mecnun, Olağan İşler
MEMDUH ŞEVKET ESENDAL
▪ Çehov tarzının en önemli
isimlerindendir.
▪ Öykülerinde karamsarlık , umutsuzluk
pek görülmez. Hikayelerinde memurlar,
bürokratlar, alafranga tipler gibi orta
sınıfın tüm kesimlerini işler.
▪ Toplumun aksayan yanlarını, insanların
psikolojik sorunlarını ruhsal durumlarını ele almıştır.
▪ Yazar, Türk toplumunun imparatorluktan Cumhuriyet’e
geçiş dönemi problemleri üzerinde yoğunlaştırmıştır. Oradan
da Fakir kenar semtlere ( İstanbul Aksaray’daki orta tabaka)
yönelir.
ÖYKÜLERİ: Otlakçı, Mendil Altında, Hava Parası, Temiz
Sevgililer, Veysel Çavuş, Kelepir, Ev Ona Yakıştı, İhtiyar
Çilingir, Bir Kucak Çiçek, Bizim Nesibe, Gödeli Mehmet, Gönül
Kaçanı Kovalar, Güllüce Bağları Yolunda, Sühan Külbastısı
FAHRİ CELALETTİN GÖKTOLGA
▪ Hüseyin Rahmi gibi İstanbul’un kenar semtindeki insanları
anlatır.
▪ HikâyeIerini Maupassant tarzıyIa yazar.
▪ HikâyeIerinde olağandışı insanları çok işler. Dönemde pek
olmayan halayık, dadı, cariye, külhanbeyleri gibi eski tipleri
çok kullanır öykülerinde.
ÖYKÜLERİ: Telak-ı Selase, Kına Gecesi, Elde Bir Mustafendi,
Anzavur Kahvesi, Salgın, Rüzgâr, Çanakkale'deki Keloğlan
OSMAN CEMAL KAYGILI
Fahri Celalettin gibi eski İstanbul semtinin insan tiplerini
işler. O insanların günlük yaşamlarını, alışkanlıklarını,
geleneklerini anlatır. Bunun yanında acılı aşklar, içli
maceralar ana temalarda kullanır.
ÖYKÜLERİ : Eşkıya Güzeli, Sandalım Geliyor Varda, Altın
Babası, Bir Kış Gecesi , Çingene Kavgası, Goncanın İntiharı
REŞAT ENİS AYGEN PEYAMİ SAFA
▪ İlk öykülerinde ihtiraslı aşklar, ihanetler, felaketlerle örülü ●Hikâyelerinde gözlem ve psikolojik
magazin hikayelerini etkisinde kalmıştır. tahlil romanlarındaki gibi yoğundur.
▪ Yoksul insanlar, mustarip hayatlar Reşat Enis’in ●“Gençliğimiz” , Peyami Safa’nın
hikayelerinde sıkça işlenmiş motiftir. hikâyeden romana geçişini sağlayan
bu uzun hikâyede kadın ve evlilik meselesi ele alınmış,
▪ “Kılıcımı Sürüyorum” tek öykü kitabıdır.
geleneklerin ve aile baskısının yanı sıra Celâl Nuri İleri’nin
“Monmartr ahlâksızlığı” dediği İstanbul’un yüksek
tabakasında yaşanan ahlâkî çöküntü de eleştirilmiştir.
Siyah Beyaz Hikâyeler, Ateş Böcekleri, İstanbul Hikâyeleri,
KENAN HULUSİ KORAY
Aşk Oyunları, Süngülerin Gölgesinde, Ateşböcekleri
▪İlk dönem hikayeleri “masabaşı köy”
hikâyeleridir.
▪Sonra sosyal konulara girer. “Kavaklıkoz
Hanında Bir Vaka”, “Tuhaf Bir Ölüm” gibi
öyküleriyle korku ve esrar temasını işler.
▪"Bir Otelde Yedi Kişi" kitabında veya Vakit
gazetesinde çıkan hikâyelerinde de fantastik hikâyeler SADRİ ERTEM
denemişti.
▪ Toplumcu gerçekçi şekilde kaleme alır
▪ Mekân olarak “İstanbul “ kullanılır. öyküleri.
▪ Gazete haberlerini öyküleştirmiştir. ▪ İlk dönem öykülerini Resimli Ay
▪ Yedi Meşale grubunun tek öykücüsüdür. dergisinde yayımlar.
▪ Tezli öyküyle başlar. Şehirli- köylü,
aydın-halk, patron-işçi arasındaki
ÖYKÜLERİ: Bir Yudum Su, Bahar Hikâyeleri, Bir Otelde Yedi çatışmaları işlemiştir. Son dönem
Kişi, Son Öpüş (uzun hikâye) öykülerinde Batı taklitçiliğine eleştirel bir
Yazarın Yedi Meşale dönemine ait bir hikâyesi olan “Bir bakışla yaklaşmıştır.
Yudum Su”, “Leylâ ile Mecnun” hikâyesini anımsatan bir aşk ÖYKÜ: Silindir Şapka Giyen Köylü, Bacayı İndir Bacayı
hikâyesidir. Kaldır, Korku, Bay Virgül, Bir Şehrin Ruhu

ERCÜMENT EKREM TALU SELAHADDİN ENİS

▪ Tanzimat döneminin ünlü şairi Recaizade
Mahmut Ekrem’in oğludur.
▪ Öykülerinde toplumsal sorunları mizahî bir
dille anlatmış.
▪ “Meşhedî” adlı bir İranlının abartmalı
serüvenlerini anlattığı mizahî hikâye ve
romanlarıyla tanındı.
ÖYKÜLERİ : Teravihten Sahura, Kız Ali, Güldüren Kitap, Gün
Doğmayınca, Meşhedi'nin Hikâyeleri , Sevgiliye Masallar ,
Evliya-ı Cedit, Dünden Hâtıralar
NAHİD SIRRI ÖRİK
▪Nostaljiye özenen öyküler yazar.
▪Yarı Osmanlı yarı alafranga dönemindeki geçiş tipleri anlatır.
HİKÂYE: Kırmızı ve Siyah, San'atkârlar, Eski Resimler, Eve
Düşen Yıldırım
▪ Eserlerinde I. Dünya Savaşı ve Mütâreke yıllarının
yozlaşmış İstanbul çevrelerini anlatır.
▪ Alt tabakadan insanların iç dünyalarına naturalist bir
şekilde kalame alır.
▪ “Bataklık Çiçeği” onun tek öykü kitabıdır. İçinde 13 öykü
köy hayatından işler.
BEKİR SITKI KUNT
▪ Vakit gazetesinde yazdığı hikayelerle tanınır. İlk dönem
Ömer Seyfettin öykü tarzına yakınken sonradan Sadri
Ertem’in sosyal gerçekliğine yakınlaşır.
ÖYKÜLERİ: Memleket Hikâyeleri, Talkınla Salkım, Arzu ile
Kanber , Herkes Kendi Hayatını Yaşar ,Yataklı Vagon
Yolcusu, Ayrı Dünya, Yeni Hikâyeler
 SABAHATTİN ALİ
▪ Kasaba öykücüsü diye bilinir.
▪ Yedi Meşale dergisinde yayınladığı
Değirmen öyküsyle dikkat çeker.
▪ Gerçekçi gözlemle kasaba ve köy sorununu
işler.
▪ HikâyeIerini Maupassant tarzıyIa yazar.
▪ İlk hikayerinde gösterme metodunu kullanır. 1930’dan
sonra olaya yönelir.
▪ Hikayeleri ani ve beklenmedik sonla biter.
▪ Romantik karakterli kahraman yaratmayı çok sever.
▪ Anadolu insanı , Türk öykücülüğünde belki ilk kez ete
kemiğe bürünüp tam bir gerçeklikle onun öykülerinde
hayat bulmuştur.
▪ “Hasan Boğuldu” öyküsü folklor verileriyle şair kimliğini
birleştirdiği öyküsüdür.
▪ Çarpık Batılılaşma ve aydın yabancılaşmasına karşı
Anadolu insanının derin romantizmini ve yüksek değer
duygusunu anlatan “Ses” Türk edebiyatının en güzel
hikâyelerinden biridir.
▪ “Sırça Köşk“ hikâye kitabında masallarımızdan faydalanır.
Yakın arkadaşı P. Naili Boratov'dan etkilenmiştir.
ÖYKÜLERİ: Değirmen (1935), Kağnı (1936), Ses (1937),
Yeni Dünya (1943), Sırça Köşk (1947).
İLHAN TARUS
▪ Savcı olarak Anadolu’yu gezip buraları öyküsüne konu
edinir. Özellikle bürokrasi çerçevesindeki açmazları işler.
▪ Hikâyelerinde Ege’de başlayıp Hakkari’ye kadar çeşitli
tipleri işler.
ÖYKÜLERİ: Doktor Monro’nun Mektubu, Tarus’un
Hikâyeleri , Apartman , Karınca Yuvası (büyük hikâye),Ekin
İti ,Köle Hanı
KEMAL BİLBAŞAR
▪ Köy gerçekliği ve taşra yapısını
öykülerinde ele alır.
▪ İlk öykülerinde Batı Anadolu Batı
Anadolu'daki küçük kent ve kasaba
insanlarının ilişkilerini, yaşamlarını ele
alıyordu.
▪ 1940’lı yıllardan sonra Tek parti döneminin sorunları, esnaf,
tüccar, memur arasındaki çatışmalar işlenir.
▪ Hikayelerinde köy hayatı ve Anadolu insanının gelenek ve
görenekleri, töre gibi unsurlarını işler.
▪ Refik Halit Karay’la başlayan memleket hikayeciliği tarzını
gerçekçi çizgiye taşır.
ÖYKÜLERİ: Anadolu'dan Hikayeler, Cevizli Bahçe(2018 ÖABT
sorunda vardı.) , Pembe Kurt, Üç Bulutlu Hikayeler, Irgatların
Öfkesi
KEMAL TAHİR, tek öykü kitabı vardır. “Göl İnsanları “ adlı
kitabında köy hayatını gerçekçi bir şekilde işler.
ORHAN KEMAL
▪ Toplumcu gerçekçi öykücülerden olan Orhan Kemal
öykülerini zamanla romanlaştırmıştır.
▪ Kendi hayatını öykülerine konu edinir.
▪ Öykü kahramanlarını ezilmiş insanlardan seçer. Umudunu
yitirmeyen ve düzeni sert eleştirmeyen tiplerdir bunlar.
▪ Aynı zamanda ,Hikaye kahramanlarını Çukurova’da pamuk
toplayan ırgatlardan, büyük şehirde fabrika işçilerinden ve
İstanbul’un kenar mahallelerden seçer.
▪Öykülerinde tasvirler ruh çözümlemeler yerine sık sık diyalog
tekniğini kullanır.
ÖYKÜLERİ: Ekmek Kavgası, Sarhoşlar,
Çamaşırcının Kızı, Koğuş Grev,Arka
Sokak,Kardeş Payı, Babil Kulesi, Dünyada
Harp Vardı, Mahalle Kavgası, İşsiz, Önce
Ekmek, Küçükler ve Büyükler
 SAMİM KOCAGÖZ
▪ Köy ve kasaba yaşamını anlatır.
▪ “Telli Kavak” adlı eseriyle Anadolunun ince
ayrıntılarını paylaşır. Özellikle Ege
bölgesindeki ova ve dağ köylülerini işler.
▪ Tahtacı- Türkmenleri ilk defa öyküleştiren
odur.
▪ Dünya Hikâyecilik Yarışmasında “Sam Amca” adlı öyküyle
birincilik ödülünü kazanmıştır.
ÖYKÜLERİ: Sam Amca, Telli Kavak, Sığınak, Cihan Şoförü,
Ahmet’in Kuzuları, Yolun Üstündeki Kaya, Yağmurdaki Kız,
Alandaki Delikanlı
FAKİR BAYKURT
▪ “Köy romancısı” diye bilinen Baykurt’un
öyküleri de köy sorunsalı etrafında
oluşturulmuştur.
▪ Ona göre öykü, "yazıldığı dönemin
tarihsel, toplumsal renklerini, özelliklerini
içermeli az da olsa belge işlevi
yüklenmelidir."
▪ Öykülerinde gözlem gücü yüksektir.
▪ Öykülerinde mizah tekniğini bolca kullanır.
ÖYKÜLERİ : Çilli, Efendilik Savaşı, Karın Ağrısı, Cüce
Muhammet, Anadolu Garajı, On Binlerce Kağnı, Can Parası,
İçerdeki Oğul, Sınırdaki Ölü, Gece Vardiyası, Barış Çöreği,
Duirsbug Treni, Bizim İnce Kızlar, Dikenli Tel
BEKİR YILDIZ
Urfalı olması nedeniyle öykülerinde
Güneydoğu Anadolu’yu anlatır. Ağalı,
töreli bu düzeni bütün çarpıklığıyla anlatır
Bekir Yıldız. Ağaların insafsızlığı,
gaddarlığı, törelerin katılığı işlenir bu
öykülerde.
ÖYKÜLERİ: Reşo Ağa , Kara Vagon,
Kaçakçı Şahan, Sahipsizler , Evlilik Şirketi ,
Beyaz Türkü , Alman Ekmeği , Dünyadan Bir Atlı Geçti , İnsan
Posası , Demir Bebek , Mahşerin İnsanları , Bozkır Gelini
NECATİ CUMALI
▪ Köy konulu roman ve öykülerinde
sorunları abartmadan ideolojik yaklaşımlara
alet etmeden, şişirip, karalamadan ele aldı.
Sorunları rejim sorunu haline getirmeye
kalkışmadan yansız, bir tutumla ve doğal bir
yaklaşımla ortaya koydu.
▪ Hikayelerini Batı Anadolu kasaba
hayatında (Urla yöresi) yaşadığı olay ve insanları ele alır.
Hikayelerinde kadın-erkek ilişkisi, cinsellik temalarını da işler.
ÖYKÜLER: Susuz Yaz, Yalnız Kadın, Ay Büyürken Uyumam,
Değişik Gözle, Makedonya 1900, Dila Hanım, Yakup’un
Koyunları, Uzun Bir Gece, Aylı Bıçak, Revizyonist, Kente İnen
Kaplanlar
AZİZ NESİN
▪ Eserlerinde toplumdaki haksızlık, zulüm
gibi sosyal ve siyasal kötülükleri kınayan
konulara değinmiş
▪ En sıradan olaylardan bile hikâye
konusu çıkarmış, toplum yaşamının bütün
abesliklerini, komikliklerini, tuhaflıklarını
eserlerine malzeme olarak seçmiştir.
▪ Hikâyelerinde mizah ön plandadır. “Kara mizah” türünün
bizde önemli ismidir.
▪ Eserlerinde meddah, halk hikâyeleri ve halk masallarından
faydalanır.
HİKÂYELER: Yedek Parça, Geriye Kalan, Damda Deli Var,
Kördövüşü, Biz Adam Olmayız, Yaşasın Memleket, Vatan Sağ
Olsun, Bülbül Yuvası Evler, Ah Biz Eşekler, Fil Hamdi, Bay
Düdük, Yüz Liraya Bir Deli, Parti Kurmak, Parti Vurmak, İt
Kuyruğu, Mahallenin Kısmeti, Ölmüş Eşek, Bir Koltuk Nasıl
Devrilir, Memleketin Birinde, Mahmut ile Nigar, Gözüne
Gözlük, Deliler Boşandı, Hoptirinam, Gıdıgıdı, Nazik Alet, Biz
Adam Olmayız, Rüyalarım Ziyan Olmasın, Aşkım Dinimdir,
Nah Kalkınırız, Büyük Grev, Hayvan Deyip Geçme
 HALDUN TANER
▪ Toplumcu gerçekçi yapıyla bireyin iç
dünyasını birleştirir.
▪ Bireyin toplum içindeki yaşantısından yola
çıkaracak eylem ve düşünüş biçimlerinin
aksayan yönlerini ironik bir üslupla ele alır.
▪ Batılı hayata özenen tiplerin sosyal
çöküntüleri mizahi bir dille eleştirir.
▪ Öykülerinde meddah tekniğini kullanır.
▪ Hikâye anlatışı, 2. Meşrutiyet yazarlarına benzetilir.
▪ Türkçenin inceliklerini öykülerinde hissettirir.
▪ 1946'da yayınlandı. New York Herald Tribune gazetesi'nin
1953'te İstanbul'da düzenlediği öykü yarışmasında
"Şişhaneye Yağmur Yağıyordu" öyküsüyle birinci oldu.
“Onikiye Bir Var” Sait Faik ödülü kazanır.
HİKAYELER: Yaşasın Demokrasi,Tuş ,Şişhane'ye Yağmur
Yağıyordu, Ayışığında Çalışkur , Onikiye Bir Var, Konçinalar ,
Sancho'nun Sabah Yürüyüşü, Kızıl Saçlı Amazon, Yalıda Sabah
RIFAT ILGAZ
▪ Öykücülüğü özellikle mizah alanında
gelişti.
▪ Öyküleri Markopaşa dönemlerine
gitmektedir.
▪ Yapıtlarında yoksulların yaşamını, mizahi
öğelerle yansıtmıştır.
ÖYKÜLERİ: Radarın Anahtarı, Don Kişot İstanbul'da, Kesmeli
Bunları, Nerde O Eski Usturalar, Saksağanın Kuyruğu, Şevket
Ustanın Kedisi , Garibin Horozu, Altın Ekicisi , Tuh Sana ,
Çatal Matal Kaç Çatal , Bunadı Bu Adam, Keş, Al Atını,
Hababam Sınıfı Uyanıyor, Hababam Sınıfı Baskında,
Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı, Rüşvetin Alamancası, Sosyal
Kadınlar Partisi, Çalış Osman Çiftlik Senin, Şeker Kutusu
HALİKARNAS BALIKÇISI
▪ Bodrum’a yerleştikten sonra deniz hikayeleri yazmaya
başlamıştır.
▪ Akdeniz Medeniyeti’ni kendi topraklarında aramak
gerektiğine inanır ve mitoloji ve tarihi öykülerinde de
işlemiştir.
▪ Deniz eksenli hikayelerinde küçük
insanların büyüleyici dünyasını verir.
Balıkçılar, sünger avcıları, dalgıçlar,
gemiciler onun öykülerinde önemli
öğelerdir.
▪ Şiirli dili biraz savruk olsa da hikaye
kahramanlarına romantik bir tarz yükler.
ÖYKÜLER: Ege’nin Dibi, Ege Kıyılarından,
Merhaba Akdeniz, Yaşasın Deniz, Gülen
Ada, Parmak Damgası, Gençlik Denizlerinde, Çiçeklerin
Düğünü
ZEYYAT SELİMOĞLU
▪ Öykülerinde Sait Faik ve Halikarnas
Balıkçısından etkilenmiş ve denizi
eserlerinde kullanmıştır.
▪ Karadeniz balıkçıları onun öykülerinde sık
sık işlenir.
▪ Hikâyelerinde kahramanların ağız söyleyişlere yer verir.
▪ “Direğin Tepesinde Bir Adam” adlı öykü kitabı en ünlü
eseridir.
▪ “Deprem” adlı uzun öyküsü 1981 yılında yönetmen Atıf
Yılmaz tarafından “Delikanlı” ismiyle sinemaya uyarlanmıştır.
ÖYKÜLERİ: Kavganın Sonu ve Başı, Direğin Tepesinde Bir
Adam, Kıçüstünde Toplantı, Koca Denizde İki Nokta , Karaya
Vurdu Deniz, Deprem (Uzun Hikâye), Soyunanlar , Çiçekli Dağ
Sokağı ,Gemi Adamları ,Bir Şarkı Gibiydi ,Aramızdaydı O Gün
Denizlerin İstanbul ,Derin Dondurucu İçin Öykü, Bahar
Yorgunluğu
SAİT FAİK ABASIYANIK
▪ Çehov tarzı hikâyecimizdir.
▪ Eserlerinde mekân olarak İstanbul’u ön plana çıkarır.
Özellikle Burgazada onun hikâye mekânıdır.
▪ Hikâyelerinde kendi hayatında yer alan avare insanların, sefil
balıkçıların, gariban çocukların hayatından kesitler sunar.
Deniz, doğa, yaşlı bir adam, bir boyacı çocuk, balıkçı kahvesi...
Onun öykülerinde sık sık rastlanan unsurlardır.
▪ Gözlem, çağrışım ve ruhsal çözüm hikâyelerinin temel
tekniğidir.
▪ Öyküsündeki kişilerle, kendisindeki insan sevgisini okıyucuya ZİYA OSMAN SABA
da aktarır. “Her şey insanı sevmekle başlar.”
▪ Öykülerinde anılarından faydalanır.
▪ “Alemdağ’da Var Bir Yılan” kitabıyla beraber sürrealizme
▪ Öykülerinde iyimser bir tema çizer bunu da
geçiş yapar.
başarılı bir şekilde uygular.
▪ Amerika'daki Uluslararası Mark Twain Derneği'nin onur
▪ Gözlemci ve dışa vurumcu bir tarzı
üyeliğine seçildi.
benimsemiştir.
ÖYKÜLERİ: Semaver, Sarnıç , Şahmerdan, Lüzumsuz Adam,
Mahalle Kahvesi , Kumpanya, Havuz Başı , Son Kuşlar, ÖYKÜLER: Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi, Değişen İstanbul
Alemdağ'da Var Bir Yılan, Az Şekerli, Tüneldeki Çocuk

TARIK BUĞRA
▪ Öykülerinde, taşradan gelerek büyük
şehirlerde tutunamaya çalışan insanların
dünyalarına eğilir.

▪ Öyküleri durum tarzındadır.

▪ Öykü kahramanlarını ; huzursuz,

sıkıntılı ve yalnız insanlardan seçmiştir.

ÖYKÜLER: Oğlumuz, Yarın Diye Bir Şey

SAMET AĞAOĞLU Yoktur, İki Uyku Arasında

▪ Hikâyelerinde çok sevdiği Dostoyevski’yi

örnek almıştır.
▪ Onun Rus toplum yapısından çıkardığı
tipler gibi, Ağaoğlu da Türk toplumundan OKTAY AKBAL
birtakım küçük insanların ruh ▪ Oktay Akbal'ın hikâyeleri hakkında
maceralarını işlemiştir.
Behçet Necatigil, "Konulu hikâyeler
▪ Hikayelerinde gözlem ve anılar iç içe geçmiştir. değil de, belli konular çevresinde oluşan
▪ Dili Osmanlıca ağırlıklı ağır bir dili vardır. anılar toplamıdır." der. Yani anılarını
konu edinmiştir.
ÖYKÜLERİ: Strazburg Hâtıraları, Zürriyet, Öğretmen Gafur,
Büyük Aile, Hücredeki Adam, Katırın Ölümü ▪ Orta sınıftaki aydınların toplumun
geleneklerine uyamaması ve yadırganıp dışlanması, uyum
sorunları iç bocalamaları vb. tercih ettiği temalar
arasındadır.
AHMET HAMDİ TANPINAR ▪ Sait Faikle başlayıp gelişen “küçük insan”ın mutluluğa ve
▪ Genel olarak insanın iç dünyasının daha güzel dünyaya karşı duyduğu özlemi anlatır.
çöküşünü, hayatın gerçeklerinden kaçarak
ruhunda yarattığı rüya alemine saklanır. ÖYKÜLERİ: Aşksız İnsanlar, Berber Aynası, Bizans Definesi,
lkyaz Devrimi, İstinye Suları, Lunapark , Önce Ekmekler
▪ Hikâye cümlelerinde derin kültürel
Bozuldu Tarzan Öldü, Yalnızlık Bana Yasak
kodlar ve geleneğin izi sürülür.
▪ Hikâyelerinin önemli temalarından biri
zamandır. Bunda da Bergson’ dan
hareketle Marcel Proust’un etkisi vardır.
▪ Doğu-Batı sorunu, yurt sevgisi, zaman, rüya, geçmişe özlem,
İstanbul ve bilinçaltı Tanpınar’ın eserlerinin başlıca
konularıdır.
ÖYKÜLERİ: Abdullah Efendi'nin Rüyaları (1943) Yaz Yağmuru
(1955)
 SABAHATTİN KUDRET AKSAL
▪ Hikayelerini; çocukluk, gençlik anıları,
hayatın tedüzeliği ve başıboşluğu
üzerine kurar.
▪ Sait Faik gibi “küçük insan” tipini yoğun
işler.
▪ Yalın ve süssüz bir dille yazar.
▪ “Gazoz Ağacı” Sait Faik Ödülü alır 1955
yılında. “Yaralı Hayvan” ile de TDK 1957
yılında ödül alır.
ÖYKÜLERİ: Gazoz Ağacı, Yaralı Hayvan
ONAT KUTLAR
▪ 1959 yılında yayınlanan “İshak” ile 1960
yılında Türk Dil Kurumu ödülünü kazandı.
▪ Fethi Naci'ye göre, “İshak” , dünya
edebiyatında büyülü gerçekçilik akımının ilk
örneklerinden biri olarak değerlendirilmelidir.
ERDAL ÖZ
Toplumcu tarzda öyküler
yazar, toplum yaşamının
bireylerin iç dünyasına
etkilerini duygusal bir üslupla
kaleme alır.
“Sular Ne Güzelse” 1998 Sait Faik Öykü Armağanı, “Cam
Kırıkları “ ile 2001 Sedat Simavi Öykü Armağanı kazanır.
ÖYKÜLERİ: Yorgunlar, Kanayan, Havada Kar Sesi Var, Sular
Ne Güzelse, Cam Kırıkları
ADNAN ÖZYALÇINER
▪ Öykülerini, alışılmış biçimlere karşı çıkarak
soyutlama ve betimlemenin ağır bastığı,
anlatım olanaklarım geliştirmeye yönelik bir
biçim anlayışıyla yazar.
▪ Öykü tiplerini bireyin başkaldırısından,
bunalımından, uyumsuzluğundan yola çıkıp
onların toplumsal çelişkilerini işler.
ÖYKÜLERİ: Panayır, Sur , Yağma, Yıkım Günleri, Gözleri Bağlı
Adam, Cambazlar Savaşı Yitirdi , Alaycı Öyküler, Sağanak,
Yazdan Kalma Bir Gün, Ayak İzleri
ORHAN DURU
▪ Mavi grubu içinde yer
alır.
▪ Öyküleri “kara mizah “
ve ironi ile yüklüdür.
▪ Öykülerinde fantastik unsuru çok kullanır.
▪ Bunalımlar, bireyin iç dünyasına yolculuk, yaşanılan
coğrafyanın sorunları öykülerinin çatısını oluşturur.
▪ Devrik cümle, söz oyunlarına ve çağrışımlarla öykülerini
kurgular.
▪ Asım Bezirci, Duru’yu “gerçekçiliğimize yeni yollar,
hikâyeciliğimize yeni olanaklar, dilimize yeni deyişler getiren
yazar” olarak kabul eder
ÖYKÜLERİ: Bırakılmış Biri, Denge Uzmanı, Ağır İşçiler,
Yoksullar Geliyor, Şişe, Bir Büyülü Ortamda , Sarmal: Toplu
Öyküler I , Fırtına, Düşümde ve Dışımda, Kazı , Küp , Boğultu:
Bütün Öyküleri II
KEMAL ÖZER → Baba ile Kız
5. KÜÇÜREK (MİNİMALİST) ÖYKÜCÜLER
Öykü çeşitleri içinde minimal öykünün özellikleri
verilmiştir. Bakınız. Sy.107
En önemli simi Ferit Edgü'dür. Bunun yanında Necati
Tosuner, Hulki Aktunç, Haydar Ergülen, Rasim Özdenören,
Ayfer Tunç, Tahsin Yücel, Vüsat O Bener, Tezer Özlü, Sevim
Burak
 FERİT EDGÜ TAHSİN YÜCEL
▪ İnsanın varoluşsal kaygılarını ve İlk öykü kitaplarında “Uçan Daireler,”
bunalımlarını öykülerinde işler. Haney Yaşamalı, “ “Düşlerin Ölümü”
eserlerinde doğduğu yer olan Elbistan’ı
▪ Aydın kesimin uyumsuzluğunu,
konu edinmiştir.
yalnızlığını anlatan hikâye
ÖYKÜLERİ: Uçan Daireler, Haney Yaşamalı,
▪ “Bir Gemide” adlı öyküsüyle Sait Faik
Düşlerin Ölümü, Yaşadıktan Sonra, Ben ve
Hikaye Armağanı alır.
Öteki, Aykırı Öyküler, Komşular,Golyan Devrimi
Öyküleri: Kaçkınlar, Bir Gemide, Bozgun, Av, Ressamın
Öyküsü, Doğu Öyküleri, Doğu Sesi, Eylül’ün Gölgesinde Bir
Yaz TEZER ÖZLÜ
Öykülerinde Freud’dan etkilenir. Bilinçakışı
tekniğini kullanır.

ÖYKÜLERİ: Eski Bahçe, Eski Sevgi

NECATİ TOSUNER
Toplumsal katmanla kendi katmanını
harmanlayan öykücüdür. Engelli insanları
konu edinir.
ÖYKÜLERİ: Özgürlük Masalı, Çıkmazda,
SEVİM BURAK
Kambur, Sisli, Necati Tosuner Sokağı,
Çılgınsı, Kambur ve Öncesi (1994, bütün ▪ Minör edebiyat tarzında öykü yazar.
öyküler birinci cilt)Sisli ve Sonrası (1996, ▪ Öykülerinde dil oyunlarına geniş yer
bütün öyküler ikinci cilt), Bir Tutkunun Dile Getirilme Biçimi , verir. Öykülerinde ‘anlam’ı ve ‘hikâye’yi
Güneş Giderken tümüyle reddedip dilsel , biçimsel
denemeler peşine düşen Burak’ın öykü
dünyası ‘şifre’lerle döşelidir.
HULKİ AKTUNÇ
HİKALERİ: Yanık Saraylar, Afrika Dansı , Ford Mach I
Öykülerini düzyazı/anlatı geleneklerini
birleştirip verir. Öncü anlatım denemeleri
ile öyküler kurgular. 6. MİLLİ- DİNİ DUYARLILIĞI İŞLEYEN ÖYKÜCÜLER
ÖYKÜLERİ: Gidenler Dönmeyenler,
Kurtarılmış Haziran , Ten ve Gölge, Bir Yer MUSTAFA KUTLU
Göstericinin Hayatı, Güz Her Şeyi Bilir,
Kutsal Kumru ▪ Hikayelerinde Anadolu insanının
acılarını, halkın kötü kaderine siyasi
yapıların inşası ve çeşitli oyunlarla kötü
AYFER TUNÇ durumda bırakılmış halkı işlemiştir.

Aşk, aile, yalnızlık, ölüm, fanilik, intihar, ▪ Öykülerinde şive ve ağız özelliklerini
gerçek ve kurgu arasında kurgular öykülerini. ustaca verir.

▪ Tunç, “Saklı”da şiirsel bir anlatımı tercih ▪ Hikayelerinde din ve tasavvufun yozlaştığını anlatmaya
eder. “Mağara Arkadaşları”nda tahkiyeye ve çalışırken tasavvufun etkilerini de öyküleştirir.
anlam açıklığına önem verir. İroni önemli bir
▪ Hikayelerine iç konuşmalar ve diyaloglar canlı bir
anlatım imkânı olarak öne çıkar. “Aziz Bey
anlatımla yazılmıştır. Ayrıca hikayeleri farklı metinlerden
Hadisesi”nde ağırlıklı olarak aşk kırgınlıklarını anlatır.
kıssalardan, halk hikayelerinden, menkıbelerden parçalarla
Kadınlar hep merkezdedir.
zengindir.
HİKÂYELERİ: Saklı, Mağara Arkadaşları, Aziz Hadisesi, Taş-
▪ İlk hikayelerinde romantik bir Anadoluluculuk göze
Kağıt-Makas, Evvelotel
çarpar.
▪ Türk edebiyatında uzun hikâye tarzıyla hatırlanır.
▪ Eserlerinde kıssa anlatma geleneğinden faydalanır.
▪ Türk toplumunun hızla taşradan şehre göçmeye başladığı
son yarım asrın sosyal hareketliliği onun öykü konusunu
oluşturur.
▪ “Ortadaki Adam” ve “Gönül İşi “ adlı hikaye kitapları onun
ilk dönem toplumcu- Sabahatin Ali etkili- eseridir.
ÖYKÜLERİ : Ortadaki Adam, Gönüş İşi, Yokuşa Akan Sular,
Yoksulluk İçimizde, Ya Tahammül Ya Sefer, Bu Böyledir,
Arkakapak Yazıları, Hüzün ve Tesadüf, Sır, Uzun Hikâye,
Beyhude Geçti Ömrüm, Mavi Kuş, Tu-fandan Önce, Rüzgârlı
Pazar, Chef, Menekşeli Mektup, Huzursuz Bacak, Tahir
Sami Bey’in Özel Hayatı
SEVİNÇ ÇOKUM
▪ Hikâyelerinde “İstanbul’un geleneksel
sosyal dokusundan kesitler” sunar.
▪ Kadın ve çocukları temel alan ve
“Memduh Şevket Esendal anlayışının
devamı sayılabilecek kurgulu hikâyeleri var.
▪ Hikâyelerinde ağır başlı, hüzünlü ve sıcak fakat güler yüzlü
bir anlatıcı vardır.
▪ “Rozalya Ana” hikâyesinde topraklarına yeniden dönen
Kırım Türklerini, göçleri, parçalanan aileleri ve yaşanan
dramları anlatmıştır.
▪ Folklor unsurlarını iyi kullanan yazar, kişileri yöresel
yaşayışıyla tasvir etmede başarılı olmuştur.
ÖYKÜLERİ: Eğik Ağaçlar, Bölüşmek, Makine, Derin
Yara,Onlardan Kalan, Rozalya Ana, Beyaz Bir Kıyı, Gece
Kuşu Uzun Öter
NAZAN BEKİROĞLU
▪ Nazan Bekiroğlu birçok öyküsünde
postmodern teknik olan tarihi kullanma,
oyunsuluk ve masalsı yapıyı öyküde
kullanır.
▪ Hikâyelerinde bilinçaltı, soyutlama ve
olağanüstü unsurları yoğun kullanır.
ÖYKÜLERİ: Nun Masalları, Cam Irmağı Taş Gemi
RASİM ÖZDENÖREN
▪ Modernizmi esas alan, bireyin iç
dünyasını yansıtan eserler vermiştir.
▪ Eserlerinde eksiltili anlatımı tercih
eder.
▪ Hikayerimde gözlem gücü yüksektir.
Metinde alegorik anlatımı yoğun
kullanır.
▪ Kültürel yabancılaşma, aile
çözülmeleri ve bunalımlar onun eserlerindeki önemli
kavramlardır.
▪ Göç olgusunun getirdiği sorunlarda bir yandan şehre
tutunmaya çalışan insanların yaşadığı değerler çatışmasını
ve gelenekten kopmanın sıkıntılarını vermeye çalıştı.
▪ Öykülerinde yerli olmak kaygısını taşımıştır.
Kahramanlarını gerçek hayattan almaya çalışmıştır.
▪ “Çok Sesli Bir Ölüm” ve “Çözülme” adlı hikâyeleri,
televizyon filmlerine uyarlanmıştır.
ÖYKÜLER: Çok Sesli Bir Ölüm, Çözülme, Hastalar ve Işıklar,
Yer Düzeninin Sefaleti, Ruhun Malzemeleri, Ben ve Hayat ve
Ölüm, Yeniden İnanmak, Denize Açılan Kapı, Acemi Yolcu,
İpin Ucu, Çapraz İlişkiler, Kent İlişkileri, Kuyu, Yüzler,
Düşünsel Duruş, Toz, Aşkın Diyalektiği, Hışırtı, İki Dünya,
İmkansız Öyükler
SADIK YALSIZUÇANLAR
▪ İslamî ve gelenekçi bir söylemle modern
postmodern tarzda öykü yazar.
▪ Öykülerinde; dünyanın haksızlıkları,
yolsuzlukları, çekişmeleri ve metafizik
meseleler sezilmektedir.
ÖYKÜLERİ: Şehirleri Süsleyen Yolcu, Gerçeği İnciten Papağan,
Garip, Ayan Beyan, Kerem ile Aslı, Hiç, Kuş Uykusu, Varlığın
Evi
CİHAN AKTAŞ
ÖYKÜLERİ: Üç İhtilal Çocuğu , Son Büyülü
Günler , Acı Çekmiş Yüzünde , Azizenin Son
Günü-Azerbaycan hikayeleri , Suya Düşen
Dantel , Ağzı Var Dili Yok Şehrazat ,
Halama Benzediğim İçin , Duvarsız Odalar,
Kusursuz Piknik, Ayak İzlerinde Uğultu
 7. MODERNİST ÖYKÜCÜLER
NECİP TOSUN ▪ Yusuf Atılgan ▪ Adalet Ağaoğlu
Öykünün gelişimini, dönüşümünü, yeni ▪ Oğuz Atay ▪ Tomris Uyar
yönelimlerini belirlemeye çalıştı. ▪ Selim İleri ▪ Füruzan
▪ Buket Uzuner ▪ Vüsat O. Bener
ÖYKÜLERİ: Küller ve Uçurumlar , ▪Nezihe Meriç ▪ İnci Aral
Otuzüçüncü Peron
▪Pınar Kür ▪ Erendüz Atasu
▪Aslı Erdoğan ▪ Sema Kaygusuz
▪Nazlı Eray ▪ Nursel Duruel
▪Necati Güngör ▪ Murathan Mungan
▪Ayla Kutlu ▪ Feyza Hepçilingirler
FATMA K. BARBAROSOĞLU ▪ Kürşat Başar ▪ Bilge Karasu
▪ Sevgi Soysal ▪ Leyla Erbil
İslamî tonda günlük hayatı kalame alan öyküleri var. ▪ Tarık Dursun K.

ÖYKÜLERİ: Acı Deniz , Gün Akşamdır , Her Ses Bir Ezgi , YUSUF ATILGAN
Senin Hikâyen, İki Kişilik Rüyalar ▪ Varlık ve A dergilerinde öyküler yayımlar.
▪ Köyü anlatan öykülerinde kırsal kesimin
yaşamını, şehri anlatan öykülerinde ise
şehir hayatına ayak uyduramamayı ve
MUSTAFA NECATİ SEPETÇİOĞLU
düzene uyumsuzluğu ön plana çıkarır.
Tarihi temalı romanlar yerine bireysel
temalı öyküler yazmıştır.
ÖYKÜLERİ: Eylemci, Bodur Minareden Öte
ÖYKÜLERİ: Ahdürrezzak Efendi,
Menekşeler Ölmemeli, Bir Büyülü Dünya ki OĞUZ ATAY
▪ Kahramanlar aracılığıyla toplumdan
kendini soyutlayan, yalnızlaşan ve bunun
neticesinde içselleşen problemli insanları
anlatır.
HÜSEYİN NİHAL ATSIZ ▪ Toplum dışına itilmiş, kendini toplumdan
Turan fikrini veren öyküler yazar. uzaklaştırmış, içine kapanık, çıkar yol
bulamayan, kimliksizleşmiş bireylerin dünyasını tanıtır.
ÖYKÜLERİ: Dönüş, Şehidlerin Duası, Erkek Kız,
İki Onbaşı, Galiçiya...1917..., Her Çağın Masalı

HÜSEYİN SU
Öykülerinde postmodern tarzda yazar.
Türkçeyi kullanışı titiz ve bilinçlidir.
Çocukluğun saf ve temiz duygularını,
derinlikli bir psikolojik tahlil ve ustalıklı
bir biçim tercihiyle öyküleştirmiş
SELİM İLERİ
▪ Selim İleri, öykülerinde doğa tasvirlerine
yönelir.
▪ Selim İleri, şiirsel söyleyişe önem verir.
▪ Öykülerinde, bireysellikle toplumsallığı
birleştirmiştir.
▪ Selim İleri, öykülerinde değişen İstanbul’u
anlatmış, 1950’li senelerin hâlâ güzelliklerini yitirmemiş
İstanbul’unu düşler ve onu anlatır.

Öyküleri: Tüneller , Gülşefdeli Yemeni , Ana Üşümesi, Aşkın ▪ Romanda olduğu gibi küçük burjuva sol aydını hikayelerinin
Hâlleri, İçkanama kişileridir.
▪ “Cumartesi Yalnızlığı”dan itabaren kendi yaşantısını
öyküsüne yerleştirir.
ÖYKÜLERİ: Cumartesi Yalnızlığı, Pastırma Yazı, Dostlukların
Son Günü (1975) (Sait Faik Hikaye Ödülü) Bir Denizin
Eteklerinde, Eski Defterde Solmuş Çiçekler, Son Yaz Akşamı ,
Fotoğrafı Sana Gönderiyorum, Kötülük. İlkgençlik Çağına
Öyküler (Derleme)
BUKET UZUNER
▪ Öykü kişileri alegoriktir, otobiyografik
özellikler taşır.
▪ Düşsel ve fantastik dünyayı öykülerinde
de kullanır.
ÖYKÜLERİ: Güneş Yiyen Çingene, Şairler Şehri, Karayel
Hüznü, Benim Adım Mayıs, Ayın En Çıplak Günü, İstanbul
Blues
NEZİHE MERİÇ
▪ Modern öykünün imkânlarını kullanırken dilde özenlidir ve
bilinç akışı, iç monolog gibi yeni teknikler dener.
▪ Kitabı yayınlanmadan ünlenen yazardır.
▪ Nezihe Meriç’in öykü serüvenini üç döneme ayırmak
mümkündür. Daha çok kadın- erkek ilişkilerinin ön plana
çıkarıldığı ilk dönem öyküleri (Bozbulanık, Topal Koşma,
Menekşeli Bilinç), siyasal ağırlıklı ikinci dönem öyküleri
(Dumanaltı) ve yazma sıkıntılarının yansıdığı son dönem
öyküleri (Bir Kara Derin Kuyu, Yandırma).
PINAR KÜR
Pınar Kür, öykülerini aşk, iktidar ilişkileri
(kişisel ve siyasi), cinsellik, kadın ve
cinayet gibi konular etrafında
şekillendirmiştir.
ÖYKÜLERİ: Akışı Olmayan Sular (Sait Faik
Hikâye Armağanı) Bir Deli Ağaç , Hayalet Hikayeleri , Aşkın
Sonu Cinayettir
ASLI ERDOĞAN
ÖYKÜLERİ: Mucizevî Mandarin, Taş Bina ve Diğerleri( Sait
Faik Hikâye Armağanı)
NAZLI ERAY
▪ Büyülü gerçekçilik, akım özellikleri
öykülerinde de görülür.
▪ Öyküleri düşsel ve gerçekçi olmak
üzere iki düzlemde gider.
▪ Hikâyeleri kolay algılanabilen, sıcak
ve akıcı bir Türkçe vardır.
ÖYKÜLERİ: Ah Bayım Ah, Geceyi
Tanıdım, Kız Öpme Kuyruğu , Hazır
Dünya, Eski Gece Parçaları, Yoldan
Geçen Öyküler , Aşk Artık Burada Oturmuyor, Kuş Kafesindeki
Tenor, Elyazması Rüyalar, Beyoğlu'nda Gezersin
NECATİ GÜNGÖR
Malatyalı olan yazar, dönemin siyasi ve
sosyal olaylarını konu edinen öyküler
yazmıştır.
▪ Hikâyelerini ağırlıklı olarak dramatik
ögeler çerçevesinde örmeyi tercih eder.
ÖYKÜLER: Yolun Başı , Sevgi Ekmektir , Yeryüzünde İki Gölge ,
Bu Sevda Ölmez, Hayatımın Yedi Hikâyesi, Unutulmaz Bir
Kadın Resmi , Sinema Kuşu Sevgilim , Masal Kuşu
(hikâyelerinden seçmeler, ), İyiler Genç Ölür , Hikâyemde
Hayvan Var
 AYLA KUTLU
▪ İlk hikâyesini Özgür İnsan dergisinde
“Aygen Barel” imzasıyla yayımlar.
▪ Öykülerini kadın teması etrafında verir.
Hatay’ın halkını öykülere konu edinir.
ÖYKÜLERİ: Hüsnüyusuf Güzellemesi, Sen de
Gitme Triyandafilis (1990 yılı Sait Faik
Hikâye Armağanı), Mekruh Kadınlar Mezarlığı, Zehir Zıkkım
Hikâyeler
KÜRŞAT BAŞAR
1989 yılında yayımladığı “Kış İkindisinin Evinde” adlı ilk
kitabıyla Haldun Taner Öykü Ödülü'nü kazandı.
ADALET AĞAOĞLU
▪ Hikâyelerinde yeni biçimlere, estetiğe
önem verir.
▪ Biçime önem veren Adalet Ağaoğlu,
ihtilal döneminin psikolojik baskısı
içerisinde kinayeli, örtülü söyleme aracı
olarak ironiye başvurur.
Öykü: Yüksek Gerilim (Sait Faik Hikaye Armağanı), Sessizliğin
İlk Sesi, Hadi Gidelim, Hayatı Savunma Biçimleri
TOMRİS UYAR
▪ Öykü yazmayı meslek edinmiş bir
yazardır.
▪ Basit örgülü, yalın anlatımlı öyküler
kurar. Sonradan yeni arayışlar ve
postmodern eğilimlere yönelerek öykü
yazar.
▪ Mizahi ve ironik yapısıyla insan sıcaklığını,umutlarını ve
yenilgilerini işler.
▪ Küçük burjuva kökenli kişilerin yaşam biçimleri hikâyeye
yansıtılmış.
▪ Tomris öykücülüğü 4 bileşenden oluşur. Kısalık, yoğunluk,
birlik ve inandırıcılık.
▪ “Yürekte Bukağı” ve “Yaza Yolculuk” isimli hikâye
kitaplarıyla Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazanmıştır.
HİKÂYE: Yürekte Bukağı, Yaza Yolculuk, Yüzüncü Öykü,
Aramızdaki Şey, İpek ve Bakır, Ödeşmeler, Dizboyu
Papatyalar, Yaz Düşleri-Düş Kışları, Gecegezen Kızlar, Rus
Ruleti-Dön Geri Bak, Sekizinci Günah, Otuzların Kadını
NURSEL DURUEL
▪ “Geyikler, Annem ve Almanya” adlı
hikâye kitabıyla 1983 Sait Faik Hikâye
Armağanını, “Burgaç” adlı hikâyesiyle
hikâye dalında 1990 Yunus Nadi
Armağanını kazandı.
▪ Nursel Duruel hikayeciliği; geçmiş,
şimdiki zaman ve gelecek arasında gidip gelerek hayatına,
tabiata, topluma ve folklora kadar uzanan motifleri ustalıkla
kullanır.
ÖYKÜ: Geyikler, Annem ve Almanya , Yazılı Kaya
FÜRUZAN TEKİL
▪ “Parasız Yatılı” ile Sait Faik Hikaye
Armağanı’nı alır. İlk ödül alan kadın
yazardır.
▪ Füruzan yaşadığı dönemin tanıklığını
öykülerinde hissettirir.
▪ Öykülerini tanımlayan üç özellik öne
çıkar: İnsani sıcaklık, dönemsel
tanıklık/değişim ve yoksul ailelerin varolma serüveni.
▪ Öykülerinde kadın ağırlıklıdır. Nesnel bir şekilde kadınları
şöyle anlatır: kötü yola düşmüş kadın ve kızların, çöküş
sürecindeki burjuva ailelerin, yalnız kalmış kadınların,
çocukların dramlarınI verir.
ÖYKÜLER: Parasız Yatılı, Kuşatma, Benim Sinemalarım,
Gecenin Öteki Yüzü, Gül Mevsimidir, Sevda Dolu Bir Yaz, Yedi
Öykü
VÜSAT O. BENER
▪ Soyutlamalara dayalı, iç konuşmaların
sıkça kullanıldığı hikâyelerinde kısa ve
çarpıcı tasvirleriyle insanın iç gerçekliği
üzerinde durur.
▪ New York Herald Tribune gazetesi ile Yeni
İstanbul gazetesinin 1950 yılında ortaklaşa
düzenledikleri öykü yarışmasına katıldı ve "Dost" adlı
öyküsüyle dikkat çeker ve üçüncü olur.
▪ Öykülerinde daha çok özyaşamöyküsel tekniği kullanır.
▪ Yazar, “iç konferans tekniği"ni öykülerde de kullanır.
ÖYKÜLERİ: Dost, Yaşamasız, Siyah-Beyaz , Mızıkalı Yürüyüş ,
Kara Tren, Kapan
İNCİ ARAL
▪ İlk kitabı "Ağda Zamanı" ile Akademi
Kitabevi 1980 İlk Kitap Öykü Başarı
Ödülü'nü aldı.
▪ Öykü ve romanlarında genellikle
feminist bir çizgi etrafında kadın-erkek
ilişkilerini, sevgiyi, kadının kimliğini,
bağlılık ve özgürlük sorunlarını ele aldı.
▪ Öykülerinde postmodern teknikleri kullanmayı ihmal
etmez.
HİKÂYELERİ: Ağda Zamanı, Uykusuzlar, Kıran Resimleri,
Sevginin Eşsiz Kışı, Gölgede 40 Derece
ERENDÜZ ATASÜ
Öykülerinde daha çok kadın sorunlarını
konu edinmiştir.
ÖYKÜLERİ: Kadınlar da Vardır, Lanetliler,
Dullara Yas Yakışır, Onunla Güzeldim, Taş
Üstüne Gül Oyması, Uçu
SEMA KAYGUSUZ
Öyküleri hayatın içinden geçen her
kesimden tipleri anlatır.
ÖYKÜLERİ: Ortadan Yarısından, Sandık
Lekesi ,Doyma Noktası, Esir Sözler
Kuyusu, Karaduygun
MURATHAN MUNGAN
Hem Doğu’nun tahkiye geleneği hem de
Batı’nın teorik gücünü birleştirir.
Hikâyelerinde tarih, mitolojik motiflerin
içine aşk, ayrılık, hasret, ihanet insan
özelliklerini evrensel bir boyutta verir.
ÖYKÜLERİ: Son İstanbul, Cenk Hikâyeleri,
Kırk Oda, Lal Masallar, Kaf Dağı’nın Önü
FEYZA HEPÇİLİNGİRLER
Sait Faik çizgili hikâye yazar.
ÖYKÜLERİ: Sabah Yolcuları, Eski Bir Balerin,
Ürkek Kuşlar ,Kırlangıçsız Geçti Yaz ,
Savrulmalar, Öykünmece, İşte Gidiyorum,
Göç Öyküleri
LEYLA ERBİL
▪ Öykücülüğümüze entelektüel bir
düzey, felsefi bir derinlik getirmiştir.
▪ “Hallaç “ adlı öyküsüyle birlikte
postmodern denemeler yapar üç
noktayı farklı kullanır. Yeni kelimeler
türetir, öztürkçe kelimeleri sıralar.
▪ Leyla Erbil öykücülüğünün ana çizgisini; Freudyen öğreti,
varoluşçuluk ve sınıfsal çelişkiler işlenir. (Necip Tosun’a göre)
▪ Öykülerinde kara edebiyatın, yeraltı edebiyatının,
gerçeküstücülüğün, hiççiliğin sınırlarında gezinir. (Necip
Tosun’a göre)
ÖYKÜLERİ: Hallaç, Gecede, Eski Sevgili
BİLGE KARASU
▪ Bireyin iç dünyasını, açmazlarını
sembolik bir dille anlatmıştır.
▪ Resim ve müziğe ait unsurları düzyazıya
taşıyarak “metin” olarak adlandırdığı
ürünler kaleme aldı.
▪ “Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı”nda
eksiltili cümlelere sıklıkla rastlanır.
ÖYKÜLER: Troya'da Ölüm Vardı ,Uzun Sürmüş Bir Günün
Akşamı (1970 Sait Faik Hikaye Armağanı) , Göçmüş Kediler
Bahçesi, Kısmet Büfesi
 TARIK DURSUN K. KONU KAVRAMA TESTİ
▪ “Güzel Avrat Otu" hikâye kitabı ile 1961
Türk Dil Kurumu Armağanı'nı, “Yabanın
Adamları” ile 1967 ve "Ona Sevdiğimi
O tüm safiyetiyle taşradan kente bakmıştır. Bu bakış taşralıya
Söyle" ile de 1985 Sait Faik Hikâye
acıyan bir bakış değildir. O hâkim şehir bakış açısıyla bakmaz,
Armağanı'nı kazanır. taşradan yetişip şehre giden insanların kendini okuduğu
▪ Şehir hayatı üzerindeki gözlemlerine dayanarak gündelik öykülerdir bu. Bu bazen dindar insanın açmazı olur bazen
olayları basit ve anlaşılır bir dille hikâye yazar. sıradan bir insanın iç çekişleri olur. Hikâyesinde iç
konuşmalar, canlı diyaloglar ve geleneksel anlatı kalıpları
▪ Fabrika işçileri inşaatlarda çalışan insanların geçim birlikte verilir.
zorlukları, yapı ve deniz işçilerinin, esnaf ve küçük memur 1. Bu parçada sözü edilen öykücümüz aşağıdakilerden
sınıfının hayat savaşlarını, yoksul insanların mücadelelerini hangisidir?
ele alan öyküler yazardı.
A) Haldun Taner
ÖYKÜLERİ: Hasangiller, Vezir Düşü, Güzel Avrat Otu , Sevmek B) Mustafa Kutlu
Diye Bir Şey , Yabanın Adamları, 36 Kısım Tekmili Birden ,
Bağrıyanık Ömer ile Güzel Zeynep, Bahriyeli Çocuk , İmbatla C) Sait Faik Abasıyanık
Dol Kalbim, Ona Sevdiğimi Söyle,Ömrüm Ömrüm, Aşk D) Bilge Karasu
Allahaısmarladık, Yaz Öpüşleri, Gönderdiğin Mektubu Aldım
E) Oktay Akbal

YEKTA KOPAN Öykülerini daha çok günlük yaşamdan seçtiği bölümler ve

▪ “Karbon Kopya” adlı öykü kitabı, aynı yıl
Dünya Kitap Ödülleri'nde "Yılın Telif Kitabı"
ödülünü aldı.
▪ “Bir de Baktım Yoksun “ adlı öykü kitabı
hem Yunus Nadi Öykü Ödülü hem de Haldun
Taner Öykü Ödülü alır.
ÖYKÜLERİ: Fildişi Karası , Aşk Mutfağından Yalnızlık Tarifleri ,
Gece Öyküleri: 10 Yazar 10 Öykü (ortak, 2002), On Üç Büyülü
Öykü: 13 Yazar 13 Öykü, Yedi Sene Vicdan Muhasebesi ,
Yalancı Öyküler , Yedi Derste Vicdan Muhasebesi , Kara
Kedinin Gölgesi
bazı ruhsal durumlar üzerine kurgular. Kişinin psikolojik
durumunu aracısız olarak okuyucuya sunar. Öykü tiplerini
memur, bürokrat ve yarı aydınlar, Batı’ya özenen tipler,ev
hanımları, esnaflar ve dedikoducu insanlardan oluşur. Onun
hikâyesinde karamasarlık, ümitsizlik yoktur. Ağır sosyal
meseleleri dahi sert tenkitler yerine sabırla ve ümiyle
hikâyeye aktarır.
2. Bu parçada sözü edilen öykücümüz aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Memduh Şevket Esendal
B) Sait Faik Abasıyanık
C) Sabahattin Kudret Aksal
D) Oğuz Atay
E) Adalet Ağaoğlu

Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, Cumhuriyet Dönemi hikâye

anlatırken Millî Edebiyat sanatçılarının da etkisiyle 1923-
1940 arasında daha realist ürünler verildiğini ve bunlarda
gözlem gücünün yüksek olduğunu söyler
3. Buna göre öğretmenin aşağıdaki metinleden hangisini
seçmesi uygun değildir?
A) Leyla ile Mecnun
B) Bacayı İndir Bacayı Kaldır
C) Otlakçı
D) Kamyon
E) Parasız Yatılı
Türk dili ve debiyatı öğretmeni, bir hikâye tarzının aşağıda 7. Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 1940 – 1960 arası
verilen özelliklerini öğrencilere kavratmak amacıyla bir görülen hikâye tarzlarının özelliklerini öğrencilere
metin seçmek istemektedir. kavratmak amacıyla aşağıdaki metni işler ve yeni metinler
seçer.
● Bir olayı ele alarak, serim, düğüm, çözüm plânıyla
anlatılıp sunulur.
● Kahramanlar ve çevrenin tasviri ile yer verilir. “Maden ocakları müdürü görkemli arabasıyla köyden
geçerken köpekler havladılar. Müdür baktı, bunlar besili ve
● Okuru ele alınan konu üzerinde düşündürmek esastır.
güzel hayvanlardı. Biraz ilerleyince gür ve yeşil bir ot
deniziyle karşılaştı. Derenin öbür yanında gürbüz ağaçlar ve
bol başaklı tarlalar uzanıyordu. Ayrıca, köyün insanları da
4. Buna göre öğretmenin aşağıdaki metinlerden hangisini
sağlıklı, güler yüzlü ve açık elliydi. Müdür gördüklerine
seçmesi uygun değildir?
hayran kaldı. Araya tercümanını koyarak köylülerle ilişki
A)Ekmek Kavgası kurdu. Toprakları satın almaya girişti. Fakat pek yanaşan
olmadı. Satmayı kabul edenler de yüksek fiyat istediler.”
B) Değirmen
Buna göre öğretmenin aşağıdaki metinlerden hangisini
C) Semaver
seçmesi uygun değildir?
D) Kaşağı
A) Çamaşırcının Kızı
E) Şeftali Bahçeleri
B) Göl İnsanları
C) Koca Öküzün Ölümü
D) Oğlumuz
E) Sarı Sıcak
Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 11. sınıfa 1940-1960
döneminden seslendirilmiş bir hikâyeyi dinletir.
Öğrencilerden dinledikleri hikâyenin yazarını söylemelerini
ister.
“ Karım, belirmeye başlayan pencerenin önünde oturuyordu:
5. Buna göre aşağıdaki yazarlardan hangisini öğrencilerin Bütün geceyi orada geçirmişti.
söylemesi mümkün değildirr?
— Sen hâla yatmayacak mısın? dedim.
A) Yaşar Kemal
Doğruldu. Kül rengi pencerenin önünde sadece bir gölgeden
B) Tomris Uyar ibaretti. Fakat bu gölgede, beraber geçirdiğimiz yirmi küsur
yılın her gününden birşey vardı.
C) Ahmet Hamdi Tanpınar
— Ezan okunuyor, diye mırıldandı.,
D) Tarık Buğra
Sesi bana hüzün verdi. Odamız bu dünyadan, duyguların
E) Haldun Taner
erişemeyeceği kadar ötede gibiydi ve karım, Kur'an'la vaat
edilen mutluluğunu, sanki asırlardan beri boşuna bekliyordu.
Hareketlerinde ve yürüyüşünde, kabul edilmiş bir
mağlubiyetin iç burkan sessizliği vardı. Mutfağa geçti. Onu
A dergisi etrafında 1950 yılında bir araya gelen grup,
sanki rüyada görüyordum: Mangala ve semavere kömür
gerçekliğe yaklaşımı ve açıklık kapalılık ekseninde yürütülür.
koydu; abdest aldı, sonra seccadesini sofaya sererek namaza
1940 kuşağının yazarlarının “fotoğraf gerçekçiliği” anlayışına
durdu.”
karşı çıkan bu grup gerçeğin tek değil birçok yüzü olduğunu
savunur. Bunlara göre dış gerçeklik değil iç gerçeklik
önemlidir.
8. Bu öykünün biçim, içerik ve anlatım özellikleri dikkate
6. Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen alındığında, aşağıdaki yazarlardan hangisine ait olduğu
dergideki sanatçılardan biri değildir? söylenebilir?
A) Orhan Duru A) Haldun Taner
B) Adnan Özyalçıner B) Aziz Nesin
C) Orhan Duru C) Kemal Bilbaşar
D) Onat Kutlar D) Memduh Şevket Esendal
E) Nazlı Eray E) Tarık Buğra
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni Türk hikâyeciliğini
ilişkin aşağıdaki üç örneği sınıfa getirir.
I. “Bütün bu saçlarımı yolan, bütün bu dişlerimi döken,
bütün bu çehremi buruşturan erkeklerdir. Neslimin bu
felâketlere uğramasına mâni olacağım! Onu bu odaya
getirdim. Ona ne kadar mümkün ise o kadar eğlenceyi süsleri
refahı verdim. Ben muttali olmadan adaya bir erkek kelebek
girer ve kızımın bir kenarına konarsa orada bir gül açılsın da
kızıma zahmet vermeden Gülistan fasıllarda gark edecek mi
acaba fecr içinde acaba…”
II. “Haseki taraflarında bir çıkmaz sokağın içinde yalnız
tavan üç odalı bir ev, bir mezar gibi, sükûnet-i ebediyye ile
muhat idi. Bir hal-i nisyan ve metrukiyette bulunuyordu.
Çatısından kopan bir tahta, damdan uçan bir kiremit,
duvarlarından yuvarlanan bir taş senelerce düştüğü yerde
kalır. Ara sıra çirkin, ihtiyar bir Rum karısı cadılara mahsus
dehşet ve sükunetle- dışarı çıkarak malzeme-i beytiyyesini
iştira ve tedarikle alelacele eve girip kaybolurdu. “
III. “İleri!.. Geri!.. Yana!..- diye işaretler veriyor, bir taraftan
da soğan ekmek tıkınıyordu. Kamyon, içindeki yirmi iki
müşterisiyle beraber sokağa çıkıp biraz ilerledikten sonra
durdu. Uzaktan doğru koşup gelen bir çocukla, otomobilde
heybesini bacaklarının arasına almış değirmi sakallı birisi
fiskos edip konuşmaya başladılar.
Ara sıra duyulan -Buğday, veresiye defteri, şinik, sekiz metre
kara dimi…- gibi sözlerden, İzmir’e giden manifaturacının,
oğluna; dükkân idaresi ve köylülerle veresiye muamelesinin
şekli hakkında son talimatı verdiği anlaşılıyordu. “
9. Hikâyeleri kronolojik olarak anlatmak isteyen
öğretmenin bu metinleri hangi sırayla işlemesi gerekir?
A) II - I - III
B) II - III - I
C) I - II - III
D) III - II - I
E) III - I - II
Onu Türk öykücülüğünde seçkinleştiren ve öncü kılan en
önemli özelliği köy ve köylüye bakıştaki orijinalliğidir.
Anadolu insanını, köy ve köylüyü şive çıkmazına düşmeden
ve özellikle daha sonraları benzerleri tarafından yapılacağı
gibi bayağılaştırmadan oldukça gerçekçi verir. Anadolu insanı
Türk öykücülüğünde belki ilk kez ete kemiğe büründürür. Tek
parti iktidarı politikalarına karşı sosyalist dünya görüşünü
savunan muhalif kimliğinin bir yansıması olarak 1930’larda,
1940’larda şaşırtıcı ve çarpıcı bir gerçeklikle gözler önüne
serip; sınıfsal çelişkileri, sömürüyü, adaletsizlikleri gündeme
getirmiş, ezilenlerin, güçsüzlerin, hakkı yenenlerin yanında
yer almış, despotların, ezenlerin ise karşısında olmuştur.
10. Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Tomris Uyar
B) Nazan Bekiroğlu
C) Sabahattin Ali
D) Memduh Şevket Esendal
E) Orhan Kemal
“Bir gün, balıkçı kahvesinin önündeki; yarısı kırmızı, yarısı
beyaz çiçek açan akasyanın dalına asılmış bir dülger balığı
gördüm. Rengi denizden çıktığı zamandı. Yalnız aletlerinin
etrafını çeviren incecik, ipekten bile yumuşak zarları titreyip
duruyordu. Böyle bir oynama hiç görmemiştim. Evet, bu bir
oyundu. Bir görünmez iç rüzgârının oyunuydu. Vücutta,
görünüşte hiçbir titreme yoktu. Yalnız bu zarlar zevkli bir
ürperişle tatlı tatlı titriyorlardı. İlk bakışta insana zevkli,
eğlenceli bir şeymiş gibi gelen bu titreme, hakikatte bir ölüm
dansıydı. Sanki dülger balığının ruhu, rüzgâr rüzgâr, bu
incecik zarlardan çıkıp gidiyordu; bir dirhem
kalmamışcasına.”
11. Bu parçanın anlatımı için aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) Durum hikâyesi özelliği gösterir.
B) Bireyin iç dünyasını anlatan eserdir.
C) Metindeki çatışma ölüm ve yaşamaktır.
D) Yazar, iç konuşma tekniğini kullanmıştır.
E) Dülger balığı tip özellikleri gösterir.
Modern öykücülükte önemli yazarlardan biridir. Kitabı
yayımlanmadan ünlenmiştir. Modern öykünün imkânlarını
kullanırken dilde özenlidir ve bilinç akışı, iç monolog gibi yeni
teknikler dener ve başarılı olur. İlk dönem öykülerinden olan
“ Bozbulanık “ daha çok kadın- erkek ilişkilerinin ön plana
çıkarır ve sonraki öykülerde siyasal olayları da öyküleştirir.
12. Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Leyla Erbil
B) Nazan Bekiroğlu
C) Nezihe Meriç
D) Füruzan
E) Sevinç Çokum
ELEŞTİRMEN: “Öykülerinin konusunu nasıl belirliyorsunuz?”
I.YAZAR: “Birkaç öykümün konusunu gazetelerin üçüncü
sayfa haberinden aldım. Mesela “Çarpılma” öyküsü,
askerdeydim gazete gelmezdi. Alışveriş yaptığım kese
kağıdında bir haber “ dilsiz biri işten atılınca ablasını cinnet
geçirip öldürüp sonra namaz kılmış filan” ben bunu alıp
kurguladım ve öykü haline gitirdim.”
II. YAZAR: “ Gözlerim, kulaklarım ve ellerim bir şeyleri
kaydediyorsa kendiliğinden kaydediyor hafızama. Ben içinde
yürüdüğüm sokağı ancak kâğıdın üzerine eğildiğimde,
kelimelerle görebiliyorum. Sokaklardan ve insanlardan uzak
yaşayan biri değilim. Issızlığımı ve yalnızlığımı içimden çıkar
dışarıdan alırım “Bir Gülüşün Kimliği”de olduğu gibi”
13. Soruya cevap veren yazarlar, sırasıyla aşağıdakilerden
hangileri olabilir?
A) Mustafa Kutlu – Nazlı Eray
B) Hasan Ali Toptaş – Adalet Ağaoğlu
C) Rasim Özdenören – Mustafa Kutlu
D) Sevinç Çokum – Nazlı Eray
E) Rasim Özdenören - Hasan Ali Toptaş
O öykü için doğmuştur, öykü dışında başka türe
yüksünmemiştir. Öyküdeki ısrarı yanında yazınsal titizliği de
onu Türk edebiyatında seçkinleştiren bir başka özelliğidir.
Onun öykülerinin içeriğinde öne çıkanlar iletişimsizlik,
bunalım, kaçış, intihar, kadın, cinsellik, evlilik ve aile vb.
Öykülerinde bireyi, bireyin iç dünyasındaki çaresizliğini,
bunalımlarını ve çatışmalarını anlatsa da insanı toplumdan
bağımsız olarak değerlendirmez.
14. Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Tomris Uyar
B) Füruzan
C) Sabahattin Ali
D) Memduh Şevket Esendal
E) Sabahattin Kudret Aksal
Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, bir hikâye tarzının aşağıda
verilen özelliklerini öğrencilere kavratmak amacıyla bir
metin seçmek istemektedir.
● Hikâye girişi doğrudan doğruya olayla başlamayabilir,
belirgin bir sonuç olmadan da bitebilir.
● Merak ve heyecandan çok duygu ve hayallere ön plana
çıkarılır. Kişiler kendi doğal ortamlarında hissettirilir.
15. Buna göre öğretmenin aşağıdaki metinlerden hangisini
seçmesi uygun değildir?
A) Vanya Dayı
B) Sırça Köşk
C) Semaver
D) Mendil Altında
E) Lüzumsuz Adam
Bu yazarlar, insanı farklı bakışla vermeye çalışır. Modern
dünyanın etkilerini ve insan üzerindeki tahribatı abcak
psikolojiden faydalanarak anlatırlar. Öykülerinde çağrışımlı
tahlillerle donatılmış bir ruhlar gezdirilir. Tarık Buğra, Ahmet
Hamdi Tanpınar ve Ziya Osman Saba bu tarzda öykü kurar.
16. Bu parçada sözü edilen anlayışaşağıdakilerden
hangisidir?
A)Toplumcu-gerçekçi anlayış
B) Gelenekçi anlayış
C) Bireyin iç dünyasınını esas alan anlayış
D) A grubu anlayışı
E) Millî- dinî duyarlılığı benimseyen anlayış
17. Asağıdaki santçılardan hangisi Cumhuriyet Dönemi
öykü yazarlarından biri değildir?
A) İlhan Berk
B) Sabahattin Ali
C) Sevim Burak
D) Sevgi Soysal
E) Feyza Hepçilingirler
Eserlerinde toplumunun gerçeklerini yansıtmayı amaç
edinen yazar, hikâyelerindeki şahıs kadrosunu da toplumun
değişik kesimlerinden oluşturur. Bu şahıslar dünyasının
küçük insan tipleriyle doludur: Revir Meydancısı Yusuf,
Mahalle Bekçisi Ali, Teber Çelik’in Karısı, Afaracı Hacı Ali gibi
Bireyin, yani küçük insanın yaşamını felç eden, onu
yoksunlaştıran işsizlik, açlık, yokluk, eğitimsizlik, sömürü, göç
vb. gibi her şey toplumsal bir olgu olarak hikâyelerinde
dillendirilir. Bireyden toplumsala giderek toplumu, özelinde
de insanı çürüten nedenleri ve düzensizlikleri göstermeye
çalışır.
18. Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Nahit Sırrı Örik
B) Tarık Buğra
C) Sabahattin Ali
D) Memduh Şevket Esendal
E) Orhan Kemal
“…Altı araba, kamyon kasalarını süslüyordu. Yeşiller, sarılar,
maviler, kırmızılar, akarsular, göller; dağlar ve karanfiller
onun da içini süsler, günlerini güzelleştirirdi. Bu arabaları,
kamyonları sülünleri de sevindiriyor olmalıydı. Yoksa önünde
neden sıraya girsinler, neden, gölün içinde bir kuğusu da
mutlaka olsun, desinler diye mi konuşurdu?
Önüne getirilen her kasa tahtasını boyardı. Çiçekler,
böcekler, dantela kıvrımlarla çektiği çerçeveye bir karanfil de
kendinden katardı. Dedesinin işiydi. Sonra, babasının da
işiydi. Bir işin ortasında, ak donuyla çıkar gelir, denir ki hâlâ
sağ, başının ucuna dikilirdi…”
19. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) Neden- sonuç ilişkisi verilmiştir.
B) İç konuşma tekniğini kullanmıştır.
C) Hâkim bakış açısıyla yazılmıştır
D) Soru sorarak olayı soyutlaştırır.
E) 3. tekil kişi anlatımına başvurulmuştur.
20. Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, ünlü yazarların birbiri
hakkındaki görüşlerini sınıfa getirir.
I. Necip TOSUN: ” O, Türk öykücülüğünün rumuz
isimlerindendir. Çok özgün bir kalemdir. Her şeyi olduğu gibi
anlatır. Hikâyemizin çiçek sesli ağabeyidir. Anadolu’yu,
türküleri en içli sesiyle onun hikâyelerinden okuyoruz.
Dergâh Mektebi’nin yaşayan başöğretmenidir.”
II. Yaşar KEMAL: “ O, yapıda ve özde modern
hikayeciliğimizin babası sayıyorum. Bence Türkçenin dar
hudutlarını zorlamış, ilk defa doğru dürüst, gerçek anlamıyla
Türkçe yazmış ilk Türk yazarıdır. Düş dünyası onun
gerçekçiliğinin üstüne çekilmiş bir cila gibidir.
O, her yönüyle halktandı. Onları seviyordu. İhtiyar hallacı,
Ramazan’ı, Panco’yu, Melek’i, Kondosi, hani çıkacak gibidir
karşımıza. Zaten o, “bir insanı sevmekle başlar her şey"
derken sevdirdi bize insanları.”
Yazarların tanıttığı kalemler sırasıyla aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Mustafa Kutlu – Ömer Seyfettin
B) Oktay Akbal– Sait Faik
C) Rasim Özdenören – Mustafa Kutlu
D) Sevinç Çokum – Oktay Akbal
E) Mustafa Kutlu – Sait Faik
Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, Cumhuriyet Dönemi hikâye
anlatırken 1950’den sonra arayış evresi olduğunu bu evrede
modernist öykücüler ön plana çıktığını belirtir. Bunlardan bir
seçki kurabiliriz, dedi.
21. Buna göre öğretmen, aşağıdaki edebî eserlerden
hangisini seçmesi uygun değildir?
A) Korkuyu Beklerken
B) Yaz Yağmuru
C) Cumartesi Yalnızlığı
D) Hallaç
E) Topal Koşma
New York Herald Tribune gazetesi ile Yeni İstanbul
gazetesinin 1950 yılında ortaklaşa düzenledikleri öykü
yarışmasına katıldı ve "Dost" adlı öyküsüyle dikkat çeker ve
üçüncü olur. Soyutlamalara dayalı, iç konuşmaların sıkça
kullanıldığı hikayelerinde kısa ve çarpıcı tasvirleriyle insanın
iç gerçekliği üzerinde durur. Öykülerinde daha çok
özyaşamöykü tekniğini kullanır.
22. Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Tahsin Yücel
B) Vüsat O. Bener
C) Sabahattin Ali
D) Tomris Uyar
E) Füruzan
Yol boyu kavak ağaçları, köprü, yokuş yukarı dar sokak.
Sokağın bitiminde kediyi gördüm. Yıkık bahçe duvarından
duta tırmandı, oradan da çatıya. Baktım baca tütüyor.
Rüzgarla savrulan kül rengi, yoğun bir duman. Kedi dumana
girdi çıktı, kiremitlerin arasında kayboldu sonra. Bahçe
kapısının önünde durdum. Girsem yol bitecek. “Ömür biter
yol bitmez” Kentlerin otellerin duvarlarında yazılıydı. Bir
geminin beyazında, trenlerin, uçakların alnında. Bekleme
odalarında, gar saatlerinde, kamyonların otobüslerin ön
camlarında yazılıydı. Ya da tanıdık bir ses hep bu cümleyi
fısıldadı kulağıma: “Ömür biter yol bitmez”
Nedim Gürsel , Dönüş
23. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) Parçada betimleyici ve öyküleyici anlatım kullanılmıştır.
B) Kahraman bakış açısı kullanılmıştır.
C) Anlatıcı yorumunu metne katmıştır.
D) Kahraman, karşısında biri varmış gibi kendi kendine
konuşmuştur.
E) Olaya dayalı bir metin kurgusu yapılmıştır.
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, Türk hikâyeciliğini
ilişkin aşağıdaki üç örneği sınıfa getirir.
I. Sabah kalktığında kapı vuruluyordu. Annesi yoktu. Okul
önlüğü, kalın iplik çorapları, yün hırkası düzenli iskemledeydi.
Dışardan vurulan kapının sesiyle uyandığını anlayınca kalkmış
"Halida'nım teyze", diye seslenmişti. Ev sahibi kadın helaya -
aynı helayı kullanırlardı- kovayla su döküyordu. Giyinip
masanın başına oturmuştu. Kış aydınlığı patiska perdelerden
geçip köşeli, üşütücü yayılmıştı. Okul çantasını alıp odadan
çıkarken -hiçbir şey yememişti o sabah- gerisin geri dönüp
iskemleye oturmuştu. Sonra da sessiz ağlamaya başlamıştı.
II. Dar kapısından başka aydınlık girecek hiçbir yeri olmayan
dükkânında tek başına, gece gündüz kıvılcımlar saçarak
çalışan Koca Ali, tıpkı kafese konmuş terbiyeli bir aslanı
andırıyordu. Uzun boylu, iri pençeli, kalın pazılı, geniş omuzlu
bir pehlivandı. On yıldır bu karanlık in içinde ham demirden
dövdüğü kılıç ve namluları tüm Anadolu’da, tüm Rumeli’de
sınır boylarında büyük bir ün kazanmıştı. Anadolu artık
Balkan Savaşlarının acısını duymak istemiyordu.
III. Zira o zaman efkar-ı umumiye ile beraber Ata Beyin fikri
dahi gazeteciliği kerih görür ve bu gazete denen şey adeta
yalancılıktan ibaret en başlı sermayeleri müdahene,
ticaretleri olsa olsa dilenciliğe teşbih olur. Ötekiden
berikiden aldıkları beşer onar kuruş ile yaşarlar. Bunlar
boşboğaz, işe yaramayan herifler idi.
24. Hikâyeleri kronolojik olarak anlatmak isteyen
öğretmenin bu metinleri hangi sırayla işlemesi gerekir?
A) II - I - III
B) II - III - I
C) I - II - III
D) III - II – I
E) III - I - II
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Masal, Türk hikâye
geleneğinde ilklerin bazılarının karıştırıldığını söyler.
25. Aşağıdakilerden hangisi Masal Öğretmenin bahsettiği
yanlışlardan biridir?
A) Geleneksel hikâye ile Avrupai tarz hikâyeyi birleştiren ilk
eser, Kıssadan Hisse’dir.
B) Küçük Şeyler, Batılı anlamda ilk hikâye kitabımızdır.
C) Sözlü anlatmadan hikâyeye geçişin ilk örneği
Müsameratname’dir.
D) Anlatı (tahkiye) türünün edebiyatımızdaki ilk yerli
örneği Letâif-i Rivâyet’tir.
E) Naturalist ve masal ögeli ilk hikâye kitabı
Yadigârlarım’dır.
“ Eskiden her mahallenin kendine ait hususi bir havası, bir
tarz-ı hayatı vardı. Şimdi ise birbirinin kopyası aynı tiple,
soğuk, cansız binlerce apartman, ruhsuz beton kütleleriyle
bütün şehirleri aynileştirmiş, şehirlerin, mahallelerin ruhu
yok olmuştur. Artık her yer aynı ve hiç kimse bir yere ait
değil. Mahalleler kendine özgü kimliği olan ve yine dinî /
sosyal merkezler, küçük çarşılar, çeşmeler, küçük
imalathaneler ile birlikte “kendine yeterli yerler” idi. Her
mahalle birbirinden bir duvarla olmasa bile bir ağaçlık bölge
ile ya da bir dere gibi tabii bir engelle birbirinden ayrılıyordu.
Mahallede kendiliğinden bir otokontrol vardı çünkü herkes
birbirini tanır, yabancılar derhal fark edilir, asayiş kolayca
sağlanırdı. “
Mustafa Kutlu, Nur
26. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) Kahraman bakış açısıyla yazılmıştır.
B) Geleneğin değişiminden bahseder.
C) Anlatıcı yorumunu metne katmıştır.
D) İç konuşma tekniği kullanılmıştır.
E) Metinde sosyal ve kültürel ögeler bulunur.
Urla’nın Bademler köyünün kuzeyinde, Ovacık’tan İzmir-
Seferihisar şosesine kadar, hafif dalgalarla uzanan toprakları
sulayan üç dereden ikisi, yaz ayları gelince kurur, kalın
kumlu, çakıllı yataklarıyla kuraklıktan gün günden yanan,
kavrulan ovanın yüzüne atılmış iki eski ustura izi gibi kalır.
Kocabaş’ların Hasan, daha çok ürün yetiştirip, onları köyün
dışında pazarlayıp, zengin olmaya heves ediyor, bostan yeri
açıp kendi toprağından çıkan suyu da kendi havuzunda
toplayıp yetiştirdiği, zeytin, şeftali, kayısı fidelerini oradan
sulamak istiyor. Köylünün vereceği tepkiden çekiniyor ama
suyun kendi malı olduğundan kuşku duymadığı için de
köylüyle karşı karşıya gelmeyi göze alıyor.
27. Bu öykünün biçim, içerik ve anlatım özellikleri dikkate
alındığında, aşağıdaki yazarlardan hangisine ait olduğu
söylenebilir?
A) Fakir Baykurt
B) Cevat Şakir Kabaağaçlı
C) Necati Cumalı
D) Memduh Şevket Esendal
E) Ahmet Hamdi Tanpınar
“İlkin bir dar yere geldiğinin farkında olmayarak yıkılan bir
duvarın önüne çekilen tahta perdeye yapıştırılmış ilanlara
bakıyordu.
Sarı bir renk üstünde geniş ağzıyla gülen bir iri kafa, onun
yanında kırmızı bir zemin üstünde yeşil boyalı bir sürü insan,
havada uçan beyaz bir kuşa bakıyorlardı. Bunlara dalgın
bakarken öteden gelen araba onu çiğneyecekti. Her gelen
ona çarpıyor, onu itiyor; o, dalmış, şaşırmış olarak sallanarak
yürüyordu. Kafasında koskocaman sorunları sanki ayaklar
yardım ediyordu.”
28. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) Parçada betimleyici anlatım kullanılmıştır.
B) Hâkim bakış açısı kullanılmıştır.
C) Mekân ile insan arasında güçlü bir ilişki söz konusudur.
D) Durum öyküsü özelliği gösterir.
E) Psikolojik değerlendirmeler yapılmıştır.
Her neyse görüldüğü gibi gelinle damadı bekliyoruz.
Annemle bir köşeye çekilmiş ayakta dikiliyoruz. Anneme bu
bir köşeye çekilip ayakta dikilmeyi zor kabul ettirdim. Daha
doğrusu ben gidip bir köşede dikildim. O da aslında şöyle
nikah masasının yakınlarında bir yere oturup davetlilere,
imza merasimine, Şükran ve kocasının elbiselerine,
takılarına, yüzlerine oldukça yakın olmayı, “Ah ah… işte
Şükran kızımın mürüvvetini de göreceğiz” diye evden
çıktığımızdan beri ağzının içinde geveleye geveleye bana bir
şeyler duyurmaya, bana bir şeyler hissettirmeye çalışa çalışa
kurup durdu ama, peşimden gelmeyip, gidip orda, kendi
istediği yerde oturmayı göze alamadığından kuzu kuzu gelip
yanıma dikiliverdi. Zavallı anneciğim. Bu zavallı sözünden
utanıyorum. İçimden bir şeyler alıp götürüyor bu sıfat. Bu
sıfat içimden neleri alıp götürüyor? Bunları anlatmanın sırası
değil şimdi Anadolu’da kız, bir törenle evini bulurdu.
29. Bu öykünün biçim, içerik ve anlatım özellikleri dikkate
alındığında, aşağıdaki yazarlardan hangisine ait olduğu
söylenebilir?
A) Vüsat O. Bener
B) Mustafa Kutlu
C) Tomris Uyar
D) Sabahattin Ali
E) Halit Ziya Uşaklıgil
 Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, Türk hikâyeciliğini
ilişkin aşağıdaki üç örneği sınıfa getirir.

I. Emine, kendisinin dahi kolayca kaldırabildiği çuvalı

taşıyamayan bir adamı nasıl obasına eş adayı olarak
götürebilirdi ki? Sırtlar kızımız çuvalı, yalvarışlara aldırış bile
etmeden koyulur yoluna. Hasan yalvarmaya devam eder,
“Senin köyüne gidemiyorum, kendi köyüme de gidemem,
beni bırakma” der. Aşık kız devam eder yoluna ve varır
obasına, tabii ki kulaklarında aşkının yalvarış sesleri
kalmıştır… Pişman olup geri dönmeye niyetlenir ancak fırtına
çıkmıştır, gök delinmiş gibi sağanak yağmur yağar. Ailesi ve
köy eşrafı bırakmaz ve sabah yola revan olmasını önerirler.

II. Muhlis için aşk ve sevdâ kumaştan farklı değildi. Bir kumaş
ne kadar nazik ne kadar ağır ne kadar metin olursa olsun
onun bir tersi mevcûd olacağını ve mürûr-ı zamanla
örselenip eskiyeceğini bilirdi.” Âşık ile maşûkâyı tâcirle
müşteriden hiç fark etmezdi. Tâcir kumaşını beğendirmek
için ne kadar gayret gösterirse maşûkâya da ihtiyât- ı tedbir
kordu.

III. Bundan sonrasını biliyorsun azizim, uzatmayalım

Anadolu Savaşı başladı. Oraya gittik Lozan Barışıklığı daha
yapılmamıştı… Yaşlarımız ilerlemişti kadınlardan ağzımız
İngilizler gibi yandı. Ne arayan var ne soran… Kadından da bir
haber gelmedi. Görsen Türk mü Rus mu ayırt edemezsin!
Böylesi kırk yılda bir düşer. Babası buğday kralıymış
inanmazsınız belki de…

30. Hikâyeleri kronolojik olarak anlatmak isteyen

öğretmenin bu metinleri hangi sırayla işlemesi gerekir?
A) II - I - III
B) III - I - II
C) I - II - III
D) III - II – I
E) II - III - I

1-B 2-A 3-E 4-C 5-B 6-E 7-D 8-E 9-A 10-C

11-D 12-C 13-E 14-A 15-B 16-C 17-A 18-E 19-A 20-E

21-B 22-B 23-E 24-D 25-E 26-A 27-C 28-C 29-B 30-E
 b. Yer birliği : Olayın baştan sona kadar aynı yerde
geçmesidir.
c. Olay birliği : Piyesin tek bir ana olay çevresinde
gelişmesidir.

TEMSİLCİLERİ
➤ Eski Yunan edebiyatında;
MODERN TİYATRO TÜRLERİ
▪ Aiskhyleos
● Tiyatronun kökenini ilk ortaya atan Antik Yunan ▪ Sophokles
medeniyetidir. ▪ Euripides
● Bağ bozumu tanrısı “Dionysos” adına yapılan törenlerde
➤ 17. yüzyıl Fransız edebiyatında;
orta çıkmıştır. İlk türler trajedi (tragedya) ve komedidir.
▪ Racine
▪ Corneille
1. TRAJEDİ (TRAGEDYA):
● Hayatın acıklı tarafını, ➤ Türk edebiyatında ilk trajedi yazarımız Ali Haydar’dır.
trajik yönünü sahnede ( Sergüzeşt-i Perviz eseriyle)
yansıtmak ve ahlâk,
erdem örneği göstermek
amacıyla yazılmış
oyunlardır.
● Antik Yunan’da Dionysos adına yapılmış törenlerde,
koradaki insanlar keçi derilerine sarınarak şarkı söyledikleri 2. KOMEDİ (KOMEDYA)
için bu türe “keçi şarkısı” anlamına gelen tragedya
denilmiştir.
● Trajedide amaç izleyicide korku, heyecan, acındırma ● Komedi terimi”
duyguları uyandırarak ders vermektir. komos” (cümbüş, alay)
ve “ode” (ezgi)
sözcüklerinin
birleşmesinden doğmuştur.
Klasik trajedinin özellikleri:
● İzleyiciyi güldüren, eğlendiren ve eğlendirirken
1. Trajedilerde erdem ve ahlâka büyük önem verilir.
düşündüren tiyatro türüne komedi denir.
2. Eser, baştan sona kadar ciddi bir hava içinde geçer. ● Komedide kişiler ve toplumun gülünç yanları ortaya
3. Trajedilerde; çirkin sayılan vurma, yaralanma, öldürme konulurken aynı zamanda onu düşündürmeyi de amaçlar.
gibi olaylar, sahnede, seyircilerin gözleri önünde ● Komedi de trajedi gibi bağ bozumu tanrısı Dionysos adına
sergilenmez, bu olaylar sahne gerisinden duyurulur. yapılan törenlerden doğmuştur.
4. Trajediler, manzum olarak yazılır. ● Bu törenlerde “komos “ denilen alaylar kurulurdu. Alay
5. Beş perdeden oluşur, diyalog ve koro bölümlerinden kurulduğu gün şenlikler yapılır sokaklarda dolaşılıp insanlar
oluşur. Koro, trajedinin temel öğesidir. Halkı temsil eder, birbirlerine sataşır, şaka yaparlardı.
eyleme karışmaz.
6. Kahramanlar olağanüstü varlıklar veya soylulardır.
Klasik komedinin özellikleri:
Tanrılar, tanrıçalar, yarı tanrılar; krallar, kraliçeler…
7. Trajedi, konularını tarih ve mitolojiden alır. (17. 1. Konuyu hayatın içinden olan günlük konulardan seçilir.
yüzyıldan sonra pek kullanılmaz.)
2. Oyundaki kişiler genellikle halk kesiminden olur.
8. Trajedilerde üç birlik kuralı vardır. Bir eserin zaman,
3. Acı veren olaylar (vurmak, yaralamak vb.) seyircinin gözü
mekân (yer), olay birliği içinde verilmesine üç birlik
önünde gerçekleştirilebilir.
kuralı denir.
4. Üslup ve dil anlatımda soyluluk aranmaz, her türlü kaba
a. Zaman birliği : Eserin konusunu oluşturan olay, 24 saat sözlere, şakalara yer verilir.
içinde geçer. Eserin konusu, olayın sonuca en yakın 5. Genellikle nazımla yazılır. (17. yüzyıl klasik edebiyatında
yerinden seçilir.
nesirle yazılmış komediler de vardır.)
6. Trajediler gibi komediler de birbiri arkasından sürüp
giden “diyalog” ve “koro” bölümlerinden oluşur. Eser ara 3. DRAM
vermeden oynanır, perde arası yoktur. ● Yaşamın acıklı ve gülünç
7. Komedide de üç birlik kuralına uyulurdu, sonradan bu yönlerini bir arada yansıtan
kuraldan vazgeçilmiştir. tiyatro türüne dram denir.
Trajedi ve komedinin kaynaşmış
hâlidir.
➤ Komedinin en önemli temsilcisi Eski Yunan'da
Aristophanes , Menandros, Terentius ● 19. yüzyılda Fransa’da dram türü ortaya çıkmıştır.

Latin tiyatrosunda Plautus ; 17. yüzyılda Fransız
edebiyatında Moliere'dir.
➤ Türk edebiyatında Ahmet Vefik Paşa, Direktör Ali Bey,
Teodor Kasap ve Şinasi
● Dram, trajedinin sıkı kurallarını yıkmak amacıyla trajediye
bir tepki olarak ortaya çıkmıştır.
● Hugo, “Cromwel ” adlı eserinde dramın özelliklerini
anlatır.

➤ Dram türünün ilk örneklerini İngiliz sanatçı William

1. KARAKTER KOMEDİSİ:
Sahnede günlük yaşamda sıklıkla rastladığımız insan
kusurlarını alaylı ve gülünç bir şekilde işleyen komedi
türüdür.
▪ Moliere - Cimri(Harpagon), Tartuffe
▪ Shakespeare - Venedik Taciri
➤ Moliere’inin “Cimri “ adlı oyununu Ahmet Vefik Paşa,
“Azarya “adıyla Türkçeye adapte etmiş
➤ Teodor Kasap Efendi, Harpagon’a Pinti Hamit ismini
yakıştırarak Cimri adlı komedinin yeni bir adaptasyonun
yapmıştır.
2. TÖRE KOMEDİSİ: Toplumun gülünç ve aksak yanlarını
konu alan komedidir.
▪ Moliere- Gülünç Kibarlar, Bilgiç Kadınlar
▪ Gogol- Müfettiş
▪ Beamarchais - Sevil Berberi, Figaro’nun Düğünü
▪ Aristophanes- Eşek Arıları
Shakespeare vermiştir.
➤ Dram türünün ilkelerini ise 19. yüzyıl Fransız sanatçı
Victor Hugo belirlemiştir.
➤ Türk edebiyatında Namık Kemal, A. Hamit Tarhan
önemli isimlerdir.
Dramın Özellikleri:
1. Üç birlik kuralı yıkılmıştır.
2. Hem acıklı hem gülünç olaylar, yaşamda olduğu gibi bir
arada bulunabilir.
3. Konusunu günlük hayattan veya tarihin herhangi bir
döneminden alır.
4. Kişiler halkın her kesiminden seçilebilir.
5. Klasik trajedi ve komedilerdeki eski Yunan mitolojisine
yönelik değerler yerine ulusal değerlere yönelme görülür.
6. Acı veren olaylar (vurma, öldürme vb.) sahnede olduğu
gibi gösterir.
7. Perde sayısı yazarın isteğine bağlıdır.
8. Hem şiir hem düz yazıyla yazılabilir.
9. Yalın, anlaşılır ve halkın konuştuğu dil kullanılır.

▪ Şinasi - Şair Evlenmesi

Önemli Dram Yazarları:
▪ R. Mahmut Ekrem – Çok Bilen Çok Yanılır İngiliz Edebiyatı:
▪ A. Mithat Efendi – Açık Baş ▪ W. Shakespeare
▪ Musahipzade Celal oyunları İspanyol Edebiyatı:
▪ Lope de Vega
3. ENTRİKA KOMEDİSİ (VODVİL): Alman Edebiyatı:
Olayların, seyircilerin merakını kamçılayacak, onları şaşırtıp ▪ Herder
güldürecek biçimde anlatıldığı komedilere denir. Buna
▪ Schiller
“Dolantı Güldürüsü” de denir.
▪ Goethe
▪ Moliere-Scarpin’in Dolapları
Fransız Edebiyatı:
▪ Shakespeare-Yanlışlıklar Komedisi
▪ Victor Hugo
TRAJEDİ- KOMEDİ- DRAM KARŞILAŞTIRMASI
TRAJEDİ KOMEDİ DRAM

● Sahnede sergilenen ile gerçek

yaşamdakilerin aynı olduğunu
gösteren tiyatrodur.
● Sahnede gerçekliğin benzerinin yaratılmasına çalışır.
● İzleyicide sahnedeki olayları o anda yaşıyormuş
duygusunu uyandırmaya çalışan tiyatrodur.
● Oyuncular, sahnede rol yaparken sanki hiç seyirci
yokmuş gibi davranırlar. Buna “kapalı biçim” de denir.
Oyunun bitiminde de ortada gözükmeyerek seyircide
uyandırdıkları etkinin sürüp gitmesini düşünürler.
● Olay, mekân ve kişi unsurları hayata benzetilerek kurulur.

B) GÖSTERMECİ TİYATRO :
● Bu tiyatro biçimi benzetmeci
tiyatroya karşıt bir anlayışla
geliştirilmiştir.
● İzleyiciyi oyuna yabancılaştırarak
izleyici ile oyun arasında bir mesafe yaratma esasına dayalı
tiyatrodur.
● Bu tiyatroya “açık tiyatro” da denir. Hayat ile oyun
arasında özdeşlik kaldırılır.
● Oyun, yaşamın gerçeklerini olduğu gibi yansıtmaz.
● Doğrudan izleyiciye yöneliktir. İzleyiciye bir oyunu
izlediğini hep hatırlatılır ve bunun bir oyundan ibaret
olduğu vurgulanır.
● Türk halk tiyatrosundaki karagöz, ortaoyunu, göstermeci
tiyatronun tipik bir örneğidir.

C) EPİK TİYATRO:

● Bilgilendirici, gerçekçi, diyalektik,

tezli ve eleştirel bir oyundur.
● Oyundaki olaylar arasında bir bütünlük yoktur.
● Sahnede oynanan oyunun arka planındaki toplumsal
sorun işlenir.
● Bu tür tiyatroda amaç, seyirciyi sahneye iyice
yabancılaştırmaktır. İzleyici oyunun içinde kaybolup gitmez.
Seyircilerin kalbine değil, kafasına seslenir.
● Ünlü Alman oyun yazarı Bertold Brecht tarafından
kuralları belirlenmiştir 2. Dünya Savaşından sonra.
 ● Brecht’in “halkçı tiyatro” adını verdiği epik tiyatro, ● Dünya edebiyatında Samuel Beckett (Godot’u Beklerken)
sahneyi bir ideolojinin propaganda aracı olarak kullanır. bu türün kurallarını ve yapısını belirlemiştir.
● Dekor seyirciyi canlı ve diri tutacak şekilde oluşturulur.
Seyirciyi güldürürken düşündürür.
Türk edebiyatında absürt tiyatro tarzında yazılan oyunlar
Edebiyatımızda bu türün en iyi uygulayıcısı Haldun
Taner’dir. “Keşanlı Ali Destanı” eseri ilk epik oyun sayılır.
GÜNGÖR S. KUDRET AKSAL ADALET AZİZ NESİN VÜS’AT O.
DİLMEN AĞAOĞLU BENER
Türk edebiyatında epik tiyatro tarzında yazılan oyunlar ▪Canlı ▪Kahvede Şenlik Var ▪Bir Tüm ▪İpin Ucu
Maymun Kahramanın oyunları
HALDUN SERMET VASIF OKTAY BİLGESU ▪Kral Üşümesi ▪Ihlamur
Lokantası Ölümü
TANER ÇAĞAN ÖNGÖREN ARAYICI ERANUS Ağacı
▪Bay Hiç ▪Çıkış
▪Keşanlı Ali ▪Ayak ▪Asiye ▪Seferi ▪El Kapısı
▪Sonsuzluk ▪Kozalar
Destanı Bacak Nasıl Ramazan Ortak
Fabrikası Kurtulur Beyin Kitabevi
▪Eşeğin Gölgesi ▪Nereye ▪Tombala
Nafile
▪Oyun Dünyası Payidar
▪Gözlerimi NAZIM MELİH CEVDET ÇETİN AYDIN
Nasıl
Kaparım HİKMET ANDAY ALTAN ARIT
Oynanmalı ▪Bir
Vazifemi Ölümün İnek Dikkat Köpek Var Islıkçı ▪Bal Sineği
Yaparım ▪Almanya Toplumsal
Defteri Anatomisi ▪Beşgen
▪Sersem
Kocanın Kurnaz ▪Rumuz Aya Bir
Karısı Goncagül Yolcu

▪Kondulu ▪Limonluk
Hayriye Arısı

D) ABSÜRT (SAÇMA,
UYUMSUZ) TİYATRO
● İkinci Dünya Savaşı’nın
ardından ortaya çıkar.
●Savaşın verdiği bunalım, iletişimsizlik, iç çöküşü ve
yalnızlaşmanın etkisiyle ortaya çıkan bir oyundur.
● Bütün kalıplara, kurulmuş düzene karşı çıkar. Mantık
sınırlarını tanımaz.
● Absürt tiyatroda, geleneksel tiyatronun kuralları ve
düzenleri yıkılır ve yok edilir.
● Absürt yazarların derdi bir öykü anlatmak ve seyircinin
bu içselleştirmesini sağlamak değil, bir durumu
dramatikleştirerek ortaya koymaktır.
● Absürt tiyatroyu serim-düğüm-çözüm bölümleri
bulunmaz.
● Sürrealizm, varoluşçuluk, nihilizm (hiççilik), dadaizm ve
dışavurumculuk (ekspresyonizm) akımlarından etkilenir.
● Oyunların açık uçlu ve yoruma açık oluşu ders verme
kaygısının olmadığını gösterir.
● İnsan yaşamının anlamsızlığı üzerine kurulu bir dünyası
vardır.
● Kara güldürü ve grotesk ögeleri kullanılır.
● Dil ögeleri kopuk ve anlamsızdır. Akış, kopuk ve anlamsız
diyaloglar üzerinden yürütülür.
 TEMEL TİYATRO TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ
A ▪Çay: Karagöz, Matiz ve Külhanbeyi tipleri tarafından “bayan”
▪ Adapte: Yabancı bir eseri yer adları, şahıs adları, deyimleri,
gelenek ve görenekleriyle yerli hayata uygulayarak çevirme;
uyarlama.
▪ Aksesuar: Tiyatro sahnesinde kullanılan eşya
▪ Aksiyon: Roman, hikâye, tiyatro vb. türlerde konuyu genişleten
asıl olaylar. Genel anlamıyla hareket.
▪ Aktör: Erkek tiyatro sanatçısı.
▪ Aktris: Kadın tiyatro sanatçısı.
▪ Akustik: Tiyatro, konser salonu ve benzeri kapalı yerlerin, sesleri
bozmadan yansıtabilme özelliği.
▪ Allegro: Müzikte hareketli anlamında tempo işareti
▪ Antik tiyatro: Eski Yunan- Latin tiyatrosu
B mahalle çocuğudur.
▪ Bakkalbazi: İran’da ilkel güldürü oyunu, Azerbaycan’da bakkal
oyunu
▪ Balama: Orta Oyununda Rum
▪ Bebek: Anadolu’da ilkel bir kukla oyununa verilen isim
▪ Beberuhi: Mahallenin budalasıdır. Cüce ve kamburdur. On Altı
Karış veya Pişbop da derler. Zenginler tarafından korunur ama
kimse tarafından sevilmeyen, dedikoducu bir tiptir. Yaşı büyük
ama aklı küçük olan Beberuhi çabuk ve duraksız konuşur.
▪ Beltrame: İtalyan tuluat tiyatrosunda her şeyi yanlış anlayan tip
▪ Bildirici Tiyatro: Günlük konuları belli bir tutumla yansıtan ve
seyircide bir etki yaratmayı ödev edinen tiyatrodur.
▪ Buf: Açık saçık, müstehcen oyun türüdür.
▪ Burla : Türünün gülünçlü ara oyunu
C oyunlardır.
▪ Canlı Karagöz: Halk dilinde Orta oyununa verilen isimdir.
▪ Cıdıroğlu: Anadolu’da oyunları yöneten kişidir.
▪ Cızlanmak: Karagöz, Matiz ve Külhanbeyi tipleri tarafından “bir
yere gitmek” anlamında kullanılan argo sözcüktür.
▪ Cud: Yahudi’ye verilen isimdir.
▪ Curcuna: Orta oyunun başlangıcında ya da oyundan bağımsız
olarak ortaya çıkan sivri külahlı, gülünç giysili soytarının dansıdır.
▪ Cüce: Karagözdeki Beberuhinin aynısıdır. Curcunada veya
söyleşmelerde ortaya çıkar. Daha çok Kavuklu ile uğraşır.
“Kavuklu Arkası” da denir. Sırtında bir zembil elinde bir fener
vardır.
Ç
anlamında kullanılan argo sözcüktür.
▪ Çömçe Gelin: Anadolu’da (Malatya ve Elâzığ yöresinde) ilkel
kukla oyunlarına verilen isimdir.
D
▪Darülbedayi: İstanbul Şehir Tiyatrosunun eski ismidir ve 1914'te
kurulmuştur.
▪ Dayrezen: Tek çalan kişilere verilen isimdir.
▪ Dekor: Tiyatroda, sahneyi eserin konusuna göre döşeyip
hazırlamada kullanılan eşyanın toplu adı. Üç çeşit dekor vardır:
realist dekor, şairane dekor, stilize dekor.
▪ Delil: Anadolu’da oyunları yöneten kişilere verilen isim
▪ Denyo: Orta oyununda deli anlamına gelir. Ruhsal sorunları olan
aptal bir tip. Elinde Karagöz ve Hacivat taşır. Şımartılmış, küfürbaz
▪ Dilenci Arap: Bir ak Arap tipidir. Karagözden sadaka alınca ona
dua eder ama aslında bu bedduadır.
▪ Dilsiz Oyun: Anadolu’da sözsüz oyundur. Buna “Samıt” veya
“Lal” da denirdi.
▪ Diyalog: Oyundaki iki ya da daha çok kişi arasındaki karşılıklı
konuşmalar
▪ Dionysos: Yunan mitolojisinde Tanrı Zeus ile Semele’nin
oğludur. Müziğin ve oyunların çıkma yeridir.
▪ Dolantı Komedyası: Entrika komedyasıdır.
▪ Dört Tragedya Çeşidi: Aristoteles’e göre tragedyanın dört çeşidi
vardır: 1. Karmaşık, 2. Ahlâki, 3. Yalınç, 4.Felaketli
▪ Dramatize etmek: Bir olayı, duyguyu, düşünceyi canlandırarak
anlatmak; bir vakayı olduğundan daha acıklı bir şekle sokmak.
E
▪ Egzotik Oyun: Yabancı ülkelerden alınmış ve orayı anlatan
▪ Ekspresyonist Oyun: İç yaşantının dışa vurulmasıdır. Bu oyunda
ışık ve dekor yalındır.
▪ Elebaşı: Anadolu’da oyunu yöneten kişi
▪ Emelya: Tragedya içinde oynanan ağır oyundur.
▪ Empresyonist Tiyatro: Bu oyuna “Havalı oyun” da denir. Daha
çok söze dayanan, lirik yanı güçlü oyunlardır. Gerçeği
göstermekten çok onun izlenimi verilir. Maeterlinck’in oyunları
buna örnektir.
▪ Entrik unsur, Entrika: Roman, hikâye ve tiyatro türlerinde,
olayların okuyucuda ya da seyircide merak uyandıracak şekilde
birbirine dolanması.
▪ Entrika Komedyası: Olayların, seyircilerin merakını
kamçılayacak, onları şaşırtıp güldürecek biçimde anlatıldığı
komedilere denir. Buna “Dolantı Güldürüsü” de denir.
▪ Epik Tiyatro: Bilgilendirici, gerçekçi, diyalektik, tezli ve eleştirel
bir oyundur. Epik tiyatro hayata ve sahneye eleştirel bir gözle
yaklaşabilmektir. Sahnedekinin bir oyun olduğunu seyirciye
hatırlatmak, izleyiciyi gözlemci yaparak onu etkin konuma sokarak
bir yargıya varmak istenir. Bertolt Brecht, “Burası bir tiyatro
sahnesi ve sizler de izleyicilersiniz.” diyerek seyirciyi oyunun
dışında tutmuştur.
▪ Epilog: Son söz demektir. Oyunun bitiminde oyunculardan
birinin seyirciye seslenmesidir.
F ▪ Heleşek çekmek: Anadolu’da dans etmek
▪ Figüran: Genellikle tiyatro ve sinemada, konuşması olmayan
veya konuşması çok az olan rollere çıkan kimse.
▪ Epizot: Bir hikâyede asıl olaya karışan ikinci derecede önemli bir
olay. (Bugünkü perde karşılığı)
▪ Fars (Farce): Komedinin, sanat yönü az, kaba bir türü. Çok
eskiden tiyatrolarda perde arası gösterisiydi, sonra bağımsız
olmuştur. Hafif komik bir oyundur.
▪ Fasıl: Bölüm. Tiyatroda perde karşılığı kullanılmıştır. Karagöz
oyununda belli bir vakanın geçtiği bölüm.
▪ Feeri: Masalların tiyatro sahnesinde dramatize edilmesinden
doğma, cinlerin perilerin de rol aldığı bir tiyatro türü.
▪ Foşgeya: Karagöz oyununun tiplerin Ayvaz, Vanlı Ermeni şivesi
ile konuşur ve her cümlesine “foşgeya” ekler.
▪ Frenk: Karagöz ve Orta oyununda tiptir. Rum’dur. Avrupalı
giyinir. “ç” ve “ş” sesini çıkaramaz. Doktor, terzi, iş adamı gibi
görevleri vardır.
▪ Fuaye: Tiyatroda perde aralarında dinlenme yeri
G
▪ Gaco: Kadın
▪ Grotesk: Kaba gülünçlüklerden, tuhaf ve olmayacak
şakalaşmalardan yararlanan, karşıt görüntüleri, bağdaşmaz
durumları şaşırtıcı biçimde birleştiren güldürü biçimi
▪ Gel-geç: Hacivat ile Karagöz arasındaki tekerlemeli konuşma,
Hacivat’ın süslü konuşmasını Karagöz yanlış anlayınca gelişen
gülünç konuşma
H ▪Kanto: Tanzimat Dönemi'nde Türk sahnesinde azınlık aktrislerce
▪ Habe: Karagözcülerin ekmeğe verdiği isim
▪ Hagaragort: Eski Türk tiyatrosunda tragedyaya ve melodrama
verilen isimdir.
▪ Halk tiyatrosu: Halk çoğunluğuna yönelen, yarı öğretici yarı
eğlendirici tiyatrodur. Reşat Nuri’nin “Hülleci” adlı oyunu.
▪ Ham Hum: Karagöz, Hacivat ve üçüncü tipin de olduğu konuşma
düzeni. Bu “ham-hum-şaralop “ diye arka tekerlemelerle gelişir.
▪ Hameçik: Anadolu’da ilkel kuklalara verilen isimdir.
▪ Han Kolu : Orta oyununda kollardan biridir. Halk kesimine hitap
eder, başında Kavuklu Agah Efendi bulunur.
▪ Harputlu: Çoğu zaman mahalle bekçisidir. Adı Hasso’dur. Bön
ama kibirlidir.
▪Hâtem: Gölge oyununda çalınan müziklere Karagözcülerin
verdiği isimdir.
▪Hây: Karagözcülerin Ermenilere verdiği isimdir.
▪ Hayal ağacı: Karagöz oyununda üst sol köşede bulunan “y” harfi
biçimindeki gereç. Buna kimi tasvirler sıkıştırılır.
▪ Hayalbaz: Hayal oyunu ustasıdır, hayali, şebbaz da denir.
▪ Hayal perdesi: Karagöz oyunlarında kullanılan perde. “Lu’b-i
hayal”,” Hayal-i zıl ” veya “Şeyh Küşteri meydanı “da denir.
▪ Hayal sandığı: 400 karagöz oyunu tasviri eksiksiz bulundurursa
buna denir.
▪ Hımhım: Genizden konuşan marazi tiptir.
▪ Hırbo: Karagözde taşra tiplerine verilen isimdir.
▪ Hoppa: Karagözde Çelebinin diğer adıdır.
▪ Huzur Karagözü: Padişahların önünde oynatılan karagözdür.
Buna en ustaları sergiler.
İ
▪ İbiş: Kukla veya Tuluat tiyatroculuğunda uşak rolündeki komik
kişidir. Kurnazdır ve hazır cevaptır.
▪ İhtiyar: İbişin efendisidir. Mal mülk sahibidir, ”tirit, “parçacı”
lakâpları vardır.
▪ İllüzyon tiyatrosu: seyircinin olay içinde yaşamasını sağlayan
tiyatro bu aynı zamanda “benzetmeci tiyatro “ da denir.
▪ İskemle kuklası: Çingenelerin oynattığı ilkel oyun
J
▪ Jest: Tiyatro sahnesinde, sanatçıların bütün el, kol, ayak ve
benzeri beden hareketleri.
▪ Joruri: Kukla tiyatrosuna verilen isimdir.
K
▪Kabare tiyatrosu: Daha çok güncel konuları iğneleyici, taşlayıcı
biçimde ele alan skeçlerin oynandığı, monologların, şarkıların ve
şiirlerin söylendiği küçük tiyatro. Dünyada 1881 yılında R. Salis’in
“Chot Noir” kahvehanesinde başlamıştır.
▪Kaburcak: Türkistan’da kuklaya verilen ad
▪Kadı: Anadolu’da oyunları düzenleyen kişilere denir.
▪Kâhya: Anadolu’da oyunları düzenleyen kişilere denir.
başlatılan oyunlu ve neşeli şarkılar.
▪Karacör oyunu: Anadolu’da ilkel kukla oyunu
▪Kartela: Tuluat tiyatrosunda kapıya asılan tabela
▪Katarsis: Seyircilerin olmayacak tutkularından arınması
▪Kavuklu: Orta oyununda Pişekar ile söz düellosuna giren tiptir.
Doğal, halktan insanlara yakın, bilgisiz bir tiptir. Kırmızı kavuk ve
cübbe ile meydana çıkar. Eski adı “Nakre”dir. Kavuklunun peşinde
cüce veya kambur bulunur.
▪ Kekeme: Karagöz oyununda kekeleyerek konuşan kişi
▪ Kerizci: karagözcülerin şarkı söyleyene verdikleri ad.
▪ Kerteleme: Bir oyunun duygu akımını yükseltme
▪ Kızılayak: Anadolu’da oyunları düzenleyene verilen ad.
▪ Kolbaşı: Orta oyununda oyun kurallarını düzenleyen kişidir.
▪ Kolkorçak: Türkistan’da bulunan el kuklası
▪Konstrüktivizm tiyatro: Oyuncuların özel nitelikleri söner. Her
biri, makinenin parçaları gibi yalnızca iş görür. Hareketleri de
akrobatiktir. Sahnenin kendisi ise bir fabrikaya benzer. İçinde
linçler, tekerlekler, asansörler bulunur. Metinler de ancak gereç
olarak kullanılır.
▪ Koreografi: Dans adımlarının kâğıda geçirilmesi. Defile, müzikli
gösteri vb. gösterilerdeki programın genel hatları
▪ Körmük oyunları: Seyirci önünde gösterilen her türlü oyun,
daha çok halk tiyatrosu ve eğlendirici oyunlardır.
▪ Köse: Anadolu’da oyunları düzenleyenlere verilen isimdir.
▪ Koro: Eski Yunan tiyatrosunda bir grup erkek ve kadından kurulu
şarkıcılar topluluğu. Oynanan eserin konusuna da katılırlar ve
eserdeki olaya karşı, toplumun duygu ve düşüncelerini temsil
ederlerdi. Hayvanlar, ağaçlar, bulutlar yerine sembol olarak
kullanıldıkları da olmuştur.
▪ Kostüm: Tiyatroda sanatçıların giydiği oyuna uygun kıyafet.
▪ Kulis: Tiyatroda, sahnenin arkasında bulunan kısım; sahne
arkası.
▪ Kumpo: Anadolu’da oyunları düzenleyen kişilere denir.
L ▪ Parçacı: Tuluatta komiğe laf açan yaşlı oyun kişisi.
▪ Leleşme: Tiyatro konuşmasında “r” harfi yerine “l” harfinin
kullanılması
▪ Libretto: Opera, operet, oratoryo, bale, müzikal, mask gibi
müziksel sahne eserlerinin metinlerine verilen ad.
M kadar geçen bölüm.
▪ Makama: İslam tiyatrosunda kişilerin söyleşmelerinin taklidine
dayanan öykü biçimi.
▪ Mayıs oyunları: Kaynağı dinsel bolluk törenlerinden alan hasat
oyunlarıdır.
▪ Mektep tekerlemesi: Hacivat’ın Karagöze çeşitli konularda soru
sorar, yanlış cevap veren Karagöz alay eder.
▪ Mestan Ağa: Karagöz oyununda ezik bir göçmen ağzıyla
konuşan Rumelili tipi
▪ Meydancı: Anadolu’da oyunları düzenleyen kişilere denir.
▪ Mimik: Bir duygu veya düşüncenin kaş, göz, ağız, yüz
hareketleriyle anlatılması.
▪ Mizansen: Bir tiyatro eserinin sahneye konması, sahneye göre
düzenlenip uygulanması.
▪ Monolog: Tek kişinin konuşması. Tek kişilik taklitli bir komedya
türü. İnsanın içinden kendisiyle konuşması.
▪ Mudhik: Eski Türk sahne oyunlarında güldüren kişi
▪ Muhavere: Konuşma. Tiyatro, roman, hikâye, fabl, röportaj ve
benzeri türlerde kahramanların konuşmaları.
N
▪ Nanay: Orta Anadolu’da ağır oyunlara verilen isim
▪ Nareke: Karagöz oyunu başladıktan sonra göstermelik
kaldırırken çalınan müzik aleti. İnce bir sesi vardır.
O
▪ Opera: Sözlerinin bütünü veya çoğu şarkılı olarak söylenen
müzikli tiyatro eseri
▪ Operet: Eğlenceli, hafif konulu, içinde bestesiz konuşmalar
bulunan sahne eseri
▪ Oski: Karagöz ustalarının "altın" karşılığında kullandıkları terim.
Ö
▪ Önoyun: Bir oyunun bütününe bağlı, ama oyunu aydınlatıcı
nitelikte, sözsüz ya da sözlü olarak oynanan ön bölüm.
▪ Özenci tiyatro: Para karşılığında olmaksızın oynanan tiyatro;
meslekten oyuncu olmayan, istekli, hevesli kişilerin kurduğu
tiyatro topluluğu
P
▪ Palanga: Orta oyununda oyun alanı.
▪ Pandomim: Sessiz hareket. Sessiz hareketler, jestler, yüz
ifadeleri ve kostümler yoluyla duyguları, düşünceleri, tutkuları
anlatmaya yarayan tiyatro çeşidi.
▪ Panola: Orta oyununda tefe verilen ad.
▪ Papara: Orta oyununda zurnanın adı.
▪ Parodi: Ciddi sayılan bir yapıtın bir bölümünü ya da tümünü
alaya alarak, biçimini bozmadan ona bambaşka bir öz vererek
biçimle öz arasındaki bu ayrılıktan gülünç etki çıkaran tür.
▪ Parsa: Tuluatta oyundan sonra seyirciden toplanan para.
▪ Perde: Tiyatro eserinde bir perdenin açılmasından, kapanmasına
▪ Piyes: Tiyatro eseri.
▪ Reji: Sahneye koyma ve yönetme işi.
▪ Rejisör: Sinema ve tiyatroda, eserin sahneleninceye veya seyirci
önüne çıkıncaya kadar geçirdiği her anı yöneten kimse;
yönetmen.
▪ Pastav: Pişekar'ın elinde bulundurduğu ve sık sık kullandığı "şak
şak" diye ses veren tahtadan maşa, ya da içi ayrık tahta.
▪ Peçiz: Karagöz ve Orta oyununda "ev" e verilen ad
▪ Perde gazeli : Karagöz oyunu başlamadan önce Hacivat'ın
söylediği gazel.
▪ Perde küsat etmek: Karagöz perdesini kurmak.
▪ Replik: 1. Oyuncunun sözü karşısındakine bırakırken söyleyeceği
son söz. 2. Oyunda karşısındakinin sözüne karşılık, karşılama sözü.
▪ Repertuvar: Opera, operet ve tiyatro topluluklarının bir oyun
mevsiminde gösterecekleri eserlerin listesi.
▪ Peyk: Anadolu'da oyunları düzenleyene verilen ad.
▪ Pişbop: Beberuhi'nin Karagözcü argosundaki adı.
▪ Pişekar: Orta oyunu başladığı zaman ilk gözüken tip. Başında
dört dilimli ve dört renkte (kırmızı-mavi-sarı-kara) bir başlık taşır.
Mavi ya da sarı çuhadan kara kürkle donanmış bir cüppe, bir de
çakşır giyer. Ağır ağır, güçlükle yürüyormuş gibi sahneye çıkar.
Orta oyununun götürücüsü, düzenleyicisi gibidir.
▪ Psikodram: Bir tek kişinin içinde geçen ruh savaşını canlandıran
monodram. Örn. jean Cocteau'nun İnsan Sesi.
▪ Pusat: Orta oyununda giysi.
R ▪ Temsil: Bir tiyatro eserinin oynanması.
▪ Rol: Opera, operet, tiyatro ve benzeri sahne sanatlarında,
oyuncuların, eser kişilerini sahnede canlandırmaları.
▪ Rejisör: oyuncuların rollerini dağıtıp oyunu düzenleyen, metin,
yorum, dekor, müzik gibi öğeler arasında birlik sağlamaya çalışan
sanatçı, yönetmen.
▪ Repertuvar: Bir tiyatro kurulunun oynamak için seçip hazırlamış
olduğu oyunların listesi
▪ Revü: Tiyatroda, eserden önce gösterilen müzikli ve danslı oyun.
S
▪ Sahne: Tiyatro. Tiyatro sahnesi. Tiyatro eserinde bir perdelik
bölümün, dekor bakımından değişik olan küçük kısımları. Bir
perdelik bölüm içinde, kişilerin girip çıkmasıyla değişen topluluk,
meclis. Yapılarına göre tiyatro sahneleri şunlardır: sabit sahne,
döner sahne, asansörlü sahne.
▪ Sahne eseri: Tiyatro eseri, piyes.
▪ Sandıkkâr : Sandıkçı da denir. Karagöz ustalarının ikinci
yardımcısı. Çıraklara hizmet eder. Görevleri, tasvirleri sandıktan
çıkarmak ve değneklere geçirip özel bir ipe sıralamaktır.
▪ Senaryo: Tiyatroda yazılı metin. Sinemada filmin konusunun
yazılı şekli.
▪ Sipar: Orta oyununda aşık, ya da genç adam tipi.
▪ Siperyo perdesi: Karagözde perdenin üstünde, meşinden
yapılmış yarım perde.
▪ Skeç: Güldürü niteliğinde kısa oyun
▪ Sipsi: Karagöz, Matiz ve Külhanbeyin "tütün" ya da "sigara" için
kullandığı terim.
▪ Suflör: Tiyatroda, kuliste durarak oyunculara sözlerini fısıltıyla
söyleyip hatırlatan yardımcı.
Ş ▪ Varoluşçu tiyatro: Varoluşçu düşünceyi yaymada kullanılan
▪ Şamamiko: Ustaların Karagöz tipi için kullandıkları argo.
▪ Şebbaz: Karagöz oyununu oynatan usta. hayalbôz, süretbaz,
hayali de denir.
▪ Şeleme: Tiyatro konuşmasında, "s” harfinin yerine "ş" ve "u"
harflerini söyleme.
▪ Şeyh Küşteri: İran'ın Küşter kasabasından Bursa'ya gelerek
yerleşmiş ve söylentiye göre ilk Türk Karagöz'ünü perdeye
yansıtmış olan kişi. Eski Karagöz ustaları, onu "Pirimiz Şeyh
Küşteri" diye anarlar.
▪ Şık: Zampara da denir. Karagöz ve Orta oyunu tipi
▪ Şorolo: Orta oyununda çocuktur.
T ▪Yarenbaşı: Anadolu'da oyun düzenleyicisi.
▪ Tasvir: Karagöz oyunu figürüne verilen ad.
▪ Tatar: Karagözde ancak bir lehçe taklidi yapmak için perdeye
seyrek çıkan bir tip.
▪ Tatlısu frengi: Karagöz ve orta oyununda Avrupalılık taslayan
Doğulu Hıristiyan tipi. Karagöz oyununda bu, çoğu kez Rum'dur.
▪ Tatu: Karagöz oyunu oynatılan kahvelere verilen ad
▪ Temaşa: Tiyatro.
▪ Tirad : Oyun kişilerinin uzun soluklu konuşmalarına verilen ad
▪ Tiran: Tuluat tiyatrosunda kötü adam tipi.
▪ Tirat: Sahnede kişilerin birbirlerine karşı söyledikleri uzun sözler.
▪ Trajik: Korku, sıkıntı, heyecan veren veya korkunç, kötü, sonu
ölümle neticelenen.
▪ Trajikomik: Hem acı hem gülünç olayların anlatıldığı tiyatro.
Olaylar gülünç ama olay kahramanları acınacak hâlde verilir.
▪ Tiryaki: Karagözde mahallenin yaşlısı, afyona yakalanmış biri
tiryaki. Bu tip yarı uyur, yarı uyanık bir durumda dolaşır.
Konuştuğu sırada birden horlayarak uyumaya başlar. Mahalleli,
bu tiplerle alay etmek için, çeşitli oyunlar yapar.
▪ Tongur : Anadolu'da oyunları düzenleyene verilen ad.
▪ Toramanlı Karagöz : Cinsel organları olan Karagöz tasviridir. Bu
tasvirlerle oynanan açık saçık Karagöz oyunu. Bu tür oyunlar Lale
Devrinde ortaya çıkmıştır.
▪Tuluat: Tiyatro türlerinden biri. Sanatçılar, oynadıkları eserin
konusuna bağlıdırlar ama oyundaki sözleri içlerinden geldiği gibi
söylerler. Yazılı esere uymak mecburiyetleri yoktur. Perdeli orta
oyunu da denir.
▪ Tuzsuz Deli Bekir: Karagöz oyununda mahallenin kabadayı tipi.
Mert, korkusuz bir adamdır. Mahallede olan kavgaları çoğu kez
bastırır. Tepeden tırnağa silahlıdır.
▪Tüccar: Karagözcülerin çengiye verdikleri ad.
U
▪ Uçlanmak: Karagöz, Matiz ve Külhanbeyi tiplerince "vermek"
anlamında kullanılan argo.
V
tiyatro türü. Özellikle Sartre, Camus'un oyunları ile bilinir. İnsanın
dışa ve kendine olan yabancılığı, yalnızlığı, kişinin davranışlarıyla
var olduğunu, karar zorunluğu ve sorumluluğuyla kendini
gerçekleştirdiğini savunan tiyatro türü.
▪ Vodvil: Bir çeşit komedi. Bugün konusu çok entrika, kaba saba
şakaları bulunan, söz oyunlarına ve yanlış anlamalara büyük yer
ayıran, metinden çok irticale önem veren komedi türü anlamına
gelmektedir.
▪ Virtüöz: Üstün bir tekniği, yorum gücü ile ustalık düzeyine
erişmiş oyuncu.
Y
▪ Yardakçı: Karagöz oyununda şarkı söyleyen kişi. Klasik Türk
müziğini iyi bilen bu sanatçıların seslerinin güzel olması gereklidir.
▪ Yeni dünya: Orta oyununda çevrelerine bez geçirilmemiş,
yüksek paravana. Ev olarak kullanılır.
Z ÖĞRETİCİ METİNLER
▪ Zenne : (Karagöz ve orta oyununda kadın tipidir. Orta oyununda
kadın rolünü erkek oyuncular oynardı. Karagöz oyununda bu tip,
çeşitli kadın tasvirleriyle görülür. Bunlar, dansçılar büyücüler, MAKALE
Arap halayıklar ve genç kızlar gibi bölümlere ayrılırlar.
● Türk edebiyatında makale türünün ilk
▪ Zirzop: Karagözde delişmen bir tip. Perdeye sık çıkmaz.
örnekleri Tanzimat döneminde görülür.
▪ Zurnacı: Orta Oyununun curcuna bölümünde, Pişekar ile
Kavuklunun alana ilk çıkışlarında özel besteyi çalan çalgıcı. ● İlk makale, Şinasi tarafından çıkarılan
ve ilk özel gazete kabul edilen Tercüman-
ı Ahvâl’de (1860) yayımlanmıştır.
● Türk edebiyatındaki bu ilk makale
Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi‘dir. Dönemde Namık
Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat Efendi gibi yazarlar bu türde
ürün verirler.
Makale iki gruba ayrılır.
a. Edebî makale: Dil, edebiyat ve sanatla ilgili konuları
işleyen makale türüdür. Deneme türüne benzer.

b. Meslekî makale (Bilimsel Makale): Tıp, ekonomi, sosyoloji

gibi bilimin ve bilime dayalı mesleklerin değişik dalları ile ilgili
konulan işleyen makale türüdür. Teknik terimler yoğundur.

● Makale türü 11. sınıfın 2. döneminde verilir.

ÖZELLİKLERİ
1. Gazete ve dergilerde yayımlanan yazılardır. Yazar isterse
makalelerini kitap haline getirebilir.
2. Nesnel anlatım yolu benimsenir.
3. Makalenin yazılış amacı bilgi vermektir. Verilen bilgiler
kanıtlanabilir özellik göstermelidir.
4. Dil göndergesel işlevde kullanılır.
5. Makalelerin dili anlaşılır, dolaylı anlatımdan ve söz
oyunlarına başvurulmaz.
6. Açıklayıcı ve tartışmacı anlatım tekniğinin yanında; tanık
gösterme, örnekleme, karşılaştırma gibi çeşitli düşünceyi
geliştirme yöntemi kullanılır.
7. Makalelerin üzerinde durduğu temel bir fikir savunulur
belge ve kanıtlarla desteklenmesi gelişme bölümünde
yapılır.
8. Makalede her türlü konu üzerinde yazılabilir.
 ÜNLÜ MAKALELER
▪ Ziya Gökalp → Türkçülüğün Esasları,
Türkleşmek İslâmlaşmak Muâsırlaşmak,
Türk Töresi
▪ Cenap Şahabettin→ Evrak-ı Eyyam,
Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh
▪ Yahya Kemal → Aziz İstanbul, Eğil Dağlar (Makale+sohbet)
▪ Yaşar Nabi Nayır → Edebiyatımızın Bugünkü Meseleleri
▪ Hasan Ali Yücel → Pazartesi Konuşmaları
▪ Suut Kemal Yetkin→ Sanat Felsefesi, Estetik
▪ Cemil Meriç → Kırk Ambar, Umrandan Uygarlığa
▪ Şerif Mardin → Türk Modernleşmesi
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar → Edebiyat Üzerine Makaleler
▪ Mehmet Kaplan → Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar,
Tanpınar'ın Şiir Dünyası
ÖRNEKLER
Bilimsel makale
“Sars-Corona Virüsü Mart 2003 yılında ilk kez Çin’de görülen
ve şiddetli akut solunum yetmezliğine neden olan bir
koronavirüstür. İnsanlarda enfeksiyonlara neden olan korona
virüsler Alfa ve Beta korona virüs cinsleri içerisinde yer
almakta ve özellikle hayvanlardan insanlara bulaşarak,
enfekte ettiği kişilerde yüksek ateş, öksürük, kas ağrısı, ishal,
zor nefes alma şeklinde semptomlara neden olmaktadır.
Virüs özellikle yakın temas sonucunda epidemik salgınlar
oluşturabilmektedir.
“ YÜCEL, B , ALA GÖRMEZ, A . (2019). SARS-Corona Virüsüne Genel Bakış.
Türkiye Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi , 32-39
Edebî makale örneği
“Tanpınar’ın “Abdullah Efendi’nin Rüyaları” adlı hikâyesi
Abdullah Efendi’nin, tahayyül vasıtasıyla ürettiklerini
okuyucuya bir gerçeklik olarak kabul ettirme, inandırma
biçimi teknik bir süreçtir. Bu teknik süreçte en önemli unsur
edat, bağlaç gibi gramatikal birliklerdir. Şeyleri dile döken
özneyi kurduğu söylem tatmin etmediğinde, küçük
gramatikal birlikler, öznenin mesajını ötekine iletmek için
tercih ettiği, anlamı eksilterek veya çoğaltarak bozan
yapılardır. Bu gramatikal birliklerden biri de “gibi” benzetme
edatıdır. Şüphesiz aynı görevi ifa eden -benzetme- başka
edatlar da vardır. Eğer “gibi” edatı cümlenin dışında kalırsa,
“suret” olan gerçeklik kazanır.”
(Sanatın ve Sanatkârın Alegorisi Olarak “Abdullah Efendi’nin Rüyaları”
İbrahim ŞAHİN makalesi)
DENEME
Bir yazarın özgürce seçtiği herhangi
bir konu üzerinde kesin yargılara
varmadan, kişisel görüş ve
düşüncelerini serbestçe anlattığı
yazılara deneme denir.
ÖZELLİKLERİ
1. Deneme bilgilendirici yani didaktik bir türdür.
2. Konularını yazar özgürce seçer.
3. İnsana dair ve toplumu ilgilendiren her şey (yaşama, ölüm,
aşk, sanat, felsefe, din, ahlâk, töre, bilim, siyaset vb.)
denemenin konusu olabilir.
4. Yazar kendi iç dünyasını aktardığı için buna “ben ülkesi” de
denir. Bu iç konuşma tekniğine benzer.
5. Denemede ironiden geniş ölçüde yararlanılır.
6. Yazara özgü üslup (senli benli) ve kelimelerle kendi
dünyasını anlatır.
7. Deneme yazmak zor bir türdür. Geniş bir bilgi birikimi
ister.
8. Denemede yazar, kendi duygularını etkili vermeye
çalışırken diğer fikirleri kesin dille reddetmez.
9. Denemecinin samimi ve içten anlatım tarzı vardır.
10. Deneme senli benli dili olduğu için rahat okunan bir
düşünce yazısıdır.
11. Yazının sonunda yazar kesin bir yargıya varmaz.
Denemecinin amacı şunlardır:
▪ Öznel dünyasını okuyucuyla paylaşmak
▪ Okuyucuyu düşünmeye yöneltmek
▪ Hayata dair durumları okıyucuyla paylaşmak
▪ Okuyucunun kültürel yapısını oluşturmak
➤ Türün ilk örneğini, 16. yüzyılda Fransız yazarı Montaigne
vermiştir. “Denemeler” adını verdiği yazıları, bir edebiyat
türünün adı olmakla kalmamış, benzerlerinin de yazılmasına
yol açmıştır.
➤ Onu 19. yüzyılda İngiliz Francis Bacon takip eder.
Türk Edebiyatında Gelişimi
● Tanzimatla hayatımıza giren gazete türü içinde gelişen bir
türdür. Gazete ve dergilerde musahabe köşelerinde
denemeye benzer metinler paylaşır.
● Türk edebiyatında ilk deneme kitabı Ahmet Haşim’in
“Bize Göre “ adlı eseridir. “Gurabahane-i Laklakan”
▪ Ahmet Rasim → Malumat gazetesinde ve Sabah
gazetesindeki metinleri
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar → Beş Şehir, Yaşadığım Gibi
▪ Nurullah Ataç → Günlerin Getirdiği, Karalama Defteri,
Sözden Söze, Ararken, Diyelim, Söz Arasında, Okuruma
Mektuplar , Prospero ile Caliban, Diyelim
▪ Refik Halit Karay → Bir Avuç Saçma, Bir İçim Su, İlk Adım,
Üç Nesil Üç Hayat, Makyajlı Kadın, Tanrıya Şikâyet
▪ Falih Rıfkı Atay’ın Eski Saat, Niçin Kurtulmak, Çile, İnanç,
Pazar Konuşmaları, Kurtuluş, Bayrak
▪ Sabahattin Eyüboğlu → Mavi ve Kara, Diyelim, Söz
Arasında, Sanat Üzerine Denemeler
▪ Suut Kemal Yetkin → Günlerin Götürdüğü, Düş’ün Payı,
Yokuşa Doğru, Edebiyat Üzerine, Edebiyat Konuşmaları, Şiir
Üzerine Düşünceler
▪ Azra Erhat → İşte İnsan-Ecce Homo , Sevgi Yönetimi
▪ Mehmet Kaplan → Büyük Türkiye Rüyası, Kültür ve Dil ,
Nesillerin Ruhu
▪ Nurettin Topçu → Yarınki Türkiye
,Türkiye’nin Maarif Dâvası
▪ Salah Birsel → Binbir Gece Denemeleri,
Yapıştırma Bıyık, Paf ve Puf, Kurutulmuş
Felsefe Bahçesi
▪ Vedat Günyol → Dile Gelseler,
Çalakalem, Bu Cennet Bu Cehennem,
Günlerin İçinden
▪ Enis Batur → Yazının Ucu Yazınsal, Şiir ve İdeoloji, Yazının
Sınır Boyuna Yolculuklar
▪ Cemil Meriç → Bu ülke, Mağaradakiler
▪ Nermi Uygur → İnsan Açısından Edebiyat, Yaşama Felsefesi
▪ Cemal Süreya → Güvercin Curnatası, Şapkam Dolu Çiçekle,
Günübirlikler, Folklor Şiire Düşman
▪ Ferit Edgü→ Yazmak Eylemi, Şimdi Saat Kaç, Tüm Ders
Notları
▪ Melih Cevdet Anday→ Gökyüzü Haritası, Çok Sesli Toplum,
Dilimiz Üstüne Konuşmalar
▪ Memet Fuat→ Sömürüsüz Bir Dünya, Özgünlük Avı, Yaşlı
Bir Şaire Mektuplar, Aykırılıklar, Biçemden Biçeme
▪ Orhan Burian→ Denemeler, Eleştiriler
▪ İsmet Özel → Şiir Okuma Kılavuzu, Zor Zamanda
Konuşmak, Taşları Yemek Yasak
▪ Nurullah Ataç → Diyelim, Söz Arasında, Günlerin Getirdiği
● Deneme türü 12. sınıfın 2. döneminde verilir.
ÖRNEKLER
“ Sevgi konusuna dokunmayan yazarların düşüncelerine pek
güvenim yok. "Bu konuda söyleyecek şey mi kaldı, bilineni mi
yineleyeyim!" diye kendilerini savunanların bile doğru yolda
olduğu kanısında değilim. Başka konularda yeni şeyler mi
söylüyor hepsi sanki? Hem "sevgi"ye konulardan bir konu
gözüyle bakılmaz ki. Bir bakıma "Yaşamadan sevgiye zaman
kalmıyor." diye bir çıkış deneyenler doğru yola epeyce
yaklaşıyorlar gibime geliyor. Gene de giremiyorlar tam yola.
Gerçekten sevgiyi yaşasaydılar hiçbir şey yazacak zamanları
olmazdı, yazarlık isteği diye bir şey duymamaları gerekirdi.
Gerçek sevgi her şeyi kaplar çünkü. Gerçek sevginin olduğu
yerde başka hiçbir şeye yer yoktur.”
Vedat Günyol - Sevgi
“Kimden dinledim, ya da nerede okudum, bilmiyorum,
İngiltere’de dili, yazım kurallarını çok iyi bilen, uzman
yardımcılar varmış. Yazdığınız bir kitabın müsveddesini
onlara verip belli bir ücret karşılığı okutur, yaptığınız
yanlışları düzeltmelerini istermişsiniz. Bozuk tümceleriniz,
yazım kurallarına uymayan uygulamalarınız varsa hepsini
saptayıp düzeltirlermiş. Somerset Maugham da bir
romanının müsveddesini bu uzman yardımcılardan birine
okutacak olmuş, ama yapılan düzeltmeler anlatının biçemsel
tadını öylesine bozmuş ki, yazar kitabını yanlışlarıyla, kendi
kaleminden çıktığı gibi yayımlama yolunu seçmiş.
Bizde böyle uzman yardımcılar, para karşılığı yapılan böyle
bir uğraş yok. Ama deneyimli yazarların yeni yazarlara bir
karşılık beklemeden yardım ettikleri olur.”
Memet Fuat- Aykırılıklar
Kültürü çok geniş değerli bir dostum geçen gün bana diyordu
ki;
– Artık benim için yeryüzünde bir tek eğlence kaldı: Okumak.
Ne içkiden, ne danstan ne toplanmalardan hiçbir şeyden tatlı
bir duygu alamıyorum. İnsanlardan kaçan yabani bir mahlûk
oldum.Bu duyuş, belki sinir bozukluğundan geliyor. Yalnız
doğru bir tarafı var ki, o da bu dostumun her tatlı duyguya
karşı taş gibi donuk ve soğuk kaldığı hâlde okumaktan
kendini alamamasıdır. Demek kültürlü bir insan için;
düşünen, anlayan, öğrenmek isteyen bir kimse için her
eğlence geçebiliyor, hepsi sönüp gidiyor, yalnız okumak
kalıyor. Öyle ise okumak nedir nasıl bir iştir ki böyle sürekli ve
kolay ölmeyen bir tadı var?
Okumak-Hasan Ali Yücel
Deneme – Makale Farkı
1. Makalede bir düşünce kanıtlanmaya çalışılır. Denemede
bir özgürlükler verilir.
2. Makalede yazar kişisel duygu ve düşüncelerini dile
getirmez, denemede yazar duygu ve düşüncelerini dile getirir
ve kendi düşünceleriniokuyucuya aktarır.
3. Makalede üslup ciddi ve kurallarla çevrilidir. Denemede
üslup serbesttir.
4. Makalede yazı sonunda bir sonuca varılması şarttır.
Denemede sonuca ulaşma kaygısı yoktur. Sonucu okuyucuya
bırakır.
5. Makale daha nesnel örgülü bir metin özelliği barındırırken
Deneme daha öznel yapılıdır.
SOHBET (SÖYLEŞİ)
Güncel bir konuyu okurla
konuşuyormuş gibi samimi ve anlaşılır
bir üslupla ele alan yazı türüdür.
ÖZELLİKLERİ
1. Herkesi ilgilendiren konular seçilir ve
ayrıntıya fazla girilmez.
2. Okuyucuyla içten bir bağ kurulur.(Denemeye benzer)
3. Yazar sadece kendi düşüncelerini ve çevresinde gelişen
olayları yorumlar.
4. Cümleleri devrik yapılı kurulur. Uzun metinlerden
oluşmaz.
5. Yazar, anlatımda okura doğrudan soru sorabilir, nükteli
sözlerden, atasözlerinden yararlanabilir.
6. Gazete ve dergilerde yayımlanır. Yazar isterse kitap haline
getirir.
7. Bu türe eskiler “Musahabe” denir.
● Sohbet türünün en önemli ismi Ahmet Rasim’dir.
▪ Ahmet Rasim → Ramazan Sohbetleri
▪ Suut Kemal Yetkin→ Edebiyat Söyleşileri
▪ Şevket Rado → Eşref Saati
▪ Melih Cevdet Anday → Dilimiz Üzerine Söyleşiler
▪ Nurullah Ataç → Karalama Defteri
▪ Cenap Şahabettin → Tiryaki Sözleri
▪ Refik Halit Karay → Bir Avuç Saçma
▪ Hasan Ali Yücel → Pazartesi Konuşmaları
▪ Attila İlhan → Dönek Bereketi, Bir Sap Kırmızı Karanfil,
Sultan Galiyef, Ufkun Arkasını Görebilmek
▪ Ahmet Kabaklı → Sohbetler
● Türk edebiyatına Tanzimat Edebiyatı Dönemi’nde
gazetecilikle girmiştir. Bu dönemin genel anlayışına uygun
olarak yazarlar, diğer türlerde olduğu gibi sohbette de
toplumsal fayda ilkesini gözetmiş; dönemine göre sade bir dil
kullanmaya çalışmışlardır.
● Tanzimat Döneminde Ahmet Mithat Efendi; Servetifünun
Edebiyatı Dönemi’nde ise Tevfik Fikret, Halit Ziya Uşaklıgil,
Hüseyin Cahit Yalçın sohbet türünde yazılar yazmıştır.
● Sohbet türü 11. sınıfın 1. döneminde verilir.
ÖRNEKLER
“Okumak tutkusu giderek bir bönlük veriyor
kişiye. Samuel Butler: “Büyük baskı makineleri çıkalı beri,
basılı kâğıt üzerinde gördüklerimizin de yalan olabileceğini
öğrendik, kitapların her dediğine doğrudur diye bakmaktan
kurtulduk.” gibi bir şeyler söylüyor ama pek inanmayın. Bir
katlı değildir ki kişi oğlu! Yalnız usu, doğruyu seçen usu
yoktur ki! Bütün o yalanlar, başka bildiklerimizle, duyup
öğrendiklerimizle karşılaştırıp ne olduklarını iyice anladığımız
o yalanlar gene de içimize işliyor, düşüncemizin mayasına
karışıyor. Kanmıyoruz, kanmadık diye kendimizi avutuyoruz
ya, gene de kanmıştan beter oluyoruz.”
Nurullah Ataç, Okumak
“Ben zaten, ümmetin oruçlularından olduğum için,
ramazandan pek rahatsız olmam. Bildiklerimden pek çok kişi
de benim gibidir. Ne olacak? Günde beş kuruşa işkembe
çorbasıyla, yarım baş suyuna salınmış söğüş ile beslenen
mideler açlık elemine alışmış demektir. Fakat ne haldesiniz?
Burasını anlamak isterim. Acaba, evde mama dadıya bir
parça bir şey saklatıp güzelce yedikten ve akşama kadar
sürecek katlanma gücünün dozunu düşürmemek için birkaç
bardak su içtik…”
Ahmet Rasim, Ramazan Sohbetleri
“…Soğuğa dayanmanın en emin çaresi soğuğu sevmektir,
derler. Gerçekten insan soğuğu aradığı zaman, ne kadar
şiddetli olursa olsun, etkilenmez. Sıcacık şehir dururken karlı
dağlara çıkanlar, vaktinden önce kışı arayanlar vardır.
Karların içinde, gömleklerini de çıkararak bir pantolonla
âdeta çıplak gezerler. Soğuk, sıfırın çok altında olduğu hâlde
onları üşütmez. Soğuğu sevdikleri için ona seve seve
dayanırlar. Hayata dayanmanın en emin çaresi de hayatı
sevmektir. İnsan bir kere hayatı sevince onun bütün
külfetlerine katlanır; hiçbiri ağır gelmez.”
Şevket Rado, Eşref Saati
 FIKRA
Edebiyatımızda iki türü
karşılar. Bunlardan ilki
ince anlamlı, güldürme
amacı güden kısa öykülerdir. Bu tür halk öykücülüğü
geleneğinin uzantısıdır. Nasrettin Hoca, Bektaşi, Bekri
Mustafa, İncili Çavuş fıkraları ünlüdür.
Fıkra sözcüğünün bir anlatı türü olarak gazete ya da
dergilerin belirli yerlerinde yayımlanan, güncel, siyasal,
toplumsal sorunları kişisel görüşle ele alıp işleyen yazılara
fıkra (köşe yazısı) denir.
ÖZELLİKLERİ
1. Konular günceldir ve gündem değişince yazının ömrü etkisi
kısalır. Ömrü en kısa türlerden biridir.
2. Düşünceleri hiçbir kalıba bağlı kalmadan serbestçe ortaya
koyar.
3. Kanıtlama amacı taşımaz ve ayrıntıya fazla inmez.
4. Yazar, köşe yazısı yazacaksa konu kısa ve özlü verilir metin
ve sonuçlandırılır.
5. Günlük olayları tenkit edilecekse iğneli ve alaycı bir dil
kullanılır.
6. Sohbet gibi okuyucuyla karşılıklı konuşuyormuş gibi senli
benli bir anlatım vardır.
7. Kısa, etkili ve dokunaklı bir sonuca varılır. Amaç,
okuyucuyu etkilemektir
8. Fıkra, konuşma diliyle yalın yazılır. Yazar ele aldığı konuları
ilginç yerlere taşır. İnandırıcı, etkileyici ve akıcı bir dil
kullanılır.
9. Fıkra günümüzde “köşe yazısı” olarak anılır.
10. Tanzimat Dönemiyle edebiyatımıza girer.
● Türk edebiyatında Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Yusuf Ziya
Ortaç, Şevket Rado, Falih Rıfkı Atay, Refik Halit Karay,
Yaşar Nabi Nayır, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Burhan
Felek, Abdi İpekçi, Uğur Mumcu, İlhan Selçuk
● Günümüzde Ülkü Tamer, Fehmi Koru, Mehmet Barlas,
Oktay Ekşi, Taha Akyol,Yılmaz Özdil, Emre Kongor,
Süleyman Özışık gibi yazarlar bu türde ön plandadır.
Şevket Rado Yusuf Ziya Ortaç Peyami Safa Burhan Felek
ÖRNEKLER
“Senelerden beri leylek görmüyordum. Hatta bu kanatlı yaz
seyyahlarının son senelerde İstanbul’a az rağbetleri herkesin
dikkatini çekmişti. Sonradan öğrendik ki Mısırlılar, bilmem ne
sebepten dolayı bu saygı değer kuşları arsenikli yemlerle
öldürüyorlarmış. Geçen gün sokakta, gölgeleri mor ve keskin
yapan bir Afrika güneşi aydınlığında yürürken, birden damlar
tarafından gelen bir leylek gagası takırtısıyla durdum.
Senelerden beri hasret kaldığı dost sese kavuşan kulağım,
âdeta mesut ağızların geniş tebessümüyle gerilmişti.”
( Ahmet Haşim- Leylek)
“Üniversitelere giriş sınavı YKS 27-28 Haziran’da; Liselere
Giriş Sınavı LGS, 20 Haziran’da yapılacak. Ötelenen üniversite
sınavı öne çekildi, değişmez denilen LGS ise iki hafta sonraya
ertelendi! Hayırlısı olsun, umarız bir değişiklik daha olmaz...
Genel bir açılım gerekli miydi? Gerekliydi! Önemli olan,
bugüne kadar başarıyla sürdürdüğümüz mücadeleyi, hiçbir
şekilde zaafa uğratmadan aynen devam ettirebilmek. Bu
konuda, hepimize önemli görevler düşüyor. Eğer ille de bir
şey yapılacaksa bunu, başkalarından beklemek yerine, önce
kendimiz yerine getirmeliyiz!...”
(Abbas Güçlü, Milliyet gazetesi 2 Mayıs)
“Her şeyin mizahı olur da koronanın olmaz mı? Buyurun
sosyal medyaya bakalım:
- Berberler kapalı diye herkes kafayı üç numaraya vurmuş,
memleket Isparta komando tugayı gibi.
- Tarihte ilk defa dünyanın bütün kadınları kocalarının nerede
olduğundan eminler.
- Kolonya şişesini çamaşır suyu ile çamaşır suyu şişesini
kolonya ile kolonya şişesini sirke ile siliyorum, çıldırmama
ramak kaldı.
Ah sen corona millete neler döktürmeye başlattın..”
Melih Âşık , Milliyet gazetesi
● Fıkra türü 11. sınıfın 1. döneminde
 ELEŞTİRİ Milli Edebiyat Dönemi’nde Ali Canip Yöntem, Fuat Köprülü,
Ömer Seyfettin, Yahya Kemal eleştiri çerçevesinde ürün verir.
Sanat, edebiyat veya felsefe
gibi eserleri her açıdan
inceleyip bunların zayıf ve Cumhuriyet Döneminde
güçlü yönlerini bilimsel
ölçütlerle belirleyen, bir ÖZNEL- İZLENİMCİ -Nurullah Ataç
yazarın veya eserin gerçek ELEŞTİRİ -Doğan Hızlan
değerini ortaya koyan yazı türüdür. -Füsun Akatlı
-Cemal Süreya
● Eleştiri yol gösterici olan düşünce yazılarıdır. -Turgut Uyar
-Adnan Binyazar
-Muzaffer Erdost
-Beşir Ayvazoğlu
İYİ BİR ELEŞTİRİNİN ÖZELLİKLERİ
-Rasim Özdenören
1. Düşünsel bir olan etrafında yürütülmelidir çalışmalar. -Ahmet Kabaklı
-Nermi Uygur
2. Eleştiri, her şeyden önce ele alınan ve değerlendirilen -Adnan Binyazar
esere bağlı olmalıdır. Eserden yola çıkararak olumlu olumsuz NESNEL ELEŞTİRİ -Memet Fuat
yönleri ön plana çıkarılmalıdır. -Suut Kemal Yetkin
-Metin And
3. Eser, önyargılardan uzak, nesnel bir tutumla ele -Tahir Alangu
alınmalıdır. Bunu yaparken olumlu veya olumsuz -Vedat Günyol
değerlendirmeleri yer alabilir. Yeter ki tarafsız bir tavırla -Nurullah Berk
oluşturulsun. - Rauf Mutluay
MARKSİST ELEŞTİRİ -Asım Bezirci
4. Eleştirilen eser, bütün yönleriyle ele alınmalı, ait olduğu -Fethi Naci
tür içindeki yeri ve bu türe ne gibi katkılar sağladığı -Mehmet H. Doğan
belirtilmelidir. -Ahmet Oktay
KURAMSAL ELEŞTİRİ -Mehmet Kaplan
5. Eser değerlendirilirken “beğenmedim”, “çok beğendim”
-Hüseyin Cantürk
gibi öznel yargılardan kaçınmalıdır. Bunun yerine belirli -Cevdet Kudret
ölçütlere ve gerekçelere göre değerlendirilmelidir. -Berna Moran
-Akşit Göktürk
6. Eleştirmenin amacı, sanatçının veya eserin gerçek değerini
AKADEMİK ELEŞTİRİ -Yıldız Ecevit
ortaya koymaktır.
-Tahsin Yücel
-Gürsel Aytaç
-Mehmet H. Doğan

ELEŞTİRİ ÇEŞİTLERİ
Asım Bezirci Fethi Naci Beşir Ayvazoğlu Berna Moran

● Batı edebiyatında 19. yüzyılın ikinci yarısında önemli
gelişme gösterir.Hippolyte Taine, Brunetiere, Lemaitre,
Lessing gibi yazarlar ön plana çıkar.
● Türk edebiyatında ilk eleştiri yazarları Tanzimat sanatçıları
sayılır. Namık Kemal’in “Lisan-ı Osmanînin Edebiyatı
Hakkında Bazı Mülahazâtı Şâmildir” adlı yazısı ilk eleştiri
kabul edilir.
● Namık Kemal’e ait olan ve Ziya Paşa’nın “Harabat” şiir
antolojisini eleştirdiği eseri “Tahrib-i Harabat”tır.
1. İZLENİMSEL (EMPRESYONİST) ELEŞTİRİ
● Edebî eserlerin okuyucu üzerinde bıraktığı etkilerden,
izlenimlerden yola çıkaran yapılan eleştirilere izlenimci
eleştiri denir.
● İlkelerini Anatole France belirlemiştir. Bu eleştiride
eleştirmen bir eseri kendi zevk, algılama, değer ölçülerine
göre inceler.
● Öznel yargılar ağırlıktadır.

Tanzimat Döneminde bütün sanatçılar bu türde mutlaka

ürün vermiştir. Servetifünun Döneminde herkes eleştiri
alanında ürün verirken Hüseyin Cahit Yalçın ön plana çıkar.
Eleştiriyi Batılı tarzda ilk defa yapan ise Ahmet Şuayb’dir.
2. NESNEL (BİLİMSEL) ELEŞTİRİ
● Edebi eserlerin içerik, yapı ve üslupları üzerinde tarafsız
olarak yapılan eleştirilerdir.
● Bu eleştiri türünde, her eserin değerlendirilmesinde
kullanılabilecek ölçütler vardır.
● Eleştirmen, kişisel yorumlar katmadan eleştirir.
● Bilimsel ölçütlerden yararlanarak, eseri tarafsız bir gözle
değerlendirir.
● Eseri, ister beğensin ister beğenmesin, kendi duygularını
işin içine katmadan, eserin sanat değerini ortaya koymaya
çalışır.
A. ESERE YÖNELİK ELEŞTİRİ
▪ Eleştirinin merkezi eserdir.
▪ Eleştirmen, konunun ele alınış biçimi, yapıttaki anlatım
biçimi, dilin kullanımı gibi noktaların işlenişi üzerinde durur.
▪ Nesnel ve dil bilimsel eleştiri bu gruba girer.
▪ Eseri oluşturan malzemelerin bir yapı olarak nasıl karşımıza
çıktığı ortaya konur. Bu sebeple bu eleştiri türünde sanat
eserlerine uygun olan belli kalıplar yoktur.
B. SANATÇIYA YÖNELİK ELEŞTİRİ
▪ Eleştiri sanatçının varlığı ile değerlendirilir.
▪ Eleştirmen, yapıtı açıklamak için yazarı ile ilgi kurar.
▪ Sanatçının hayatını ve kişiliğini inceler.
▪ Ruhbilimsel eleştiri, yaşam öyküsel eleştiri bu gruba girer.
C. TOPLUMA YÖNELİK ELEŞTİRİ
▪ Eleştiri yapıtın ortaya konduğu dönemdeki toplumsal ve
tarihsel özelliklerin yapıt üzerindeki etkisini inceler.
▪ Yapıt toplumsal bir belge olarak görülür.
Ç. OKURA DÖNÜK ELEŞTİRİ
▪ Yapıtın bir okur tarafından kendi üzerindeki etkisini
değerlendiren eleştiridir.
▪ Bu eleştiride kurallar olmadığı için öznel veya izlenimci
eleştiri bu gruba girer.
D. ÇÖZÜMLEYİCİ ELEŞTİRİ
Bir eseri mutlaka bir veya birden çok eleştiriye göre yapılan
değerlendirmedir. Yukardaki tüm eleştiriler işin içine katılır.
ÖRNEKLER
“Sürekli bir araştırma olan hayatı boyunca Sait Faik, ‘gerçek’i
kimi zaman ‘güzel’de bulmuştur kimi zaman da ‘hak’ta kimi
zaman da ikisinde birden. Gerçek ‘hak’ ile ‘güzel’de olunca
insanın durumu kendiliğinden anlamını bulmuş oluyor. Çirkin
ve haksuz dünyada insan onurunu korumak için sanatçı
kimlikler, dünyayı çirkinleştirenlere kafat tutmalıdır ki dünya
yaşanır olsun. Sait Faik bu uğurda kalemini hiç esirgemedi.”
Vedat Günyol , “Sanatçıya” yönelik eleştiri
“ İkinci Abdülhamit Döneminde Birinci Dünya Savaşı
sonlarına kadar uzanan bir zaman diliminde geçen eser,
yaşama biçimi, görenek, moda gibi olguları, eski ve yeni
devrin insanlarını bir rorman kişiliğinin anı defterinde ale alır.
Romanın başkişisi İsmet, İstanbul’un kenar yaşamında yetişir
sonra İkinci Abdülhamit konağında görev yapar. Eser, yeni
devrin sivri dilli bir eleştirisiyle sona erer.”
Selim İleri, “İstanbul’un Bir Yüzü” roman eleştirisi
“ Nesin’in romanı kaleme aldığı ve ilk yayımlandığı yıllar,
Demokrat Parti iktidarında hızla sözde “demokratikleşen” bir
Türkiye’nin olduğu zamanlar. Romanın politik eleştirisi
sadece demokrasiye doğru koşar adım ilerlenen bu yılların
değil, Cumhuriyetin de tesis edemediği bir yapının
eleştirisidir. Küçük, menfaatçi, dar görüşlü, bütün ilişkileriyle
çürümeye yüz tutmuş bir yaşamayı haber veren
çatışmalarındaki toplumsal çözülmesini verir.”
Tahir Alangu, Zübük romanında dönem ve toplum eleştirisi
“Benim için Fethi Naci bir ekoldü. Ben Babıâlide gazeteciliği
ve eleştirinin tüm hallerini ondan öğrendim. Türk
edebiyatında birçok eleştirmenin etkilendiği İzlenimci eleştiri
anlayışı Fethi Naci’nin eserlerinde de görülür. Ancak Fethi
Naci’nin ekonomi öğrenimi görmesi, ekonomik ve toplumsal
bilimlere ilgisi, onun Marksist estetiği ve Marksizm’i de
kolaylıkla incelemesini sağlar. Sonraları Marksist bir gözle
tarafsız olarak kendine kalem mücedelesine devam dedi. “
Rauf Mutluay, Okura dönük eleştiri
“Romanın sonu gerçekten unutulmayacak bir sondur.
Yusuf’un anasının babasının ölümüyle başlayan roman
karısının ölümüyle biter. Muazzez aldığı yarayla ölür.
Heybesindeki bıçağıyla toprağı kazır, karısını çukura
yerleştirdikten sonra yumuşak avuçlarıyla çabuk çabuk
üzerine atar. Büyük bir dinginlikle kaleme alınan eser, devrin
de tarajik sonunu anlatır belki de yazarın tarjik sonunu da
temsil ediyordur bu ölü toprak. Sonra ne mi yapar? Matemi
yaşamadan yeni bir yolculuk onu bekler…”
Fethi Naci, Kırk Yılda Kırk Roman, çözümleyici eleştiri
● Eleştiri türü 11. sınıfın 2. döneminde
MÜLAKAT (GÖRÜŞME)
● Konuşmaya (Söyleşmeye)
dayalı sözlü iletişim
türlerindendir. Öğretmeye
dayalı bir türdür.
● Alanında ünlü kişileri tanıtmak yahut önemli olaylarla ilgili
bu kişilerin görüşlerini öğrenmek amacılayla zamanı önceden
belirlenmiş soru-cevap şeklindeki karşılıklı konuşmalara
denir.
MÜLAKAT ÖNCESİ VE MÜLAKAT SIRASINDA UYULACAK
KURALLAR
1. İlk önce konuyu ve görüşülecek kişiyi belirlemek gerekir.
2. Mülakat yapılacak kişiyle görüşmek ve ondan randevu
talep etmek gerekir.
3. Mülakat yapacak kişi ön hazırlıklı olarak buluşmaya
gitmelidir.
4. Kendini tanıtmalı ve nezaket kurallarına göre seçilmiş
düzgün ve amacına yönelik soruları en kısa yoldan
sorabilmelidir.
5. Sorular önem sıralamasına göre dizilmelidir.
6. Mülakatta şahsa, özel konularla ilgili sorular sorulmaz.
7. Konuşmacının konularla ilgili açık ve net görüşleri
alınmaya çalışılır.
8. Konuşmacıyı sıkmamak için önceden gerek konuyla
gerekse kişiyle ilgili her türlü ayrıntıya hakim olmak
gerekir ki konuşmacı tekrara düşmesin.
9. Konuşma sırasında sözü kesilmez. Sorular tarafsız bir
şekilde hazırlanıp sorulmalıdır.
10. Sorular okurun ilgisini çekmeli ve merakını gidermelidir.
Sorulara alınan cevaplar değiştirilmeden okura
aktarılmalıdır.
● Görüşmede konuşma yapan kişinin mesleği, ilgi alanları,
eserleri, görüşmenin amacı hakkında kısa bir bilgi verilir.
Sorulara aldığı cevapları vurgulamak istediği bir plana göre
yazıp yayımlar. Mülâkatı yapan kişi konu üzerinde kişisel
görüş ve düşüncelerini ekleyemez.
● Türk edebiyatında Cumhuriyet Döneminden önce de
verilen bu türün gerçekçi ilk halini Reşen Eşref Ünaydın “
Diyorlar ki (1918)” ve “Anafartalar Kumandanı Mustafa
Kemal ile Mülakat” eserleriyle verir.
▪ Hikmet Ferudun Es → Bugün de Diyorlar ki
▪ Mustafa Baydır → Edebiyatçılarımız Ne Diyor?
▪ Yaşar Nabi Nayır→ Edebiyatçılarımız Konuşuyor
▪ Tahir Kutsi → İç Göç
▪ Halil Aytekin → Doğuda Kıtlık Vardı
▪ Abdi İpekçi → Liderler Diyor ki
▪ Yaşar Kemal → Çukurova Yana Yana
▪ Nurullah Berk → Ustalarla Konuşmalar
▪ Fikret Otyam → Ha Bu Diyar
▪ Necmi Onur → Mezarında Yaşayanlar
▪ Gavsi Ozansoy →40 Yıl Sonra Diyorlar Ki
▪ Mehmet Çınarlı → Sanatçı Dostlarım
ÖRNEKLER
Sofya Kurban: Sizin için “Taşradan Merkeze, Dünyaya Giden
Yazar” diye bir başlık düşündük, bu fikrimize katılır mısınız?
Hasan Ali Toptaş: Evet, ben taşradan geliyorum; böyle
denebilir. Aslında taşradan geliyorum sözü bile yanlış.
Sonuçta, nereye geliyorum Sadece edebiyata. Üstelik hala
taşrada hissediyorum kendimi. Bu bana iyi geliyor. Taşrada
olmak ya da merkezde olmak benim için o kadar ayırıcı bir
özellik değil çünkü. Yine de, gençliğimizde arkadaşlarımla
birlikte İstanbul’u merkez bilir ve oraya doğru dönerek, bizi
kabul etmiyor diye öfkeyle homurdanırdık. Yazarların ve
yayınevlerinin birçoğu zor olduğu icin. Şimdi o öfkenin
anlamsız olduğunu düşünüyorum. Bügün, Adana’da,
Hakkari’de ya da İstanbul’da olmanın bir farkı yok artık;
herkes yeni iletişim olanaklarıyla dakikasında her yere
ulaşabiliyor.
Siz artık İstanbul’un ötesinde yavaş yavaş dunyanın
merkezine doğru gidiyorsunuz.
Hasan Ali Toptaş: Benim icin bunların hepsi birer sürpriz,
düşündüğüm, hedeflediğim şeyler değildi. Gölgesizler’in
Almancaya çevrilmesi, o bile bir tesadüf. Peşinden şimdi bu
yıl sonunda Gölgesizler Finlandiya’da, Hollanda’da,
Fransa’da, İtalya’da, İspanya’da ve G. Kore’de de
yayımlanmış olacak. Yani yedi dile çevrilmiş olacak.
Bilmiyorum, ben hâlâ şaşırıyorum.
Çok emek sarf ettiniz, bunlar sizin emeğinizin karşılığı değil
mi?
Hasan Ali Toptaş: Öyle, ama yine de benim hiç
düşünmediğim, hedeflemediğim bir şey. Gölgesizler’den ne
alacaksam bu romanı yazarken aldım. Bunlar sonuç.
Kitaplarınız hic yayınlanmasa idi, gene yazmaya devam
eder miydiniz?
Hasan Ali Toptaş: Yazardım sanıyorum. Başka türlü ben
kendi gözümde kendimi kabul edemezdim. Asıl önemlisi bu…
Yazmamayı da denedim diyebilirim. İlk iki kitabımı kendi
paramla bastırmıştım biliyorsunuz. Üçüncü kitabı aynı şekilde
yayımlamayı göze alamadım ve o yıllarda yazmayı bırakıp
edebiyatla ilişkimi okur olarak sürdürmeye karar verdim. Ne
var ki elime hâkim olamadım ve ben yine yazdım. O zaman
da Yalnızlıklar’ı yazdım.
(Kaynak: Lacivert Öykü ve Şiir dergisi sayı 21)
ÖRNEKLER
Edebiyatla tanışmanız nasıl ve ne zaman gerçekleşti? İlk
etki kaynaklarınızdan bahseder misiniz?
Sanat alanın merkezi durumunda olan bir kentte/ İstanbul’da
yaşamanın verdiği kolaylıklarla çok erken yaşlarda okumaya
ve yazmaya başladım. Sanat çevrelerine de böylece girmiş
oldum. Örneğin, Sait Faik’i tanıdığımda lisede öğrenciydim.
Attila İlhan’ı, Salah Birsel’i, hemen ardından Melih Cevdet’i
daha sonraları benim ilk yazılarımı yayınlayacak olan Vedat
Günyol’u, lise öğrencilik yıllarımda tanıdım. Bütün bu kişilerin
arasında beni en çok etkileyen Sait Faik olmuştur. Bunu
birçok kez dile getirdim. Bir daha dile getirmiş olayım: Biz
1950 kuşağının, özellikle öykücülerinin, Sait Faik’ten
geldiğimize inanırım. Dostoyevski’nin o ünlü sözü: “Hepimiz
Gogol’ün Palto’sundan geliyoruz.” Biz de kanımca, Sait
Faik’den geliyoruz. Neden? Çünkü biz genç yazarlar yazmaya
başlarken gereksinimini duyduğumuz yenilik tohumlarını Sait
Faik’te bulduk. Neydi bu yenilik tohumları? O estetikle etiği
birbirinden ayırmayan bir sanat anlayışı. Ne toplumu,
toplumsalı; ne bireyi ve bireyseli göz ardı etti öykülerinde.
Böylece ilk kez, toplum ve birey, düş ve gerçek, onun
öykülerinde bir araya geldi. Özellikle ölümünden bir ay önce
yayımlanan “Alemdağ’da Var Bir Yılan” kitabında bunun en
güzel örneklerini verdi. Ama Sait Faik’in dışında okuduğum
yazarların yerli-yabancı, birçoğundan etkilenmiş olmalıyım.
“Yazın yaşamı”nıza ne zaman başladınız, ilk çalışmalarınızda
ön plana çıkan tür(ler) daha çok hangileriydi?
Ben de, herkes gibi şiirle başladım. İlk şiirim 1952 yılında
Kaynak Dergisi’nde yayımlandı. Demek 16 yaşındaydım.
Sonra yanılmıyorsam Dinar’da Nedret Gürcan’ın yayımladığı
Şairler Yaprağı’nda, bir-iki şiirim yayınlanmış olsa gerektir.
Ama edebiyat sahnesine –eğer böyle bir sahne varsa- girişim
Vedat Günyol’la tanıştıktan ve Yeni Ufuklar’da yazmaya
başlamamla olmuştur. Yıl 1954. O sıralar, dönemin büyük
gazetesi, Ahmet Emin Yalman’ın Vatan, Pazar günleri bir
sanat sayfası yayımlamaya başladı. Büyük kitlelere ilk kez,
resim, sinema, şiir ve öykü dalında hem bilgi hem örnekler
veriyordu. Bu sayfada öykülerim yayımlandı. Daha sonra
henüz Akademi’de öğrenci değilken, görsel sanatlara
duyduğu ilgi dolayısıyla o dönemin İstanbul’unun tek sanat
galerisi olan Maya’da açılan sergilerdeki ressamlarla
konuşmalar yaptım Vatan için. Genç yazarlar -bütün dünyada
öyle olmuştur- er geç bir yerlerde buluşurlar. Sanırlar ki aynı
yolda gidiyorlardır. Oysa, gideni vardır, gitmeyeni vardır.
Önemi yok. Önemli olan, onların genç oluşu ve yeni bir şeyler
“söylemek” istemeleridir.
Anlatıma dayalı bir tür olarak ilk öykünüz nerede ve ne
zaman yayımlandı? İlk şiir, ilk öykü ve giderek ilk
romanınızda etkilendiğiniz kişiler veya akımlar nelerdir?
Şiirden hemen sonra ilk öyküleri yayımlamaya başladım.
Onlardan sadece birini, yanılmıyorsam, Av’da aldım; Yitik
Gün, Vatan’da çıkan ilk öyküm odur. Ama ondan önce Yeni
Ufuklar’da bir öyküm yayımlanmıştı. Doğrusunu isterseniz, o
yaştaki bir yazarın 16-17 yaşlarındaki bir yazarın neler
bilebileceğini, eğer bir dahi değilse kestirmek zor değil.
Benim bir talihim oldu. Yeniyetmelik dönemimde, yani 14-15
yaşlarımda piyasa romanlarıyla hiç karşılaşmadım. Hiç
okumadım, bilmediğim için de merak etmedim. Kimi zaman
rastlantılar, insanın yaşamında belirleyici olur; bu benim
yaşadığım rastlantı mıdır, bilemiyorum. Benden 6-7 yaş
küçük bir yeğenimin yaş günü için ona bir kitap armağan
etmek istedim. Bizim okulun karşısında bir kitapçı vardı,
Beyoğlu’nda. Oraya girdim ve o ucuz kitaplardan birini (1
lira!) satın aldım. Çocukluk yıllarımda bana anlatılan
Şahmeran adlı bir masal vardı. Çok severdim. Bir lira verip
Şahmeran’ı aldım. Küçük bir kitap. Armağan vermeden önce
bir okuyayım dedim. Okumaya başladım.
Sibel Oral’ın Ferit Edgüyle yaptığı söyleşi
 RÖPORTAJ

● Bir tür olarak tanınmış bir yeri, kişiyi,

eşyayı ya da sanat dalını dalını
araştırma, inceleme, gezip görme
yoluyla tanıtan; ayrıntılı bilgi veren
yazılardır.
● Eskiden gazete ve dergide
yayımlanan bu tür, günümüzde medyanın gelişmesiyle tüm
alanlarda kulanılır olmaya başladı.
Özellikleri
1. Röportaj yazarı, metnini bir hikâye gibi kurgulaması
gerekir. Olayları somut hale getirmek içim resim, fotoğraf,
tarihi bilgiler ve grafik bilgilerinden de faydalanabilir.
2. Röportaj, okuyucuyu sıkmayan ona hitap eden konulardan
seçilmelidir.
3. Röportaj yazarı, belgeleri, izlenimini, görüşlerini katarak
metnini kurgular.
4. Röportajın anlatımında diyaloglardan ve karşılıklı
sorulardan yararlanabilir.
5. Dil ve anlatım kısa cümlelerle metin hareketli hâle getirilir.
Dil, göndergesel işlevde kullanılır.
6. Röportaj, birinci kişi ağzından yazılır.
7. Röportaj yazarı açıklayıcı anlatım, öyküleyici anlatım,
betimleyici anlatım ve tartışmacı anlatım gibi bütün anlatım
yollarından yararlanır. Röportajda öykülemeye ağırlık verilir.
8. Röportaj, tek yazıdan oluştuğu gibi yazı dizisi haline de
getirilebilir.
MEB kitaplarında Mülakat 11. sınıfın 2. döneminde
işlenir.
Dünyada Jack London Hemingway, Sartre gibi pek çok ünlü
edebiyatçı, aynı zamanda röportaj türünde yazılar da kaleme
almıştır.
Bizim edebiyatımızda
▪Yaşar Kemal → Yanan Ormanlarda Elli Gün, Çukurova Yana
Yana, Peri Bacaları, Bir Bulut Kaynıyor, Allahın Askerleri,
Çocuklar İnsandır, Röportaj Yazarlığında 60 Yıl
▪ Fikret Otyam → Gide Gide
▪ Yılmaz Çetiner → Amerikan Yardımı ve Gerçekler

▪ Kenan Akın Filistin → Dramı ve Yaser Arafat

▪ Orhan Kemal → İstanbul’dan Çizgiler

Dursun Akçam → Analar ve Çocuklar, Doğunun Çilesi, Kan

Çiçekleri
 Röportaj ile Mülakat Arasındaki
Farklar
1. Mülakatta yalnızca soru ve cevap varken
mülakatı yapan kişinin yorumları yer almaz,
Röportajda röportaj yapan kişi yorumunu
katar.
2. Mülakatta sadece mülakat yapılan kişinin fotoğrafı yer
alırken röportajda birçok unsurun fotoğrafı kullanılabilir.
3. Mülakatta alanında ünlü kişi olmalıdır ama röportajda
ünlü olmasının yanında her kesimden biri de olabilir.
4. Röportajda gezi yazısı ve diğer türlerden deneme, sohbet,
anı gibi metinlerden faylanırken mülakatta başka türlere yer
verilmez.
5. Röportaj geniş bir haber özelliği taşıdığı için toplumun
bütün okuyucu kitlesine hitap etmeye yönelikken mülakatta
kitle biraz daha dardır.
ÖRNEKLER
Bir gün, aklımda kaldığına göre
bir pırıl pırıl, cam gibi parlayan
sonbahar sabahıydı, ona
Kadıköy iskelesinin
kanepelerinde rastladım.
“Ne var ne yok Sait?” dedim.
“Hikâye yazıyor musun?”
“Yok,” dedi, “yaşıyorum.”
Hüzünlü, ılık, insan sevgisi dolu hikayelerini Sait yazmaz,
yaşar. Sait bir dertli, kötülüklerden, aşağılıklardan, dünyadaki
cümle bayağılıklardan, kirden iğrenen bir ademoğludur. O
daima iyiliği söylemiştir.
Dünyaca ün almış Mark Twain derneğinin fahri üyeliğini
aldığını duyunca, bu iş için Sait’in ne diyeceğini öğrenmek için
aradım. O gün öğleden sonra İstiklal Caddesi’ndeki
kaldırımdan gittim geldim. Sonra Kadıköy iskelesine uğradım,
orada da yoktu. Sait anacığı ile birlikte Burgaz adasında
oturur, bindim vapura ikinci gün oraya gittim. Anası Saitin
aynı gün İstanbula indiğini söyledi. İstanbulda, tarif ettiğim
kaldırımda ona rastladım. Gene dalgın, sinirliydi. Yüzünden
düşen bin parça olur derler ya, öyleydi.
“Bu iş için ne dersin?” diyecektim, korktum.
“Merhaba,” dedim.
“Merhaba, eyvallah,” dedi.
“Ne var, ne yok?” dedim.
“İyilik,” dedi.
“Mark Twain…” dedim.
“Aldırma,” dedi.
“Bak,” dedim. “Sait biliyorsun ki ben röportaj yaparım.”
“Sonra?” dedi.
“Söyle,” dedim.
Sait beni kırmadı. Teşekkür ederim.
Ben sual sormadan o başladı:
“Bana, Mark Twain Cemiyeti fahri üyeliği verildi, dünya
edebiyatına ettiğim hizmetten ötürü. Birçokları gibi ben de
şaşırdım. Dünya edebiyatına hizmet filan etmediğimi
söylemeye ne hacet. Bu, üyelik verilebilmesi için uydurulmuş
nazik bir sebeptir sanırım.”
Sait Faik Abasıyanık’ın Mark Twain Cemiyeti’ne fahri üye
seçilmesi üzerine Yaşar Kemal’in onunla yaptığı
röportajından bir bölüm Kaynak: TÜRKÇE – EDEBİYAT DERS
ETKİNLİKLERİ
ÖRNEKLER
Japonya niye, Türkiye nire! Sen bütün Türkiyeye malolmış
koskoca Barış Manço’yu Japonyalarda bul ve röportaj yap.
Olacak iş değil. Ama elden ne gelir? Bu röportajı İstanbul'da
değil de Japonya'da yapmak kısmetmiş.
Puslu bir Tokyo
akşamıydı. Biz de biraz
hüzünlü gibiydik, çünkü
Tokyo'daki son
saatlerimizi yaşıyorduk.
Manço'nun Shinjuku'da
kaldığı Keizo Plaza
Hotel'de onu tanımayan
yoktu. Odası 27. Bizi
kapıda karşıladı. Barış
Manço bizi görünce bir sevindi bir sevindi sormayın. Bizde de
ayrı bir sevinç. Kucaklaştık.
"Beni buralarda nasıl buldunuz çocuklar yahu?" diye sordu.
Biz buluruz abi!" dedik. "Peki siz buralarda ne arıyorsunuz
bakalım?" dedi anlak. Bizimle. gurur duymıqıu. Eski
şarkılarından konuştuk; "Dağlar dağlar", "İşte hendek işte
deve" gibi zamanın çok sevilen şarkılarını kelimesi kelimesine
ha tırladığımızı görünce duygulandı, gözleri doldu. Rüyasında
"Seyahat ya Resulallah" diye dua etmiş olması pek muhtemel
bu "Çağdaş Evliya Çelebi" ile Tokyo'da yaptığımız konuşmayı
sunuyoruz sizlere.
- "Domates, biber, patlıcan" adlı şarkınız, içinde bazı
eleştiriler taşısa da özellikle zerzevatçılann çok hoşuna gitti,
sınıf atlamalarını ve kendilerini "uğurlarına şarkı bile
yazılan insanlar" zannetmelerini sağladı. Bir anda cümle
manav ve zerzevatçılann sevgilisi oldunuz.
" Sağolsun manav ve zerzevatçı kardeşlerimiz bu şarkıdan
kendilerine epey pay çıkardılar ama, aslma bakarsanız
onlarla pek ilgisi yoktu. Daha ziyade ses kirliliğini
eleştiriyordum bu şarkıda ben. Şarkı yapmak anlık bir olay ve
şarkı yapılırken "Aman şu grubun hoşuna gitsin" diye
düşünülmüyor.
-Sizin melodilerinizle Japon melodi arasında bir yakınlıktan,
iki ülke arasında da bir benzerlikten söz edilebilir mi?
Japonların müziklerinize ilgi göstermesini neye
bağlıyorsunuz?
Bir genellerne
yapmak
istemiyorum.
Eğer iki ülke
kültürleri
arasında
benzerlikler
varsa, bu ülke
sanatçılarının
birbirlerine yakın
şeyler yapması
gerekiyordu. Oysa durum böyle değiL. Öyle olsaydı, bunca yıl
içinde sanat ve sanatçılar arasındaki ilişkiler daha fazla
olurdu. Olmadı. İnsanın kendinden bahsetmesi biraz acaip
oluyor ama, benim yaptığım müzik Japonlar'a cazip geliyor.
Ben bunu Türkiye'de kimseye anlatamadım biliyor musunuz?
-,Japonlar için "Kafasını teknolojiden kaldırmamayan
insanların sanatsal duyarlılığı da zayıfıtı" deniliyor. Doğru
mu?
Ben öyle düşünmüyorum. Japonlar kafalarını teknolojiden
kaldıramıyorlar, bu doğru. Pazar günleri bile çalışıyorlar, bu
da doğru. Ama eskiye ait değerlerini de bugüne kadar pekala
korumuşlar. Bundan sonra da koruyabilirler mi, bunu
bilmiyorum. Hoş, bunu kendileri de bilmiyorlar. Genç kuşak
Japonlar'la konuştuğunuzda geleneklerinin gelecek asırlara
taşınmasının kolayolmayacağını söylüyorlar.
Babaları gibi düşünmüyorlar. Mesela çay seramonisi yapacak
geyşa arasanız, yok denecek kadar az. Onlar da büyük
otelerde çalışıyorlar. Japon gençlerin 2000'li yıllara daha
fazla bakmaktan ötürü geçmişle olan bağlarınıbir miktar
askıya almış gibi bir halleri var. Ama bunun bilincinde
olmaları gü Alil Bir problemin bilincinde iseniz, onu bilirsiniz.
Japon gençler bunun biiıncinde, bu iyi. Her pazar günü
onbinlerce Japon, Kyoto'yu (eski başkent) gezmeye gidiyor.
Bizde onbinlerce insan Süleymaniye'yi yahut Anıtkabir'i ne
zaman ziyarete gidiyor?
Barış Manço ile yapılan bir röportaj
MEB kitaplarında Röportaj 11. sınıfın 2. döneminde
işlenir.
Toplumda veya doğada meydana
gelen çeşitli olay, durum,
görünümle ilgili duyurulara haber,
bu haberlerin halka duyrulması
amacıyla hazırlanan yazılara da
haber yazısı denir.
ÖZELLİKLERİ
1. Haber yazıları, günlük ve önemli olması gerekir. Bu
yönüyle fıkraya benzer.
2. Haber metinlerinin dili açık ve duru olmalıdır.
3. Yanlış ve toplumu yanıltacak haber yapılmamalıdır.
4. Haber yazıları toplumun büyük bir kısmını ilgilendirmelidir.
5. Haber yapan kişi, tarafsız kalmalı ve yanlış anlaşılmalara
yer verecek cümlelerden uzak durmalıdır.
6. Haber metni insanların ilgisini çekecek şekilde verilmelidir.
7. Günümüz insanı teknoloji yoğun kullandığı için haber
metinlerine istediği an ulaşabilir. Görsel ve işitsel yayın
organlarıyla habere çok çabuk ulaşır. Bunun olumlu olumsuz
durumları da olablir.
8. Haber metinleri sanat metinlerine de kaynaklık edebilir.
Dostoyevski “Suç ve Ceza” romanını, Orhan Kemal “Vukuat
Var” , Buket Uzuner “ Uyumsuz Defne Kamanın Maceraları
– Toprak “ romanını haber metinlerinden esinlenerek yazar.
5N 1K ÖZELLİKLERİ
Bir haber yazısında Ne ?, Neden ?, Nasıl ?, Ne zaman ?,
Nerede ?, Kim ? sorularının cevapları yer alır.
Haber yazıları, 5N 1K’da yer alan sorulara verilen cevaplarla
genişler. Bu soruların cevabının yer almadığı haber yazılan
eksiktir. Okuyucunun merakını gidermez, olayı tam olarak
yansıtmaz. Olay hakkında yeterli bilgiyi içermez.
▪ Ajans: Haber toplama ve
dağıtma ile uğraşan kuruluştur.
Ör. AA
▪ Bülten: Özel veya resmî
kurum, kuruluş veya yetkili
kişilerce herhangi bir durumla
ilgili olarak süreli veya süresiz yayımlanan duyuru.
▪ Asparagas: Gerçek olmayan, masa başında uydurulan,
yalan haber, uydurma haber demektir.
▪ Dekroşe: Gazete ve dergilerde yan sütunlara taşan yazı,
başlık ya da resim.
▪ İktibas: Başka bir kaynaktan alınan haberin aynen
basılması, Tıpkı basım
 ▪ Fıkra (Köşe Yazısı): Bir yazarın herhangi bir konu veya
günlük olaylar hakkındaki görüşlerini, düşüncelerini
ayrıntılara inmeden anlattığı gazete ve dergilerde
yayımlanan kısa fikir yazılarına denir.
▪ Gazete: Politika, ekonomi, kültür ve daha başka
konularda haber ve bilgi vermek için yorumlu veya
yorumsuz, her gün veya belirli zaman aralıklarıyla çıkarılan
yayın
HABER YAZMA TEKNİKLERİ
PİRAMİT TEKNİĞİ: Habere yönelik bilgilerin, hedef kitlenin
ilgisine göre en önemliden daha az önemliye doğru
sıralanması öngörülüdür.
2. DÜZ PİRAMİT TEKNİĞİ: Ayrıntıdan başlanarak haberin
önemli unsurları sonda verilir.

▪ Haber: Toplumda birçok insanı ilgilendiren Bir olayın bir 3. DÖRTGEN YA DA KARE TEKNİĞİ: Az ve öz bilgi içeren
bilginin iletişim ve yayın araçlarıyla insanlara ulaşması haber girişinden sonra ayrıntıların azaldığı tekniktir.

▪ Manşet: Gazetelerin ilk sayfasına iri puntolarla konulan

başlık 4. TERS PİRAMİT TEKNİĞİ İLE KARE TEKNİĞİNİN BİRLEŞİMİ

▪ Sürmanşet: Gazetelerin birinci sayfasındaki logonun Önemli ve dikkat çekici unsurlar başta verilmekte, ayrıntılar
üzerinde kullanılan başlık, büyük başlık haberin sonuna bırakılır.

▪ Sütun: Gazete, dergi, kitap vb. yazılı şeylerde, sayfanın

yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış olduğu dar bölümlerden 5. SERBEST YAZIM ŞEKLİ: Haberin anlaşılır olması şartıyla
her biri, kolon belirli kurallara bağlı kalınmadan yazılması esastır.

▪ Spot: Haber metninden daha büyük harfli puntolarla

dizilen, haber içindeki özellikleri vurgulayan, ana ayrıntıları
başlık kompozisyonu içerisinde sergilemek için kullanılan,
genellikle sıralamada başlıktan sonra yer alan haber
ayrıntısı

▪ Stop press: Son anda verilen haber.

▪ Muhabir: Gazetelerde, haber ajanslarında çalışan ve

haber toplayıp bunlara ulaştıran, haberleri bildiren, yazan
kimse.
▪ Tekzip: Yapılan haberin yanlış olduğunu bildirme,
yalanlama
▪ Tiraj: Gazete, dergi, kitap gibi şeylerin bir basılıştaki âdeti.

▪ Sansasyonel: Gazete okuyucusunu şaşırtan, ilginç, dikkat

çeken haberdir.

1.Haber yazılarında olaylar olduğu gibi

aktarılırken röportajda yazarın duygu ve
düşünceleri katılır.

2. Röportajda birinci kişili anlatım, haber yazısında ise

üçüncü kişili anlatım kullanılır.

MEB kitaplarında Haber Yazıları 10. sınıfın 2.

döneminde işlenir.
 TÜRK EDEBİYATINDA TARİHÇESİ
▪ Göktürk Yazıtları en eski anı metni kabul edilir.(Akademik
kaynaklarda)
1.HATIRA (ANI)
▪ Baburşah'ın Baburnamesi (ilk anı- MEB kaynağında)
Bugün ile dünü birbirine bağlayan; ▪ Evliya Çelebi- Seyahatnamesi
hatıra, andaç ve yadigar gibi
▪ Peçevi İbrahim - Peçevi Tarihi Gezi + anı
isimlerle de adlandırılan anı,
yazarının kendi tecrübeleriyle baş ▪ K. İzzet Molla – Mihnet-i Keşan
başa kaldığı ve zaman zaman
gerçeklik ve geçmişle sınandığı bir
edebî türdür. Tanzimat Döneminde
▪ Akif Paşa- Tabsıra (Batılı anlamda ilk anı)
▪ Ziya Paşa- Defter-i Amâl
ÖZELLİKLERİ ▪ Muallim Naci- Medrese Hatıraları, Ömer'in Çocukluğu
1. Geçmiş zamanı, şimdiki zamanda kaleme alınmasıdır. ▪ Ahmet Rasim - Gecelerim , Falaka , Muharrir, Şair, Edip
2. İnsanı derinden etkileyen olay ve olguları geleceğe
▪ A.Cevdet Paşa- Tezâkir ve Marûzat ( Siyasal ilk anı)
aktarma ve tarihe ışık tutsun diye yazılır.
▪ Namık Kemal – Magosa Hatıraları
3. Yaşananların tamamını eksiksiz anlatılması beklenmez.
Yazar bazı anıları süzgecinden geçirip verir. ▪ Ebuziya Tevfik - Yeni Osmanlılar Tarihi
4. Bu türde tanınmış, bilim, sanat ve politika adamlarının
hatıraları çok kıymetlidir. Çünkü toplum önündeki önemli
kişilerdir. Servetifünûn Döneminde

5.Yazar bir takım belgelerle, mektuplarla, tanıklarla
inandırıcılığını artırabilir.
6. Anı yazarı, ister kronolojik bir tarzda isterse karışık
yazabilir.
7. Anılarda anlatılan konular, yaşanmakta olan olaylardan
ziyade yaşanmış olaylardan oluşur.
▪ Halit Ziya Uşaklıgil - Kırk Yıl (1936), Saray ve Ötesi (1940-
41), Bir Acı Hikâye (1942)
▪ Ahmet İhsan Tokgöz - Matbuat Hatıralarım
▪ Hüseyin Cahit Yalçın - Edebî Hâtıralar
▪ Mehmet Rauf - Edebî Hâtıralar

8. Ömer Seyfettin çocukluk hatıralardan alınmış hikâyeleri

“And, Falaka, Kaşağı, İlk Namaz” , Peyami Safa “Dokuzuncu
Hariciye Koğuşu” ve Orhan Kemal “Sağ İç” öyküsünde anı
türünden faydalanılır.
ANI İLE GÜNLÜK FARKI
1. Biri yaşarken (Günlük) diğeri yaşadıktan sonra yazılır.(Anı)
2. Günlük günü gününe saptanan olaylar, düşünceler,
duygularla oluşturulurken anı ise üstünden uzun yıllar geçmiş
olayları sonradan yazıya aktarırız.
Milli Edebiyat Döneminde
▪ Yakup Kadri – Anamın Kitabı , Vatan Yolunda, Zoraki
Diplomat, Politikada 45 Yıl, Gençlik ve Edebiyat Hâtıraları
▪ Yahya Kemal Beyatlı - Siyâsî ve Edebî Portreler (1968) ile
Çocukluğum, Gençliğim, Siyâsî ve Edebî Hâtıralarım (1973)
▪ Refik Halit Karay - Minelbab İlelmihrab , Bir Ömür Boyunca
ve kronik eseri Üç Nesil Üç Hayat
▪ Halide Edip Adıvar - Türk’ün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı
Ev

ANI İLE BİYOGRAFİ FARKI

Biyografiler kişinin kendisiyle sınırlı kalırken anı yazarları dış

dünyadan da beslenir. Anıda dışsal olaylara yer vermek
önemliyken öz yaşam öyküsünde içsel olaylara yer vermek
önemlidir.
Cumhuriyet Döneminde
▪ Halide Nusret Zorlutuna - Bir Devrin Romanı ve Benim
Küçük Dostlarım (Anı-roman)
▪ Abdülhak Şinasi Hisar - Boğaziçi Mehtapları, Boğaziçi
Yalıları, Geçmiş Zaman Köşkleri, Geçmiş Zaman Edipleri ,
Yahya Kemal’e Veda (hatıra-portre)
▪ Halit Fahri Ozansoy- Edebiyatçılar Çevremde, Eski İstanbul
Ramazanları, Edebiyatçılar Geçiyor
▪ Yusuf Ziya Ortaç - Portreler, Bizim Yokuş
▪ Beşir Ayvazoğlu - Defterimde Kırk Suret
▪ Halikarnas Balıkçısı - Mavi Sürgün
▪ Mehmet Çınarlı - Sanatçı Dostlarım
▪ Mehmet Seyda - Edebiyat Dostları
▪ Mina Urgan - Bir Dinozorun Anıları
▪ Oktay Akbal - Şair Dostlarım
▪ Samet Ağaoğlu - Aşina Yüzler, Babamın Arkadaşları
▪ Zekeriya Sertel - Mavi Gözlü Dev
▪ Orhan Kemal - Nazım Hikmetle Üç Buçuk Yıl
▪ Hilmi Yavuz -Geçmiş Yaz Defterleri, Ceviz Sandıktaki Anılar,
Bulanık Defterler
▪Hakkı Süha Sezgin – Edebi Portreler
▪İsmet Kür – Anılarıyla Atatürk
▪Ali Fuat Cebesoy- Sınıf Arkadaşım Atatürk
Ahmet Ağaoğlu – Serbest Fırka Hatıraları “Atatürk “ konulu
▪Hilmi Yücebaş - Atatürk’ün Nükteleri Fıkraları
▪ Falih Rıfkı Atay - Çankaya, Zeytindağı, Atatürk’ün Bana
Anlattıkları
▪ Ruşen Eşref Ünaydın – Atatürk’ü Özleyiş
▪ Necip Fazıl Kısakürek – Cinnet Mustatili- Yılanlı Kuyu (Anı +
günlük) , Babali (anı) Aynadaki Yalan (Anı roman)
▪ Aziz Nesin – Bir Sürgünün Anıları
▪ Haldun Taner – Ölürse Tenler Ölür Canlar Ölesi Değil
▪ Sevgi Soysal – Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu (Biyografik
roman)
▪ Rıfat Ilgaz – Yokuş Yukarı, Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra
▪ Samim Kocagöz – Bu da Geçti Ya Hu
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar – Cahit Sıtkıya Dair Hatıralar
▪ Vedat Nedim Tör- Yıllar Böyle Geçti
▪ Semiha Ayverdi - İbrahim efendi Konağı ( Anı roman), Hey
Gidi günler Hey, Ah Tuna Vah Tuna, Bağ bozumu, Ne idik Ne
Olduk, Eceli Dostlar, Bir Dünyadan Bir Dünyaya, Hatıralarla
Başbaşa, Ratibe, Küplücedeki Köşk
▪ Adalet Ağaoğlu – Göç Temizliği, Gece Hayatım
▪ Nihat Behram – Dar Ağacında Üç Fidan
▪ Latife Tekin – Gümüslük Akademisi(Anı roman günlük karışık)
▪ Nazlı Eray – Bir Rüya Gibi Hatırlıyorum Seni
▪ Selim İleri – Yaşadığım İstanbul, Issız ve Yağmurlu
▪ Talip Apaydın- Karanlığın Kuvveti, Bozkırdaki Günler
▪ Salah Birsel -Boğaziçi Şıngır Şıngır Mıngır, Kahveler Kitabı,
Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu, Sergüzeşt-i Nano Bey ve Elmas
Boğaziçi (Anı+ günlük)
▪Abbas Sayar – Anılarda Yumak Yumak
▪ Melih Cevdet Anday- Akan Zaman Duran Zaman
MEB kitaplarında ANI 10. sınıfın 2. döneminde işlenir.
ÖRNEKLER
“Uzun saçlarıyla Oktay Akbal olmak üzere içeri girdiğimizde
solumuzdaki bir masada kitap yığınları, gazete tomarları
üzerine kapanmış olan bir adam kafasını kaldırdı ve
karşısında ünlü yazarımızı görünce hayretle çığlık attı:
- Aaa! Balzac gelmiş!
O sırada biraz ötemizde, konsomatris olduğunu sandığım,
balık etinde bir hanım Oktay Akbal’a bakarak gülümsedi:
- “Şair dostlarım!..”
Arkadaşlar hanımı görünce Oktay Akbal’a masamıza davet
etmemiz gerektiğini söylediler. Oktay Akbal itiraz etti:
- Neden?
Konuşmayı duyan hanım yanıtı yapıştırdı.
- Çünkü “yalnızlık bana yasak.”
Oktay Akbal sohbet ederiz, çok okumuş biridir diyen
arkadaşlara itirazlarını sürdürüyordu:
- Ne konuşacağız ki?..
Hanım yine bulunduğu yerden laf atmayı sürdürdü.
- Öyle demeyin Oktay Bey “insan bir ormandır.”
Oktay Akbal’ın bu edebiyat meraklısı hanıma direnecek hali
kalmamıştı, boyun eğdi:
- Buyurun Hanımefendi!
Kadın sevinçle haykırarak masamızdaki yerini aldı:
- “Yaşasın edebiyat!”
Keyifle sürdürdü:
- Biz de böyle doğmadık Oktay Bey, her şey sonradan
bozuldu. Ama “önce ekmekler bozuldu.”
Bir türlü hızını alamıyordu:
- Asıl suçumuz ne biliyor musunuz?..
Hiçbirimizin cevaplamasına fırsat vermeden kendi yanıtladı:
- “Suçumuz insan olmak.”
Artık iyice keyiflenmiş olan Oktay Akbal laf açılsın diye sordu:
- Hanımefendi, nerede oturuyorsunuz?
Kadının cevabına artık şaşırmadım:
- “Garipler Sokağı”nda.
Baktım ki, sohbet “İstinye suları”ndan tehlikeli sulara doğru
yol alıyor, müdahale ettim:
- Oktay Akbal artık yeter, sonra yarın Ayla’lar hesap sorar.O
geceyi sonra yıllar boyu çok konuştuk.
O olaylar gerçek miydi, o anılar yaşanmış mıydı yoksa
düşlenmiş mi? Artık kesin olarak bilemiyorum.
Ali Sirmen’in Oktay Akbal’la anısı
O günlerde şimdi herkesin bildiği çayın yeni yeni içilmeye
başladığı yıllarmış. Evlerinin önüne açılan kahveden gelen,
hoş kokulara dayanamayan Fakir Baykurt bir gün; ”Çay
isterim, ille de çay” diye tutturmuş, anası oğluna kıyamamış,
elinden tutup kahvenin önüne götürmüş, Kahveci Topal
Hüseyin’i çağırmış:
”Hüseyin bir bardak çay getir!” Çay gelmiş, çayın nasıl
içileceğini bilmeyen Fakir Baykurt, sıcak çaydan hızla bir
yudum içmiş ama ağzı yanınca bardağı yere atmış. Çay
dökülmüş ama toprak kaba olduğundan bardak kırılmadı,
diyor. ”Anam şimdi vuracak? Şurama mı vuracak? Burama mı
vuracak?” diye korkarken anası kahveciyi yeniden çağırmış:
”Hüseyin bir çay daha ver!”
Fakir Baykurt’a ikinci çay gelmiş. Çayı üfleyerek içmiş. Yıllarca
anasına sormuş durmuş:
”Anacığım o gün çayı döktüm bir tokat vurmadın; neden
vurmadın?”
Bu sorunun yanıtını anası yıllar sonra oğlunnun öğretmenlik
yaptığı köy okulunda vermiş.
Oğlunun sınıfını görmek isteyen Elif Baykurt o gün sınıfa
girer, oğlunun ders verişini izler.
Beş sınıfı birden okutan Fakir Baykurt anasının ders izlemeye
geldiği günü şöyle anlatıyor:
“Sınıfta estim, gürledim!”
Ders bitince dışarıya çıkıyorlar, yazar anasına soruyor:
“Anacığım, beğendin mi öğretmenliğimi?”
Anası:
“Eh, işte fena değil!” diyor…
“Nasıl fena değil, müfettişler geliyor; iyi veriyor, pekiyi
veriyor. Sen de fena değil diyorsun, nasıl olur böyle?”
Anası:
“Yıllarca sordun, durdun. Ben sana çay döktüğün gün
kızsaydım, içindeki aslan küserdi. Dövseydim, o aslan ölürdü!
Böyle öğretmen falan olamazdın. İşte, sen de benim
yaptığımı yap ve sakin ol. Dayak atıp bu çocukların içlerindeki
aslanı sakın öldürme!…”
İçindeki Aslan , Fakir Baykurt’un Annesi Elif Baykurt’la Bir
Anısı
1. GÜNLÜK (GÜNCE)
Bazı yazarların, yaşadıkları önemli
olayları duygu ve düşüncelerini tarih
atarak bir deftere yazmasıyla
oluşturulan türe denir.
● Günlük" terimi Tanzimat'tan sonra
"ruznâme" ile karşılanmıştır. Divan
edebiyatındaki "vakayinâmeler" de
bir tür günlük sayılır.
ÖZELLİKLERİ
1. Kişinin kendi algısı ve bakış açısına göre yazılır.
2. Üzerine mutlaka tarih atılır. ( Anıdan farkı)
3. Günlük yazarı yaşadığı anı içtenlikle anlatır.
4. Yazarların bir nevi iç dökme yeridir. Özel bilgileri, özel
dünyaları burada yer alır.
5. Birinci ağızdan yazıldığı için kısa ve etkilidir.
6. Bütün anlatım biçiminden ve tekniğinden yararlanılır.
7. Anlatımda "iç konuşma" tekniğinden yararlanılır.
8. Kimi roman ve öykülerde "günlük", bir anlatım biçimi
olarak kullanılabilir.
9. Günlükte bir olay anlatılacaksa kronolojik bir sıra takip
edilir.
● Günlükler neden yazılır? Bu soruya birçok cevap
verebiliriz. Olası cevapları ise kabaca şöyle sıralayabiliriz:
▪ Bugünü gelecekte de hatırlamak için.
▪ Dönemin ve kendisinin “ruhunu” sonraki kuşaklara
taşımak/aktarmak için.
▪ Kısa zaman içinde hatırlanması gerekilen gündelik
durumları
 GÜNLÜK ÇEŞİTLERİ
1. İçe Dönük Günlük:
■ Yazarların kendi iç yolculuklarıyla örülü günlüklerdir.
■ Yazar, bu günlüklerde düşündüklerini olduğu gibi yansıtır
ve son derece içtendir.
■ Stendhal'ın günlüğü, Rus Puşkin'in "Gizli Günce", Fransız
yazarı Andre Gide ve bizde Nurullah Ataç bu türün başta
gelen ustalarındandır.
2. Dışa Dönük Günlük
■ Yazar yaşadığı dönemin siyasi, sosyal olayları, akımları
hakkında bilgi verir.
■ Bu günlükler belge niteliği taşır.
■ Bizde Tomris Uyar bu günlüğü yoğun olarak kullanır.
3.Yapıtı Ortaya Çıkarma Sürecini Ortaya Çıkaran
Günlük
Yazar, bu tür günlüklerde yapıtı ile ilgili kaygılarını anlatır.
■ Falih Rıfkı Atay “Günlük” terimini ilk o kullanır.
■ Direktör Ali Bey'in "Seyahat Jurnali"(1897) adlı gezi kitabı
batıdaki anlamıyla Türk edebiyatında görülen ilk günlüktür.
▪ Nigâr Hanım - "Hayatımın Hikayesi
▪ Cumhuriyet Döneminde ilk günlük Salah Birsel’in
“Günlük”üdür.
▪ Nurullah Ataç : Günce, Uçuş Günlüğü, Gazi Günlüğü,
Avusturya Günlüğü
▪ Salah Birsel: Günlük, Kuşları Örtünmek, Nezleli Karga, Bay
sessizlik, Aynalar Günlüğü
▪ Oktay Akbal: Yeryüzü Korkusu, Geçmişin Kuşları, Anılarda
Görmek
▪ Ahmet Refik Altınay: Kafkas Yollarında
▪ Falih Rıfkı Atay: Yolculuk Defteri
▪ Tanpınar’ın Günlükleri 1953-1962
▪ Cemil Meriç’in Jurnalleri 1955 –1983
▪ Oğuz Atay’ın Günlükleri ise 1970 – 1977 yılları arasında
tutulmuştur.
▪ Cemal Süreya - "Günler"
▪ Oktay Akbal - Anılarda Görmek (1965-`67), Geçmişin
Kuşları (1968-`69), Yeryüzü Korkusu (1970-`75) ve 80´lerde
Bir Yazar (1980-`83)
▪ Adalet Ağaoğlu - Damla Damla Günler I – II – III
▪ Tomris Uyar - Gündökümü, Bir Uyumsuzun Notları (1975-
1980) , Günlerin Tortusu'ndan (1980-1984)
Andrè Gide’in “Kalpazanlar” adlı romanı,
Ayfer Tunç’un “Suzan Defter” adlı hikâye,
Nazım Hikmet’in “Saat 21-22 Şiirleri “adlı
eseri, Reşat Nuri Güntekin'in "Çalıkuşu" ve
Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun "Yaban"
romanları, günlük biçiminde düzenlenmiştir.
MEB kitaplarında GÜNLÜK 9. sınıfın 2. döneminde
işlenir.
ÖRNEKLER
26 Mart 1975
“(…) Bizim buralar bu yığma semtler, ‘tepkisizler’le dolu…
Zaten en sık kullandıkları sözcük: ‘Fark etmez.’ (…) Boşver,
Boşvermişim Dünyaya, Varsın Yansın Dünya gibi şarkılar bu
gençler için yazılıyor, şampuan ve krem reklamları onlara
sesleniyor. Oturuyorlar, kat kat giyinip kumaş ve yün
tüketiyorlar. Amerikan sigarası, o yoksa, sizin içtiğiniz
herhangi bir sigara. Ara sıra güldükleri oluyor, yalnız kendi
aralarında önceden kararlaştırdıkları şakalara. Kolaylık adına
herhalde. (…) Tepkisizler; düşünenleri, okuyanları,
savaşanları küçümsüyorlar. Özgürlük peşinde onlar. Özgür
olsalar ne değişecek acaba böyle ot gibiyken?”
Tomris Uyar, Gündökümü
543. Gün
“Milliyet Sanat’a uğradım. Fethi Naci Eleştiri Günlüğü’nü
yollamış, biraz onu karıştırdım.
TV’de, sekiz otuz haberlerinde, birden, Edip Cansever’in ölüm
haberi verildi. Bu haber inanılmaz ölçüde sarstı beni.
Rastlanmadık bir biçimde ve yüksek sesle ağlamaya
başladım. Oğlum fazla kaygılanmış, gelip avutucu şeyler
söyledi. Turgut’ta bunca sarsılmamıştım. Üst üste gelişte bir
şey var belki. Otuz yıllık arkadaşımdı. Yalnız sanat
serüvenimizi değil, haya serüvenimiz de iç içe durumlar
yaşamıştır.”
Cemal Süreya , Günler
 16.7.1955
QUINZE-VINGTS GECELERİ I
“Din, aşk, şiir: boşlukta yuvarlanan insanın bir yıldıza attığı
merdivenler. İnanamayanların inananlara sataşmasında
muhakkak bir parça kıskançlık da var. Keşke bütün insanlar
aynı tanrıya inanabilseydiler. O zaman dünya cennet olurdu.
Sevmek yaşamaktır. Böceklerden kehkeşanlara kadar uzayan
bir sevgi… Bütün kâinatı ve kâinattan daha büyük bir
yaratıcıyı sevmek, hem de ruhun ölmezliğine inanarak. Yani
ebediyet ölçüsünde bir sevgi. Dinsizlerin ölümü, insanı
tahammül edilmez bir yalnızlığa sürüklemekten başka neye
yarar?
Mağarasının duvarları arasında meçhul küvetlere yalvaran
iptidai insan, atom devrinin zındığından daha mı az akıllıydı,
bilmiyorum, ama daha bahtsız değildi. İnanmayan adamın
ebleh gururu! Hangi bilgimiz en iptidai dinin naslarından*
daha sağlam?
Oyuncak değiştiren çocuk daima daha kötü, daha hantal,
daha tehlikeli oyuncaklar peşinde…”
Cemil Meriç, Jurnal
2. GEZİ YAZISI
Bir yazarın, gezip gördüğü
yerlerin doğal güzelliklerini;
tarihî, coğrafî, ekonomik ve
sosyal özelliklerini anlattığı
yazılara gezi yazısı
(seyahatname) denir.
Seyahat dolayısı ile yazılan eserlere seyahatname adı verilir.
Arap edebiyatında seyahatname anlamında “rıhle” kelimesi
kullanılır.
ÖZELLİKLERİ
1. Gezi yazıları edebiyatın yanı sıra tarihin, sosyolojinin,
antropolojinin ve ekonominin ilgi alanına girer.
2. Gezi yazıları,bir çeşit yolculuk anılarıdır. Bu nedenle gezi
yazılarında gözlemlerden beslenir ve yazarın izlenimleri de
vardır.
3. Gezi yazılarında çoğu kez kronolojik zamanlı plân
uygulanır. Yolculuk sırasında görülen ilgi çekici olaylar
izlenimci bakışla aktarılır.
4. Gezi yazısı yazmak çok zordur. Kuru bilgileri yorumlarla
canlı hale getirmek gerekir.
5. Gezi yazılarında yazar; açıklayıcı anlatım, öyküleyici
anlatım, betimleyici anlatım ve tartışmalı anlatım gibi bütün
anlatım yollarından yararlanır
6. Yazar anlattıklarının doğruluğunu; konuşma ile, bilgi
toplama ve fotoğraflarla desteklemeli, anlattıklarını bir
mantık çerçevesine oturtabilmelidir.
● Türk edebiyatında ilk seyahatname, Hoca Gıyaseddin
Nakkaş’ın 1422 yılında Acaibü’l-Letaif adlı “Hıtay
Sefaretnamesi” diye de bilinen eseridir.
En tanınmış seyahatname örnekleri
▪ Seydi Ali Reis - Mir’atü’l-Memâlik (Bazı kaynaklarda ilk
verilir.)
▪ Evliya Çelebi - Seyahatnâme
▪ Kâtip Çelebi- Cihânnümâ
▪ Ömer Lütfi - Ümit Burnu Seyahatnâmesi
▪ Keçecizade İzzet Molla - Mihnet Keşan
▪ Ahmet Mithat - Avrupa’da Bir Cevelan (Batılı tarzda ilk gezi)
▪ Ahmed İhsan - Avrupa’da Ne Gördüm
▪ Ahmet Şerif - Anadolu ‘da Tanin
▪ Ali Suad - Seyahâtlerim
▪ Ahmet Rasim- Romanya Mektupları
▪ Mehmet Rauf - On Birinci Mektup
▪ Halit Ziya Uşaklıgil - Almanya Mektupları
▪ Cenap Şahabettin - Hac Yolunda, Avrupa Mektupları, Âfâk-ı
Irak
▪ Ahmet Haşim - Frankfurt Seyahatnamesi
▪ Halide Edip Adıvar - Dağa Çıkan Kurt(Gezi + hikaye),
Yolculuk Notları
▪ Yakup Kadri Karaosmanoğlu - Alp Dağlarından ve Miss
Châlfrin’in Albümünden
▪ İsmail Habib Sevük - O Zamanlar (Kurtuluş Savaşı anıları),
Carablus Köprüsü
▪ Selim Sırrı Tarcan - Bugünkü Almanya
▪ Faik Sabri Duran - İstanbul’dan Londra’ya Şileple Bir
Yolculuk
▪ Celalettin Ezine - Amerika Mektupları
▪ Ahmet Emin Yalman - San Fransisko ‘da Ne Gördüm
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar - Beş Şehir, Paris Tesadüfleri
▪ Bedri Rahmi Eyüboğlu - Canım Anadolu
▪ Hikmet Birand - Anadolu Manzaraları
▪ Selahattin Batu - İsviçre Günleri
▪ Reşat Nuri Güntekin - Anadolu Notları
▪ Burhan Arpad - Avusturya Günlüğü
▪ Falih Rıfkı Atay - Bizim Akdeniz, Faşist Roma, Kemalist
Tiran, Deniz Aşırı, Moskova-Roma, Taymis Kıyıları, Tuna
Kıyıları, Hind, Gezerek Gördüklerim
▪ Gülten Dayıoğlu - Kafdağının Ardına Yolculuk
▪ Yavuz Bülent Bakiler - Üsküp’ten Kosova’ya, Türkistan
Türkistan
▪ Buket Uzuner - Bir Siyah Saçlı Kadının Gezi Notları
▪ Fürüzan - Balkan Yolcusu, Yolcu Defteri, Gezerek
Gördüklerim
▪ Nedim Gürsel - Bir Avuç Dünya
▪ Fikret Otyam - Gide Gide 1-2-3, Ne Biçim Amerika Ne Biçim
Rusya
▪ Abdi İpekçi – Dünyanın Dört Bucağından, Yarının Kıtası
Afrika
▪ Azra Erhat - Mavi Anadolu, Mavi Yolculuk
▪ Mina Urgan – Bir Dinozorun Gezileri
▪ Mahmut Makal – Bizim Köy (anı + gezi + roman)
▪ Tarık Buğra – Gagaringrad ( Moskova Notları)
▪ Sadri Ertem – Bir Vagon Penceresinden Ankara- Bükreş
▪ Yaşar Nabi Nayır – Balkanlar ve Türklük
▪ Ümit Yaşar Oğuzcan – Avrupa Görmüş Adam
▪ Selahattin Batu – Avusturya ve Venedik Günleri, İspanya
Büyüsü
▪ Demir Özlü – Berlin Güncesi, İlkbahar
▪ Melih Cevdet Anday – Sovyet Rusya, Azerbaycan,
Özbekistan, Bulgaristan, Macaristan
▪ Işıl Özgentürk – Büyülü Bir Yolda
▪ Hasan Ali Yücel – İngiltere Mektupları, Kıbrıs Mektupları
▪ Haldun Taner – Berlin Mektupları (Mektup+ gezi)
▪ Âşık Cemal- Amasya Seyahatnâmesi
▪ Erdem Bayazıt – İpek Yolundan Afganistan’a
▪ Şevket Rado – Amerikan Masalı
▪ İlhan Selçuk – Sovyetler, İran, Amerika İzlenimleri
▪ İlber Ortaylı – Üç Kıtada Osmanlılar
▪ Şükufe Nihal – Finlandiya
▪ Fevzi Halıcı – Struga Şiir Akşamları
▪ Aziz Nesin – Duyduk Duymadık Demeyin, Dünya Kazan Ben
Kepçe
▪ Samiha Ayverdi – Yeryüzünde Birkaç adım
GEZİ YAZISI İLE RÖPORTAJ ARASINDAKİ FARK
▪ Röportajda öyküleme tekniği ile olay sıralı verilirken Gezi
yazısında bu teknik pek kullanılmaz.
▪ Röportajda toplumsal olaylara dikkat çekme varken gezi
yazısında sıradan mekânlar da konu olablir.
▪ Gezi yazılarında insanların konuşmalarına fazla yer
verilmez.

▪ Nadir Paksoy - Bir Demet Pasifik , Sırt Çantamda

Coğrafyalar , Kuzey Sardunyaları, Gözümden Afrika , Gezgin
Bir Hekimin Dünyası, Yaş 21:Hayber
▪ Orhan Kural - Yol Türküleri, Bay Gezen 14, Dünya
Döndükçe İnsan Gezdikçe, Bir Gezginin Dünyası, Bir Tutam
Dünya, Ve Sekiz Oldu, Ufukların Ötesinde, Sibirya'dan Şiliye,
Gezginin Gölgesi, Göçmen Kuşun Kanadında, Köşe Bucak
Dünya, Yol Çağrısı, Gizemli Coğrafyalar, Dünya Kalemimin
Ucunda
▪ Zeynep Oral – Uzak Doğum
 ÖRNEKLER 4.BİYOGRAFİ
(YAŞAM ÖYKÜSÜ)
Edebiyat, sanat, siyaset, ticaret vb.
“Bu şehirde kırk gün kaldık. İki dirhem vererek iri bir koyun alanlarda dikkat çekmiş, tanınmış
satın alabiliyor, yine iki dirhemle bize yetebilecek kadar insanların hayatlarını, eserlerini,
ekmek bulabiliyorduk. Bu yiyecek bize tam gün kafi başarılarını okuyucuya bilgi vererek
geliyordu. Kafilemiz on iki kişiden müteşekkildi. İki anlatan türe denir.
dirhemlik bal alsak hepimiz doyuyorduk. Bir dirhemlik
kestane ile ceviz aldık mı hepimiz yesek de artıyordu! Kış
mevsiminin en soğuk günlerini geçirdiğimiz halde bir yük ÖZELLİKLERİ
odun tek dirheme satın alınabiliyordu! Bugüne kadar
1. Yaşam öyküsü gerçeği anlatmalıdır. Düş gücü katılmaz,
dolaştığım bunca ülke arasında bu şehir kadar ucuzunu
tarihsel gerçeklik ön plana çıkarılır.
görmedim!”
2. Yazar, yaşam öyküsünü açık, yalın ve gerçekçi bir şekilde
İbn Battuta Seyahatnâmesi, Kastamonu gezisi
yazmalıdır.
3. Biyografi yazarı, kişiye ait tüm belgeleri (mektup, günlük,
“Aşağılarda, yemyeşil ve geniş Vardar Ovası’nda bir akşam fotoğraf, anı defterii basın haberleri vb.) ve yazılı
güneşinin ışıklarıyla yıkanan eski Üsküp, gerçekten firuze kaynakların yanı sıra sözlü tanıklıkları da değerlendirir.
kubbeleriyle, hanlarıyla, hamamlarıyla, kervansaraylarıyla,
4. Yazar, anlattığı kişinin hikâyesini kronolojik sırayla
köprüleriyle, tekkeleriyle, çalımlı saat kuleleriyle ve şerefeleri
verebilir.
yıkılmış mahzun minareleriyle bizim çehremiz, bizim ruhumuz
gibiydi… Gözlerimizin önünde canlı bir tarih vardı ve MÖ IV. 5.Kişiyi tüm yönleriyle tanıtımında bireysel ve toplumsal
yüzyıldan zamanımıza kadar uzanan bu tarihin 523 yılında, yönleri de verilir.
bizim mührümüz, bizim tuğralarımız, tuğlarımız,
6. Yaşam öyküsü anlatılacak kişinin öğrenim
sancaklarımız okunuyor, yükseliyor, dalgalanıyordu. Bu
durumu,yetişmesinde etkili olan unsurlar belirtilir.
bakımdan içimde sanki mehter marşları çalıyordu…”
7. Yaşam öyküsü yazarı, kişinin yaşamı aşırı yerme ve
Yavuz Bülent Bakiler, Üsküp’ten Kosava’ya
övmelerden uzak tutulmalıdır.
8. Üçüncü kişili anlatım kullanılır.
“Çağlayan sesleri ile gönül oyalayıp renklerine, resimlerine
● Yaşam öyküsünün dünya edebiyatında ilk örneği Yunanlı
doyamadığımız bu şeyin adına tabiat diyoruz. Burada
Plutarkhos’un “Paralel Hayatlar” eseridir.
tabiatın her türlüsü var: Lübnan çamları yetişen yaylaları ile
dağ ve orman tabiatı, denize yukarıdan bakan ve çağlayan ● Stefan Zweig “Dünya Fikir Mimarları “ önemli bir örnektir.
döken sonra uzaklarda alçala alçala geniş ve derin bir
● 8. yüzyıl Orhun Yazıtlarında bu türün özellikleri görülür.
kumsalda eriyen yalısı ile eşsiz bir kıyılar tabiatı, sağa
döndüğünüzde gözlerinizi görünmez çizgileri ile dinlendiren ● Divan edebiyatında şairleri anlatan bu eserlere, "Tezkire"
sola baktığınızda hayalinizi enginler rüyası içinde sallayan denirdi. Anadolu sahasında Sehi Bey’in “Heşt Behişt” eseri
deniz tabiatı iki taraça ile Toros eteklerine doğru geniş, düz bu türün ilk ürünüdür.
avlık ve seyranlık ova tabiatı, hepsi, her çeşidi var. İsviçre'deki
Türk edebiyatında batılı anlamda biyografi, Tanzimat
dağ karşınızda, Riviyera'daki kıyılar önünüzde
Döneminde görülür. Mehmet Siraceddin, R. Mahmut Ekrem,
Macaristan'daki ova arkanızdadır.
Ebüzziya Tevfik, Muallim Naci, Namık Kemal, Faik Reşat,
Kaleleri, sarayları ve mezarları ile oyma kayadan, kapılarında
Beşir Fuad, Ahmet Mithat bu türde ürün vermişlerdir.
İskender'i durduran Termesus, işte şu tepenin üstündedir.
Atina'ya kadar gül yağı ve balsam yollayan Phaselis (Faselis),
karşı kumsalın biraz yukarısındadır. Eski Olbiya, ağaçlarını
Son dönemde yaşam öyküsünü roman tarzının
gördüğünüz çiftliğin yanlarında idi. Siz, kendiniz, şimdi
içinde kullanan yazarlar görülür. “Biyografik
Bergama Kralı II. Attalus'un kurduğu 2099 yıllık Attalia
roman” denilen bu türde kurgu ön planda olup
(Atalya)'nın içindesiniz. Yirmi yirmi beş kilometrede bir
yaşam öyküsü malzemedir.
jimnazları ile tiyatroları ve stadyumları ile surları ve sütunları
ile bir site yıkılarına rastlıyorsunuz. Bu tarihtir. Onun da devir
devir, bin türlüsü, bin hatıralısı var.”
Falih Rıfkı Atay, Gezerek Gördüklerim

MEB kitaplarında GEZİ YAZISI 10. sınıfın 2.

döneminde işlenir.
ESERİN ADI YAZAR ROMANDA ESERİN ADI YAZAR ROMANDA
ANTILAN KİŞİ ANTILAN KİŞİ
Tek Adam Ş. Süreya Atatürk Şah ve Sultan İskender Pala Y. Sultan Selim –
Aydemir Şah İsmâil
İkinci Adam Ş. Süreya İsmet İnönü Efsane İskender Pala Barbaros
Aydemir Hayrettin
Hava Kurşun Gibi Ağır Hıfzı Topuz Nazım Hikmet Mihmandar İskender Pala Eyüp Sultan

Bir Bilim Adamının Oğuz Atay Mustafa İnan

Başın Öne Eğilmesin Hıfzı Topuz Sabahattin Ali
Romanı

Uluç Reis Halikarnas Balıkçısı Uluç Reis

Vatanı Sattık Bir Pula Hıfzı Topuz Namık Kemal
Turgut Reis İskender Pala Turgut Reis
Çılgın ve Özgür Hıfzı Topuz Neyzen Tevfik Gezgin Sadık Yalsızuçanlar İbn-i Arabî
Elbet Sabah Olacaktır Hıfzı Topuz Tevfik Fikret Anka Sadık Yalsızuçanlar Niyâzî Mısrî
Bir Tatlı Huzur Ayşe Kulin M. Nurettin Hayyam Sadık yalsızuçanlar Ömer Hayyam
Selçuk
Bir Dehanın Romanı Hasan Ali yücel Goethe
Füreya Ayşe Kulin Füreye Koral
İslâmcı Bir Şairin Mehmet Emin Mehmet Âkif
Adı Aylin Ayşe Kulin Aylin Devrimel Romanı: Mehmet Erişirgil
Handan Ayşe Kulin Halide Edip Âkif
Adıvar Cemil Şevket Bey, Selim İleri Nihat Sırrı Örik
Köprü Ayşe Kulin Recep Yazıcıoğlu Aynalı Dolaba İki El
Revolver
Türkan Ayşe Kulin Türkan Saylan

Bozgunda Fetih Rüyası Beşir Ayvazoğlu Yahya Kemal

MEB kitaplarında BİYOGRAFİ - OTOBİYOGRAFİ 9.
Eve Dönen Adam Beşir Ayvazoğlu Yahya Kemal sınıfın 2. döneminde işlenir.
Büyük Ağa Beşir Ayvazoğlu Tarık Buğra

Güneş Rengi Bir Yığın Beşir Ayvazoğlu Tarık Buğra ÖRNEKLER

Yaprak

Kuğunun Son Şarkısı Beşir Ayvazoğlu Şeyh Galip

Benim Adım Yunus Mustafa Necati Yunus Emre

Emre Sepetçioğlu 1936'da İzmir'in Karşıyaka İlçesinde
dünyaya geldi. Metin Oktay, futbol
Bir Ben Vardır Benden Emine Işınsu Yunus Emre
kariyerine 1951 yılında İzmir'in amatör
İçeri
takımlarından Damlacıkspor'da başladı.
Hak Çalabım Mehmet Önal Yunus Emre Burada 8 numaralı formayı giydi.
Oynadığı ilk karşılaşmada iki gol birden
Gel Gör Beni Aşk Mustafa Akgün Yunus Emre atarak tüm dikkatleri üzerine çekti.1955'te Galatasaray ile
Neyledi? anlaştı. 1956-56 ve 1957-58 sezonlarında İstanbul
Yunus Ahmet Efe Yunus Emre Profesyonel Ligi şampiyonlukları yaşarken; ligde attığı
gollerle üç sezon üst üste gol kralı oldu. 1959'da kurulan Millî
Var Yarına Özgen Keskin Yunus Emre Lig'de de gol krallıkları yaşamaya devam etti ve ligin ilk üç
Od İskender Pala Yunsu Emre sezonunda gol kralı unvanını korudu. 1961 yılında Serie A'da
mücadele eden Palermo ile sözleşme imzaladı. Burada bir
Halide Edip İpek Çalışlar Halide Edip sezona yakın top koşturduktan sonra ertesi yıl Galatasaray'a
Adıvar döndü. Futbol hayatı boyunca 6 kez gol kralı oldu ve 217
gollük bir rekora imza attı.
Bukağı Emine Işınsu Niyâzî Mısrî
13 Eylül 1991 tarihinde Boğaziçi Köprüsü çıkışında geçirdiği
Uzak Ülke Fatma Fatma Aliye
trafik kazasından sonra kaldırıldığı Haydarpaşa Numune
Barbarosoğlu Hanım
Hastanesi'nde vefat etti.
Metin Oktay’ın biyografisi, Milliyet gazetesi

“ Atilla İlhan, 1925 yılında İzmir’in
Menemen ilçesinde dünyaya gözlerini
açtı. Babası Bedri Bey aruzla şiir
yazan bir Divan şairiydi. Bu nedenle
şiire düşkün ve edebî yönü güçlü
çocuk olarak yetişti Atilla İlhan.
Ortaokuldan sonra İzmir Atatürk
Lisesinde okurken Türk Ceza Kanuna
aykırı davrandığı gerekçesi ile
tutuklandı ve okuldan uzaklaştırıldı.
Danıştay kararı ile eğitimini sürdürme kararı ile İstanbul Işık
Lisesinden mezun oldu. Üniversite eğitimini hukuktan yana
kullandı fakat okulunu bitirmeden yarıda bıraktı.
6 yıl Paris’te yaşadı ve ülkeye döndü. Birçok gazete ve
dergide çalıştı. Babasının ölümü ile İzmir’e döndü burada
Demokrat İzmir gazetesinin genel yayın yönetmenliği ve
başyazarlığını üstlendi. Bilgi Yayınevi danışmanlığını da
yapmıştır.
Atilla İlhan aynı zamanda sinemaya da merak sarmıştı. Bu
alanda 15 âdet senaryo yazdı ve senaryolarında” Ali
Kaptanoğlu” takma adını kulandı.
İlk şiiri “Balıkçı Türküsü” Yeni Edebiyat dergisinde yayınlandı.
“Nevin Yıldız” ve “Beteroğlu” takma ismi ile Yücel
dergilerinde şiirleri yayınlandı.
CHP şiir yarışmasında” Cebberoğlu Mehemmed” şiiriyle ikinci
oldu. Bu başarısından sonra çok sevildi. Dönemin ünlü
edebiyat dergilerinde şiirleri ve yazıları yayınlandı. Türk
edebiyatının önemli isimleri arasına girmeyi başardı.
Atilla İlhan, Garip Akımı ve İkinci Yeni Şiire karşı gelen
şairlerden oldu. Maviciler adı ile bilinen toplumcu gerçekçi
şiir akımını başlattı.
Şiirlerinde yeni bir ses düzeni oluşturdu kendine has bir üslup
geliştirdi.
“Yağmur Kaçağı” ve “Ben Sana Mecburum” gibi şiir kitapları
ile genç şair kuşağını etkilemeyi başardı.
“Yasak Sevişmek”, “Elde Var Hüzün” kitaplarında yer alan
şiirlerinde divan şiirinden ve şarkılardan yararlandı.
“Sokaktaki Adam” ve “Zenciler Birbirine Benzemez “
romanlarında tarihse konulara ağırlık vererek Öz Türkçe
akımına karşı çıkan bir tutum sergiledi. ”
Kidega Yayınevi- Attila İlhan Biyografi
5. OTOBİYOGRAFİ (ÖZ
YAŞAM ÖYKÜSÜ)
Bilim,edebiyat, sanat, siyaset vb.
alanlarda tanınmış kişilerin kendi
kalemiyle kendi yaşamını
anlatmasına denir.
ÖZELLİKLERİ
1. Birinci kişinin ağzından (Ben) yani yazarın kendisini
anlatmasıdır.
2. Yazar, merkeze kendisini alır ve zamansal sıralamayla
hayatını aktarır.
3. Öz yaşam öyküsünde yazar, istemediği bölümleri veya özel
yerleri kırpabilir çünkü ondan nesnel olmasını beklenmez.
4. Yazar doğal ve yalın bir dil kullanmalı ki okuyucuyu
sıkmasın.
5. Otobiyografi yazarı , yaşam öyküsünü yazarken anı, günce
gibi türleri belge olarak kullanır. Bu belgeler onun gerçeğe
daha yakın olmasını sağlar.
● Modern anlamda ilk otobiyografi, Rousseau’nun “İtiraflar
“ adlı eseridir.
Türk edebiyatında yazılan öz yaşam öyküsü
yazılan eserler
▪ Muallim Naci- Ömerin Çocukluğu
▪ Yusuf Akçura – Kendim yahut Defter-i Amalim
▪ Nigar Hanım – Nigar Binti Osman – Hayatımın Hikâyesi
▪ Halikarnas Balıkçısı – Mavi Sürgün ( Anı da var)
▪ Halit Ziya – Kırk Yıl
▪ Ayla Kutlu – Zaman da Eskir
▪ Necip Fazıl Kısakürek - Kafa Kâğıdı
▪ Aziz Nesin - Böyle Gelmiş Böyle Gitmez
▪ Fakir Baykurt – Kavacık Köyünün Öğretmeni, Bir Tös Vardı
● Bazı romancılar kendi hayatını kurgusal olarak roman
haline getirir.
OTOBİYAGRAFİK ROMAN
▪ Peyami Safa – Dokuzuncu Hariciye Koğuşu
▪ Elif Şafak – Siyah Süt
▪ Orhan Kemal – Baba Evi, Avare Yıllar, Arkadaş ıslıkları,
Cemile
▪ Sabahattin Ali - Kürk Mantolu Madonna
▪ Dursun Akçam- Kafdağının Ardı
▪ Rıfat Ilgaz – Sarı Yazma
▪ Bekir Yıldız – Türkler Almanya’da
▪ Erdal Öz – Defterimde Kuş Sesleri
▪ Abdülhak Şinasi Hisar – Fehim Bey ve Biz
▪ Vüsat O. Bener – Bay Muannit Sahtegi’nin Notları
▪ Hasan Ali Toptaş – Kayıp Hayaller Kitabı, Kuşlar Yasına
Gider
▪ Nazlı Eray - Sis Kelebekleri
▪ Tezer Özlü – Çocukluğun Soğuk Geceleri
▪ İnci Aral- İçimden Kuşlar Göçüyor
▪ Mehmet Eroğlu - Issızlığın Ortasında
▪ Şevket Süreya Aydemir - Suyu Arayan Adam
▪ Ayşe Kulin – Babama
▪ Hasan Ali Yücel – Hayatım
▪ Talip Apaydın -Ortakçılar
▪ Aziz Nesin – Erkek Sabahat
▪ İskender Pala – İki Darbe Arasında
▪ Buket Uzuner- Gümüş Yaz Gümüş Kış
ANI - OTOBİYOGRAFİ FARKI
▪ Anı türünde, kişinin çevresi ile olan ilişkileri çok
daha fazla ön plana çıkarken dış olaylara daha çok
yer verilir. Oysa otobiyografi yazan kendi varlığının gizli
kalmış yönlerini araştırır.
▪ Anı yazarı hayatının belli bir dönemini anlatırken
otobiyografide yazar hayatının bütün önemli olaylarını
anlatır.
▪ Anı yazarı otobiyografilere göre daha öznel bir tavır
sergiler.
ÖRNEKLER
“ Babam Azerbaycan asıllı Mehmet
Karaca ve annem ise Ermeni asıllı Toto
Karacaydı. Evimizde ikisinin de sesli tonları
müzik gibi gelirdi.Babam Şenlik’ten şiirler
okur ve sazın her tınısı beni benden alırdı.
Annem de sanki o türkülerin acısını yaşar
gibi söylerdi işte böyle bir ortamda
büyüdüm. Lisede babam yeteneğimi keşfetmiş gibi Robert
Lisesi'nde iyice geliştim. Aslında sanatçı bir çiftin
çocuğuydum ama müzik ile ilk tanışmam annemin teyzesi
Rosa Felegyan’dır. Bana piyano notaları ve piyano nağmeleri
öğretti, bu belki de ilk profosyonel olarak notayla
tanışmamdı. Lisedeyken dünya müziğini kavuran rock
müziğine ilgi duydum. Kız arkadaşlamı da etkilemek için
başaldığım bu müzik hayatım oldu aslında. “
Cem Karaca’nın Otobiyografisi, Cumhuriyet gazetesi 21
Ağustos 1998
BİYOGRAFİ TÜRLERİ
A. MONOGRAFİ
Monografi, bir kişi veya bir
sorunu ya da bir olgu,
durum ve konuyu farklı bir
bakış açısıyla derin bir
dikkatle, en ince
ayrıntılarını dahi atlamadan asıl kaynaklara ve bilimsel bir
sisteme dayalı olarak inceleyip değerlendiren çalışmadır.
ÖZELİKLERİ
1. Tek kişinin hayatının her yönünü ayrıntılarıyla verir.
2. Monografide tek yön üzerine derinlemesine bir araştırma
yapılıp kimsenin pek bilmediği özellikleri verilir.
3. Monografide özellikle farklı yönler üzerinde yoğunlaşma
söz konusudur.

“1916 ya da 1917 güzüne doğru doğmuşum. Sanırım üç

yaşına geldiğimde Zile’ye taşındık. Beni hemen anaokuluna
verdiler. Annem,benim için gösterdiği ihtisasla hemen hiç
bırakmadı. Sabahları döverek okula göndermek isterdi, ben Biyografiden farkı, biyografide hayatın tümünün
de gider gitmez kaçardım. Ya eve ya da ablalarımın okuduğu monografide tek yönünün ele alınmasıdır.
İnas Mektebine kaçardım. Kendim de ablalarım da sıkıntı
çektik. (…) Sonunda evimize çok çok uzak olan Dutlupunar
İlkokuluna verdiler. Öğretmenim uzun ak sakallı, nur yüzlü
biriydi. Hiçbir derste bizi kapatıp gitmez. Çok sevgi gösterir
ve el işi kağıtlarından levhalar yaptırırdı. Pamuk Hoca beni Eleştiriden farkı, monografi; bilimsel nitelikli
öyle bir bağladı ki bir daha hiçbir okuldan, dersten olması bakımından eleştiri türünden ayrılır.
kaçmadım. Ertesi yıl da Artova’ya taşındık.”
Kaynak: Muzaffer Uyguner, Cahit Külebi Yaşamı
EDEBİYATIMIZDA MONOGRAFİK ESERLER
▪ Şevket Süreyya Aydemir - Tek Adam, İkinci Adam
▪ Tahir Alangu - Ülkücü Bir Yazarın Romanı
▪ Nezihe Araz - Dertli Dolap
▪ Oğuz Atay - Bir Bilim Adamının Romanı
▪ Yakup Kadri- Ahmet Haşim, Atatürk
Üniversitelerde yüksek lisanslar ve doktoralarda bir yazarın
bir özelliği ayrıntılı incelenirse Monografi olur.
▪ Hasan Ali Toptaş romanında folklorik unsurlar
▪ Mehmet Akif şiirinde din anlayışı
▪ Cahit Cülebi şiirinde Anadolu
▪ Turan Oflazoğlu oyunlarında Osmanlı tarihi vb.
ÖRNEKLER
“ Küçük yaşta başladığı resim çalışmalarını Galatasaray
Sultanisi’ndeki öğrenim yıllarında da sürdüren Tevfik Fikret’in
resim hocası, François-Claude Hayette adında bir Fransızdır.
Hayette Sultan Addülaziz’in emriyle resim eğitimi almak
üzere Paris’e gönderilen Şeker Ahmet Paşa’nın arkadaşıdır ve
İstanbul’a çağrılarak Mekteb-i Sultaniye’ye hoca tayin
edilmiştir. Nitekim Şeker Ahmet Paşa’nın 1873 yılında
Sultanahmet’teki sanat okulunda açmış olduğu Türkiye’deki
ilk resim sergisine katılan Galatasaray Sultani’si
öğrencilerinin resimleri bu hocanın yönetimi altında
yapılmıştı.
Ressam şair Fikret, bazı şiirlerinde nasıl tabiat manzaralarını,
günlük hayat sahnelerini tasvir etmişse, hakiki veya hayali
şahısların (tiplerin) portrelerini de çizmiştir. Rübâb-ı
Şikeste’nin dikkati çekici bölümlerden birini, Fikret’in sevdiği
şairlerin, maddi ve manevi portrelerini çizdiği “Aveng-i
Tesavir” teşkil eder…”
Kübra Demir, Tevfik Fikret’in Resmindeki Şiir, Şiirlerindeki
Resim, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi yüksek
Lisans çalışması 35. Sy.
B. PORTRE
Bir kişiyi karakteristik özellikleriyle
okuyucu kitlesine tanıtmak amacıyla
yazılan edebi yazılara portre denir.
ÖZELLİKLERİ
1. Portrede amaç kişinin bir yönünü
ayrıntılı anlatmakdır.
2. Portrenin en önemli yapısı gözlemdir.
3. Portre; roman, öykü, anı, gezi yazısı, biyografi ve
otobiyografi türlerinin içinde yer alabilir. Kısacası portre,
hem edebi türler içerisinde hem de bağımsız olabilir.
4. Portreler, her ne kadar fotoğraf gibi kabul edilir.
5. Portrede kişinin yaşamından bahsedilmez, kişinin fizikî
ya da ruhsal özellikleri anlatılır.
6. Portreler, fizikî portre ve ruhî portre olmak üzere ikiye
ayrılır.
Fizikî portre; Kişilerin dış görünüşlerinin anlatıldığı
portrelerdir.Kişiyi diğer insanlardan ayıran dış
özellikleri iyi bir gözlemle verilmesidir. Daha
nesneldir.
Ruhî portrede; ise kişinin ahlâkı, alışkanlıkları,
düşünceleri ilginç bir üslûpla yazılmasıdır. Fizikî
portreye göre daha zordur.
Monografi ile Portre Farkı;
Monografi, daha detaylıdır ve bilimsellik ön
plandadır. Portreyi de içine alır.
Portre türü ile yazılmış eserler
▪ Ruşen Eşref Ünaydın, Diyorlar ki
▪ Refik Halid Karay, Tanıdıklarım
▪ Hüseyin Cahit Yalçın, Edebî Hatıralar
▪ Yusuf Ziya Ortaç, Bir Varmış Bir Yokmuş - Portreler
▪ Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Gençlik ve Edebiyat Hatıraları
▪ Samet Ağaoğlu, Âşina Yüzler
▪ Yahya Kemal Beyatlı, Siyasî ve Edebî Portreler
▪ Nihad Sami Banarlı, Kitaplar ve Portreler
▪ Atilla Özkırımlı, Tarihe Not Düşmek
▪ Cemal Süreya, 99 Yüz
▪ Oral Çalışlar, Deniz Gezmiş’ten Yaşar Kemal’e Portreler
▪ M. Orhan Okay, Silik Fotoğraflar – Portreler
 ÖRNEKLER
“… Her vakit alaycı, şakacı ve hafif ruhlu Refik
Halit! Sanki Beyoğlu’nda buluşup eğlendiğimiz
günlerden bu yana hayatında hiçbir değişiklik olmamış, sanki
birkaç saat önce benimle birlikte imiş ve sanki buradaki
kimselerle kırk yıldan beri tanışırmış gibi hemen herkesle
senli benli konuşarak ve beni karısına takdim ederken ‘İşte,
benden hikâyelerini dinleyip bıkıp usandığın Yakup..’ demek
samimiliğini gösteren ve biraz sonra bir fırsatını bulup
kulağıma eğilerek: ‘Nasıl, geçtiğin yol korktuğun kadar
çamurlu muydu?’ diye bana sataşmaktan kendini alamayan
şen ve kalender Refik Halit…”
Yakup Kadri, Refik Halit Karay’ın ruhsal portresi
aktarılmıştır.
… İşte, biz böyle şeyler konuşup gülüşürken Üstad, arka
taraftan çıkagelmişti. Bu, uzunca boylu geniş omuzlu ve
henüz genç görünen bir adamdı. Yüzünün sert çizgilerine,
gözlerinin keskin bakışlarına ve bir kartal yavrusunun
gagasını andıran burnuna rağmen hiç de haşin bir hali yoktu.
Hatta ilk bakışta, ben, onu, pek sade, yumuşak ve belki biraz
da silik bulmuştum. Tevfik Fikret’e bu haliyle, adını sanını
bilmeksizin herhangi bir yerde rastlamış olsaydım: ‘İşte,
Babıâli ketebesinden biri’ ya da ‘belki bir devlet düşkünü!’
diyebilirdim.”
Yakup Kadri, Tevfik Fikret’in fiziksel portresi aktarılmıştır.
“…İnişli çıkışlı, engebeli insan ilişkileri görünürdü dostluk
grafiğinde. Alıngan, kırılgan, kin tutmayan, çıkarsız, ivazsız
garazsız bir dost. Yok, araya düştüğüm portre notları
bitmedi… Yokuş yorgunuyken gelip de yayınevinde
oturuşunu. Gözlerinden belli olan kızgınlığını. İhmal edildiği
duygusuna kapıldığındaki tedirginliğini. İnandıklarındaki
inatçılığını, bağışlamaktaki hercai gönüllüğünü. Bölüşülen
kalabalık gecelerin anlatılmadıkça artan güzelliğini. Bir
yediveren güle benzeyen imzasını. Her şeye direndiğini,
sadece şiire teslim olduğunu.Taşıdığı şiir flamasının üstünde
yalnız kendi isminin değil, başka şairlerin adının da
bulunduğunu, gizli bir Zümrüdüanka olduğunu yakın dostları
hâlâ sevgiyle hatırlar.”
Doğan Hızlan, Cemal Süreya’nın ruhsal portresini
aktarmıştır.
C. NEKROLOJİ
Ölen ünlü bir kişinin ardından ölen
kişiyi çok seven yakın çevresindeki
insanlar onun üstün özelliklerini,
duydukları güzel haberleri duygusal
bir yaklaşımla yazıya aktarılan edebî
türdür.
ÖZELLİKLERİ
1. Ölen kişi ile ilgili özel hatıralardır.
2. Nekrolojide kişi fazla ve abartlı övülür.
3. Nekrolojilerde ölen kişiyle ilgili tarihe yansımamış, özel
hayatta yaşanıp yaşayan kişilerin arasında kalmış anılar
hatırlanıp yazılabilir.
4. Ahmet Hâşim’in “Bize Göre” adlı eserindeki “Süleyman
Nazif’in Mezarı” başlıklı yazı Süleyman Nazif’in ölüm
yıldönümünde yazılmıştır.
“Sen gideli üç gün olmuşdu!
İnanılmaz geliyor değil
mi?Kabul etmeyen aklım ve
belleğimizde kalan
resimleri de etkiliyor sanki.
Yüzünü çok iyi
anımsayamıyorum artık,
sesin eskisi kadar net değil
mi? Her şey bir sis
perdesinin arkasında sanki...
Biliyor musun, aramızdan ayrıldığın o kasvetli, soğuk kış
gününün ardından sıkça rüyalarıma girerdin. Her seferinde
aynı rüya, aynı mekân, aynı konuşma...
Birlikte yaşadığımız son ev. Kapı çalınıyor ansızın, açıyorum.
Karşımdasın: Bej renkli pardesün, şapkan, eski, küçük çantan,
alışveriş filen, ağzından düşmeyen sigaran... Sana ilişkin tüm
ayrıntılar yerli yerinde. İçeri girmeyip tıka basa dolu fileyi
kapıdan uzatıyorsun, hiçbir şey söylemeden. Oysa ben artık
geri dönemeyeceğini biliyorum, ama söyleyemiyorum.
Heyecandan sesim çıkmıyor, donup kalıyorum adeta. Kısa bir
sessizlikten sonra “İzinli geldim,” diyorsun usulca. “Çok az
vaktim var. Sizleri görüp gideceğim hemen.”
Ağlayarak uyandığımda vaktin çoktan dolmuş, yine uzaklara
gitmiş olurdun. Önceleri çok etkilenirken, zaman içinde
alışmıştım bu rüyaya.
Yıllar var ki, görmez oldum bu rüyayı. Acılar mı küllendi,
kaybının yarattığı boşluk doldurulamasa da, etkisi mi giderek
azaldı? Pek çok neden, bir arada... Hep söylendiği gibi hayat
devam ederken, bir de dönüşüm yaşandı galiba: Rüyalarımda
izinli olarak beni ziyarete gelen babamın yerini, hayatı
paylaştığım bir şair aldı.”
Behçet Necatigil’in ölümü üzerine kızı Ayşe’nin yazısı
 6. MEKTUP ▪ Zübük – Aziz Nesin (Roman)
Kişiler arası duyguları, istekleri ve ▪ Mektup Aşkları – Leyla Erbil ( Roman)
kurumların birbiriyle haberleşmesini
▪ Babama Mektup - Oğuz Atay (Hikâye)
sağlayan yazılı metinlerdir.
▪ Kemalletin Kamu- İzmir Yollarında (Şiir)
● Batı edebiyatında Jean Jacques Rousseau
, Voltaire gibi yazarlar bu türde eserler ▪ Nurullah Ataç - Okuruma Mektuplar ( Deneme)
vermişlerdir.
▪ Necip Fazıl – Zindan Memede Muktup ( Şiir)
● Mektup, Türk edebiyatında Divan
▪ Orhan Veli – Oktay’a Mektuplar (Şiir)
edebiyatında kullanılmıştır. Birden çok
mektuplardan oluşan Münşeâtlar, ▪ Ahmet Rasim - Romanya Mektupları (Gezi)
dönemin sosyal sorununu işleyen Fuzuli’nin Şikâyetnamesi
▪ Namık Kemal – İrfan Paşaya Mektup, Tahrib-i Harabat
de mektup tarzında kaleme alınmıştır.
(Eleştiri)
Tanzimat Döneminde
▪ Ahmet Ümit- Elveda Güzel Vatanım (Roman)
▪ Namık Kemal - Magosa Mektupları, Rodos Mektupları
▪ Abdülhak Hamit Tarhan - Mektuplar
▪ Muallim Naci – Muhaberât ve Muhâverât ● Almanların ünlü romancısı Goethe’nin “Genç Werther’in
▪ Ziya Paşa – Verâset Mektupları Acıları “ romanı da mektup tarzında yazılmıştır.
▪ Ahmet Mithat Efendi – Muhaberât
▪ Beşir Fuat – Mektubât
▪ Ahmet Rasim – Şehir Mektupları
1. ÖZEL MEKTUP
● Mektup geleneği Cumhuriyet Dönemi’nde de devam ● Kişinin duygu ve düşüncelerini yakınlarına bu mektupla
etmiştir. iletir.
▪ Nurullah Ataç - Okura Mektuplar ● Bu tür mektuplarda içten bir anlatım ön plândadır.
▪ Ece Ayhan – Haşça Kal İlhan Berk’e Mektuplar
▪ Ataol Behramoğlu – Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Özel mektupların özellikleri şunlardır:
Mektuplar
1. Mektup yazılacak kâğıt, A4 kağıdı veya uygun temiz bir
▪ Behçet Necatigil – Mektuplar, Serin Mavi çizgisiz kağıt olmalıdır. Kâğıdın bir yüzü kullanılmalıdır.
▪ Halikarnas Balıkçısı- Mektuplarla Halikarnas 2. Mektup, dolma kalem veya mürekkepli bir siyah renkli
kalemle yazılmalıdır.
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar - Mektuplar
3. Mektubu göndereceğimiz kişinin yaşı, akrabalık derecesine
▪ Cahit Sıtkı Tarancı – Ziya’ya Mektuplar
göre "hitap cümlesi” ile (Canım, Kıymetli, Sayın vb.)
▪ Nazım Hikmet - Kemal Tahir’e Hapishaneden Mektuplar başlanmalıdır.
▪ Samiha Ayverdi – Mektuplardan Gelen ses 4. Giriş bölümünde mektubun yazılış amacı belirtilir.
▪ Adalet Ağaoğlu - Mektuplaşmalar 5. Mektubun sağ üst köşesine "tarih", yanına da yazıldığı
"yerin adı" konmalıdır.
6. Mektubun sağ alt köşesine "ad-soyad" yazılmalı ve "imza"
● Mektup türünde yazılmış hikâye, roman, şiir ve denemeler
atılmalıdır.
de vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
7. Mektubun sol alt köşesine "adres" yazılmalıdır.
▪ Mutallaka- H. Rahmi Gürpınar (ilk mektup tarzı roman)
8. Sonuçta, iyi dileklerde bulunulur.
▪ Handan - Halide Edip Adıvar (roman)
9. Özel mektuplarda daha çok söyleşmeye bağlı anlatım,
▪ Bahar ve Kelebekler, Sivrisinek, Lokantanın Esrarı -Ömer
açıklatıcı anlatım, öyküleyici anlatım, emredici anlatım
Seyfettin (hikâye)
kullanılır.
▪ Bir Serencam, Milli Savaş Hikâyeleri - Yakup Kadri
Karaosmanoğlu (hikâye)
▪ Bir Kadın Düşmanı (Roman) Sönmüş Yıldızlar, Bir Damla
Gözyaşı, Yalan, Bir Hayal Kırıklığı (hikâye) ⇒ R.Nuri Güntekin
▪ Tarlabaşı Salkım Saçak - Sadri Ertem(Roman)
▪ Acı Tütün ve Zeliş - Necati Cumalı (Roman)
2. Edebî Mektup
● Sanatçıların birbirlerine edebiyat, sanat veya kültür gibi
konularda görüşlerini bildirdikleri edebî değer taşıyan
mektuplarıdır.
● Bu mektuplar, sanatsal değer taşır ve yazıldıkları dönemin
sanat ve düşünce hayatına ışık tutar.
● Bu mektuplarda dönemin edebî, sanatsal ve düşünsel
tartışmaları yer alır. Bu yönüyle edebî mektuplar yazıldıkları
dönem için belge niteliğine de sahiptir.
● Edebi mektuplarda ise bu anlatım türlerinin yanında
tartışmacı, öğretici ve kanıtlayıcı anlatım türleri de
kullanılabilir.
▪ Lady Montegu – Şark Mektupları
▪ Van Gogh - Theo’ya Mektuplar
▪ Kafka - Milena’ya Mektuplar
▪ Bedri Rahmi Eyuboğlu - Kardeş Mektupları
▪ Cahit Sıtkı Tarancı - Evime ve Nihal’e Mektuplar, Ziya’ya
Mektuplar
Bu eserler hem özel hem de edebî mektup
türüne uyar.
ÖRNEKLER
Kardeşim Kaplan,
Ankara, 27 Ocak 1944
Bir yığın can sıkıntısı, üzüntü ve yorucu iş arasında
mektubuna cevap veremedim. O bir tarafa, o güzel makalene
de vaktinde teşekkür etmek lazımdı. Fakat daha iyisi tebrik
etmeliyim. Çünkü hakikaten güzel makaleydi. Artık birinci
sınıf bir muharrir olduğuna hiç şüphe etmiyorum. Sana çok
bağlı olduğum için bundan mesudum. Orhan Seyfi
biraderimiz, daha doğrusu Yusuf Ziya Bey’in biraderi, Raks
manzumesi için yaptığı latif tenkitten sonra, bu sefer de senin
yazdığına cevap vermiş. Ben okumadım. Yine kafiyelere
çatıyormuş. Tabii görüşlerimiz ayrı. Münakaşaya değmez.
Hakikat şu ki ben kafiyeye bağlıyım. Yani bir ses
müşabehetini mısranın sonunda lüzumlu görüyorum. Ayrıca
kafiyenin ve şekli kafiyenin şiirde yeri olduğuna inanırım.
Tedaviyi açar. Fakat çok defa bir aksan müşabehetini, kafiye
benzerini tercih ederim. Benim şekil dediğim şey, ne
vezinden, ne kafiyeden gelir. O cümlenin, hayal ve
tasavvurun, hülasa kendisini tamamlamış yahut
tamamlamamış idee poetiçue (ide poetik)in kendisidir. “Mest
kendi güler altındaki rahş oynardı” mısrayı tek başına
kafiyesiz de güzeldir. Ben kafiyesi zayıf yüzlerce mısra tanırım
ki güzeldir. Fakat onların anladıkları kafiye bende yoktur.
Merhum Cenab’ın dediği gibi, baston sapı gibi mısradan ayrı
kafiye. Hülasa kendi zaviyelerine göre haklıdırlar. Fakat ben
onların haklarından bir şey anlamadım. Ne ise… Kitabın
müsveddelerini göndereyim. Mahur Beste adlı bir yolculuğa
çıktık. Canım neler, ne tembellikler istiyor, ben neler
yapıyorum. Çok yorgunum. Başımda bir de Erzurum yazısı
var. Behice’ye çok selam ve dostluklar. Senin de gözlerinden
öperim kardeşim.
İmza
Ad – Soyad
Adres
Ahmet Hamdi TANPINAR Güzel Yazılar, Mektuplar
3. Resmî Mektup:
Kamu kurum ve kuruluşları arasında ya da bireylerle bu
kurum ve kuruluşlar arasında yazılan mektuplardır.
● Resmî mektupların en ünlüsü dilekçelerdir.
A. DİLEKÇE
Her Türk vatandaşının resmî kurumlara dilekçe verme hakkı
vardır ve bu hak anayasa teminatı altındadır.
Dilekçe yazarken dikkat edilecek hususlar:
1. Çizgisiz beyaz kâğıda yazılmalıdır. Kâğıt ikiye bölünmez.
Kâğıdın arka yüzü kullanılmaz, çok gerekli ise ikinci kâğıt
kullanılmalıdır.
2. Bilgisayar, daktilo veya dolma kalemle yazılabilir.
Tükenmez kalemle mavi ve siyah mürekkepli kalemler
dışında başka renkli kalemlerle yazılmaz.
3. İstekte bulunulan hangi kurumsa ona hitap edilmelidir.
4. Dilekçelerde ciddi bir üslupla resmî dili kullanarak istekleri
kısa ve net ifadelerle belirtilmelidir.
5. Sorun, durum ya da dilek kısa ve açık olarak ifade
edilmelidir. Gereksiz ayrıntılara ve kişisel cümlelere ve
yorumlara yer verilmemelidir.
6. İstekte bulunulan şey yasalara uygun olmalı ve şikayet
durumunda mutlaka belgelere ve tanıklara dayandırılarak
açıklanmalıdır.
7. Kurum veya kişi hiyerarşik düzene dikkat edilmelidir.
8. Muhatap (Kurum / Makam): Ortalı büyük harfli
Kendini Takdim: Dilekçeyi yazan, sunduğu kurumla bağ
kurarak kendini kısaca tanıtır.
Sorun ve Talep (İstek / Şikâyet): Kuruma iletilmek istenen
sorun, şikâyet ve talep kısaca net bir şekilde yazılır.
Sonuç: Kurumdan ” arz ederim “ile bitirme
9. Bir konuda üst makamın bilgilendirilmesi amaçlanmışsa
"...durumu bilgilerinize arz ederim.",
10. Üst makamın bir sorunu çözmesi, bir işlemi başlatması
isteniyorsa "Gereğini saygılarımla arz ederim.",
11. Yazım kuralları ve noktalama işaretleri TDK örnek alınıp
düzgün kullanılmalıdır.
12. Dilekçe sahibi adını-soyadını, imzasını ve açık adresini
vermelidir.
13. Bir dilekçede sadece bir kişinin imzası olur. Ortak bir
konuda birden fazla kişi aynı dilekte bulunacaksa bunlar da
dileklerini ayrı ayrı dilekçelerle belirtmelidirler.
14. Dilekçeye eklenecek ek belgeler yazının sonunda "Ekler"
başlığı altında maddeler halinde sıralanmalıdır.
ÖRNEK
T.C.
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ
FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ DEKANLIĞINA
Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde normal öğretim ikinci sınıf,
4434326 numaralı öğrenciyim. Ekte belirttiğim Covid- 19
hastalığı nedeniyle ders kaydını yaptıramadım. 2019-2020
ders yılı ilkbahar dönemi ders kaydımın yapılması için
gereğini arz ederim.
Adres: Yeni Mahalle İstiklal Cad. No: 189/21 21.04.2020
Kadıköy / İstanbul İmza
Ali SUCU
Ek: 1. Sağlık raporu.
B. TUTANAK
Herhangi bir olayın meydana geliş biçimi ve sonuçlarını veya
ilgilileri tarafından imzalanarak kayıt altına alınan belgelerdir.
Tutunak nasıl tutulur?
1. Çizgisiz beyaz kağıda okunaklı el yazısı veya bilgisayardan
yazılabilir.
2. Elle yazıldığında hata olursa üstü çizilir ve paraflanır.
3. Tutanakta silme, kazıma ve tutanağa sonradan ekleme
yapılmaz.
4. Tutanak birden fazla sayfa ise numaralandırılır ve
paraflanır.
5. Tutanaklar farklı durumlara göre yazılabilir ve bu da çeşitli
tutanakları oluşturur. duruşma tutanağı, kaza tespit tutanağı,
işe devamsızlık tutanağı, teslim tutanağı, arama tutanağı vb.
6. Görüşülen konular, söylenen sözler, alınan kararlar
yazıldıktan sonra tutanak toplantıya katılanlar tarafından
okunarak imzalanır.
7. Tutanaklarda söylenenler, görülenler anlaşılır biçimde ve
olduğu gibi yazılır; yoruma yer verilmez.
Tutanağı Oluşturan Unsurlar
Başlık: Kâğıdın üst-orta kısmına tamamı büyük harflerle
yazılır. TUTANAK şeklinde bir başlık konabileceği gibi olayın
veya toplantının içeriğini yansıtacak bir başlık da konabilir:
ARAÇ HASAR TESPİT TUTANAĞI, ÖĞRETMENLER KURULU
TOPLANTI TUTANAĞI vb.
GİRİŞ: Toplantı tutanaklarında toplantının yeri, zamanı,
gündemi, açılış, yoklama gibi unsurların; olay tutanaklarında
olayla ilgili ön bilgilerle zaman ve yerin belirtildiği bölümdür.
GELİŞME: Toplantı tutanaklarında gündemdeki
görüşmelerin, olay tutanaklarında olayın oluş sırasına göre
anlatıldığı bölümdür.
SONUÇ: Toplantı tutanaklarında kararların yazıldığı ve
tutanağın katılımcılar tarafından okunduğunun belirtildiği
bölümdür. Olay tutanaklarında düzenleyenlerin tutanağı
kendilerinin tuttuğunu belirttikleri ve (varsa) tutanağın
şahitler tarafından okunduğunun belirtildiği bölümdür.
TARİH VE SAAT: Giriş bölümünde belirtilmekle birlikte sonuç
bölümünden sonra tekrar yazılan bölümdür. Toplantı
tutanaklarının bu bölümünde saat belirtilmeyebilir.
İMZA: Tutanağı tutan kişilerle toplantı tutanaklarında
katılımcıların, olay tutanaklarında -varsa- şahitlerin ad-soyad,
unvan ve imzalarının bulunduğu bölümdür.
 ÖRNEK ● Blogların sonunda gönderilen zaman yer alır. Kişiler yorum
yapabilir. Bu yorumlar sayesinde okuyucuyla iletişim
kurulabilir.
TUTANAKTIR
● Blogda önemli bir öge olan yorumlar sayesinde blog
yöneticisi ve takipçiler arasında iletişim sağlanı
“Anadolu Masalları Malatya” konulu masal afişi
yarışmasında değerlendirmeye alınan 35 (otuz beş) eser
Malatya İl Milli Eğitim Müdürlüğü 4 numaralı toplantı
salonunda saat 13.30- 17.30 saatleri arasında 1(bir) E-POSTA (E-MAİL)
komisyon başkanı ve 2(iki) üye tarafından detaylı olarak
E-posta, bilgisayarlar veya bir ağ
incelenmiş olup dereceye giren yarışmacıların ad ve
içindeki belli gönderim merkezleri
soyadları alt kısımda listelenmiştir. İş bu tutanak 2(iki)
arasındaki elektronik bilgi iletişimidir.
nüsha olarak düzenlenmiş olup tarafımızca imza altına
alınmıştır. ● Elektronik posta mektuba benzer.
Elektronik postanın mektuptan farkı
e-postalara resim, müzik, video gibi
Birinci (Ad-soyad)……… her türlü dosyanın eklenebilmesi ve
alıcının bilgisayarına
İkinci (Ad-soyad)………
gönderilebilmesidir.
Üçüncü(Ad-soyad)………
● Elektronik posta, mektuplara göre daha yaygındır ve alıcıya
daha hızlı ulaşmaktadır. Genel Ağ’ın yaygınlaşmasıyla
mektubun yerini daha çok e-posta almıştır.
● E-posta hizmetlerinden yararlanabilmek için e-posta hesabı
açmak gerekir. Bu hizmeti ücretsiz ya da ücretli veren siteler
bulunmaktadır.
Komisyon Başkanı Üye Üye ● E-posta adreslerinde başta kullanıcının adı, adres işareti, e-
posta sağlayıcısının adı, nokta (.) ve site uzantısı yer
Ad – Soyad Ad – Soyad Ad – Soyad
almaktadır.
● E-posta yazılırken kişisel bilgiler güvenlik altına alınmalıdır.

4. İş Mektubu:
Ticaret, sanayi alanlarındaki kurum veya kuruluşların kendi
aralaında veya bireylerle iş yerleri arasında yazılan
mektuptur.

BLOG

● “Web” ve “log” sözcüklerinin

birleşiminden oluşan “weblog”un
kısaltılmış şeklidir. Weblog Türkçe
karşılığı “Ağ kütüğü” olarak
çevrilmiştir.
● Kişiye özgü web sayfası olan blog,
insanların birbiriyle paylaşmak
istediği yazı, resim, yorum, video vb. içeriklerin sıralandığı
web tabanlı yayındır.
● Blog, günlüğün Genel Ağ ortamına taşınmış hâlidir.
● Blog yazarları, yaşadıklarını diğer insanlara ulaşmak için
bloglarına yazarlar.

KONU KAVRAMA TESTİ
Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, aşağıdaki iki parçayı vermiş
ve onlardan bu iki parçayı karşılaştırarak bir çıkarımda
bulunmasını ister.
I. Kısa bir süre önceye kadar sadece insanlar öksürdüğünde
veya hapşırdığında serbest kalan nispeten büyük damlacıklar
yoluyla yayıldığı düşünülen virüsün yapılan araştırmalarla
enfekte olmuş insanların nefes alması ve konuşmasıyla da
yayılabildiği ortaya çıktı. Araştırmacılar şimdi havadaki küçük
parçacıkların da bulaşmaya yol açabileceğini söylüyor.
Koronavirüsün hava yoluyla da yayılması, nasıl bu kadar
bulaşıcı olduğunu açıklamaya yardımcı olabilir.
II. Cumhuriyetin ilk yıllarında yetişen yazarlar arasında
kendine has bir yolu olmuş, devrimler Türkiye’sinin
Tanzimat’tan beri sürüp gelen bir yaşayışı ve onu aksettiren
kültürü ve dili hızla tasfiye edişi karşısında çöken bir devrin
kalıntılarını anlatmıştır. Romanda aristokrat düşkünü bir
ailenin soy kütüğü tüm metne hâkim olmuştur. Taşra
kalabalığından taşan duyguları gözden ırak olarak yaşayan
toplum bilincine kadar sürüklemiştir.
1. Buna göre öğrencilerden yapmaları beklenen
çıkarımlardan biri değildir?
A) Gazete ve dergilerde yayımlanan yazılardır.
B) 11. sınıfın üniteleri verilmiştir.
C) Metinlerde dil göndergesel işlevde kullanılmıştır.
D) Okuyucunun hayal dünyasını canlandırır.
E) Metinlerde her türlü konu işlenir.
2. Aşağıdaki yazarlardan hangisi günlük türünde ürün
vermemiştir?
A) Tomris Uyar
B) Fazıl Hüsnü Dağlarca
C) Cemil Meriç
D) Cemal Süreya
E) Oğuz Atay
Her gün nice insan ölüyor; düşleri, özlemleriyle yok olup
gidiyor. Her gün nice insan bu dünyaya doğuyor; yeni
ümitlerle serpilip gelişiyor. İki ucu birleşen bu durmayan
akış içinde hiçbir iz bırakmadan gidenler iyi veya kötü anılar
bırakarak ayrılanlar var. Sanatçıları, özellikle bizi burada
ilgilendiren edebiyatçıları dikkate alırsak onların anıları,
geride bıraktıkları eserleridir. Bunlar yaşadıkça onlar da
yaşar. Yeter ki yazdıkları yaşayacak değerde olsun.
3. Bu parçanın içerik özelikleri bakımından incelendiğinde
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Sohbet türü ile yazılmıştır.
B) Yazar iç konuşma tekniğini kullanmıştır.
C) Samimi ve içten anlatım tarzı vardır.
D) Hayata dair durumları okuyucuyla paylaşmak
istenmiştir.
E) Okuyucu metinden kendine göre kazanım elde etmiştir.
Makalenin Türk edebiyatındaki serüveni gazetenin yayın
hayatımıza girmesiyle başlar. Makale, Türk toplumunun
düşünce hayatına yeni bir bakış açısı getirmiştir. Olayları
sorgulama, neden-sonuç ilişkisi çerçevesinde
değerlendirme, çözüm önerileri getirme, kanıtlara
dayandırma bu türün bünyesinde taşıdığı özeliklerdir.
4. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi makale türünde
kaleme alınmamıştır?
A) Edebiyatımızın Bugünkü Meseleleri
B) Umrandan Uygarlığa
C) Günlerin Getirdiği
D) Renan Müdafaanamesi
E) Evrak-ı Eyyam
Edebî mektup, sanatçıların birbirlerine edebiyat, sanat
veya kültür gibi konularda görüşlerini bildirdikleri edebî
değer taşıyan mektuplardır.
5. Buna göre aşağıdaki sanatçılardan hangisinin mektup
türünde eseri yoktur?
A) Nurullah Ataç
B) Ahmet Hamdi Tanpınar
C) Nazım Hikmet
D) Mehmet Akif Ersoy
E) Cahit Sıtkı Tarancı
6. Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, öğretim
programında yer alan kazanımlar doğrultusunda
aşağıdaki maddeyi yazmış ve zümre öğretmeninden görüş
almıştır.
“Asık suratlı insanlardan hoşlanır mısınız desem tabii bana
gülersiniz. Zaten ben de biraz gülmeniz için söze böyle
başladım. Güler yüze ve gülmeye dair olan bu konuşmayı
asık suratla dinlemenizi istemem tabii. Konuşurken söze
başladığınız sırada karşınızdakinin kaşlarını çatığını, asık
bir suratla sizi dinlediğini görürseniz konuşmak hevesiniz
kırılır. Lafı kısa kesip bu tatsız konuşmayı bir an önce
bitirmeye bakarsınız. Bir de karşınızdakinin sizi güler yüzle
dinlediğini, hata araya biraz da tatlı söz karıştırarak
muhabbete renk verdiğini görecek olsanız konuştukça
konuşacağınız gelir.”
Parça öğretici metin türlerinden hangisine ait olabilir?
A) Deneme
B) Sohbet
C) Fıkra
D) Günlük
E) Eleştiri
Son dönemde biyografi türünü, roman tarzının içinde
kullanan yazarlar görülür. “Biyografik roman” da denilen
bu türde kurgu ön planda olup yaşam öyküsü malzeme
hâline getirilmiştir.
7. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi biyografik
roman türünde yazılmamıştır?
A) Handan
B) Mihmandar
C) Kara Kitap
D) Od
E) Başın Öne Eğilmesin
Çınar Yayınlarından çıkan “Çöp Ev”, Erden Bolerden’in
ikinci kitabı… Başkahramanın ağzından ne kadar güzel ifade
etmiş Bolerden: “Hayat ırmak gibi yavaşça akıyordu, ben
içine kendimi katıyordum.” Okur da kitaplardan bunu
bekliyor. Hikâye kendine özgü bir hayat gibi aksın ve o da
içine katılsın. Kendine özgülük önemli; yazardan kimse
gerçek hayatı, gazeteciymiş gibi, aynen yansıtmasını
istemiyor.
8. Bu parça aşağıdaki kazanımlardan hangisinin
gerçekleştirilmesi amacıyla kullanılmaz?
A) Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönemle
ilişkisini belirler.
B) Metinde ortaya konulan bilgi ve yorumları ayırt eder.
C) Metnin görsel unsurlarla ilişkisini belirler.
D) Metnin ana düşüncesi ve yardımcı düşüncelerini belirler.
E) Metindeki çatışmaları belirler.
Bir Türk dili edebiyatı öğretmeni, 9. sınıf dersinde biyografi
türünü işlerken bugün ölüm yıldönümü olan Kemal Sunal’ı
örnek verir ve oğlunun babasıyla ilgili aşağıdaki sözlerini
sınıfta okur.
Kemal Sunal'ın oğlu Ali Sunal babasının ölüm
yıldönümünde şu mesajı paylaştı: “17 yıl olmuş omzuna
yaslanamayalı babam. O kadar ihtiyacım var ki o omuza.
Ama olmuyor olamıyor işte! Çok seviliyorsun babam,
sevenlerin senin gitmene unutulmana asla izin vermiyorlar.
Şimdi onların çocukları torunları da senin hayranın onlar da
ezberliyor repliklerini, bakışlarını, gamzeni, gülümsemeni…
Özlüyorum seni benim dünyanın en güzel gülen
kahramanım...”
9. Buna göre öğretmen aşağıdaki öğretici metin türünden
hangisini kullanmıştır?
A) Monografi
B) Fıkra
C) Nekroloji
D) Otobiyografi
E) Özgün biyografi
Zaman zaman okuyor, zaman zaman düşünüyorum. İnsan
türlü konular üzerine düşünceleri geçirilirse hiçbir plana
uymadan, hiçbir şeyi ispata kalkışmadan, insanı
aklâksızlaştırma yoluna sapmadan sırf düşünmekten zevk
zevk aldığı, bu zevki de bize tattıran bir türdü. Bu türün
konusu bütün hayattır, hayat tecrüleridir.
10. Bu parçada tanıtılan edebî tür aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Fıkra
B) Sohbet
C) Günlük
D) Hatıra
E) Deneme
Krokke- le Zoute 3 Ağustos 1974, Cuma
Sevgili Huriye,
Saat öğleden sonra dördü çeyrek geçiyor. Evvelki gün
öğleüstü Brüksel’e gelmiştik. Binbir telaş içinde sora
soruştura gideceğimiz yeri öğrendik. Valizleri havaalnında
emanetçiye bırakmıştık, orta halli bir kolantada 200 frnga
bir kap yemekle iki bardak bira içerek havaalanınıa tenle
döndük. Bize ayrılan otek çok kötü kokuyordu...
Şiir toplantıları için otelden ayrılıp müzeye geldik.
Konuşmalar Fransızca yapılıyordu. Ben Avusturya ekibiyle
takındım çünkü onlar da benim gibi yarım yamalak
Fransızca konuşuyordu.
11. Bu parçanın içerik özelikleri bakımından
incelendiğinde aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Özel mektup türü özelliği gösterir.
B) Yazar ve okuyucu arasında özel bir bağ kurulmuştur.
C) Samimi ve içten anlatım tarzı vardır.
D) Günlük türüyle kaleme alınmıştır.
E) Söyleşmeye bağlı anlatım tekniğiyle yazılmıştır.
12. Aşağıdaki yazarlardan hangisi nesnel eleştiri türünde
eser vermemiştir?
A) Suut Kemal Yetkim
B) Nurullah Ataç
C) Memet Fuat
D) Metin And
E) Vedat Günyol
Tasavvuf ağırlıklı yazılar da yazan Safiye Erol, kitaplaşan iki
romanından “Kadıköyün Romanı” imparatorluk sonrasını
ailelerini, cumhuriyet kuşağını, 30’lu yılların Kadıköy’ünü
anlatır. Yörenin semtlerini, mevsimlere ilişkin özelliklerini,
ünlü yapılarını, alaturka müzik fasıllarını sadelikle yansıtır.
“Ülker Fırtınası”, Batı kültürünü özümsemiş roman kişisinin
iç huzurunu tasavvufi arayışlarda bulabilmesini dile getirir.
13. Bu parçanın içerik özelikleri bakımından
incelendiğinde aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Esere yönelik bir eleştiri metnidir.
B) Edebî eserlerin okuyucu üzerinde bıraktığı etki
verilmiştir.
C) İzlenimsel bir eleştiri özelliği taşır.
D) Dil göndergesel işlevde kullanılır.
E) Okurla konuşuyormuş gibi samimi ve anlaşılır bir üslupla
yazılmıştır.
Salah Birsel verdiği bir mülakatta “Bir yazar; kendi
duygularını, kendi eğilimlerini, kendi dünya görüşünü
genelde bu türle okurların önüne sürebilir. Kahve
söyleşileri gibi daldan dala konmasını ya da başladığı yerde
değil, başlamadığı yerde bitmesini seviyorum ve ben
burada biraz öykü, biraz söyleşi, biraz iç dökmesi, biraz da
şiir bulurum. En çok da şiirdir benim için çünkü her duygu
dizeye götürür beni. Belki de bu türü, gazete ya da dergi
yazısından ayıran da bu şiirsel yanıdır” der.
14. Bu parçada Salah Birsel’in tanıttığı edebî tür
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Deneme
B) Sohbet
C) Günlük
D) Hatıra
E) Otobiyografi
15. Aşağıdaki eserlerden hangisi anı türünün özellikleri
göstermez?
A) Defter-i Amâl
B) Beş Şehir
C) Saray ve Ötesi
D) Anamın Kitabı
E) Mor Salkımlı Ev
Avrupa furbolundaki sıkıntı bizde de var tabi ki… Covid-19
sadce bedenleri toprağa gömmüyor. İnsanların en önemli
zevklerinden olan – özellikle erkeklerin- futbolu da ölümle
tegdit ediyor. Korona ortaklıkta fink attıkça top az
yuvarlanacak belki de kendi kalesine gol atacak futbol.
Bunun çin alınan tedbirler teması içeriyorsa sosyal mesafe
şartı getiriyorsa topun yalnızlaşamasını sağlayacaktıt bu.
Zira futbol mekaniği ve fizik güç sonucu tayin ederken
hangi tekni adam ve futbolcu bunu kısıtlayabilir? Giysi,
maske ve belki de üretilecek kurallarla mı?
16. Bu parça öğretici metin türlerinden hangisine ait
olabilir?
A) Deneme
B) Sohbet
C) Fıkra
D) Günlük
E) Eleştiri
Baylan’da ilk kez bu kadar yakından gördüğüm Attila
İlhan’ın bendeki ilk etkisi, yüzüne dudaklarını hafifçe sola
doğru çarpıtarak verdiği o müstehzi ve narsistik ifadedir...
Müstehzi ve narsist! Ama hiç şüphesiz, onun bu
narsisizmini tamamlayan belagatinden de söz etmem
gerekiyor. Attila İlhan, çok iyi konuşan, ağzının içine
baktıran, ama sözünün etkisini biraz da tumturaklı
üslubundan alan biriydi. Dahası, onu TRT 2’deki
programında izleyenler herhalde fark etmişlerdir, İlhan,
konuşurken ellerini de sözünün gücünü yoğunlaştıracak
jestlerle kullanırdı. Gençlik yıllarında uzun kaşkolünü
boynundan omzuna atarken orta yaşlılık yıllarında da, her
zaman kullandığı tel çerçeveli gözlüklerini düzeltirken,
karizmatik bir imaj inşa etmenin bütün inceliklerini
parmaklarına yüklemesini bilirdi…
17. Bu parça öğretici metin türlerinden hangisine ait
olabilir?
A) Nekroloji
B) Ruhsal Portre
C) Fiziki Portre
D) Monografi
E) Hatıra
İnsanlığı tehdit eden bir koronavirüs dolayısıyla yayın
organlarında sık geçen sağlık terimleri; tıp sözlüklerinin
sayfaları arasından çıkarak kullanılmaya, gündemi meşgul
etmeye başladı: semptom, entübe, minimalize, izole,
izolasyon, karantina, hijyen, viral, vital, deformasyon, vb.
televizyon programlarına çıkan uzmanlar, bu kavramları
gönül rahatlığıyla bizim sağlığımız için kullanırken - bir
bakıma hak vermemek mümkün değil ama - sağlığımızı
düzeltelim derken dilimizi sağlıksız hale getirmiyor muyuz?
Keşke bu sözcüklerin tamamı Türkçeye kazandırılmış
olsaydı da açık, berrak bir terim olan ‘yoğun bakım’ gibi
kullanabilseydik.
18. Bu parçanın içerik özelikleri bakımından
incelendiğinde aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Eleştiri türünün özellikleri kavratılır.
B) Yazar iç konuşma tekniğini kullanmıştır.
C) Samimi ve içten anlatım tarzı vardır.
D) Yazarın ben ülkesi tanıtılmıştır.
E) Okuyucu metinden kendine göre bilgi elde etmiştir.
Gülmeye alışmak deyip geçmeyiniz. İkinci Cihan Harbinden
önce, belki de Birinci Cihan Harbinin yarattığı ruh hâli
yüzünden Avrupa’da bazı milletler çok az güldüklerini fark
etmişlerdi. Âdeta neşe azalmış, insanlar fazlasıyla somurtur
olmuşlardı. Bunun en çok Macarlar farkına varmışlar ve
hatırımda kaldığına göre Budapeşte şehrinde insanlara
gülmeyi öğreten bir mektep açmışlar. O zaman bu mektebe
pek çok öğrenci yazılmış; özel olarak yetiştirilmiş hocalar
gülmeyi ya öğrenmemiş veya unutmuş olan yaşlı başlı
öğrencilerine hayatın türlü hadiseleri karşısında evlerinde,
çalıştıkları yerlerde, kulüplerde, gazinolarda, hata eğlence
yerlerinde nasıl güleceklerini öğretmişler.
19. Bu parça öğretici metin türlerinden hangisine ait
olabilir?
A) Deneme
B) Sohbet
C) Fıkra
D) Günlük
E) Eleştiri
Gecenin geç saatlerinde, her şeyin sustuğu, havanın
durulduğu anlarda, bit köşeye çekilip şiir okurum. İçime
dolan mısralarda onların atan kalbini duyarım. Bu duyuş,
beni benden alır götürür. Kapalı pencereler ansızın açılır,
uyuklayan perdeler uçuşmaya başlar. Odaya ilkbahar
meltemiyle birlikte taze bir ışık dolar. Bu dünyadan değil
misim gibi kendimi hafiflemiş bulurum.
20. Bu metin türünde aşağıdaki yazarlardan hangisi eser
vermemiştir?
A) Falih Rıfkı Atay
B) Sabahattin Eyüboğlu
23. Yazar, Cide’de doğmuş, Kurtuluş Savaşının etkilerini
orada yaşamış, on iki yaşında “ilk izlenimlerim, doğa,
toplum ilişkilerim, insan sevgim burada çimlenip burada uç
verdi” babasını Termeye sürgünü gidince yazar da orada
ilkokulu bitirir. Ortaokulu ablasının yanında Kastamonu’da
okur. Orada belki de ilk roman denemesini yapar. Hırsız
polis oyunu konulu bir eserdir. Yazara ilk adım attıran bir
eseri hiç unutmamıştır.
Bu parçayla ilgili olarak
I. Betimleyici ögelere başvurulmuştur.

C) Berna Moran II. Birinci kişinin ağzından anlatılmıştır.

D) Azra Erhat III. Biyografi türünün özelliklerini gösterir.
E) Nurettin Topçu IV. Tarihsel gerçeklik ön plana çıkarılmıştır.

Özelliklerinden hangisi yanlıştır?

A) I. ve II. B) II. ve III. C) II. ve IV.

Yaşar Kemal, bu eserinde İstanbul'da oturduğu
dönemlerde İstanbul'un çeşitli semtlerinde yaşayan
çocuklarla yaptığı röportajları anlatır. Sokaklarda yaşayan
bu çocuklar içinde bulundukları hayatın zorluklarına
değinilir. Kitap, sokak çocukları ile yapılan sekiz röportajı
içermektedir. Yaşar Kemal, yayınladığı bu eseri ile
Türkiye'de o dönemde baş gösteren sokak çocukları
problemine ilk dikkat çeken aydınlardandır.
21. Bu parçada sözü edilen Yaşar Kemal’in eseri
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yanan Ormanlarda Elli Gün
B) Çukurova Yana Yana
C) Peri Bacaları
D) Bu Diyar Baştan Başa
E) III. ve IV. E) I, II ve IV.
Bu anıları yazmaya başladığım günden beri Turgut sayfasını
birkaç kez açtım, ama sürdüremedim, bir yerde takılıp
kalıyordum. ‘Fazla konuşmayan, suskun’ dedim, belki ‘içine
kapalı’ da demeliyim. Ya da Melih Cevdet'in o şiirindeki
dizeyi kullanıp ‘vakur, metin, sade’ demeliydim. Ve
hüzünlü. Nerde, ne zaman biriktirmişti o kadar acıyı? ‘En
başta mutsuzluk elbet’ diyecek kadar acıyı? Belki
biriktirmemişti de onunla doğmuştu. Doğası acıyla ve
‘sıkıntı’yla yoğrulmuştu.
24. Bu parça öğretici metin türlerinden hangisine ait
olabilir?
A) Nekroloji

E) Allah’ın Askerleri B) Ruhsal Portre

C) Fiziki Portre
D) Monografi
E) Hatıra
I.Grup II.Grup
I. Canım Anadolu Reşat Nuri Güntekin
II. Anadolu Notları Yavuz Bülent Bakiler
III. Gezerek Gördüklerim Falih Rıfkı Atay 25. Aşağıdaki eserlerden hangisi gezi yazısı türünün
özellikleri göstermez?
IV. Mavi Anadolu Bedri Rahmi Eyüpoğlu
A) Mavi Yolculuk
V. Üsküp’ten Kosava’ya
B) Beş Şehir

22. Yukardaki I. gruptaki verilen eserlerden hangisi, II. C) Carablus Köprüsü

gruptaki yazarlardan biriyle eşleştirilemez?
D) Hac Yolunda
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
E) Sarı Yazma
26. Aşağıdakilerden hangisi bir eleştiri metninden alınmış
olamaz?
örneğini sınıfa getirir.
A) Yağmurlarla Topraklar'da Necati Cumalı, ağır ağır doğan
ve birden gelişen bir aşkı anlatırken, bir yandan öğretmen,
avukat, doktor olarak Anadolu'nun küçük kentlerinde
yaşayan binlerce aydının ortak çilesini, tutucu çevrelerin
baskısı altında güvensiz yaşayışlarını, yalnızlıklarını
yansıtıyor; bir yandan da somut örneklerle bizdeki toprak
mülkiyetinin temellerine inerek toprak reformuna; vakitli
vakitsiz yağan yağmurların yol açtığı sevinçler üzüntülerle
ekicilerin doğa ile olan ilişkilerine ışık tutuyor.
28. Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, anı türünün üç
I. Onda en evvel göze çarpan şey mahviyeti ve tevazuu idi.
Kılığı kıyafeti de ruhundaki bu sadelik ile mütevazi
bulunurdu. Halinde bir gün Türk gençliğinin ve Türklük
idealinin canlanmasında ve şuur kesbetmesinde en birinci
rolü oynayacak bir şahsiyeti gösterir hiçbir şey yoktu.
Türkleşmek ve Muasırlaşmak için onun üstünde sanki gölge
gibi taşıyordu ve biz de bunu hissediyorduk.

B) Makedonya doğumlu Cumalı Usta'nın kaleminden çıkan

bu kitapta tam on bir öykü var. Tabanda dostluk, kardeşlik
ilişkilerini sürdüren bir halkın, yaygınlaşan ulusçuluk
akımları, dil, din ayrılıkları nedeniyle birbirine düşmelerinin
öyküleri bunlar. Hem de Makedonyalıların yaşadıklarından
alınmış örneklerin sergilendiği öyküler…
C) Yazar, romanda baş kişilere gerek duymadan bir çevreyi
yansıtmayı yeğlemiş, Türk romanında bu uygulamanın ilk
örneklerinden biri olmuştur. Çevre eski Ankara’nın geçişini
yaşayan küçük, sıradan insanların bir apartmanda yaşadığı
olaylar kişilerin derin gözlerinden verilmiştir.
D) Cahir Sıtkı Tarancının Otuz Beş Yaş şiirini ve Melih
Cevdet’in Telgrafname şiir kitabını gördüm. Bilirsiniz ki
ikisini de çok severim. Hem insan olarak hem de şair
olarak. Kitaplarını hemen alıp okudum. Ama ilk sorduğunuz
da demiştim. Bu şairleri ilkokuldayken daha dimağım
tazeyken okuduğum için üslup yanılması yaşamadım.
E) Onun hikâyelerinde İstanbul bir fon oluşturur. Kentin
üretken insanlarına, yoksullarına ve sokak çocuklarına
derin bir sevgi duyulmuş, gerçek ile güzelin peşinde ki
yazarın anlatmalarına durgunluk veren kesinti hiç yok.
Bunda kaleminin kıvraklığı ve hayatın içine balıklama
dalması da çok etkili olmuştur.
II. Zihnen meşgul olmadığı vakitlerde pek çabuk
neşelenirdi. Sürekli Lamirtin’eden şiir çevirdiğinden midir
nedir, az söylerdi. Nükte yapmasını sevdiği nasıl anlardık
çevirdiği La Fontaine fablı ilk bize okurdu. Onun nükte
severliğine aynıyla karşılık verilirse adeta neşelenirdi.
Zihnen meşgul olduğu zamanları pek çoktu. Bunu da evden
içeriye girdiği zaman görünüşünden belli ederdi.
III. Hayatı gibi eserleri de sosyalist bir çizgide gitmişti.
Zulme ve haksızlığa her zaman başkaldırmış. Eşitlik ve
özgürlük onun yaşam felsefesi. İnançlarından hiçbir zaman
ödün vermemiş bir kavga adamı, bir yol eriydi Adana’dan
doğan bir çocuk Memet diye sesleniyorsa bilin ki onun
sayesindendir.
Anıları kronolojik olarak vermek isteyen öğretmenin bu
metinleri hangi sırayla işlemesi gerekir?
A) II - III - I
B) III - II - I
C) I - II - III

D) II - I - III
Halit Fahri Ozansoy, “Edebiyatçılar Çevremde “ kitabını E) I - III - II
yazar, uzun dönem edebiyat öğretmenliği yapmıştır. Bu
durum, yıllarca farklı yerlerde bulunmasını ya da farklı
ortamlara girip çıkmasının ve aynı dönmede yaşamalarının
da etkisi çoktur. Bu sayede birçok anı biriktirmiş ve
edebiyat çevresinde de çok fazla insan tanımıştır.
27. Buna göre Halit Fahri Ozansoy’un aşağıdaki
sanatçılardan hangisiyle ilgili anısı olması beklenmez?
A) Yahya Kemal
B) Peyami Safa
C) Faruk Nafiz Çamlıbel
D) Halit Ziya Uşaklıgil
E) Namık Kemal
 Tanıdığım, saygı duyduğum Ataç; duygusal yönü ağır basan, SÖZLÜ İLETİŞİM TÜRLERİ
inatçı, kavgadan yılmayan, acımasız eleştiri ve
iğnelemeleriyle olay yaratıp, gündemde kalmak isteyen bir
kişiydi. Alçakgönüllüydü, kasılması filan yoktu. Yalnızca 1.KONFERANS
gençlerle değil, herkesle tartışmayı seven, kültür ve bellek
2. SÖYLEV(NUTUK/HİTABET)
zenginliği olan insandı. Fransız dilini, ülkemizde en iyi bilen
birkaç kişiden biriydi.” 3. PANEL
29. Bu parça aşağıdaki kazanımlardan hangisinin 4.FORUM
gerçekleştirilmesi amacıyla kullanılmaz?
5.KOLLEGYUM
A) Metnin ana düşüncesi ve yardımcı düşüncelerini belirler.
6.SEMPOZYUM
B) Metindeki anlatım biçimlerini, düşünceyi geliştirme 7.MÜNAZARA
yollarını ve bunların işlevlerini belirler.
8.AÇIK OTURUM
C) Metnin üslup özelliklerini belirler.

D) Metinde söyleyici ile hitap edilen kişi/varlık arasındaki

ilişkiyi belirler.
Uzmanlık gerektiren konularda
E) Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar. alanında uzman bir kişinin bir
dinleyici topluluğu karşısında
yaptığı konuşmalardır.

30. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Röportaj yazarı; belgeleri, izlenimini, görüşlerini katarak
metnini kurgular.
B) Türk edebiyatındaki bu ilk makale “Tercüman-ı Ahval
Mukaddimesi”dir.
C) Namık Kemal’in “Lisan-ı Osmanînin Edebiyatı Hakkında
Bazı Mülahazâtı Şâmildir.” adlı yazısı ilk eleştiri kabul edilir.
D) “Acı Tütün ve Zeliş” romanlarını Necati Cumalı mektup
tarzında yazmıştır.
E) Ahmet Mithat Efendi’nin “Avrupa’da Bir Cevelan” adlı
eseri Türk edebiyatının ilk günlük türünde yazılmış eserdir.
ÖZELLİKLERİ
1. Konferansın konusu, kim tarafından verileceği, yeri, tarih
ve saati önceden ilan edilir.
2. Konferansta doğadan sanata edebiyattan müzik vb.
alanlarda teknik alanlarda yapılır.
3. Konferansı vermeden önce konu ile ilgili ayrıntılı çalışma
yapmak zorundadır. Kaynakları taramalı ve konusuyla ilgili
eksiklik bırakmamalıdır.
4. Alanında donanımlı olmak zorunda olan anlatıcı didaktik
bir dil kullanır.
5. Konferans veren kişinin ifadeleri kesinlik taşımalı ve
inandırıcı olmalıdır. Özgün bir dil kullanmalı ki dinleyiciyi
sıkmasın.
6. Konferansa katılacak kitlenin sosyo-kültürel yapısı
önemlidir. Bu yüzden anlatım anlaşılır ve yalın olmalıdır.
7. Konferans sonunda dinleyici soru sorabilir buna hazırlıklı
olmalıdır konferansçının.

ÖRNEKLER

Gazi Üniversitesi Halk Edebiyatı Bölüm Başkanı Öcal Oğuz’un

“Masal Anlatıcılığı” kursunda MEB öğretmenlerine
“Geleneksel Masal Anlatıcılığı “ konulu konuşması

Yeni Türk Edebiyatı hocası Şerif Aktaş’ın Öğretmen Yetiştirme

1-D 2-B 3-A 4-C 5-D 6-B 7-C 8-E 9-C 10-E ve Geliştirme Programında 2010 Öğretim programını sunması
ve açıklaması
11-D 12-B 13-E 14-A 15-B 16-C 17-C 18-D 19-B 20-C

21-E 22-D 23-A 24-B 25-E 26-D 27-E 28-D 29-D 30-E
 ÖRNEKLER

Belirli bir topluluğa bir

düşünceyi açıklamak veya onu
aşılayıp etkilemek için yapılan “Efendiler!
konuşmadır.
Tarihî olayların şevkiyle içine düştüğümüz bugünkü kanlı
tehlikeleri görmeyecek, bunlardan heyecanlanıp da
üzülmeyecek hiçbir vatansever olamaz.
ÖZELLİKLERİ
Umumî Harb’in sonunda “milliyetler” esasına dayalı vaatler
1.Kürsüye çıkan konuşmacı kitleyi etkilemesi için
üzerine hükümetimiz de adalete uygun bir barışa kavuşmak
konuşmasında ses tonu, vurgu , jest ve mimiklere vurgu
emeli ile “mütareke” istedi. İstiklâl uğrunda namusu ve
yapar.
kahramanlığı ile vuruşan milletimiz, 30 Ekim î918’de
2. Konuşmacının başarılı olabilmesi için hedef kitlenin imz­lanan mütarekeye uyarak silâhı elden bıraktı.
psikolojik ve sosyolojik özelliklerini iyi tanıması gerekir.
Devletlerin manevî şahsiyetleri ve mizacı murahhasların
3. Önce konusuna hâkim olmalı sonra kitleye göre şahsi namuslarının kefaleti altında bulunan işbu mütareke
belgelerini sınıflandırıp konuşma metnini hazırlar. hükümleri bir yana bırakılarak, İtilâf Devletleri’nin askerî
kuvvetleri, saltanatın payitahtı ve hilâfetin yüce merkezi
4. Konuşmadan önce sürekli prova yapması gerekir.
olan İstanbulumuzu işgal ettiler.”
5. Söylev sırasında sadece hatırlatma amaçlı metinlere
(Atatürk, 23 Temmuz 1919’da toplanan Erzurum
bakmalıdır.
Kongresindeki konuşması)
6. Nutukta içerik siyasî, dinî, askerî, ekonomik ve kültürel
konulardan oluşabilir.

● Söylev çok eskilere dayanan bir türdür. Yunan ve Latin
edebiyatında Demosthenes , Cicero; Fransız edebiyatında
Bossuet, Mirabeau gibi isimler söylev türünde çok
başarılıdır. Descartes’ın “Metod Üzerine Söylev”,
Rousseau’nun “Bilimler ve Sanatlar Üzerine Söylev
“önemlidir.
● Türk edebiyatında ilk söylev örneği Göktürk Yazıtları’dır.
- Mustafa Kemal Atatürk (Onuncu Yıl Nutku)
- Halide Edip Adıvar (Fatih Mitingi)
- Hamdullah Suphi Tanrıöver (Meclis konuşmaları)
- Mehmet Akif Ersoy (Nasrullah Camii'nde verdiği nutuk)
- Mehmet Emin Yurdakul (Biz Nasıl Şiir İsteriz ,
Anadolu’dan Bir Ses -Yâhud- Cenge Giderken, Sakın
Kesme, Sabah ve Benim Ömrüm)
- Süleyman Nazif (Batarya ve Ateş)
- Necip Fazıl Kısakürek (Maraş Hitabesi ve Reis Bey
oyunundaki Sözleri)
- Hz. Muhammet’in (Vedâ Hutbesi)
“Ey İnsanlar!
Sözümü iyi dinleyiniz. Bilmiyorum, belki bu seneden sonra
sizinle burada ebedî olarak bir daha beraber
olamayacağım.
İnsanlar!
Bu günleriniz nasıl mukaddes bir gün, bu aylarınız nasıl
mukaddes bir ay, bu şehriniz Mekke nasıl kutsal bir şehir
ise, canlarınız, mallarınız, namus ve şerefiniz de öylece
mukaddestir; her türlü tecâvüzden korunmuştur.
Ashabım!
Yarın rabbinize kavuşacaksınız. Bugünkü her hâl ve
hareketinizden muhakkak sorulacaksınız. Sakın benden
sonra eski sapıklıklara dönüp de birbirinizin boynunu
vurmayınız. Bu vasiyetimi burada bulunanlar,
bulunmayanlara bildirsinler. Olabilir ki bildirilen kimse,
burada bulunup da işitenden daha iyi anlayarak hıfzetmiş
olur.”
(Veda Hutbesi – Hz. Muhammet)

● Söylevler amaçları yönü ile türlere ayrılır. Söylev türleri

şunlardır: Askerî söylev, Siyasî söylev, dinî söylev, hukukî
söylev, akademik söylev
 3. PANEL
Önceden belirlen bir
konunun, o konuda
uzman bir grup
tarafından (en az 3 en
fazla 6) fikirlerin tartışıldığı konuşma türüdür.
ÖZELLİKLERİ
1. Paneli bir başkan yönetir ve uzmanlardan ( en az 3, en
fazla 6 olabilir.) oluşur.
2. Panelistler alanında uzman olan ve çeşitli fikirleri
barındıran insanlardan oluşmalı ki konunun değişik yönleri
tartışılabilsin.
3. Panelde fikirleri tartışması değil, aksine fikirlerin
alışverişi olmalıdır.
4. Panel diğer tartışma türlerine göre samimidir. Sohbet
havasında geçer.
NASIL YAPILIR?
1. Panelden önce başkan ve üyeler toplanarak tartışma
kurallarını ( süre, konuşma sırası, sonunda izleyiciden soru
alma vb.) belirlerler.
2. Panel başkanı, önce tartışmacı üyeleri dinleyenlere
tanıtır. Ele alınan konunun ana hatlarını ortaya koyar. Panel
sonunda forum yapılıp yapılmayacağını açıklar.
3. Başkan, konuşmaların sırasını ve süresini düzenler.
Açıklanması gereken konularla ilgili sorular sorar.
4. Panelin sonunda, dinleyiciler, isterse panel üyelerine
soru sorma imkânına sahiptirler. (Panel sonunda tartışma
dinleyicilere de geçerse panel foruma dönüşür.)
5. Panelin sonunda, panelin yöneticisi (başkan), kendi
fikirlerini de katarak konuyu toparlayıp özetler, konuyu bir
sonuca bağlar ve paneli kapatır.
Panel başkanının görevleri:
1. Panel süresince tartışma planında izlenecek yol bilip onu
uygulacaktır.
2. Panelistleri dinleyicilere tanıtmak
2. Konuşmacıların sürelerini ayarlamak ve tarafsız bir
şekilde fikirlerin ortaya çıkmasına yardımcı olmak
3. Panelin sonunda konuyu derleyip toparlamak
4. Şartlar uygunsa dinleyenlere söz hakkı verme
PANEL – FORUM FARKI
Forumda seyirciler kendi düşüncelerini söyler,
Panelde sadece soru sorabilir, yorumda
bulunmaz.
4. FORUM
Panelin devamında yapılan veya tek başına da
düzenlenebilen dinleyicilerin tartışmaya katıldığı
konuşmalardır.
ÖZELLİKLERİ
1. Dinleyicilerin panelin sonunda söz alabildikleri, belli bir
konu üzerinde bir grup konuşmacının bir konu ile ilgili bilgi
vermesini içerir.
2. Forum, özellikle panel ve sempozyum veya açık oturum
sonunda yapılabilir veya tek başına da düzenlenebilir.
Tiyatro ve sinema gibi etkinliklerin sonunda da düzenlenir.
3. Forum sayesinde dinleyiciler, konun farklı yönlerini ifade
ederler.
4. Forumda sosyal sorunlar ön planda olup tüm ayrıntılar
dinleyicilerle aktif bir şekilde verilir.
5. Bu yöntemde küçük bir grup öğrenci diğer öğrencilere
bilgi verirler. Sununun sonunda dinleyiciler konuşmacılara;
konuya ilişkin sorular yöneltirler. Kendisine soru yöneltilen
öğrenci o sorunun cevabını verebilecek en yetkili kişi olarak
açıklamalarda bulunur.
6. Bir başkanın yönetiminde yapılan forum; tartışma
konusunun daha geniş bir şekilde ele alınmasını ve yanlış
anlamaların düzeltilmesini sağlar. Başkan; toplantıya
katılanları soru sormaya, eleştiri yapmaya ve katkıda
bulunmaya teşvik eder.
7. Genellikle okullarda derslerin son bölümünde
öğrencilerin aklına takılan sorulara cevap buldurmada
kullanılır.
5. KOLLEGYUM
İki gruptan oluşan bir tartışma tekniğidir.
ÖZELLİKLERİ
1. İki panel grubundan meydana gelir ilk grup kaynak
kişilerden, ikinci grup ise öğrencilerden oluşur.
2. Her iki grup da 3 veya 4 kişi vardır.
3. Kaynak kişiler konu uzmanlarından meydana
gelmektedir.
4. Dinleyicileri temsil eden kişilerin mutlaka tartışılan
konuya ilgi duymaları ve hazırlıklı olmaları gerekmektedir.
5. Öğrenciler kaynak kişilere uygun sorular sorulmalıdır.
6. SEMPOZYUM ( BİLGİ ŞÖLENİ- ÇOK
OTURUMLU SEANS)
Uzmanlık ve bilgi gerektiren bir konuda uzman bir kişilerin
ilgili gruba sunu yapmasıdır.
ÖZELLİKLERİ
1. Sempozyumda sanatsal, bilimsel, düşünsel değer taşıyan
konuların bu konuyla ilgilenen küçük gruplarda sunumu
yapılır.
2. Yüksek Lisans ve doktora düzeyindeki akademik eğitim
kademesinde kullanılır. O yüzden daha bilimseldir.
Konferans havasında geçer.
3. Üzerinde görüşülecek yazılı materyal iki üç hafta
önceden grup üyelerine dağıtılır ve ön çalışma yapılır.
4. Sempozyumda en az 3 en fazla 6 konuşmacı vardır.
5. Sempozyum, bir veya birkaç gün hatta hafta sürebilir.
6. Ulusal ve uluslararası düzeyde katılımcılarla
gerçekleştirilir.
7. Sempozyumda işlenen konunun çözüme ulaştırılması
amaçlanır.
8. Her üye belli bir konuda konuşma yapar. Bu konuşma
genellikle 15-20 dakikadır.
9. Sempozyumun sonunda başkan görüşleri özetler soru
cevap yapılır ve eleştiri kullanılır.
10. Değerlendirme ve sınırlama olmaksızın, bir soruna
mümkün olduğunca çok sayıda çözüm yolları elde etmeyi
amaçlar.
7. MÜNAZARA (EYTİŞME)
İki ayrı grubun, dinleyiciler ve
jüri önünde belli bir konuyu
lehte veya aleyhte
(Tez- Antitez) olmak üzere iki
karşıt tezi savunmalarıdır.
ÖZELLİKLERİ
1. İki grup, bir başkan ve jüriden oluşur.
2. Konuşmacı gruplar 3 ya da 4 kişiden oluşur.
3. Münazara konusu öğrencilere önceden verilerek
onlardan konu ile ilgili hazırlık yapmaları istenir.
4. Bu teknikte önemli olan gerçeği aramak ya da bulmak
değil konuyu daha iyi savunabilmektir.
5. Münazara; öğrencilerde, bir fikri savunmayı veya
çürütmeyi anında uygun bir cevapla çürütebilmesi gerekir.
6. Münazara bir yarışma değildir, bir fikir tartışması olduğu
vurgulanmalıdır.
7. Münazaranın sonunda jüri hazırladığı ölçeğe göre
grupların puanlamalarını yapar, birinciyi seçer.
Münazara Konu Örnekleri
- Çok gezen mi çok bilir yoksa çok okuyan mı?
- İlk insanlar mı daha mutludur yoksa günümüz insanı mı?
- Başarıda çalışmak mı şans mı önemlidir?
- Yoğurt beyaz mıdır siyah mıdır?
- Kalkınmada köyden mi kentten mi başlamalı?
- Uygarlığın gelişmesinde sanat mı bilim mi önemlidir?
- Çocuk eğitiminde aile mi okul mu etkilidir?
- Para, her kapıyı açar mı açmaz mı?
- Ailede kadın çalışmalı mı çalışmamalı mı?
- Notun öğrencinin öğrenmesine katkısı vardır fikrine
katılıyor musunuz?
8. AÇIK OTURUM
Toplumun çoğunluğunu ilgilendiren bir konunun, bir
başkan yönetiminde uzman kişilerce dinleyiciler önünde
tartışılmasıdır.
ÖZELLİKLER
1. Geniş salonlarda veya televizyon karşında yapılır.
2. Açık oturumda amaç güncel bir konunun toplumun
önünde irdelenmesidir.
3. Açık oturumun başarılı olmasında başkanın rolü çok
önemlidir.
4. Başkan, konunun önemini belirtir konuşmacıları tanıtır
ve onlara sırayla söz hakkı verir. Tartışma süresince tarafsız
kalır. Sonda başkan konuyu özetler, sonucu söyler ve
dinleyiciden soru gelirse soruları alır.
Açık oturum, biçim olarak panele benzer.
Panelden farklı olarak üyeler başkandan söz
alarak konuşurlar. Başkan üyelere teker teker söz
vererek konuşmayı sağlar.
9. ZIT PANEL
Bu teknikte genellikle konunun tekrarını sağlayarak yeni
fikirlerin ortaya çıkmasını sağlamak için yapılır.
ÖZELLİKLER
1. Sınıf iki gruba ayrılır. Lider seçilir, sınıfın yarısı soru sorar
diğer yarısı cevap verir.
2. Süreç başlamadan her iki gruba da sınıfta 10-15 dakika
hazırlık süresi verilir.
3. Öğretmen iki gruba da bu sürede yardımcı olur.
Zıt panelin Kollegyumdan farkı; kollegyumda
uzmanlara soru sorulur.
10. BRİFİNG (ANLATIM TEKNİĞİ)
Bir kurumun yapısının ve işleyişinin tanıtımı ya da teknik bir
konunun yetkili bir kişi tarafından veya uzman tarafından
sunumuna dayanan tekniktir.
Genellikle kurumsal yapılarda astın, üste bilgi vermesidir.
Örnek
- Merkez Bankasının enflasyon ile ilgili Maliye ve Ekonomi
Bakanına sunum yapması
- MEB Müsteşarının MEB Bakanına yeni öğretmen
atamaları ile ilgili sunum yapması
11. DEMEÇ
Yetkili bir kişinin yayın organlarına yaptığı açıklamalar
olarak ele alınabilir.
Okulun açılış ve kapanışında, diploma ve karne
törenlerinde yönetici ve öğretmenler bu tür konuşma
yapabilirler.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın günlük corona virüs
yayılması hakkında basın mensuplarnı bilgilendirmesi
12. ÇALIŞTAY (WORKSHOP – DÜŞÜNME
ATÖLYESİ)
Konusunda uzman bir grubun belirli bir yer ve zamanda çok
kısa ya da 3 – 4 günlüğüne toplanarak belli bir konu
üzerinde derinlemesine bilgi topladıkları, tartıştıkları,
probleme çözüm üretip ortak karar aldıkları tekniktir.
ÖZELLİKLERİ
1. Çalıştayda herkes o konuda uzmandır. Amaç kısa sürede
bir araya gelip bilgi paylaşımı yapmaktır.
2. Çalıştayda alınan kararlar bağlayıcıdır.
3. Çalıştay üç aşamada gerçekleşir.
a. Çalıştayın amacı belirlenip gruplar oluşturulur.
b. Grup atölyelerine gidip konu hakkında tartışarak fikir
üretilir ve sonra bu fikirleri uygulayarak deneme yapılır.
c. Tüm katılımcılar yeniden bir araya gelirler. Atölyeden
gelen öneriler hep birlikte değerlendirilip karara bağlanır
ve sonuç raporu yazılır.
13. VIZILTI (FISILTI/ BUZZ) GRUPLARI
Kısa süre içinde öğrenciler oturdukları yerde gruplara
bölünerek belli bir süre içinde yapılan gruplardır.
ÖZELLİKLERİ
1.Öğretmen soru sorar, sorun gruplar tarafından
fısıldanarak tartışıldıktan sonra görüşler yazılır ve
öğretmene temsilci tarafından sunulur. Böylece
öğrencilerin hızlı bir şekilde derse katılımı sağlanır.
2. Vızıltı grupları çeşitli şekillerde oluşturulur
VIZILTI 22: iki öğrenci bir konu üzerinde ikişer dakika
konuşur
VIZILTI 33: üç öğrenci bir konu üzerinde üçer dakika
konuşur.
VIZILTI 66: 6 öğrenci aynı konu üzerinde altışar dakika
konuşmaktadır.
14. FİKİR TARAMASI
Genellikle okul derslerinde dikkat çekici olarak kullanılan
tekniktir.
ÖZELLİKLERİ
1. Ders içinde öğrencilerin sıkıldığını fark eden öğretmen 4-
5 kişiyi 5-10 dakika konu hakkında tartıştırır.
2. Dersin her anında devreye sokulabilir.
15. ÇEMBER TEKNİĞİ
10 – 15 öğrenci çember şeklinde oturur.Bir başkan ve
verilen cevapları not eden sekreter(ÖSYM diliyle “Yazman”)
belirlenir.
ÖZELLİKLERİ
1.Her konuşmacıya 1-2 dakika süre verilir.
2. Gerekirse 2. tur yapılır.
3. Başkan süreci kontrol eder.Sırayla soru sorar.Sürecin
sonunda değerlendirme ve kapanış konuşması yaparak
etkinliği sonlandırır.
16. BEYİN FIRTINASI
Dersin başında veya sonunda çok fikir elde etmek
kullanılan tekniktir.
ÖZELLİKLERİ
KONU KAVRAMA TESTİ
1. Bu teknikte çok fikir, çok hayal kurdurularak elde
edilmeye çalışılır.
2. Beyin fırtınası oyun haline getirilerek yapılır. 12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğretici metinler
3. Bu teknikte fikirler olumlu ya da olumsuz ünitesinde denemeyi öğretmen işler. Ünite sonunda sınıfı
değerlendirilmez. ikiye böler. Birinci grup denemenin özellikleri ve
temsilcileri ile ilgili soru hazırlarken ikinci grup muhtemel
soruları cevaplamaya yönelik çalışmalar yapar. Soru grubu
sorusunu sorar cevap grubu da sorulara yanıt verir ve
sonra roller değiştirilir.
17. BÜYÜK GRUP TARTIŞMA TEKNİĞİ
1. Buna göre öğretmenin uyguladığı öğretim yöntem veya
Öğretmen, dersin konusuyla ilgili bir tartışmayı tüm sınıfa tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
açar, öğrencilere sorular sorarak fikirlerini söylemelerini
sağlar. A) Kollegyum
▪ Sınıf mevcudunun az olduğu durumlarda kullanılır. B) Panel
C) Zıt panel
D) Fikir taraması
E) Münazara
18. KÜÇÜK GRUP TARTIŞMA TEKNİĞİ
Tartışmaya katılımı sağlamak için sınıfın 2-6 kişilik gruplara
bölünmesidir.
▪ Yüz yüze etkileşim daha fazladır. Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 11. sınıf dersinde bir grup
öğrenciye Ziya Paşa ile ilgili sunum yapmak üzere
görevlendirir. Öğrenciler konuyu
Ziya Paşa’da Hiciv
19. KURULTAY (KONGRE)
Ziya Paşa’da Eleştiri
▪ Bir konuyu görüşmek üzere çeşitli ülkelerden gelen
delegelerin katılımıyla gerçekleştirilen uluslararası Ziya Paşa’da Halk kültürü etkisi
toplantılara veya bir kurumun belli zamanlarda ya da Ziya Paşa’da Sürgünler
gerektikçe yaptığı toplantılara "kurultay" denir.
Alt başlıklarına ayırmış, bu başlıklar üzerinden konuyu farklı
▪ Örnek; Türk Dil Kurultayı, kurumların eğitim kurultayı gibi boyutlardan arkadaşlarını bilgilendirmiş ve kendilerine
▪ Açık olarak yapılan da var kapalı olarak da düzenlenebilir. sorulan soruları yanıtlamışlardır.
2. Bu metinde öğretmenin uyguladığı yöntem veya teknik
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Forum
B) Panel
C) Sempozyum
D) Çalıştay
E) Münazara
Başkan: Buyurun Cemal Süreya sıra sizde buyurun.
Cemal Süreya: “Şiir, hayatın köpüğüdür.Çağın, hayatın,
bütün bilgilerin deneyimidir o. Onun ortaya çıkması için
düşünce lazım, sosyal iletişim gerek, her şeye uzanmak
gerek.”
Söz alan İlhan Berk :“ Cemal’e katılmıyorum yazmak,
özellikle de şiir yazmak, bir ihtiyaçtır. Yazmak eyleminden
ancak o zaman söz edebiliriz. Kökene, her seferde de
kökene dönmektir. (…) Her zaman yazmak olasılığı vardır.
Direnme yeterdir, şiir her zaman başka bir ihtiyaçtır. Ama
değil, çok başka bir şey gerekiyor: Kendindenlik’tir bu. Oysa
direndikçe bir kıpırtılar olur hep. Buna güvenmemeli.
Beklemeli. Nice kağıtlar gidip gelecektir, yazılacaktır ama
çaresizlik sürecektir hep. Yazmak zaten silmek, boyuna
silmektir.”
3. Bu metinde verilen karşılıklı diyaloglar hangi öğretim
yöntem veya tekniğinin uygulandığını gösterir?
A) Açık oturum
B) Panel
C) Beyin fırtınası
D) Forum
E) Konferans
Malatya’da görev yapan Türk dili ve edebiyatı öğretmeni
Günseli , 9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde masal
ünitesini işlerken sınıfa Malatya Hekimhanlı olan Eflatun
Cem Güney’i davet eder. Önceden Cem Güney’in masal
kitabını okuyan öğrenciler, masal derlemecimize sorular
sormuşlar ve gelen yanıtlar doğrultusunda bütün sınıfın
merak ettiği bilgilere ulaşmışlardır.
4. Buna göre Günseli Öğretmenin sınıfında uyguladığı
yöntem veya teknik aşağıdakilerden hangisidir?
A) Zıt panel
B) Kollegyum
C) Panel
D) Fikir taraması
E) Açık oturum
Emre Öğretmen, Türk Dili ve Edebiyatı dersinde
öğrencilerine Milli Edebiyat Dönemi yazarlarından Halide
Edip Adıvar’ı anlatmaktadır. Konuyu daha iyi kavratmak için
öğrencilerden altışar kişiden oluşan bir grup oluşturur. Bir
başkan yönetimindeki bu grupta Kübra, Halide Edip’in
edebî yönünü, Duygu ideolojisini, Sibel roman anlayışını ele
alır. Öğrenciler kendi aralarında bu konuyu farklı
boyutlarıyla tartışır. Başkanın değerlendirmesiyle konu
bitirilir.
5. Bu metinde öğretmenin uyguladığı yöntem veya teknik
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Zıt panel
B) Forum
C) Açık oturum
D) Çalıştay
E) Panel
Genellikle üniversetelerde düzenlenen bu etkinliklerde
bilimsel, sanatsal ağırlıklı konularda uzman kişiler konuşma
yapar. Önceden belirlenen konular uzman kişilerce hazırlık
yapılıp aynı ortamda aynı amaç için bir araya gelen kişiler
sunum yaparak birbirlerini anlatır. Uzun eğitim süreci bir
hafta da sürebilir. Etkinliğin sonunda konuşma ve
tartışmaların bir değerlendirilmesi dinleyicilere sunulur.
6. Bu parçada özellikleri verilen sözlü anlatım türü
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Açık oturum
B) Fikir taraması
C) Forum
D) Sempozyum
E) Brifing
"(...) Efendiler! Düşmanlarımız bir aralık, bizim için
uydurdukları kara çalmalarını bir aralık Paris Konferansı’na
da kabul ettirir gibi oldular. Belki bunun sonucu olarak
daha savaş sırasında birbirleriyle yaptıkları gizli
antlaşmaların, alıp verdikleri sözlerin uygulanmasına
başlanmıştı. (...)"
7. Bu metin aşağıdaki sözlü anlatım türlerinin hangisinden
alınmış olabilir?
A) Söylev
B) Seminer
C) Forum
D) Demeç
E) Çalıştay
Türk Dili ve Edebiyatı dersin anılarım çok benim. 11. Sııf Türk dili ve edebiyatı öğretmeni Sercan, 11. sınıf dersinde
olması gerekir. Bir gün Türk dili ve edebiyatı öğretmenimiz öğrencilere münazara tartışma tekniğini kavratmak için iki
Şahin, beni ve beş arkadaşımı bir etkinliğe seçti. Aslında grubu oluşturur.
beni niye seçtiğini de tam anlayamamışken ben ve ekibim
Öğrencilerden de münazara konusu ister ve öğrenciler şu
bu hayatta adalet yok tezini savunmak için gece gündüz
konuların tartışılmasını ister.
notlar çıkarıp sürekli araştırmalar yaptık hatta grupta
Serhatla karşı tarafın fikirlerini bile tahmin edip ona göre I. Uzaktan eğitim mi okulda eğitim mi?
cevap yazıyorduk. Büyük gün geldiğinde tezimizi müthiş
II. Bizim için özgürlükler sınırlı olmalı mı olmamalı mı?
savundum. Şimdi daha iyi hatırlıyorum ki öğretmenim
tartışmanın sonunda senin hızlı ve yaratıcı fikirlerinle tam III. Sütün rengi siyah mı beyaz mı?
bir hukuk adamı kimliğinle damga vurdun, demesi beni
IV. Geleceği insanlar mı yönetecek robotlar mı?
mesleğime giriş sıcaklığı atan ilk adımdı belki de.
V. İnsanın yalnızlığına neler iyi gelir neler iyi gelmez?
8. Bu metinde verilen sözlü anlatım türü aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Anı 11. Buna göre aşağıdaki cümlelerinden hangisi
münazaraya uygun olmaz?
B) Münazara
A) I B) II C) III D) IV E) V
C) Söylev
D) Beyin fırtınası
E) Konferans
Uçakla 22 Ekim 2020 tarihinde düzenlenen “Su Kaynakları “
konulu bir konuşma yapmak için Eskişehir’e gittim. Benim
konu “Türkiye ve Orta Doğuda Su” konu başlığıydı. Benle
birlikte altı arkadaş da su konusuna farklı açılardan baktılar.
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, öğrencilerini İstanbul
Konuşmam yirmi dakika sonra bitti başkana önceden
TÜYAP Kitap Fuarı’na götürür. Fuarda Marmara Salonunda
gönderdiği konuşma taslağını da verdim.
ünlü kalemleri görürür ve etkinliğe öğrencileriyla birlikte
girer. Önce başkan açılış konuşmasını yapar. Ardından önce 12. Bu parçada tanıtılan sözlü anlatım türü
Feyza Hepçiligir’e sonra Sema Kaygusuz ve son olarak Selim aşağıdakilerden hangisidir?
İleri’ye söz hakkı verir. “Öykü ve Dil” konulu etkinlik
A) Sempozyum
sonunda öğrencim Ahmet, Feyza Hepçilingir’e “Dilci
olmanın öykücü olmaya birçok katkısı olduğunu B) Forum
düşünüyorum, siz de önemli olduğunu düşünüyor
C) Açık oturum
musunuz?” sorusunu da sorar ve cevabını aldıktan sonra
gezimize devam ettik. D) Çalıştay
9. Buna göre metinde aşağıdaki sözlü anlatım türlerinden E) Panel
hangisi kullanılmış olabilir?
A) Konferans
Türk Dil Kurumu üyeleri Abant’ta bir otelde bir araya gelip
B) Brifing “Türkçenin Geleceği” konulu bir çalışma yaparlar. Üyeler
kendi aralarında uzman oldukları alanlara göre atölyelere
C) Açık oturum
geçerler ve birbirine sunumunu yapar ve Türkçeyi 21.
D) Forum yüzyılda nelerin beklediğini tartıştılar. Tartışma sonunda
elde edilen fikirler rapor haline getirildi.
E) Panel
13. Bu parçada özellikleri verilen sözlü anlatım türü
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Açık oturum
10. Aşağıdaki türleden hangisi sözlü anlatım türlerinden
B) Fikir taraması
biri değildir?
C) Workshop
A) Münazara
D) Sempozyum
B) Forum
E) Brifing
C) Konferans
D) Açık oturum
E) Röportaj
Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 10. sınıf dersinde Divan Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni Deniz, rüyasında ünlü
edebiyatını işlerken öğrencilerin algısının dağıldığını görür edebiyatçıları görür ve onları biraraya getirir, onlardan aşk
ve sınıfı gruplara ayırır. Birinci grup gül - bülbül ilişkisini konusu üzerine fikirlerini söylemelerini istedim ve
verir. İkinci gruba sevgilinin mazmun özelliklerini tarif başkanları da ben oldum. O kadar samimi bir havada
etmeyi verir. Grupların yanına gelen öğretmen, her gruba sohbet etmeye başladık ki dizeler uçmaya başladı.
belirli süre verip aralarında bilgi akışı olmasını ister.
Sadi Şirazi “ Aşk’a uçarsan kanatların yanar “ dizesini
14. Bu metinde öğretmenin uyguladığı yöntem veya söylerken araya giren Mevlana Şirazi’ye hayır dostum
teknik aşağıdakilerden hangisidir? “Aşk’a uçmazsan kanat neye yarar?” dizesini söyler. İki
üstadı dinleyen Yunus Emre söze girer “ Aşk’a varınca
A) Zıt panel
kanadı kim arar?” dizesini söyleyip aşk üzerine sohbet
B) Forum uyanmaya kadar devam eder.
C) Açık oturum 17. Bu metinde Deniz öğretmenin rüyasında uyguladığı
yöntem veya teknik aşağıdakilerden hangisidir?
D) Vızıltı grupları
A) Zıt panel
E) Panel
B) Forum
C) Açık oturum
Bu türde insanların yakından ilgilendiren konularda
dinleyiciler de söz alır. Bir başkanın eşiliğinde yapılan bu D) Vızıltı grupları
sözlü iletişimde başkan sırasıyla konuşmacılara söz hakkı
E) Panel
verir. Ardından dinleyicilere de söz hakkı verir. Başkan
sonda toparlayıcı bir konuşma yapar ama konuşmaya
yorumunu katmaz.
15. Bu parçada tanıtılan sözlü anlatım türü
Toplumun çoğunluğunu ilgilendiren bir konunun, bir
aşağıdakilerden hangisidir?
başkan yönetiminde uzman kişilerce dinleyiciler önünde
A) Sempozyum tartışılmasıdır. Burada değişik görüşlerin eşit oranda temsil
edilmesi temel ilkedir. Başkan konuyu belirler,
B) Forum
konuşmacıları tanıtır, sonra konuşmacılara sırasıyla söz
C) Açık oturum verir. Başkan genellikle yapılan konuşmaları oturumun
sonunda toparlayıp özetler.
D) Çalıştay
18. Bu parçada özellikleri verilen sözlü anlatım türü
E) Panel
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Panel
B) Açık oturum
Gazi Üniversitesi Kongre Salonunda Beşir Ayvazoğlu,
C) Söylev
Ahmet Haşim hakkında “Bilindiği gibi Ahmet Haşim söz
konusu olduğunda gündeme gelen önemli tartışma D) Demeç
konularından birisi de Ahmet Haşim’in sembolist ya da
E) Çalıştay
empresyonist olup olmadığı meselesidir. Maalesef ciddi bir
analize dayanmadan şairin empresyonist olduğunu ve
şiirlerinde sembolistlerin anladığı mânâda sembolün
bulunmadığını ileri sürmüşlerdir. Hâşim’in maskaralık
olarak kabul ettiği, dolayısıyla kendisini mensup
hissetmediği bir akıma bulamaya çalışmak tuhaf bir
gayrettir.” der.
16. Buna göre Beşir Ayvazoğlunun bu konuşması
aşağıdaki sözlü anlatım türlerinin hangisine ait olabilir?
A) Açık oturum
B) Panel
C) Beyin fırtınası
D) Forum
E) Konferans
 Hacı Bayram Üniversitesi öğretim görevlisi İsa Özkan, “Türk
destanlarında ağaç motifi “ konusunu samimi ve içten bir
anlatımla bizlere aktardı. Akıcı cümlelerle Eski Türk
EDEBÎ AKIMLAR
destanlarından başlayıp İslamî Dönem destanlarına kadar
tüm destanlarda ağacın Türk toplumundaki yeri ve önemi
1. HÜMANİZM (İNSANCILIK)
hakkında bilgi verdi. Genellikle metne bağlı kalmadan
konuşmasını tamamladı. ● Hümanizm’in genel anlamı; insanı,
renk, ırk, din ve mevkiini dikkate
19. Bu metinde öğretmenin uyguladığı yöntem veya
almadan sevmek, ona kıymet
teknik aşağıdakilerden hangisidir?
vermektir.
A) Forum
● Hümanistlere göre din ve tabiat
B) Panel tanrının göstergesidir.
C) Konferans
D) Çalıştay ÖZELLİKLERİ
E) Münazara 1. Antik Yunan ve Lâtin kültürünü ve
sanatını örnek alırlar.
2. Aristo’nun sanat ile ilgili görüşlerini örnek alıp biraz
değişime uğratarak verilir.
3. Sanatta kural, mimesis (taklit, yansıtma) olduğunu
savunmuşlardır.
20. Aşağıdakilerden hangisi bir başkanın kontrolünde 4. Hıristiyanlık, hümanist sanatta varlığını korumaya devam
gerçekleştirilen tartışma türlerinden biri değildir? etmiştir.
A) Konferans 5. Hümanist edebiyatın asıl konusu insandır. İnsan evrensel
olarak ele alınır. İnsanı bir bütün olarak görür ve zaaflarıyla
B) Sempozyum
insanı kabul ederler.
C) Forum
6. Hümanizmde millilik yoktur evrensel bakış açısı
D) Münazara hakimdir.
E) Açık oturum 7. Hümanistler okur yazarın olduğu aristokratları işler.
Çünkü sanatkârların büyük bir kısmı asilzade ve askerdir.
8. Hümanist yazarlar, bir dil, üslûp ve şekil endişesine
sahiptirler. Bu da onları halktan uzaklaştırır.
SANATÇILARI

DANTE ALİGHİERİ
▪ İtalyan halk ozanıdır.
▪ Rönesans’ın hazırlayıcı şairidir.
▪ İlahi Komedyayı çocukluk aşkı
Beatrice'ye yazar.
▪ Floransa’da beyaz – zenci ayrımında
Dante kiliseyle çatışır ve bir daha Floransa’ya dönemez.
İlâhî Komedya:
- 14. yüzyılda yazılır.
- Epik şiir özelliği gösterir.

1-C 2-B 3-B 4-B 5-E 6-D 7-A 8-B 9-D 10-E
- Dante, ölüm sonrası sırasıyla Cehennem, Araf ve Cennette
geçen seyahati, hikâyenin kahramanı da olan kendisinin
11-E 12-A 13-C 14-D 15-B 16-E 17-E 18-B 19-C 20-A ağzından anlatır.
- Alegorik ve hayal gücü ile oluşturulmuştur.
- Şiir terzarima nazmına göre yazılmıştır.
Eserleri: İlâhî Komedya, Yeni Hayat, Canzoniere. Epistulae
(Mektuplar)
FRANCESCO PETRARCA
▪İtalyan şairdir.
▪Orta Çağ için “Karanlık Çağlar” deyimini
ilk kullanan kişidir.
Eserleri: Canzoniere, Trionfi, Le Rirne.
GİOVANNİ BOCCACİO
Hikâye türünün yaratıcısı ve ilk yazarı,
İtalyan asıllı yazar hikâyelerini
“Decamerone” adlı kitabında
toplamıştır. 1348'de Avrupa'da büyük bir
veba salgını anlatır. 10 gün içinde anlatılan 100 öykü yer
alır.
Eserleri: Ameto (düzyazı) ,Filostrato (Şiir), Elegia di
Madonna Fiammetta (Roman)
FRANÇOİS RABELAİS
Gargantua ve Pantagruel en önemli
eseridir.François Rabelais'in bir baba ile
oğlunun hikâyelerinden oluşan ve gayet
açık saçık bir fantazi güldürü olan felsefi
eseridir.
Eserleri: Gargantua ve Pantagruel, Üçüncü Kitap, Dördüncü
Kitap, Beşinci Kitap.
PİERRE DE RONSARD
Rönasans devrinin Dante’den sonra en
ünlü Fransız asıllı şairidir.
Eserleri: Aşklar; Odlar, Eglogalar.
MİCHEL DE MONTAİGNE
16. yüzyılın serbest düşüncenin
öncülerinden olan meşhur Fransız
yazar Montaigne, “Essais”(1580)
yani “Denemeler “ dünya
edebiyatına damga vurur. Bu denemelerin bir bölümü
Sabahattin Eyüboğlu tarafından Türkçeye çevrilmiştir.
MİGEL DE CERVANTES
▪ İspanyol edebiyatının ünlü yazarıdır.
▪ “Don Kişot” romanıyla çağdaş romanın
babası sayılır.
▪ Cervantes Haçlı Ordusu’na katılır ve 1571'de
İnebahtı Deniz Savaşı'nda Osmanlılara karşı
savaşırken sol elini kaybetti ve 1575'te İspanya'ya
dönerken Cezayir'deki Türk korsanlarının eline düştü ve
köle olarak Kuzey Afrika'ya götürüldü.
▪ Don Kişot, şövalye romanlarını alaya alır.
Romanın mizahı ve yergili bir anlatımı vardır.
Roman kahramanlarından Don Kişot hayalci ve
idealist bir tipi, Şancho Panza ise gerçekçi bir
tipi anlatır.
Türk edebiyatında bu akımdan bağımsız ama özellikleri
tutan Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli ve Mevlânâ 13.
yüzyılda insan sevgisi yönünden benzerlik gösterir.
2. KLASİSİZM (KURALCILIK)
▪ 17. yüzyılda Fransa’da ortaya çıkar.
▪ Nicolas Boileau akımın kurucusu
sayılır L’art Poétique (Şiir Sanatı, 1674)
adlı eseriyle.
ÖZELLİKLERİ
1. Akıl ve sağduyu temel ilke olarak
kabul ederler.
2. Akla uygun olan tabiat unsurları taklit edilebilir.
3. “Sanat için sanat” anlayışı vardır.
4. Konudan ziyade konunun işlenişine önem verilir. Bu
nedenle biçim mükemmeliği aranır.
5. Seçkin çevre olan soylu ve bürokrat tipler işlenir.
6. Dilde halkın sözleri değil, üst tabakanın dil özellikleri
görülür. Kaba ve çirkin sözlere yer vermezler.
7. Konularını tarih ve mitolojiden alırlar. Genellikle din dışı
konu işlenir. Çünkü Yunan ve Latin edebiyatının
etkisindedirler.
8. Az sözle çok şey anlatmak hedeflenmiştir.
9. Üç birlik” (yer-zaman-olay) kuralına uyarlar.
10. Eserlerde değişmeyen, evrensel tipler oluşturulmuştur.
11. Sanatçılar, eserlerde kendi duygu ve düşüncelerine yer
vermemiş, kişiliklerini gizlemişlerdir.
12.Özellikle Tiyatro (trajedi) ve şiir önem kazanır, roman
geri plana itilir.
13. İnsanın iç doğasına yönelmişlerdir. ▪ Çocukların kolayca anlayabildiği dildeki her bir eseri
okuyucuya ayrı ayrı mesajlar vermektedir.
Temsilcileri: Moliere, Corneille, Racine, La Fontaine, La
Bruyere, Daniel Defoe, Boileau, Malherbe, Madam De La Fablları: Ağustos Böceği ve Karınca,Tavşan ile
Fayette, Fenelon, Bousset, François de La Rochefoucauld Kaplumbağa,Öküz Olmak İsteyen Kurbağa,Kurt ile Kuzu
,Değirmenci Oğlu ve Eşeği, Arslan ile Fare,Leylek ile Tilki,
Ayının Postu, Çiftçi ile Çocukları
MOLİERE
▪ Eserlerinde gülünç gelenekler ve
LA BRUYERE
toplumsal aksaklıklardan bahseder.
Eserlerinde güldürmek için güldürü ▪ Klasik Fransız edebiyatının önemli
anlayışını yıkarak güldürerek eğitme ve sanatçılarındandır.
öğretme anlayışını getirmiştir.
▪ Portre türünde çok başarılı olmuştur.
▪ Tiyatroda töre ve karakter komedyası denilen bir türün
▪ La Bruyere, özellikle saray ortamındaki
oluşmasını sağlamıştır.
ikiyüzlü davranışları, halkı küçük görme
Oyunları : Gülünç Kibarlar,Kocalar Mektebi, Kadınlar olgusunu eleştirdi.
Mektebi, Zorla Evlenme, Tartuffe, Don Juan,
▪ Önemli eseri “Karakterler” 3 cilttir.
Adamcıl,Zoraki Hekim, Cimri, Kibarlık Budalası, Scapin’in
Dolapları, Bilgiç Kadınlar, Hastalık Hastası
DANİEL DEFOE
▪ İngiliz edebiyatının tanınmış bir
sanatçısıdır.
CORNEİLLE
▪ Serüven romanı yazmıştır.
▪ 17. yüzyıl Fransız edebiyatının ilk
büyük klasik tragedya şairidir. Fransız ▪ En ünlü eseri, Robinson Crusoe’da,
tragedyasının kurucusudur. bindiği gemi batınca ıssız bir adaya çıkarak orada 28 yıl tek
başına yaşama mücadelesi veren bir kişiyi anlatır.
▪ Corneille’nin kahramanları
tutkularını yenmeyi bilen, iradeli
kişilerdir. O insanları oldukları gibi değil, olmaları gerektiği
BOİLEAU
gibi anlatmıştır.
▪ Klasisizm’in kurallarını belirleyen sanatçı,
▪ En önemli tragedyaları şunlardır: Le Cid, Horace, Cinna
önemli bir hiciv yazarıdır.
▪ “Şiir Sanatı” sanatçının en önemli eseridir.

RACİNE
FENELON
▪ Klasisizm akımının en büyük trajedi
▪Telemaque(Telemak) romanıyla tanınan
şairlerinden biridir.
sanatçı, Fransız edebiyatının önemli
▪ Onun yapıtlarında kişiler, alın yazılarını sanatçılarındandır. Bizim edebiyatta ilk çeviri
değiştiremeyip tutkularına yenik romandır.
düşerler. Bu yönüyle tanrıların ve
▪ Aynı zamanda başpiskopos olan sanatçı,
yazgının kişilerin yaşamında egemen olduğu eski Yunan
yazdığı bu roman yüzünden
tiyatrosuna bağlanmıştır.
başpiskoposluktan çıkarılmıştır.
▪Tipleştirmeyi bırakıp karakter yapmaya çalışmıştır.
Önemli eserleri: Andromaque, İphigenie, Phedre, Esther,
Bayazid
MADAM DE LA FAYETTE
▪ Fransız romanının gelişiminde önemli yer
tutar.
LA FONTAİNE
▪ Ruh çözümlemesi yaptığı “Princesse de
▪ Fransızların ve fablın en Cleves” önemli romanıdır.
önemli ismidir.
ROCHEFOUCAULD
▪ 17. yüzyıl Fransız yazardır.
▪ “Özdeyişler” adlı eseri ünlüdür.(1664)
BOSSUET : Hitabet türünde en başarılı isimlerden biridir.
Türk edebiyatında
* ŞİNASİ – şiirlerinde ve La Fontaine fabl çevirisinde
kullanır.
* A. VEFİK PAŞA – Moliare tiyatrolarını çevirmiş ve adapte
etmiştir.
* YUSUF KAMİL PAŞA - Fenelon’dan Telemaque eserini
çevirir.
* DİREKTÖR ALİ BEY - Trajedi türünü kullanır.
3. ROMANTİZM (COŞUMCULUK)
▪ 18.yüzyılın sonlarında ortaya çıkan
19. yüzyılda etkisini gösteren bir
edebiyat akımıdır.
▪ Klasisizme tepki olarak doğmuştur.
ÖZELLİKLERİ
1. Klasisizmin akıl ve sağduyu, yerine duygu ve hayale
bırakmıştır.
2. “Toplum için sanat” anlayışı benimsenmiştir.
3. Konularını tarihten ve ulusal kaynaklardan alınmıştır.
4. Akım kahramanlarını her tabakadan alır. Kahramanların
zıtlıklarından yararlanılır. İyileri çok iyi; kötüleri çok
kötüdür.
5. Klasisizmde tiyatroda trajedi ve komedinin yerini dram
almıştır.Üç birlik Kuralına uyma zorunluluğu kaldırılmıştır.
6. Romantik yazarlar, eserlerinde kişiliklerini
gizlememişlerdir. Görüşlerini açıkca ifade etmişlerdir.
7. Romanlarda özellikle din ve tarihî duygulara çok
göndermelerde bulunulur. Kahrmanlar dindar ve milliyetçi
role bürünürler.
8. Romantik eserlerde sanat kaygısından dolayı dili ağır ve
süslüdür.
9. Romantizm’de doğa tasvirleri öznel bir biçimde verilir.
10. Roman ve öyküde tesadüfler yoğundur.
11. Romantizm’in kuralları Victor Hugo’nun “Cromwell”
adlı eserinde belirtilmiştir.
11. Bütün edebî türlerde kendini gösterir.
Romantizmin Temsilcileri
Vıctor Hugo, J.J. Rousseau, Goethe, Schiller, Lamartine,
Aleksandre Dumas, Alfrede de Musset, Voltaire, Lord Byron,
Chateaubriand, Puşkin
VİCTOR HUGO
▪ Fransız edebiyatının önemli
yazarıdır. Romantizm akımının
kurallarını belirler. (Cromvell adlı
dramının önsözünde)
▪ Roman, tiyatro ve şiir türünde eser verir.
▪ İlk başta şair olarak tanınan Victor Hugo “Notre Dame’ın
Kamburu” adlı romanıyla dikkatleri çeker. Sosyal içerikli bu
romanı akımın tüm unsurlarını yansıttığı “Sefiller” romanı
izler. Ününü bu roman sağlar. (11. sınıf ders kitabında
Sefiller romanından bölüm verilmiştir.)
Eserleri
- Sefiller,Notre Dame ‘nin Kamburu (roman)
- Sonbahar Yaprakları ,Işıklar ve Gölgeler ,Akşam Şarkıları
(şiir)
- Cromwell ,Kral Eğleniyor, Ruy Blas (dram tarzı oyun )
J. J. ROUSSEAU
▪Fransız İhtilalinin önemli ismi olan şair ve
filozoftur.
▪” Toplum Sözleşmesi” adlı eseri en önemli
yapıtıdır.
▪Rousseau, toplum konusunda eşitlik ,
özgürlük ve halk egemenliğini savunmuştur.
Eserleri: Emile, Toplumsal Sözleşme İtiraflar, Diyaloglar
“Emile” adlı eseri Ziya Paşa çevirir. Çocuk haklarının ilk
beyannamesidir.
LAMARTİNE
▪Fransız edebiyatının romantik şair ve
romancısıdır.
▪ Lamartine'in “Jirondenlerin Tarihi” adlı
yapıtı Fransa’daki 1848 ihtilalini hızlandıran
eserlerdendir.
▪ II. Mahmut Döneminde İstanbul’a gelir ve Türk dostudur.
İzlenimlerini “Doğuya Seyahat, Doğuya Yeni Seyahat ve
Türkiye Tarihi” adlı eserlerinde aktarmıştır. Osmanlı
Döneminde Burgaz Ovasına yerleşmek ister ama
gerçekleşmez.
▪ “Osmanlı Tarihi” adlı eseri de vardır.
▪ Şiirlerini Şinasi ve Sadullah Paşa çevirir.
Eserleri: Graziellla, Rapheel, Tefekkürler, Dindar ve Şairane
Ahenkler ,Bir Meleğin Düşmesi
ALEXANDER DUMAS
▪ Önce oyunlarıyla sonra tarihsel
romanlarıyla ünlenmiştir.
▪ “Üç Silahşörler” ve “Monte Kristo
Kontu” önemli iki eseridir.
“Demir Maske”, “Siyah Lale” diğer önemli eserleridir.
A.DE MUSSET
▪Fransız edebiyatının romantik yazar ve
şairlerindendir.
▪Eserlerinde kişinin iç dünyasını ,aşkı ve
maceraları anlatır. Şiirlerinde yergiyi de
kullanır.
▪Yazdığı şiirlerden dolayı “gençlik ve aşk şairi” olarak
tanınmıştır.
Eserleri: Bir Zamane Çocuğunun İtirafları (roman), Geceler
, Tanrıya Bağlanan Umut , İspanya ve İtalya Hikâyeleri
GOETHE
▪ Alman romantizmin
kurucusudur.
▪ İranlı Hafız ve Mevlana’dan
etkilenir.
▪ “Genç Werther'in Acıları” romanıyla ünlenmiştir. Mektup
tarzında yazar. Genç bir hukuk stajyerinin, nişanlı bir kadın
olan Lotte ile intiharına kadar kurmuş olduğu ızdırap dolu
ilişkiyi anlatır.
▪ Shiller ile tanıştıktan sonra daha çok tiyatro türünde eser
vermiş “Faust” adlı oyunu, en önemli tiyatro eseridir.
Manzum biçimde bir tiyatrodur. İnsanı simgeleyen Faust'la
şeytanın savaşı anlatmaktadır. 12. sınıf tiyatroda var
SHİLLER
▪ Alman edebiyatının önemli dram
şairlerindendir.
▪ Dramlarında genellikle isyan ,doğa
ihtilal ve özgürlük gibi temaları
işlemiştir.
▪ Tarih ve felsefe konulan üzerinde
geniş araştırmalar yapmış, estetik ve ahlâkla ilgili
denemeler yazmıştır.
▪ Wilhem Tell ,Habsburglu valinin zalim ve zorba
yönetimine karşı kişisel ve ortak özgürlük savaşını anlatır.
Eserleri: Haydutlar, Don Karlos , Wilhem Tell, Maria Stuart,
Mutluluk Şarkısı
CHATEAUBRİAND
▪ Fransız edebiyatında romantizmin
kurucusu kabul edilir.
▪ Konu olarak doğayı ve melankoliyi işlediği,
din duygusunu canlandırdığı eserleri 1830
yılına kadar Fransız edebiyatına hakim
olmuştur.
▪ R. Mahmut Ekrem Atala’yı roman haline getirir.
Eserleri: Son İbni Sirac'ın Serüvenleri, Atala,Napoleon:
Mezar Ötesinden Hatıralar
W.SHAKESPEARE
▪ İngiliz edebiyatının en önemli
dram tiyatrocusudur.
▪ İngiltere'nin ulusal şairi ve
"Avon'un Ozanı" olarak da bilinir.
▪ Hem komedi hem dram hem de trajedi türünde eser
veren sanatçının eserleri, hem Klasisizm’e hem de
Romantizm’e girer.
▪ Komedilerinde olağanüstü mizah duygusu,
dramlarındaysa aşk ,kin, dostluk gibi temaları işlemiştir.
▪ Sanatçı, eserlerini nazım- nesir karışık yazmıştır.
Eserleri: Hamlet,Makbeth, Romeo ve Juliet, Othello Kral
Lear ,Jül Sezar, Tutuş(trajedi) Venedik Taciri, Yanlışlıklar
Komedyası, Hırçın Kız, Veronalı İki Centilmen Bir Yaz
Gecesi Rüyası On İki, Gece (komedya)
PUŞKIN
▪ Romantik akımın tek Rus
yazarıdır.
▪ Şiirlerinde coşkulu bir söyleyişi
benimsemiş; romanlarında
gerçekçi davranmıştır.
▪ Şiir , hikaye,tiyatro,roman ve manzum hikaye türünde
eserler vermiştir .
▪ Dostoyevski onun için " Puşkin, bize gelecekten haber
veren bir peygamberimizdir." der.
▪ Düelloda 38 yaşında öldürülür.
Eserleri: Yüzbaşının Kızı,Maça Kızı , Kafkas Esiri
Çingeneler,Bahçesaray Çeşmesi ( Konusu Türkiye’de geçer.)
Türk edebiyatında ; Namık Kemal (roman,şiir ve STENDHAL
tiyatrolarıyla) , Ziya Paşa (şiirleriyle), Recaizade Mahmut
▪ Fransızların önemli realist
Ekrem (şiirleriyle), Abdülhak Hamit (tiyatrolarıyla), Ahmet
yazarıdır.
Mithat (ilk romanlarıyla)
▪ İlk dönem romantik tarzda
eser veren yazar sonra realist
tarzda yazar.
▪ Romanlarında psikolojik tahlillere yer vermiştir
4. REALİZM (GERÇEKÇİLİK) Romanları: Armance, Kırmızı ve Siyah, Parma Manastırı
19. yüzyılda romantizme tepki
olarak ortaya çıkar.
H. BALZAC
1857’de Gustave Flaubert’in
▪ Fransız romancı ve tiyatrocudur.
kaleme aldığı “Madame Bovary”
adlı romanı ilk büyük realist roman ▪ Olağanüstü bir gözlem yeteneği ve
sayılır. güçlü bir hafızası vardı.
▪ Romanın Shakespeare'i sayılır.
ÖZELLİKLERİ ▪ “İnsanlık Komedyası “ dizi romanlarının genel adıdır.
1. Realist yazarlar, yaşamın gerçeklerinin peşindedir. Eserleri: Tours Papazı, Eugenie Grandet, Goriot Baba, Köy
Yazarlar duygu ve düşüncelerini metne katmaz. Papazı, Vadideki Zambak, Kibar Fahişeler
2. Auguste Comte’un Pozitivizm felsefesi etkili
olmuştur.Bu felsefe, insanın sadece gördüğüne inanması
G. FLAUBERT
gerektiğini savunduğundan, insanları gözleme ve
gerçekçiliğe yöneltmiştir “Madame Bovary” en önemli romanıdır.
1857'de yayımlanan ve Fransa'da ciddi
3. Doğayı olduğu gibi kopyalarlar. Doğayı değiştirmeden
tartışmalara neden olan bu eserden sonra
verirler.
realist akımı başlatan kişi olarak gösterilmiştir.
4. İnsan gerçekliğini anlatırken psikolojik tahlilleri de
Romanları: Salambo, Duygusal Eğitim,
verirler. Bu tahlili betimleme yöntemiyle verirler.
Madam Bovary, Gönül ki Yetişmekte, Ermiş Antonius ve
5. Betimlemeleri yazar yapmaz, kahraman yapar. Şeytan
6. Toplumun her kesiminden insanı konu edinirler. Hayatın
içinden en basit konuyu da işlerler.
GOGOL
7. Realist bir eserde kişilerin ruh dünyasını etkileyen çevre
▪ Rus edebiyatının ilk büyük roman,
ayrıntılı olarak verilmeye çalışılır.
öykü ve tiyatro yazarıdır.
8. “ Sanat için sanat” kaygılı eserler verilir.
▪ Rusya'nın küçük kasabalarında
9. Dil sade ve anlaşılırdır. yaşayan halkın sorunlarını başarıyla
anlatmıştır.
10. Realizmde roman ve hikâye ön plana çıkmıştır.
▪ Mizahı etkili kullanmıştır.
11. Sanatçı eserde kişiliğini gizler.
Hikâye: Burun, Portre, Fayton, Palto, Petersburg Hikayeleri
Eski Zaman Beyleri
RUSYA Gogol, Çehov, Tolstoy, Dostoyevski, Gorki,
Şolohov, Turgenyev Roman: Taras Bulba, Ölü Canlar
FRANSIZ G. Flaubert, Stendhal, H. Balzac Tiyatro :Müfettiş, Kumarcılar (İgroki), Bir Delinin Hatıra
Defteri, Dava, Evlenme
İNGİLTERE Daniel Defoe, Charles Dickens, Swift
AMERİKA J. London, M.Twain, O’Henry, Hemingway
İRLANDA Oscar Wilde, Bernard Shaw
 ÇEHOV ŞOLOHOV
▪ Durum öyküsünün kurucusudur. ▪ Rusların 1965'te Nobel Edebiyat
Ödülünü kazanmış tek yazarıdır.
▪ Mizahî öyküler yazmış
▪ “Ve Durgun Akardı Don”, Don
▪ Hikâyelerinde genellikle sıradan insan
Kazakları'nın Bolşeviklere karşı yürüttüğü
tiplerine yer verir.
trajik bağımsızlık mücadelesini nesnel bir
Öyküler: Besleme,Kara Keşiş, Marangozun Köpeği bakışla anlatmasıyla dikkat çeker.
Kaştanka, Bir Taşralının Öyküsü , Asma Katlı Ev , Belalı
Misafir
Oyunlar: Ayı, Evlenme Teklifi, Martı, Orman Cini, Üç
Kızkardeş, Vanya Dayı, Vişne Bahçesi, Öksüzlük, Tütünün
Zararları
TURGUNYEV
▪ Rus asilleri ile köleler arasındaki
TOLSTOY uyuşmazlığı çok gerçekçi biçimde
yansıtmıştır.
▪ Onun Kırım ve Sivastopol
Savaşlarına katılması ünlü romanı ▪ İlk nihilist roman “Babalar ve Oğullar”
Savaş ve Barış'ı ortaya çıkarır. ile ünlenir.
▪ “Anna Karenina” , Rus Romanları: Babalar ve Oğullar, Arefe,
aristokratlarını, aşkın gücünü, annelik Rudin, Bir Avcının Notları, Duman
duygusunu, ahlakını başkarakter Anna’nın evlilik dışı aşkları
ve sevgilileri arasında yaşananları ve sosyetenin olaylara
bakışını anlatır.
Romanları: Sivastopol Serisi, Kazaklar, Savaş ve Barış, İnsan CHARLES DİCKENS
Ne ile Yaşar, Ivan Ilyiç’in Ölümü, Anna Karenina, Diriliş,
Otobiyografik romanı olan “David
Hacı Murat, Sergi Baba, Efendi ile Uşağı
Copperfield”, çocuk edebiyatının önemli
eserlerindendir.
DOSTOYEVSKİ Eserleri: Bay Pikvik'in Maceraları, Oliver
Twist, Nicholas Nickelby, Antikacı Dükkanı,
▪ Babası sert ve acımasızdı. Ondan
Bir Noel Şarkısı, Martin Chuzzlewit, David
tiksinen yazar, annesinin
Copperfield, Kasvetli Ev, Zor Yıllar, İki Şehrin Hikayesi,
koruyucu tavırlarına sığınıyordu
Büyük Umutlar
ve annesi de on beş yaşında
ölünce yalnızlığı artar.
▪ Gençlik yıllarında rejim karşıtı
çalışmaları nedeniyle tutuklanmış, ölüme cezası almış
JONATHAN SWİFT
ancak son anda Çar’ın emriyle Sibirya’ya sürgün edilmiştir.
▪ İngiliz edebiyatının büyük yergi
▪ Ünlü romanı, “Suç ve Ceza”da Dostoyevski, vicdan
ustalarından biridir.
azabına yenik düşen bir insanın psikolojisini ele alır.
▪ "Gulliver'in Gezileri" adlı romanı, Batı
Romanları: Yeraltından Notlar, Suç ve Ceza, Kumarbaz,
edebiyatının en çok okunan kitaplarından
Budala, Ecinniler, Delikanlı, Karamazov Kardeşler
biridir.

GORKİ
▪ Sosyalist gerçekçi yazımın öncüsüdür.
▪ 1906'da yazdığı ve Rus Devrimi'ne
adadığı “Ana “ en başarılı romanıdır.
Romanları: Ana, Çocukluğum,
Ekmeğimi Kazanırken, Benim
Üniversitelerim
Öykü: Bozkırda, Yol Arkadaşım, Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız
ERNEST HEMİNGWAY
▪ İtalya'da I. Dünya Savaşı sırasında
yaşadıklarından esinlenerek yazdığı
“Silahlara Veda” savaşla aşkın iç içe
işlendiği umutsuz ama güçlü bir romandır.
▪ “Çanlar Kimin için Çalıyor” Pulitzer
Ödülü'nü kazandı.
▪ 1954 Nobel Edebiyat Ödülü'nü de kazandıran “İhtiyar
Adam ve Deniz “adlı uzun öyküsünde okyanusta dev bir
balık avlamayı başardıktan sonra, tüm çabasına karşın
bunu köpek balıklarına kaptıran yaşlı balıkçı Santiago'nun
direnişini anlatır.
Eserleri: Silahlara Veda,Çanlar Kimin İçin Çalıyor,Irmağın
Ötesi, Afrika'nın Yeşil Tepeleri,İhtiyar Adam ve Deniz
OSCAR WİLDE
▪ Roman, dram ve şiir yazarıdır.
▪ İğneli uslubu ile geç Victoria dönemi
Britanya'sının en başarılı ve ünlü yazarları
arasına girmiştir.
Eserleri: Reading Zindanı Baladı, Salomé,
İdeal Bir Koca
BERNARD SHAW
▪ Komedileriyle tanınır.
Eserleri: Jan Dark, Andromak ve Aslan
MARK TWAİN
▪Amerikan edebiyatının en büyük
mizah yazarıdır.
▪ Realist eserleriyle tanınmıştır. Gezi,
otobiyografi, öykü ve roman
türlerinde eserler vermiştir.
Eserleri: Tom Sawyer’in Maceraları, Mississipi’de
Hayat,Huckleberyy Finn’in Maceraları
JOCK LONDON
▪ Jack London'ın eserlerinde yaşam
kavgasını romantik bir bakışla anlatır,
çoğu eserinde sert bir kapitalizm
eleştirisi göze çarpar.
▪ Kitapları yabancı dillere en çok
çevrilmiş ABD'li yazarlardan biridir.
Eserleri: Vahşetin Çağrısı, Beyaz Diş, Deniz Kurdu,
Demir Ökçe ve Martin Eden
Türk edebiyatında
R.Mahmut Araba Sevdası
Ekrem
S.paşazade Sezai Sergüzeşt
H. Ziya Roman ve hikâyeleri
M. Şevket Ayaşlı ve Kiracılar
Esendal
Yakup Kadri Roman ve hikâyeleri
Reşat Nuri Roman ve hikâyeleri
R. Halit Karay Roman ve hikâyeleri
Toplumcu Gerçekçi romanlarımız ve hikâyelerimiz
5.NATÜRALİZM (DOĞALCILIK)
▪ 19. yüzyılın ikinci yarısında (1870’lerde)
Fransa’da ortaya çıkan ve realizmin ileri
aşaması olan bir edebiyat akımıdır.
▪ Taine (determinizm), Bernard (deneysel
uygulama), Darwin (evrim teorisi),
Mendel (ırsiyet teorisi) gibi isimler bu
akımı en çok etkileyen bilim adamlarıdır.
ÖZELLİKLERİ
1. Natüralizmin kurucusu Fransız yazar Emile Zola’dır.
(Deneysel Roman)
2. Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurulur.
3. Determinizme göre tabiat olaylarında aynı sebepler aynı
sonucu doğurur.
4. Kişiliğin oluşumunda çevreyle birlikte soya çekim ve
içgüdü de etkisinin olduğuna inanılır.
5. Sanatçı bir bilim adamı, toplum bir laboratuvar, insan
dabir deney aracı olarak görülür.
6. Eserlerin savunduğu mutlaka bir tez vardır.
7. Edebiyat bir ameliyat masası olarak görülür. O masada
teşhis konur ve sorun çözülür.
8. Kişiler, yetiştikleri çevreye, aldıkları eğitime ve kültür
dü- zeylerine uygun konuşturulur.
9. Yazar eserde kişiliğini gizler yorumunu katmaz.
10. İğrenç, kötü olaylar, sefalet, argo eserde olduğu gibi
aktarılır.
11. “Sanat toplum içindir.” ilkesi benimsenmiştir.
12. Naturalistler, olumsuz çevre ve tiplerini yoğun işler.
13. Çevre ve insan tasvirleri yoğundur. 6.PARNASİZM (ŞİİRDE GERÇEKÇİLİK)
14. Olaya dayalı metinlerde kullanılır.
15. Eserlerinde hayatı bütün yönüyle anlatırlar. ▪ Realizmin ve natüralizmin şiire
uygulanmasıdır.
16. Romanlarda kahramanların portreleri ince ayrıntılarına
kadar verilir. ▪ Romantizme tepki olarak
doğmuştur.
▪ 1860’ta “Çağdaş Parnas” adlı şiir
dergisi etrafında toplanan
Türk edebiyatında sanatçıların kurduğu bir akımdır. Bu
sanatçıların önderi ise Theophile Gautier’dir. Fransızca
Emile Zola Nana, Meyhane,
Meyhane, Germinal,
Germinal,Toprak,
Toprak, “parnasse” sözcüğü Yunanistan’daki bir dağın adından
Raquin ,,Hayvanlaşan
Thérèse Raquin Hayvanlaşanİnsan
İnsan gelmiştir. Bu da Latin ve Yunan kültürüne dönüş olarak
Goncourt Germinie Lacarteux, Manette Salomon düşünülür.
Kardeşler
Alphonse Sapho, Değirmenimden Mektuplar, ÖZELLİKLERİ
Daudet Jack
1. Şiirdeki gerçekliktir. Şiirin doğası gerçeklikle örülüdür.
Guy de Gezgin Satıcı, Güzel Dost, Ölümden
Maupassant Acı, Hasırcı Kız, Ay Işığı, Sol El, Yağ 2. Ölçü, kafiye, aliterasyon gibi biçimsel özelliklere büyük
Tulumu önem vermişlerdir.

J. Steinbeck Gazap Üzümleri, Sardalye Sokağı, 3. Romantizmle terk edilen eski Yunan, Latin mitolojileri
Bitmeyen Kavga, Fareler ve İnsanlar, yeniden önem kazanmış ve kökene sahip çıkma vardır.
Al Midilli, Cennetin Doğusu 4. Sanatçı eserde kişiliğini gizlemiş, “Sanat sanat içindir.”
görüşünü benimsemiştir.
Henrik İbsen Hortlaklar, Yaban Ördeği, Bir Halk
Düşmanı, Brand, Peer Gynt, Hedda 5. Pozitivizmin yapısını şiire uygulamışlardır. Bilimden,
Gabler felsefeden yararlanılmıştır.
6. Tarihin her döneminden, uzak ve yabancı ülkelerin
efsanelerinden yararlanılmış, şiire egzotik bir atmosfer
getirilmiştir.
Nabizâde Nazım Zehra

Ahmet Mithat Efendi Müşahedat(ilk naturalist

Müşahedat(ilk), Taaffüf Temsilcileri Gautier, Coppee, Banville, Lisle,
roman), Taaffüf
Beşir Fuat Hayaliyyun- Hakikiyyun Prudhomme, Heredia
Beşir Fuat Hayaliyyun- Hakikiyyun
Hüseyin Rahmi Çoğu romanı
Hüseyin
GürpınarRahmi Çoğu romanı
Gürpınar
Selahattin Enis Neriman,Zâniyeler,Sara Türk edebiyatında Tevfik Fikret, Yahya Kemal Beyatlı ve
Selahattin Enis Neriman, Zâniyeler, Sara
Faik Baysal Rezil Dünya, Sarduvan, Drina’da Cenap Şahabettin’de parnasizmin izleri görülür.
Faik Baysal Rezil Dünya, Sarduvan, Drina’da
Son Gün
Son Gün
 7.SEMBOLİZM (SİMGECİLİK)
Sembolistlere göre gerçeklik olduğu
gibi anlatılamaz. Kişiden kişiye değişik
etkiler bırakır. Bu etkileri kişi
sembollerle anlatmaya çalışır.
ÖZELLİKLERİ
1. 19.yy'ın sonlarında ortaya çıkmıştır.
2. Akımın esaslarını Fransız şair Mallarme ortaya koymuş,
akımla ilgili ilk bildirgeyi ise Jean Moreas yayımlamıştır.
3. Dış dünya bizde algılandığı şekilde aktarılır. Nesneler
ruhumuzda ve hissimizde değiştirilip verilir.
4. Eserlerde lirizm, hayal, karamsarlık ön plandadır. Şiir
anlaşılmak için değil, hissedilmek içindir.
5. “Sanat sanat içindir.” görüşünü benimserler.
6. Şiirde anlam açıklığına karşıdırlar, kapalılık esastır.
Onlara göre şiir, anlaşılmak için değil hissedilmek içindir.
7. Söyleyişte ritim ve müzik esas alınır, bunu sağlayacak
sözcükler özenle seçilir. Bilinen sözcüklere yeni anlamlar
yüklenir ve dil imgeli hale getirilir.
8. Yansıtmaya çalıştıkları esrarlı âlem için alaca karanlık,
gün doğumu, güneşin batışı, ay ışığı, sararmış yapraklar,
durgun sular, ıssız parklar dekor olarak saklanma yeridir.
9. Sembolistler daha çok serbest nazım türleriyle şiir
yazmışlardır.
10. Sadece şiirde görülür.
Edgar Allan Poe Kuzgun, Kara Kedi, Annabell Lee, Kuyu
ve Sarkaç, Morgue Sokağı
Cinayeti,Altın Böcek, Kızıl Ölümün
Maskesi, Çanlar
Baudelaire Yapma Cennetler, Küçük Mensur
Şiirler, Kötülük Çiçekleri
Rimbaud Sarhoş Gemi, Cehennemde Bir Mevsim
Mallarme Eski Tanrılar, Saçmalar, Koşuklar,
Düzyazılar
Paul Valéry Mösyö Teste ile Bir Akşam, Genç
Parque, Öpalinos ya da Mimar, Ruh ve
Dans
Verlaine Mutluluk, O Kadına Şarkılar, İçten
Ayinler, Onun Onuruna Şarkılar, Ten
Sembolizm akımının Türk edebiyatında ilk uygulayıcısı
Cenap Şahabettin’dir. En güçlü temsilcisi Ahmet Haşim’dir.
Sembolizmden etkilenen diğer şairlerimiz Ahmet Hamdi
Tanpınar, Cahit Sıtkı Tarancı, Ahmet Muhip Dıranas ve
Behçet Necatigil’dir.
8.EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)
19. yüzyılda Fransa'da ortaya çıkan ve
bütün sanat dallarını, özellikle resmi
etkileyen akımdır.
ÖZELLİKLERİ
1. Bu akım, sembolizmin devamıdır.
Bütün özelliklerini sembolizmden alır.
2. Empresyonistler, çevreyi izleyip
onda bıraktığı izlenimi ortaya koymaya çalışırlar.
3. Şiirde biçim kaygısı gütmez. Kafiyeye önem vermez.
4. Bireysel temaları işlediği için toplumsal sorunlar yer
almaz.
5. “Sanat için sanat” anlayışına bağlıdır.
6. Empresyonistler, özgürlüğüne düşkündür. Hiçbir kurala
bağlı kalmamışlardır.
7. Sadece şiirde görülür.
Dünya edebiyatında Rilke, Verlaine, Becket, James Joyce,
Hopkins, Rimbauld
Türk edebiyatında Cenap Şahabettin, Ahmet Haşim,A.
Muhip Dıranas, C. Sıtkı Tarancı ve Sabri Esat Siyavuşgil
empresyonizm akımının özellikleri görülür.
9.EKSPRESYONİZM (DIŞAVURUMCULUK)
20. yüzyılın başında Almanya’da ortaya
çıkan akımdır. Daha çok resim, heykel,
mimari, sinema gibi sanat dallarında
ortaya çıkan ve oradan edebiyata yansıyan
bir akımdır. Van Gogh bu akımın öncüsü
kabul edilir.
ÖZELLİKLERİ
1. İnsanın en gizli yanlarını ortaya koymaya çalışır.
2. Empresyonizme ve natüralizme tepki olarak doğmuştur.
3. İnsanın iç dünyasına yolculuk yapıldığı için iç gözleme
büyük önem vermişlerdir.
4. İnsan doğayı olduğu gibi veremez, onu iç dünyanın
anlatımında kullanmak gerekir.
5. Dış dünya ve nesneler, iç dünyayı yansıtmak için birer
araçtır.
6. Dışavurumcu biri, karışık ve bozulmuş çizgi ve şekilleri
özellikle resim sanatında çok kullanır.
7. Sanayi ile yalnızlaşan insanın “ruhun isyanı”nı dile
getirmek amaçlanmalıdır.
8. Sadece şiirde görülür.

O’neil Karibikteki Ay Altında, İmparator
Jones, Ufkun Öbür Tarafı, Kıllı
Maymun, Tanrı'nın Bütün Çocukları,
Dondurmacı Geliyor
F. Kafka Dava, Şato, Kayıp Amerika, Değişim,
Milena'ya Mektuplar, Aforizmalar
T. Eliot Katedralde Cinayet, Aile Toplantısı
J. Joyce Sanatçının Bir Genç Adam Olarak
Portresi, Ulyesses, Dublinliler,
Sanatçının Mektupları, Oda Müziği
10.KÜBİZM
20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan
bu akım, empresyonizme tepki
olarak ortaya çıkmış ve daha çok,
resimde kendini göstermiştir.
ÖZELLİKLERİ
1. Bu akımın temelini Cezanne
atmıştır. Cezanne göre doğadaki her şey silindir ve
kürelerden meydana gelmektedir.
2. Konunun yalnız görünen yönlerinin değil, görünmeyen
yönlerinin de anlatılması gerekir.
3. İspanyol ressam Picasso empresyonist resim anlayışına
karşı kullanmış, bu anlayış daha sonra diğer sanat dallarına
ve edebiyata yansımıştır.
4. Kübist bir yazar, duygularını mutlaka işin içine katar.
5. Edebiyatta bu anlayışın ilk temsilcisi Fransız sanatçı
Apollinaire olmuştur.
6. Kübistler, olay ve duyguyu aynı anda yaşar ve anlatır.
7. Şiir ve resimde görülür.
Dünyada temsilcileri: Apollinaire, Jacob, Cendrars,
Cocteau, Şalmon
Türk edebiyatında Asaf Halet Çelebi ve Cahit Külebi bu
akımdan etkilenmiştir.
11.FÜTÜRİZM (GELECEKÇİLİK)
20. yüzyılda ortaya çıkmış, geleneğe,
geçmişin değer yargılarına karşı çıkarak
makineyi ve hızı ön plana çıkaran
edebiyat akımıdır.
▪ Fütürizmin kurucu ve teorisyeni
Tomasso Marinetti'nin 1909 yılında
Figaro gazetesinde yayınlanan
manifestosunun 10 maddesi akımın özellikerini verir.
Marinetti, geçmişi hatırlatan her şeyi, müzeler ve
kütüphaneler dahil yok etmeyi savunur.
● Şiirde temel öğeler cesaret, cüret ve isyandır,
● Edebiyat durgunluktan ve uyuşukluktan sıyrılmalıdır.
Edebiyatta işlenecek konular saldırgan hareketler, kavga ve
dövüştür.
● Dünya yeni bir güzellikle zenginleşmiştir. Yeni güzellik
surattır, hızdır, motoru güçle sarsılan, homurdanan bir
yarış arabası Victoire de Samotrace'dan daha güzeldir.
● Ancak kavga güzeldir. Saldırgan niteliksiz bir şaheser
olamaz. Şiir tanınmayan ve bilinmeyen güçlere karşı
saldırgan olmalıdır.
● Yüzyılların en yüksek noktasında bulunuluyor.
Olanaksızların kapısını açmak dururken geride
kalınmamalıdır. Zaman ve mekan artık ölmüştür. Sınırsız
ebedî sürat elde edildiğine göre, mutlakta (absolu)
yaşanıyor demektir.
● Dünyanın tek sağlık ilacı savaştır, feminizm, fırsat
kolaycılık, çıkarcılık lanetlenmelidir, denmektedir.
▪ Fütürizm'ın temelleri Nietzsche'nin “Ahlâksız üstün
insan”ına, “İktidar hakkındaki irade”ye, "Tehlikeli yaşa”
sözüne, Bergson'un zaman anlayışı ile gene onun "élan
vital" (yaşamlı atılım)a ve Geoges Sorel'in "zorlu gücün
teorisi" ve "Action Directe"e dayandırılıyordu.
ÖZELLİKLERİ
1. Geleceği makineleştiren sanattır.
2. Geçmişin sanat değerlerini bırakmalı ve yeni anlatım
biçimleri bulmalı. Nazım Hikmet, serbest nazmı kullanır.
3. Makineleşme çalışmaları kutsal sayılmıştır.
4. Makineleşmeyi, hızı, atılganlığı, cesaretli olmayı ve
geleceği yüceltir.
5. Sadece şiirde görülür.
Temsilcileri: Marinetti (İtalyan) ve Mayakovski (Rus)
Türk edebiyatında ise: Nazım Hikmet, H. İzzettin Dinamo
 12.DADAİZM (KURASIZLIK)
1916 yılında, Romanyalı genç sanatçı
Tristan Tzara öncülüğünde
oluşturulmuş bir akımdır. Etkileri
1922 yılına kadar sürmüş ve bu
tarihten sonra yerini sürrealizme
bırakmıştır. Akımın ismi rastgele
Fransızca bir sözcük olan Dada’dan
alınır. Anlamı "ağaç parçası, tahta
at" anlamına gelir.
ÖZELLİKLERİ
1. Akım, Birinci Dünya Savaşı’nın getirdiği yıkımların
doğurduğu umutsuzluk, güvensizlik içindeki insanların
anarşist ruhunu okşar.
2. Toplumun bütün değerleriyle alay etmiş, kuralsızlığı
kural hâline getirmeyi amaçlamışlardır.
3. Devlet, ahlâk, toplumsal düzene isyan etmişlerdir.
4. Dadacılar, serbest çağrışıma, aşırı derecede anlam
kapalılığına, şaşırtıcı imgelere dayalı bir şiir dili
kurmuşlardır.
5. Dadaistler, her şeye kuşkuyla bakan tiplerdir.
6. Rastgele bir torbaya kelimeler atıp oradan harfler
çekerek şiir yazmışlardır.
7. Sadece şiirde görülür.
Temsilcileri: Tristan Tzara, Breton, Aragon
Türk edebiyatında Ercüment Behzat Lav
13. SÜRREALİZM
(GERÇEKÜSTÜCÜLÜK)
İkinci Dünya Savaşı sonrası
André Breton tarafından
Freud’un psikanaliz yöntemi
örnek alınarak ortaya çıkan
akımdır.
Jean-Paul Sartre
1924 yılında Fransa’da Dadaizm
akımından ayrılan Andre Breton ve arkadaşlarının
açıkladığı bir bildirgeyle kurulmuştur. 20. yüzyılın en uzun
ömürlü akımıdır. Albert Camus
ÖZELLİKLERİ
1. Freud’un psikanaliz kuramından hareketle bilinçaltı Andre Gide
dünyasını sanata aktarmak amaçlanmıştır. Samuel Beckett
2. Bilinçaltını açığa çıkaran rüyalar, serbest çağrışım, özgür
düş gücü, hipnoz ve otomatik yazı tekniği sanatın başlıca
araçları sayılmıştır. Beauvoir
3. İçinden geldiği gibi yazmak en önemli özellikleridir.
4. Dadaistler gibi geçmişi yok saymışlardır.
5. Mizah ve alaya büyük önem verilmiş, insan yaşamının en
özgür dönemi sayılan çocukluğa özlem duyulmuştur.
Temsilcileri: Andre Breton, Louis Aragon, Paul Eluard,
Philippe Soupault, Rene Char
Türk edebiyatında ise; Orhan Veli’nin ön planda olduğu
Garipçiler; Cemal Süreyya, İlhan Berk gibi İkinci Yeniciler;
Leyla Erbil öyküde ve romanda
14. EGZİSTANSİYALİZM
(VAROLUŞÇULUK)
1930’lu yıllarda Alman filozof
Martin Heidegger tarafından ortaya
atılmış bir felsefe sistemidir. İkinci
Dünya Savaşı yıllarında Fransız
düşünür Jean Paul Sartre
tarafından edebiyata aktarılmış ve
edebî akım niteliği kazanmıştır.
J. P. Sartre, egzistansiyalizmi şu sözleriyle açıklar: “İnsan,
bütün bir dünyadır; her yerde vardır, her yerde hareket
halindedir, her şeyden sorumludur. Ne yaparsam yapayım,
onu yapan benim. Şimdiki durumumuz, bütünüyle
düşüncelerimizin sonucudur.”
ÖZELLİKLERİ
1. Bu akıma göre, insan kendi özünü kendisi seçer. İnsan,
kendini bulmalı, özünü elde etmeli.
2. İnsan kendi değerlerini kendi oluşturabileceğini
bilmelidir.
3. İnsan bütünüyle özgür olmalıdır. Zaten insan, özgür
olmaya mahkûmdur.
4. Egzistansiyalizm, insanın kendi varlığını sorgulamasını
ister. Her insanın kendi iradesiyle biçimlendireceği bir
geleceği vardır.
Duvar (hikaye) Bulantı (roman)
Sinekler (oyun)
Yabancı, Veba, Başkaldıran
İnsan,Düşüş,Sürgün ve Krallık
Kalpazanlar, Pastoral Senfoni,Dar Kapı
Eleutheria,Godot'yu Beklerken,Mutlu
Günler
Konuk Kız,Pyrrhus ve Cineas,
Başkalarının Kanı,Kim Ölecek?,Her
Erkek Ölümlüdür,Belirsizlik Ahlakı
Üzerine
Türk edebiyatın “A grubu” dergisinde yazan Demir Özlü,
Erdal Öz, Adnan Özyalçıner, Orhan Duru, Onat Kutlar ve
Kemal Özer
15. LETRİZM ( HARFÇİLİK)
II. Dünya Savaşı sonunda ortaya
çıkmıştır. Romanyalı şair Isidore
Isou tarafından başlatılmıştır.
ÖZELLİKLERİ
1. Şiirlere yönelik bir edebî akımdır.
2. Harfçilik, harflerin temel
alınması yoluyla farklı tarzda bir şiir
yazılmasıdır.
3. Edebiyatta klasik akımlara karşı çıkan bir karşı akımdır.
4. Bu akım edebiyatta çıkmasına rağmen sinema ve
müzikte daha yoğundur.
5. Maurice Lemaître ve François Dufrêne, Letrizmin önde
gelen şairleridir.
16. ÜNANİMİZM (İDEALİZM)
Düşünceden bağımsız bir varlığın ya
da maddi gerçekliğin bulunmadığını
dile getiren felsefe akımdır. İdealizm
anlayışının temelleri önce Platon'un
"İdealar Kuramı" atar.
ÖZELLİKLERİ
1. İdealizm var olan her şeyi
düşünceye bağlayan, insan düşüncesinden bağımsız bir
nesneler dünyasının var olmadığını savunan felsefî
öğretidir.
2. İdealizme göre madde, gerçek değildir ve evrendeki her
şey salt zihinseldir. Düşüncemizin dışında herhangi bir
gerçeklikten söz etmek mümkün değildir.
17. MODERNİZM
19. yüzyılda geleneksel anlamdaki
edebî, sanatsal, sosyal unsurların
geçerliliğini yitirdiği fikriyle ortaya
çıkmıştır.
ÖZELLİKLERİ
1. Geleneksel yapı ve anlatım tamamen
terk edilerek yeni bir arayışın içinde
olunmuştur.
2. Bilinç akışı tekniği ve psikolojik tahlil yoğun olarak
kullanılır.
3. İnsanın karmaşık dünyasının zihinsel süreçleri işlenir.
4. Simgelere, mitolojiye, efsanelere, mistisizme, nihilizme,
fanteziye yönelir.
5. Eserlerde geleneksel teknik olduğu için diyaloglara ve
hikâye etmeye pek yer verilmez.
6. Bireyin bunalımları, birey-toplum çatışması, bireysel
yalnızlık, toplumdan kaçış temaları işlenmiştir.
7. Anlatımda “şiirsel” ögeler ön plandadır.
8. İnsanın karmaşık dünyası anlatılmaya çalışır.
9. Anlatıcı, büyük ölçüde birey bilinciyle kendi “ben”ini öne
çıkarır.
10. James Joyce’un Ulysses’i ya da Marcel Proust’un
Geçmiş Zaman Peşinde adlı eserlerin modernist çizginin
kılavuzu olur
Türk edebiyatında Sait Faik, Haldun Taner, Yusuf Atılgan,
Vüsat O. Bener, Bilge Karasu, Nezihe Meriç, Attila İlhan,
Adalet Ağaoğlu, Ferit Edgü, Rasim Özdenören, Füruzan
18. POSTMODERNİZM
20. yüzyıla damga vuran akımdır.
Günümüzde de etkinliği devam
ediyor, son akım diyen yazarlar da
vardır.
ÖZELLİKLERİ
1. Modernist eserlerde konu ön plandayken postmodern
sanatçılarda konudan ziyade konunun işlenişi önemlidir.
2. Postmodern edebiyatta dil oldukça önemlidir. Burada bir
dille oynama görülür. Dilin tüm unsurlarını kullanırlar.
3. Postmodern eserlerde uçsuz bucaksız özgürlük vardır.
4. Postmodernizm öncelikle bilinç akışı yöntemine tepki
olarak doğar fakat aynı zamanda geleneksel roman
anlayışını yıkmaya çalışırlar.
5. Postmodern eserlerde, otobiyografik anlatım, iç
konuşma, bilinç akışı gibi anlatma, psikolojik çözümleme
ve figürleştirme tekniklerine başvurulur.
6. Postmodernizmde gerçeklik unsurundan çok kurmaca ön
plandadır.
7. Postmodern yazar, bir grubun üyesi değidir; kendi
bireyselliğini egemen kılmaya yönelir.
8. Postmodern eserlerde son belli değil ya da son
olmayabilir.
9. Postmodern eserlerde, tarih ve diğer bilimleri yeniden
yorumlayarak birlikte yeni bir tür kurar.( Postmodern tarihi
roman bu şekilde doğar)
10. Eserlerde ciddi olaylara karşı ironik ve alaycı bir bakış
kullanılır.
11. Postmodern yazara göre hayat bir oyundur. Yaşamı
kurmacaya dönüştüren roman da oyun içinde oyundur.
12. Gerçek yaşamda karşılaşılan kişilerle hayal dünyasının
kişileri, masal kişileri, çizgi film kahramanları birlikte
verilebilir.
13. Birden fazla anlatıcı ve çoğulcu bakış açısı kullanılabilir.
14. Eserlerde merak unsuru ön plana çıkarılmaz.
15. Okuyucuyu esere farkına varmadan dahil edilebilir.
16. Sanatla gerçek arasındaki bağları koparır.
17. Yazar, kendi yazma macerasını da roman malzemesi
olarak kullanabilir.
18. Postmodern eserlerde parçalılık, kopukluk, farklılık ve
oyunsuluk yoğundur.
Dünya edebiyatında James Joyce, Virginia Wolf bu türde
ön plana çıkmışlardır.
Türk edebiyatında Oğuz Atay, Ferit Edgü, Yusuf Atılgan
postmodernist romanın habercileri kabul edilirler.Orhan
Pamuk, Tomris Uyar, Sevinç Çokum, Alev Alatlı, Mustafa
Kutlu, Mehmet Eroğlu, Selim İleri, Ahmet Altan, Nedim
Gürsel, Elif Şafak ve İhsan Oktay Anar, Hasan Ali Toptaş,
Pınar Kür, Nazlı eray, Bilge Karasu, Murathan Mungan,
Latife Tekin, Adalet Ağaoğlu, Ayfer Tunç, Ferit Edgü,,
Buket Uzuner, Aslı Erdoğan, Murat Gülsoy, Süreya Evren
vb.
19. BÜYÜLÜ GERÇEKÇİLİK (MAGİC
REALİZM)
1960 sonrası Latin Amerika’da ortaya
çıkan akımdır. Özellikle roman türünde
ön plan çıkan bu akım, Avrupa ve
İspanyadaki siyasi ve sosyal olayların
yansımasıyla gelişmiştir.
ÖZELLİKLERİ
1. Büyülü gerçeklikte yazarlar, metindeki
fantastik ya da tuhaf olayları, gerçekliğin
doğal bir parçasıymış gibi kurgular.
2. Okur romanın temel parçasıdır.
3. Geleneksel roman tarzı terk edilir.
4. Romanda toplumun her kesimi vardır ve herkes kendi dil
özellikleri ile verilir.
5. Gerçeklikten kopuk, düş gücü ve büyüye dayalı bir
anlatımı yeğlenir.
6. Gerçekliğin yanında gerçeküstü ve fantastik ögelerle olay
örgülenir.
7. Okuru her an şaşırtan unsurlarla örülüdür.
8. Sözlü halk kültürüne ait masal, halk hikayesi, destan , mit
efsane gibi türleden de yararlanılır.
9. Yazarı sürekli okurun ilgisini yüksek tutmak için ironi
yönteminden faydalanır.
10. Büyülü gerçekçilik, benzetme, mecaz, mübalağa,
tekrarlar, sembolizm, ironi ve paradoks gibi pek çok söz
sanatını kullanmaktadır.
▪ Luis Borges’in “Alçaklığın Evrensel Tarihi” adlı eseri bu
türün ilk eseri sayılır.
▪ Dünya edebiyatında Gabriel Garcia Marquez bu türün en
önemli ismidir. “Yüzyıllık Yalnızlık” romanı bu türde
yazılmış en önemli romandır. (12. sınıf MEB ders
müfredatında var.)
▪ Günther Grass, Jeanette Winterson, Angela Carter,
Robert Nye, Marina Warner, İtalo Calvino bu türde önemli
isimlerdir.
▪ Türk edebiyatında Latife Tekin, Nazlı Eray, Hasan Ali
Toptaş, İhsan Oktay Anar, Yaşar Kemal bü türde çok
önemlidir.

KONU KAVRAMA TESTİ
11. sınıf Türk dili ve edebiyatı dersinde, edebî akımları
öğretmek isteyen bir öğretmenin seçtiği metin şu
şekildedir:
Üstünde güvercinler gezen şu rahat damın
Kalbi atar ardında birkaç mezarla çamın
Şaşmaz öğle zamanı ateşlerle yaratır
Denizi, denizi, hep yeni baştan denizi
Tanrıların sükunu çeker gözlerimizi
Bir düşünceden sonra, ah o ne mükafattır
İnce pırıltıların o ne saf hüneridir
Bir seçilmez köpükte nice elmas eritir
Nasıl bi sükun sanki peyda olur o demde
Ve güneş uçurumun üstüne gelir durur
Ebedi bir davanın saf marifeti budur
Zaman kıvılcım, hülya bilmek olur âlemde
1. Bu parça aşağıdaki edebî akımlardan hangisinin
özelliklerini kavratmak için en uygundur?
A) Fütürizm
B) Sembolizm
C) Sürrealizm
D) Parnasizm
E) Empresyonizm
Latin Amerika’da 1960 sonrasında sıra dışı arayışlar
sonucunda büyülü gerçekçilik akımı oluşur. Tüm dünyayı
kasıp kavuran bir tarz olur ki Türk edebiyatı bu akıma
kayıtsız kalmaz.
2. Buna göre aşağıdaki yazarlardan hangisi bu tarzda eser
vermemiştir?
A) Nazlı Eray
B) Latife Tekin
C) Adalet Ağaoğlu
D) İhsan Oktay Anar
E) Hasan Ali Toptaş
11. sınıf Türk dili ve edebiyatı dersinde, edebî akımları
öğretmek isteyen bir öğretmenin seçtiği metin şu
şekildedir:
“Varlığın bilme ne hâcet küre-i ‘âlem ile
Yeter isbâtına halk etdiği bir zerre bile”
“Yerküre ile varlığın(ı) bilmeye ne gerek (var?). (O’nun) yarattığı
bir zerre bile (onun) kanıtlanmasına yeter.”
Vahdet-i zâtına ‘aklımca şehâdet lâzım
Cân ü gönlümle münâcât ü ‘ibâdet lâzım
“Zatının birliğine aklımca tanık gerek(tir). Can(ım) ve gönlümle
yakarmak ve ibadet gerek(tir).”
3. Bu parça aşağıdaki edebî akımlardan hangisinin
özelliklerini kavratmak için en uygundur?
A) Romantizm
B) Sembolizm
C) Klasisizm
D) Parnasizm
E) Dadaizm
Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğretmen edebi akımlardan
bahsederken bu akıma göre ; sanat, doğanın bir kopyası
olmalıdır ve gözlem yapmak bize hep yardımcı olmuştur.
Aslında bu akımın yazarı tutanakçıdır ve bir yazarın suç
karşısında içten davranmak, erdem karşısında alkış tutmak
ihtiyacı duymayacağını siz de biliyorsunuz, Yoksul işçiler,
köylüler, ayyaşlar, hırsızlar, fahişeler... İşte bunlar erdem
karşısında yok olmamanın ifadesidir, der.
4. Buna göre öğretmenin bahsettiği bu akım
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Realizm
B) Parnasizm
C) Sembolizm
D) Sürrealizm
E) Naturalizm
5. Aşağıdaki sanatçılardan hangisi klasisizm temsilcileri
arasında yer almaz?
A) Şinasi
B) Ahmet Vefik Paşa
C) Yusuf Kamil Paşa
D) Ziya Paşa
E) Direktör Ali Bey
İsmail Çetişli, “Batı Edebiyatında Edebi Akımlar “kitabında
…..akımına dair şu bilgileri verir: “Açıkça söyleyelim. Klasik
sanatçılar halka sırtlarını çevirmişler, aristokrat sınıfın
inceliğine bağlı kalarak ruh kuyularının ağzına oturmuş,
dibini gözetliyorlardı. İşte bu yüzden sanatın ihtilal
bayrağını onlar açtı. Zamanı geldi artık, çağımızda
özgürlüğün ışık gibi, her yere girip de dünyada doğuştan en
özgür şeye, düşünce olgularına girememesi yadırgatıcı olur.
Dünyada tarihte, yaşamda insana da var olanların tümü
oraya yansımalıdır, yansıyabilir de ama sanatın sihirli
değneğiyle tüm duyguların en yoğun halini verebilmelidir.”
6. Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden
hangileri getirilmelidir?
A) Klasisizm
B) Romantizm
C) Sembolizm
D) Realizm
E) Naturalizm
11. sınıf Türk dili ve edebiyatı dersinde, edebî akımları
öğretmek isteyen bir öğretmenin seçtiği metin şu
şekildedir:
Nedir bu cevr ü tegafül zaman zaman güzelim?
Kaçıncıdır bu eziyetli imtihan güzelim?
Tükendi sabr u tahammül.. üzüldü can güzelim.
Bu naz ise yetişir artık el-aman güzelim!
Ne hal ise ben afv et de şermsar eyle..
Küçük düşürmek ile bari ahz-ı sar eyle,
Dahil-i merhametim, vechin aşikar eyle..
Bu şivedir sana şayan ol heman güzelim! ..
7. Bu parça biçim ve içerik bakımından aşağıdaki edebî
akımlardan hangisinin özelliklerini kavratmak için en
uygundur?
A) Romantizm
B) Sembolizm
C) Klasisizm
D) Parnasizm
E) Dadaizm
Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğretmen, Tanzimat
Döneminin şair ve yazarlarından pek çoğunun
romantizmden etkilendiğini belirtir. Klasiklerin kurallarına
karşı çıkışı ve onları eleştirilişleriyle bizim edebiyatımızda
Tanzimat Dönemi sanatçılarının Divan edebiyatına karşı
duruşları birbirine benzetilmiştir. Bu akım zamanla çoğu
eserin ruhuna sinmeye başladı çünkü 19. yüzyıl coşumcu
bir yüzyıldı.
8. Buna göre öğretmen, aşağıdaki eserlerden hangisini bu
akımdan etkilenerek yazıldığını örnek veremez?
A) Celaleddin Harzemşah
B) İntibah
C) Yeryüzünde Bir Melek
D) Nağme-i Seher
E) Kırık Hayatlar
Türk edebiyatında 1908’den sonra roman yazanların
hemen hepsi realizmin etkisinde kalmış, Fransız İhtilaliyle
kavrulan dünyada gerçekçi yönleri anlatmayı yazarlarımız
ıskalamamıştır.
9. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi realizm akımın
özelliklerini göstermez?
A) Araba Sevdası
B) Sergüzeşt
C) Mai ve Siyah
D) Karabibik
E) Cezmi
Eğer yazar gerçekliği yansıtacaksa bunu bütün yönleriyle
yansıtmalıdır, bir kısmına gözünü kapamak olmaz;
anlatılması yakışık almaz sayılan çirkin, iğrenç ve ayıp
addedilen şeyler de sanata sokulabilmelidir zaten klasikler
buna hiç dikkat etmedi. Örneğin sakat, çirkin ya da belli bir
ortamda yabancılık çeken kimselerle uğraşmazlardı. Benim
akımım, her sınıftan kişinin bireysel sorunlarına, çevre
ayrımı gözetmeden eğilir ve en sıradan sanılan bir yaşamda
büyük dramlarına gizlenebileceğine inanır; cahil, bilgili,
varlıklı, yoksul her çevreden insanın roman kahramanı
olabileceği kanısındadır. Çünkü çevreyle uyumludur
kahraman o varsa çevre de vardır.
10. Bu metinde tanıtılan edebî akım aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Realizm
B) Parnasizm
C) Postmodernizm
D) Sürrealizm
E) Natüralizm
11. sınıf Türk dili ve edebiyatı dersinde, edebî akımları
öğretmek isteyen bir öğretmenin seçtiği metin şu
şekildedir:
Bir uykuyu canânla beraber uyuyanlar,
Ömrün bütün ikbâlini vuslâtta duyanlar,
Bir hazzı tükenmez gece sanmakla zamanı,
Görmezler ufuklarda, şafâk söktüğü anı...
Gördükleri rû'ya ezeli bahçedir aşka;
Her mevsimi bir yaz ve esen rüzgârı başka.
Bülbülden o eğlencede feryâd işitilmez;
Gül solmayı; mehtâb, azalıp gitmeyi bilmez...
11. Bu parça aşağıdaki edebî akımlardan hangisinin
özelliklerini kavratmak için en uygundur?
A) Fütürizm
B) Klasisizm
C) Sürrealizm
D) Parnasizm
E) Empresyonizm
Türk edebiyatında natüralizm akımı,bilimsel gelişmelerle
birlikte 19. yüzyılda görülmeye başlar.
12. Buna göre aşağıdaki yazarların hangisi natüralist
tarzda eser vermiştir?
A) Nabizade Nazım
B) Abdülhak Hamit Tarhan
C) Ahmet Vefik Paşa
D) Ahmet Mithat Efendi
E) Şemsettin Sami
13. Aşağıdaki sanatçı ve bağlı bulunduğu edebiyat akımı
eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
Eleştirmen: Her şair dönemin akımlarının etkisinde kalır.
Sizde bu durum nasıl oldu?
Şair: Ben şiiri, insan mantığının dışında kalan ve
bilinçaltının derinliklerinde yatan bir cevher olarak
görürüm, dizelerim içimden geldiği gibi yazarken bazen
gelenek elime dolanır. Onu yok saydığım zaman dizelerim
uçup gidiyor beni insan yaşamının en özgür dönemi sayılan
çocukluğa özleme götürmüş oluyor.
14. Bu diyalogda şairin bahsettiği edebî akım
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sembolizm
B) Dadaizm
C) Sürrealizm
D) Egzistansiyalizm
E) Nihilizm
Sürrealistler,içinden geldiği gibi yazmak onların en önemli
özelliğidir. Dadaistler gibi geçmişi yok saymışlardır. Mizah
ve alaya büyük önem verilmişlerdir.
15. Aşağıdakilerden hangisi bu anlayışla yazılmış şiir
olamaz?
A) Geride bekliyenin varmış, aldırma;
Görmüyor musun, Her yanda hürriyet;
Yelken ol, kürek ol, dümen ol, balık ol, su ol;
B) Bir elinde cımbız,
Bir elinde ayna;
Umurunda mı dünya
C) Bedava yaşıyoruz, bedava;
Hava bedava, bulut bedava;
Dere tepe bedava;
D) Canan gülüyor eski yerinde
Canan ki gündüzleri gelmez
Akşam görünür havuz üzerinde
E) İstanbul’dan ayva da gelir, nar gelir
Döndüm baktım, bir edalı yar gelir,

A) Ahmet Mithat Efendi – romantizm Gelir desen dar gelir;

B) Hüseyin Rahmi Gürpınar – natüralizm Gün aşırı alacaklılar gelir.

C) Halit Ziya Uşaklıgil – parnasizm

D) Namık Kemal- romantizm
E) Nazım Hikmet - fütürizm
 Sanatın baştan ayağa değişmesi, isteklerinin başında
geliyordu. Ahlâka karşı idiler, geleneklere hücum ediyorlar,
kitaplara saldırılıyordu. O güne kadar yerleşmiş ve milletin
değeri olan ne varsa ortadan kaldırmak istiyorlardı.
Arkeoloji ve müzelere musallattılar. Bütün bunların yerine
kuvvetin hızın sefahat ve makinelerle, makineli tüfeklerle
yeryüzünün sağlığı demek olan savaşın türküsünü
söyleyecek bir edebiyat ve sanat gerçekleştirmek
istiyorlardı.
16. Bu metinde tanıtılan edebî akım aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Fütürizm
B) Dadaizm
C) Postmodernizm
D) Sürrealizm
E) Natüralizm
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, öğrencilere edebî
akımları anlatırken şu metni paylaşır:
Çocuklar, edebî metin oluştururken metinde edebiyat,
sanat ve fikir akımlarının veya anlayışlarının yansımalarını
görebilmekteyiz. Örneğin metinde zevk olsun diye
betimlemenin ucu bucağı olmayan ve bir de dil süslüyse
bilin ki içerik geri planda kalır. Siz metin oluşturduğunuzda
etrafınızı iyi gözlemleyin var olan gerçeklere yorumlarınızı
katmadan aktarırsanız bilin okuyucu sizi hiç bırakmaz.
19. Bu parçada öğretmenin karşı çıktığı ve savunduğu
edebiyat akımına uygun eserler aşağıdakilerin hangisinde
doğru olarak verilmiştir?
A) İntibah – Kuyucaklı Yusuf
B) Mürebbiye - Cezmi
C) Araba Sevdası - Sergüzeşt
D) Müşehedat – Saatleri Ayarlama Enstitüsü
E) Ölmez Otu – Beyaz Kale

Araştırmacı Yıldız Ecevit , Türk edebiyatında modernizm ve

postmodernizm sürecinin Batıdakinden farklı geliştiğini
Phedre(genç karısı)
ifade eder. Yetmişli yıllarda Türk romanı ilk avangart (öncü)
metinlerini üretmeye başladığında, Batı avangardizmi post Adaklarlarla savmaya uğraştım bu acıyı:
modern düzlemde at oynatmaya başlamıştı bile .Türk
Ona bir mabet kurdum bezedim bu yapıyı
edebiyatında modernizmden postmoderniste geçiş biraz
geç de olsa sağlamıştır. Kurbanlarla çevrilip her saat orda kendim
17. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi Yıldız Ecevit’in Kanlı yaralarından bir teselli bekledim
bahsettiği özellikleri taşımaz?
Fakat var mı ilacı böyle unutulmaz derdin!
A) Tutunamayanlar
Boş yere günlük yaktım içinde bu mabedin
B) Anayurt Oteli
Ağzımla tanrıçanın adını çağırırken
C) Hakkari’de Bir Mevsim
Taptığım Hippolyte’ti adaklarımla tüten
D) Benim Adım Kırmızı
Mihrapları içinde onu gördükçe her an
E) Sevgili Arsız Ölüm
Her şeyi ona sundum adını, anamadan
20. Bu parça aşağıdaki edebî akımlardan hangisinin
özelliklerini kavratmak için en uygundur?
A) Fütürizm
12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Rıza Öğretmen, B) Klasisizm
roman ünitesini işlerken okuma çalışmasında Cumhuriyet
C) Sürrealizm
Dönemi Türk Edebiyatında 1980 sonrası Türk edebiyatından
bir roman örneği seçer. D) Parnasizm
18. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi bu okuma türne E) Empresyonizm
uygun olabilir?
A) Benim Adım Kırmızı
B) Kuyucaklı Yusuf
C) Üç İstanbul
D) Firavun İmanı
1-B 2-C 3-C 4-E 5-D 6-B 7-A 8-E 9-E 10-A
E) Mahur Beste
11-D 12-A 13-C 14-C 15-D 16-A 17-E 18-A 19-A 20-B
 ▪ Samim Kocagöz - Kalpaklılar, Doludizgin
ROMAN ÇEŞİTLERİ ▪ Talip Apaydın - Toz Duman İçinde, Köylüler,
Vatan Dediler
▪ Tarık Buğra - Küçük Ağa, Küçük Ağa
TARİHÎ ROMAN Ankara'da, Firavun İmanı
▪Yakup Kadri- Yaban, Ankara
Tarihteki olay ya da kişileri konu ▪ Reşat Enis - Despot
alan romanlardır. Yazar tarihi
▪ E.Ekrem Talu - Kan ve İman
gerçeklerle kurguyu birleştirip
▪ Sevinç Çokum -Ağustos Başağı
▪ İlk örneğini Walter Scott
“Vaverley” adlı eserirle vermiştir. ▪ Burhan Cahit Morkaya - İzmir’in Romanı, Yüzbaşı Celal
,Cephe Gerisi
▪ Charles Dickens - İki Şehrin
Hikâyesi ▪ Sedat Pınar- Anadolu Destanı
▪ Puşkin - Yüzbaşının Kızı ▪ Emine Işınsu – Cumhuriyet Türküsü
▪ Gogol - Taras Bulba ▪ İlhan Selçuk: Yüzbaşı Selahattin'in Romanı
Türk edebiyatında ilk tarihi romanımız Namık Kemal -
Cezmi (II. Selim Döneminde İranlılarla yapılan savaş- Adil
Giray adlı kahramanın etrafında şekillenir.)
B. SELÇUKLU VE OSMANLI TARİHİ
▪ Ahmet Mithat Efendi – Yeniçeriler – Arnavut Solyotlar,
Süleyman Musli ▪ Tarık Buğra – Osmancık
▪ Ahmet Hikmet Müftüoğlu – Gönül Hanım ▪ Nahit Sırrı Örik - Sultan Hamit Düşerken
▪ Peyami Safa- Attila ▪ Bahaddin Özkişi - Köse Kadı, Uçtaki Adam
▪ Müfide Ferit Tek- Aydemir ▪ M. Necati Sepetçioğlu – Kilit, Anahtar, Kapı ( Selçuklu
3’lemesi)
▪ M. Necati Sepetçioğlu – Konak, Çatı, Üçler Yediler Kırklar
A. KURTULUŞ SAVAŞI
(İlk Osmanlı 3’lemesi)
Milli Mücadelenin ana eksene alındığı tarihî roman
▪ M. Necati Sepetçioğlu- Ebem Kuşağı, Sabır, Gece
çeşididir.
Vaktinde Gündönümü ( Fatih 3’lemesi)
▪ Kemal Tahir - Esir Şehrin İnsanları, Yorgun Savaşçı
▪M. Necati Sepetçioğlu – Bu Atlı Geçide Gider, Geçetteki
▪ Mükerrem Kamil Su - Dinmez Ağrı, Ateşten Damla Ülke, Darağacı ( Ş. Bederettin Timur – Bayazıd üçlemesi)
▪ H. İzzettin Dinamo - Kutsal İsyan, Kutsal Barış, ▪ Deli Kurt – Hüseyin Nihal Atsız
Anadolu’da Bir Yunan Askeri
▪ Kemal Tahir- Devlet Ana
▪ Faik Baysal - Ateşi Yakanlar
▪ Halikarnas Balıkçısı- Uluç Reis, Turgut Reis
▪ Rıfat Ilgaz - Halime Kaptan
▪ F. Ahmet Hilmi – Öksüz Turgut
▪ Aka Gündüz- Dikmen Yıldızı, Tank Tango, Yayla Kız
▪ H. Edip Adıvar - Ateşten Gömlek (İlk Milli Mücadele
C. ÇANAKKALE SAVAŞI ROMANLARI
romanı), Vurun Kahpeye, Yeni Turan, Yolpalas Cinayeti, K.
Ustanın Oğlu ▪ Buket Uzuner- Gelibolu
▪ Mehmet Rauf - Halas ▪ Mehmet Niyazi- Çanakkale Mahşeri
▪ A. Hamdi Tanpınar- Sahnenin Dışındakiler ▪ M. Necati Sepetçioğlu- Geldiler, Gördüler , Döndüler
▪ M.Cemal Kuntay - Üç İstanbul ▪ Turgut Özakman - Diriliş: Çanakkale 1915
▪ Ziya Mısırlı - İstiklâl Madalyası ▪ Yavuz Bahadıroğlu - İnancın Zaferi Çanakkale
▪ Turgut Özakman - Şu Çılgın Türkler
▪ Attila İlhan - Allah’ın Süngüleri, Reis Paşa
▪ Peyami Safa - Sözde Kızlar, Biz İnsanlar
D. II.Abdülhamit Dönemi Mütareke Süreci, II.Meşrutiyet A. POLİSİYE ROMAN
Dönemi Romanları
Cinayet, gizem, suç, katil, ceset vb. konuları işleyen roman
▪Reşat Nuri Güntekin- Gizli El türüdür.
▪Yakup Kadri- Hüküm Gecesi , Bir Sürgün, Sodom ve ▪ Dünyada edebiyatında Polisiyenin Kraliçesi Agatha
Gomore Christie’dir. Yarattığı “Hercule Poirot” tipiyle Şark
Ekspresinde Cinayet , Styles’de Asrarengiz Vaka , Nil
▪Halide Edip- Sinekli Bakkal
Cinayeti, Katil Kim
▪Samiha Ayverdi- İbrahim Efendi Konağı
▪ Sherlock Holmes : Kızıl Soruşturma, Dörtlerin İmzası,
▪Kemal Tahir - Kurt Kanunu , Bir Mülkiyet Kalesi Baskerville'lerin Köpeği, Korku Vadisi
▪Refik Halit Karay - İstanbul’un İç Yüzü ▪ Edebiyatımızdaki ilk polisiye roman 1881 yılında yazdığı
Ahmet Mithat Efendi'nin Cinayet-i Esrar'dır.
▪ Peyami Safa - Mahşer, Sözde Kızlar
▪ Cemil Cahit - İkiz Şeytanlar, Kan İçen Hortlar
▪ Nahit Sırrı Örik - Abdülhamit Düşerken
▪ Feridun Hikmet Es - İki Cinayet Gecesi
▪ Mithat Cemal Kuntay- Üç İstanbul
▪ Tahsin Abdi Gökşingöl - 12 Kadının Esrarı
▪ Sadri Ertem – Bir Varmış Bir Yokmuş
▪ Süleyman Çapanoğlu - Milyon Avcıları
▪ Kemal Bilbaşar – Zühre Ninem
▪ Rıza Çavdarlı - Müthiş Katil Landuru
▪ Necati Cumalı – Viran Dağlar
▪ Hüseyin Rahmi Gürpınar – Kesik Baş
▪ Peyami Safa – Mahşer, Şimşek
▪ Kemal Tahir – Mike Hammer serisi
▪ A.Hamdi Tanpınar – Mahur Beste
▪ Peyami Safa- Arsen Lupen’den aldığı “Cingöz Recai
▪ Attila İlhan – Dersaadet’te Sabah Ezanları
“serisi
▪ Hıfzı Topuz- Abdülmecit İmparatorluk Çökerken Sarayda
▪ Aziz Nesin- Düğümlü Mendil, Beyaz Mendil
22 Yıl
▪ Erhan Bener - Kedi ve Ölüm , Loş Ayna
▪ Ayla Kutlu – Bir Göçmen Kuştu O
▪ Pınar Kür - Bir Cinayet Romanı
▪ Mehmet Rauf- Kan Damlası, Define
E. TARİHİ KULLANIP POSTMODERN TARZLI ROMANLAR
▪ Ümit Kıvanç - Bekle Dedim Gölgeye
▪ Nazan Bekiroğlu- İsimle Ateş Arasında, La : Sonsuzluk
Hecesi ▪ Mehmet Eroğlu - Issızlığın Ortasında, Geç Kalmış Ölü,
Yarım Kalan Yürüyüş
▪ İskender Pala- Babilde Ölüm İstanbulda Aşk, Katre-i
Matem, Şah ve Sultan, Od, Mihmandar ▪ Buket Uzuner- Su Uyumsuz Defne Kaman’ın Maceraları
▪ Elif Şafak – Ustam ve Ben, Aşk ▪ Ahmet Ümit - Kırlangıç Çığlığı, Elveda Güzel Vatanım,
Beyoğlu’nun En Güzel Abisi, Sultanı Öldürmek, Bab-ı Esrar,
▪ Orhan Pamuk – Benim Adım Kırmızı, Beyaz Kale
Kar Kokusu, Sis ve Gece, Şeytan Ayrıntıda Gizlidir, Kukla,
▪ İhsan Oktay Anar - Puslu Kıtalar Atlası , Amat Agatha’nın Anahtarı, İnsan Ruhunun Haritası, Sokağın
Zulası
▪ Osman Aysu - At Kuyruklu Adam, Aşk Oyunu, Cellât, Çöl
2. MACERA (SERÜVEN) ROMANI
Akrebi, Şeytanın Maskesi, Karanlıklar Hâkimi, Bıçak Sırtı,
Sürekli hareket ve aksiyonun olduğu Korku Evi, İktidar Merdiveni, Yazar ve Aşkı, Yedinci Uzman,
romanlardır. Tilkiler Savaşı, Osman Hilmi Efendi’nin Laneti, Casus,
Darbe, Kurt Sığınağı, Soğuk Taşlar, Sorguç, Havyar
Rudyard Kipling - Kim
Operasyonu vb.
Jules Verne - İki Sene Mektep Tatili ,
Balonla Beş Hafta
Daniel Defoe - Robinson Crusoe
Stevenson - Define Adası
A. Mithat Efendi - Hasan Mellah ,
Hüseyin Fellah, Dünyaya İkinci Geliş
B. EGZOTİK ROMAN
Uzak ve yabancı ya da bilinmeyen ülkelerin doğa ve
insanlarını anlatan roman türüdür.
▪ Dünya edebiyatında ilk egzotik roman Bernardin De Saint
Pierre’nin “Pol ve Virjini” (1787) romanıdır.
▪ Pierre Loti – Aziyade, İzlanda Balıkçısı
▪ Ernest Hemingway -Klimanjaro'nun Dağları
▪ Refik Halit Karay -Nilgün
▪ A. Mithat Efendi - Hasan Mellah ve Hüseyin Fellah
C. GOTİK ROMAN
Karanlık, gizemli, korkutucu, çılgınlıklarla dolu bir ortamda
geçen kanlı, şeytani, büyülü olayları konu alan romandır.
Bilimkurgu ve fantastik romanların temelini gotik romana
bağlayabiliriz.
▪ Oscar Wilde -Dorian Gray’in Portresi
▪ Mary Shelley- Frankenstein
▪ Shirley Jackson - Biz Hep Şatoda Yaşadık
▪ Henry James - Yürek Burgusu
▪ Emily Bronte -Uğultulu Tepeler
▪ Edgar Allen Poe Öyküleri
Türk edebiyatında H. Rahmi Gürpınar – Gulyabani,
Cadı, Mezarından Kalkan Şehit
▪ Ali Rıza Seyfi – Drakula İstanbul’da
▪ Kerime Nadir – Dehşet Gecesi
▪ Farah Yurdözü- Madrit’te Metafizik Aşk, Yaşam Bir Korku
Filmidir
Gotik romana benzer Harika Roman doğaüstü güçleri
anlatır. Ahmet Mithat Efendinin “Çengi” bu türde
yazılmıştır.
3. TEZLİ ROMAN
Belli bir düşüncenin ve görüşün
savunulduğu romandır.
▪ Edebiyatımızdaki ilk örneği Nabizade
Nazım'ın Zehra adlı eseridir.
▪ Hüseyin Rahmi - Ben Deli Miyim?
▪ Mizancı Murat- Turfanda mı yoksa
Turfa mı?
▪ Aka Gündüz -Bütün romanları hemen hemen
▪ Ahmet Mithat Efendi - Felatun Beyle Rakım Efendi
▪ Samipaşazade Sezai – Sergüzeşt
▪ Recaîzade Mahmut Ekrem - Araba Sevdası
▪ Müfide Ferit Tek- Pervaneler, Aydemir
▪ Yakup Kadri Karaosmanoğlu(Yaban), Halide Edip Adıvar
ve Reşat Nuri Güntekin( Yeşil Gece)
▪ Köye yönelen sanatçılarımız; Fakir Baykurt, Talip Apaydın,
Samim Kocagöz, Kemal Bilbaşar, Abbas Sayar vb.
4. PİKARESK ROMAN
16. yüzyılda şövalye romanlarına ve kır
yaşamını konu alan romanlara tepki
olarak ortaya çıkan ve toplumun aşağı
tabakalarındaki düzenbaz, hilekâr, ancak
becerikli ve kurnaz bir kahramanın
maceralarını işleyen roman türüdür.
▪ Thomas Mann'ın "Dolandırıcı Felix
Krull'un İtirafları"
▪ Bizde genç yazarlardan B. Güney Ulutaş’ın “Kopuklar” bu
türe özgüdür.
5. ALEGORİK (SEMBOLİK- KİLİT )
ROMAN
Gizli bir anlamı, tipik olarak ahlakî ya da
politik olanı ortaya çıkarmak için
simgeleştirilerek yazılan romanlardır.
▪ George Orwell - Hayvan Çiftliği
▪ Mehmet Rauf- Harabeler
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar – Saatleri
Ayarlama Enstitüsü
▪ Hasan Ali Toptaş - Bin Hüzünlü Haz
▪ Bilge Karasu – Gece
▪ Erendiz Atasü – Baharat Ülkesinin Hazin Tarihi
▪ Yaşar Kemal – Höyükteki Nar Ağacı
6. ÜTOPİK ROMAN
Ütopik roman, gerçekte mevcut
olmayan, ileriye yönelik tasarlanan
ideal toplum biçimini kurma anlamına
gelen romandır. Hayal edilen ülkeler,
şehirler vb.
▪ Yakup Kadri – Ankara, Panoroma
▪ Buket Uzuner- Balık İzlerinin sesi
▪ Tahsin Yücel- Gökdelen
▪ Murathan Mungan- Şairin Romanı
▪ Hüsnü Arkan – Uyku
▪ Elif Şafak – Mahrem, Araf 9. FANTASTİK ROMAN
▪ Alev Alatlı- Schrödingerin Kedisi Gerçek ve bilinen dünyanın ötesinde
hayal gücüne dayalı bir dünya
▪ Hilmi Yavuz - Taormina
oluşturarak bu yeni dünyada geçen
▪ Ursula K. Le Guin – Mülksüzler olayların anlatıldığı yapıtlardır.
▪ Thomas More – Ütopya ▪ Giritli Aziz Efendi - Muhayyelat-ı
Ledünn-i İlahi
▪ Francis Bacon – Yeni Atlantis
▪ Latife Tekin - Buzdan Kılıçlar (Akademik
▪ Farabi – İdeal Devlet
kaynaklar gerçekçi ilk fantastik roman
▪ George Orwell- 1984 sayıyor.)

▪ Halide Edip – Yeni Turan (Türk edebiyatının ilk ▪ İhsan Oktay Anar- Puslu Kıtalar Atlası , Amat
siyasal/ideolojik romanı kabul edilir. II. Meşrutiyet döneminde
▪ Bilge Karasu – Kılavuz
geçen ütopik bir romandır.)
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar- Abdullah Efendinin Rüyaları
▪ Nazlı Eray – Arzu Sapağında İnecek Var
▪ Leyla Erbil - Üç Başlı Ejderha
▪ Mehmet Eroğlu – Belleğin Kış Uykusu
7. DİSTOPYA ROMAN
▪ Barış Müstecaplıoğlu - Şamanlar Diyarı
Toplumun otoriter - totaliter
bir devlet modeli ya da benzer ▪ Murat Başekim - Karanlık Çağ
bir başka baskıcı sistem altında
▪ Lewis Carroll- Alis Harikalar Diyarında
kalması ve sonu felakete
uğrayan yaşamları karamsar bir ▪ J. K. Rowling - Harry Potter
bakışla anlatan romanlardır. Ütopyanın zıddıdır.
▪ J. R. R. Tolkien - Hobbit, Yüzüklerin Efendisi
▪ Erhan Bener - Yalnızlar
▪ Geothe – Faust
▪ Aldous Huxley - Cesur Yeni Dünya
▪ Ray Bradbury - Fahrenheit 451
▪ Anthony Burgess – Otomatik Portakal
10. BÜYÜLÜ GERÇEKLİK ROMAN
▪ Jack London - Demir Ökçe
1960 sonrası Latin Amerika’da ortaya
▪ Zülfü Livaneli – Son Ada çıkan akımdır. Özellikle roman
türünde ön plan çıkan bu akım,
▪ Hasan Ali Toptaş – Beni Kör Kuyularda
Avrupa ve İspanyadaki siyasi ve sosyal
▪ Alasdair Gray - Lanark olayların yansımasıyla gelişmiştir.
▪ Açlık Oyunları - Suzanne Collins
▪ Yevgeniy İvanoviç Zamyatin - Biz
▪ H.G.Wells- Efendi Uyanıyor Büyülü gerçeklik romanı ile fantastik roman
karıştırmamak gerekir. Büyülüde masalsı bir oluşum var,
▪ Margaret Atwood - Damızlık Kızın Öyküsü
fantastikte bu evrenin dışındaki dünyalar ve canlılar
vardır.
▪ Franz Kafka- Dönüşüm
8. ODA ROMAN ▪ Italo Calvino- Ağaçlara Tüneyen Baron , Görünmez
Şehirler
Kapalı mekânda geçen romandır.
▪ Mihail Bulgakov -Usta ile Margarita
▪ Adalet Ağaoğlu – Ruh Üşümesi
▪ Gabriel Garcia Marquez- Kırmızı Pazartesi, Yüzyıllık
Yalnızlık (Akademik dünyada en iyiysi)
▪ Carlos Ruiz Zafon - Rüzgârın Gölgesi
▪ Jose Saramago - Ölüm Bir Varmış Bir Yokmuş , Körlük,
Görmek
▪ Jorge Luis Borges- Alçaklığın Evrensel Tarihi
▪ Yann Martel - Pi’nin Yaşamı
▪ Haruki Murakami - İmkânsızın Şarkısı
▪ Patrick Suskind -Koku
▪ Toni Morrison -Solomon’un Şarkısı
Türk edebiyatında büyülü gerçekçilik:
▪ Filibeli Ahmet Hilmi - Âmâk-ı Hayal
▪ Peyami Safa -Matmazel Noraliya’nın Koltuğu
▪ Hüseyin Rahmi Gürpınar -Gulyabani
▪ Ahmet Mithat- Çengi
▪ Latife Tekin -Sevgili Arsız Ölüm, Berci Kristin Çöp
Masalları
▪ Nazlı Eray -Arzu Sapağında İnecek Var
▪ Hasan Ali Toptaş- Uykuların Doğusunda, Gölgesizler
11. POPÜLER ROMAN
Estetik bir kaygı olmadan, özellikle de
geniş yığınlar tarafından kolaylıkla
alımlanan vasati kültür ürünlerinden
meydana gelen sanatsal değeri,
estetik niteliği düşük eserlerdir.
▪ Popüler romanlar okuru düşünmeye
sevk etmez. Okurun düşünmesi
gereken her şey hazır kalıplar içerisinde, basit bir dille
verilir. Bir kere okunur ve hemen tüketilir. Popüler
romanların çoğu sinemaya aktarılmıştır. Yeşilçam bir
dönem bunları kullandı.
▪ Burhan Cahit Morkaya- Aşk Bahçesi
▪ Peride Celal- Sönen Alev
▪ Muazzez Tahsin Berkand - Küçük Hanımefendi, Aşk
Fırtınası, Bir genç Kızın Romanı
▪ Kerime Nadir – Hıçkırık, Seven Ne Yapmaz
▪ Mükerrem Kâmil Su - Sevgim ve Istırabım, Bu Kalb
Duracak, Günah Yolu
▪ Cahit Uçuk – Sırrını Vermeyen Tabak, Gümüş Kanat
▪ Aka Gündüz – Bir Şoförün Gizli Defteri
▪ Mahmut Yesari - Çoban Yıldızı, Perihan Abla, Bahçemde
Bir Gül Açtı
▪ Güzide Sabri- Münevver, Ölmüş Bir Kadının Evrak-ı
Metrukesi, Mazinin Sesi, Necla, Hicran Gecesi
▪ Suat Derviş - Fosforlu Cevriye, Fatma’nın Günahı, Buhran
Gecesi, Aksaray’dan Bir Perihan
▪ Tuna Kiremitçi - Git Kendini Çok Sevdirmeden, Bu İşte Bir
Yalnızlık Var
▪ Kürşat Başar- Bazen Unutmak İstersin, Sen Olsaydın
Yapmazdın
▪ Canan Tan – Piraye, Eroinle Dans, En Son Yürekler Ölür,
Yüreğim Seni Çok Sevdi vb.
12. HİDAYET ROMANLARI
Dinî değerleri ön plana çıkaran
romanlardır.
▪ 1968 yılında Hekimoğlu İsmail’in
“Minyeli Abdullah”ı ile başlar.
▪ Emine Şenlikoğlu -Çin İşkencesi, Bize
Nasıl Kıydınız?, Maria
▪ Halit Ertuğrul - Düzceli Mehmet, Selim
ve Hande, Şark Kızı
▪ Sevim Asımgil- Ne Olur Gitme, Diana
▪ Sinan Yağmur - Hüzün Yanığı, Tennure ve Ateş, Aşkın
Gözyaşları serisi
▪ Mustafa Miyasoğlu - Kaybolmuş Günler,Dönemeç , Güzel
Ölüm, Bir Aşk Serüveni
▪ Ahmed Günbay Yıldız- Çiçekler Susayınca, Yanık
Buğdaylar , Figan, Gül ve Hüzün, Leyl Işıkları
13.FEMİNİST ROMAN
Kadının siyasal ve toplumsal haklar
bakımından erkekle eşit olması
gerektiğini öne süren ve bunu
gerçekleştirmeye çalışan akımdır.
▪ Duygu Asena - Kadının Adı Yok,
Kahramanlar Hep Erkek, Paramparça
▪ Feyza Hepçilingirler – Tanrı Kadın
▪ Müge İplikçi - Cemre
▪ Nezihe Meriç – Korsan Çıkmazı
▪ Füruzan- 47’liler
▪ Şebnem İşigüzel - Çöplük, Sarmaşık
▪ Sevgi Soysal - Yenişehir’de Bir Öğle Vakti
▪ Adalet Ağaoğlu - Ölmeye Yatmak
▪ Tezer Özlü- Çocukluğun Soğuk Geceleri
▪ Afet Ilgaz - Aşamalar
▪ Halide Edip -Akile Hanım Sokağı, Çaresaz
▪ Erendiz Atasü- Dullara Yas Yakışır, Bir Yaşdönümü Rüyası,
Gençliğin Yakıcı O Mevsimi, Açıkoturumlar Çağı
▪ İnci Aral- Ölü Erkek Kuşlar, İçimden Kuşlar Göçüyor, Mor,
Sadakat
▪ Pınar Kür- Asılacak Kadın
▪ Ayla Kutlu- Islak Güneş, Cadı Ağacı
 14. TAHLİL (PSİKOLOJİK) ROMAN SERİNİN ADI SERİYİ OLUŞTURAN ESERLER YAZAR
Kişilerin ruh hallerini veya ruhsal YENİ YALAN ZAMANLAR Yeşil, Mor, Safran Sarı İnci Aral
çözümlemeleri konu alan romanlardır.
AYNANIN İÇİNDEKİLER Bıçağın Ucu, Sırtlan Payı,
Tahlil romana, “Psikolojik roman” veya
Yaraya Tuz Basmak,
“Ruhbilimsel roman “ diye de adlandırılır. 2. Meşrutiyetten
Dersaadet’te Sabah Ezanları,
başlayıp 12 Mart
▪ Nabizade Nazım- Zehra (ilk deneme O Karanlıkta Biz, Gazi Paşa,
Muhtırasını anlatır.
sayılır) Reis Paşa Attila İlhan
▪ Mehmet Rauf – Eylül ( ilk örnek) BATI DÖNEM SERİSİ Zenciler Birbirine Benzemez,
▪ Peyami Safa – Yalnızız, Matmazel Kurtlar Sofrası, Sokaktaki
Noralya’nın Koltuğu, Bir Tereddütün Adam
Romanı ,Dokuzuncu Hariciye Koğuşu TÜTÜN ÜÇLEMESİ Tütün Zamanı (Zeliş), Acı Necati
▪ Erhan Bener – Baharla Gelen Tütün, Yağmurlar ve Cumalı

▪ Abbas Sayar- Yılkı Atı, Can Şenliği Topraklar

▪ Halide Edip Adıvar - Handan, Heyula, Raik’in Annesi, MİLLİ MÜCADELE SERİSİ Küçük Ağa, Küçük Ağa Tarık Buğra
Seviye Talip Ankara’da, Firavun İmanı
▪ Reşat Nuri Güntekin – Bir Kadın Düşmanı, Akşam Güneşi, BUGÜNKÜ TÜRKİYE Cevahir ile Sadık Çavuşun
Ateş Gecesi DİZİSİ Buğday Kamyonu,Karanlıkta
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar – Huzur, Saatleri Ayarlama Mum Işığı, Güneşin Dört
Enstitüsü Köşesi

▪ A. Şinasi Hisar – Fahim Bey ve Biz SELÇUKLU ÜÇLEMESİ Kilit, Anahtar , Kapı
M. Necati
▪ Dostoyevski - “Suç ve Ceza” dünyaca ünlüdür. OSMANLININ Konak, Çatı, Üçler Yediler
KURULUŞU SERİSİ Kırklar Sepetçioğlu

15. NEHİR (IRMAK) ROMAN

ŞEYH BEDRETTİN - Bu Atlı Geçide Gider, Geçitteki
Bir kişinin, bir ailenin ya da bir topluluğun
TİMUR- BAYEZID Ülke, Darağaç
hayatlarını birden fazla cilt halinde anlatan
dizi romana “nehir” ya da “Irmak roman” 3'LEMESİ
denir. ÇANAKKALE SERİSİ Geldiler ,Gördüler, Döndüler
SERİNİN ADI SERİYİ OLUŞTURAN ESERLER YAZAR FATİH 3'LEMESİ Ebem Kuşağı, Sabır , Gece
Vaktinde Gündönümü
DAR ZAMANLAR Ölmeye Yatmak, Hayır, Bir Adalet KÜÇÜK ADAMIN Baba Evi,AvareYıllar,Arkadaş
Düğün Gecesi Ağaoğlu NOTLARI Islıkları ,Cemile
Orhan
BİR ADA HİKAYESİ Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana, CEVDETİN ÖYKÜSÜ Suçlu,Sokakların Çocuğu, Kemal
Karıncanın Su İçtiği, Tanyeri SERİSİ Sokaklardan Bir Kız
Horozları, Çıplak Deniz Çıplak
YILANLARIN ÖCÜ SERİSİ Yılanların Öcü, Irazcanın Dirliği
Ada
Kara Ahmet Destanı
Fakir
DAĞIN ÖTE YÜZÜ Ölmez Otu, Ortadirek, Yer Demir
DUİSBURG ÜÇLEMESİ Yüksek Fırınlar, Koca Ren, Baykurt
Gök Bakır Yaşar
Yarım Ekmek
Kemal
AKÇASAZIN AĞALARI Demirciler Çarşısı Cinayeti,
MİLLİ KURTULUŞ SERİSİ Toz Duman İçinde,Vatan Talip
Yusufçuk Yusuf
Dediler, Köylüler Apaydın
ÇUKUROVA Teneke, Yılanı Öldürseler,
BODRUM SERİSİ Her Gece Bodrum, Ölüm Selim İleri
GERÇEKLERİ SERİSİ Höyükteki Nar Ağacı
İlişkileri ,Cehennem Kraliçesi ,
KİMSECİK SERİSİ Yağmurcuk Kuşu, Kale Kapısı, Bir Akşam Alacası
Kanın Sesi
SÜLEYMANIN DÜNYASI Sınıf Arkadaşları, Havada C. Kudret
ESİR ŞEHİR ÜÇLEMESİ Esir Şehrin Mahpusu, Esir Şehrin SERİSİ Bulut Yok, Karıncayı Tanırsınız Solok
İnsanları, Yol Ayrımı
UYUMSUZ DEFNE Su, Toprak, Ateş Buket
KÖY SERİSİ Yedi Çınar Yaylası, Büyük Mal , Kemal Tahir KAMAN'IN Uzuner
Köyün Kamburu MACERALARI
TÜRKLER SERİSİ Bozkurtların Ölümü, Bozkurtlar Hüseyin ÇILGIN TÜRKLER SERİSİ Kıbrıs, Çanakkale , Türkiye Turgut
Diriliyor Nihal Atsız Mucizesi-1 Özakman
 2. İÇ MONOLOG TEKNİĞİ
ROMANDA ANLATIM ▪ İç monolog tekniğinde roman kahramanı, kendini

TEKNİKLERİ kendisini muhatap alır ve iç dünyasında kendisiyle

konuşur.
▪ Delilerin kendi kendilerine konuşması gibi düşünün
▪ Bu teknikte kahraman, yazar olmadan kendini ifade eder.
▪ Kahramanın zihninde veya kafasındakiler kesik
cümlelerle bir bütünlüğü olmayan düşünceler, dağınık
sözler, imajlar ve sembollerin çağrışım silsileleri hâlinde ÖRNEKLER
verilmesiyle oluşturulan tekniktir.
▪ Bireyin iç dünyası eserlerinde (psikolojik yönü ağır basan)
çok kullanılır. “Demek ki neymiş? Her şey bir kazayla başlamış. Kader! Ne
yani, huzurumuzun hiç mi suçu yok çöküşümüzde? Bu
▪ Bu teknikte gramer kurallarına ve yazım kurallarına
hikâyede, babam hastanede ölümle pençeleşirken
uyulmaz.
annemin bacaklarının arasında hareket eden etbeninin yeri
▪ Kahraman kendi kafasındakileri dağınık ve karmaşık neresi? Hayat bize sağlam bir kafa attı baba. Öyle sağlamdı
şekilde ve amaçsızca kahraman ağzından verilir. ki (ya da biz çok gevşek duruyorduk), sallanmadık bile,
(2019 AYT’de soruldu.) direkt yıkıldık. Bu kadar zayıfmışız işte. Natura! İyi de ben
niye annemin kaderini yaşıyorum? Hatta ileriye taşıyorum?
Niye fersah fersah aşıyorum? Annemden bana geçen
Bilinç akışı – iç monolog farkı; Bilinç akışında düşünceler güzellik lanetli miydi? Virüslü müydü? Güzelliğim niye beni
düzensiz ve serbest çağrışımla verilir, dil bilgisi kurallarına kemiriyor? Benim hayatım niye girip çıkan adamlarla delik
uyulmaz. İç monologta ise düşünceler belli bir düzen deşik oldu? Kızlarının mutsuzluğu annelerin zaferi midir?
içerisinde verilir. Dil bilgisi kurallarına uyulur. Ali kalsaydı.. gitmeseydi.. o beni terk etmeseydi.. “
Yeşil Peri Gecesi, Ayfer Tunç
Bilinç akışı – İç çözümleme farkı; İç çözümlemede yazar
kendini soyutlamaz, okur ile kahramanın arasına girerek
kahramanın duygularını okura aktarır. Bilinç akışında yazar
aradan çekilir.
ÖRNEKLER “Üzülüyorum inan bazen kendime. Pastayı kestiğimi kimse
görmeyecek. Pastayı yeni açılan köşedeki Tunç
Pastanesinden aldım. Pastam dokuz katlı. Pastayı bir hafta
önceden sipariş verdim ve adamlar tam zamanında
“…Yastığın lavanta çiçeği kokan tertemiz keten örtüsünün
hallettiler. Yine çok konuşuyorum bu pasta olayını. Belki de
serinliğine yüzünü değdirince hiç olmazsa polisler gelinceye
düğün pastaları bize o anları yaşatıyor da ondan çok
kadar bir iki saatlik bir prens uykusu çekmek ihtiyaciyle
konuşmamız…”
gözlerini yumdu. Nilüfer, Selma, Aziz, çıngırak, sarı fenerler,
deniz… Bir yere toplanmış adamların Ferid’i kuyudan Adalet Ağaoğlu, Bir Düğün Gecesi
çıkarmağa uğraşırken burnu onun burnuna yapışan
Zehra’nın gözlerinden gelen sesli cümleler: ‘Sana mademki
bir çarşamba sabahının mandallarından kopmuş bir yaprak
soranlara…’ ve polisler. Ayak sesleri. Hep ayak sesleri şimdi.
“Simit yiyerek yürüyor. Tek tük geçenler dönüp ona
Ferid gözlerini açtı. Ayak sesleri …”
bakıyorlar. Kılığı düzgün bir adamın sokakta simit yemesi
Peyami Safa, Matmazel Noralya’nın Koltuğu yasaktır. Bütün yasaklar gibi bunun da kaçamak yolu yok
mu? Simidi kır, cebine sok. Tek elinle bir lokma koparıp
kimseye sezdirmeden ağzına at. Ama, ben dişlerim
“…Baba öl de kurtulayım. Ya da ben öleyim kurtulayım. Ya sağlamken ısıracağım."
da en iyisi ikimiz de ölelim kurtulalım. Baba duydun mu?
Yusuf Atılgan, Aylak Adam
Annem Frau Liebisch olmuş. Vatuş söyledi. Bundan sonra
anneme Bayan İbiş diyelim baba. Annem için bir şarkı
besteledim baba. Söyleyeyim mi? Bayan İbiş / Olmuş
Liebisch / Bi hıyar bulmuş / Berlin’e gitmiş / Berlin güzelmiş
/ Hıyar şoförmüş / Bayan İbiş / Frau Liebisch / Mutlu
musun?/ Mutsuz musun?/ Mutlu musun?/ Mutsuz musun?
Yeşil Peri Gecesi, Ayfer Tunç
3. İÇ DİYALOG TEKNİĞİ
▪ Kahramanlar, kendi kendilerine sanki karşılarında biri
varmış gibi konuşurlar.
▪ Bu tekniğin bir diğer adı ‘iç konuşma’dır. Kahramanların
içsel konuşmalarıyla meydana gelen bir tekniktir.
▪ Yazar, romanda anlatmak istediği düşünceyi kahraman
aracılığıyla okuyucuya sunar
ÖRNEKLER
“Ne olacak peki?” dedim. “Ne yapacaksınız?” Lary “beni
ilgilendirmiyor,” dedi.
Sanki sokaktan geçen birinden bahsediyor. Nasıl
ilgilendirmiyor Lary? Kadın, senin sadece barın arkasında
oturup bardaklara içki doldurduğun, ne hikmetse en
kalabalık saatlerde içini birden bir sıkıntı bastığı için çekip
gittiğin döküntü restoranını sabahın köründe kalkıp
temizlerken akşamları marketteki işinden döndükten sonra
her an arıza çıkarmaya hazır, serseri sürüsü müşterilerine
tepsi tepsi içki taşırken iyi. Nasıl bir dünya bu? Herkes beni
hayal kırıklığına uğratmak zorunda mı? Güldüm kendime,
düşüncelerime, parlaması bir an süren öfkeme. “
Âşıklar Delidir ya da Yazı Tura, Ayfer Tunç
“Bir korku, bir ezilmişlik, bir küçülmüşlük duygusudur
çökmüştü içine, hiç böyle sıkıntılı, hiç böyle dertli olduğunu
anımsamıyordu. Çok da yorgundu. Aşağı Cami’ye
varmadan, tahta köprünün başında durdu, dirseklerini
köprünün korkuluklarına dayadı, gözlerini ince minareye
dikti. ‘Allahım, güzel Allahım, şu fukara kuluna hiç kimseye
vermediğin bir bıyık verdin, bunca yıl üstüne toz bile
kondurtmadın, şimdi, durup dururken, üç hafta yatağa
düştüm diye, cağsayıp gitmesine izin mi vereceksin?’ dedi
içinden. Hemen arkasından, birdenbire, görülmedik,
beklenmedik bir şey oldu: gözleri doldu. Hemen yanı
başında dikilen biriyle konuşur gibi, ‘Allahım, bana ne
oluyor?’ diye söylendi. Gözyaşları, birbiri ardından, hem de
baş döndürücü bir hızla, dünyanın en görkemli bıyığına
doğru kaydı. Cumali’nin elleri içgüdüyle bıyığına gitti,
‘Allahım, sen çok büyüksün!’ diye söylendi.”
Bıyık Söylencesi, Tahsin Yücel
4. İÇ ÇÖZÜMLEME
▪ Bu teknikte anlatıcı, kahramanların iç dünyasını, duygu ve
hayallerini roman akışı içerisinde araya girerek okura
sunar.
▪ Anlatıcı, bu teknikte objektif olmaya çalışır.
▪ Yazar, kahramanların zihnine girerek onların bir anlamda
iç sesi olur, onların düşüncelerini ‘diye düşündü’ ifadesiyle
okura sunar.
▪ Bu teknikte anlatıcı Tanrısal bakış açısına sahiptir.
ÖRNEKLER
“Şebnem aniden “Televizyona nasıl çıkabilirim?” diye
sordu. Selda konuşmanın akışının değişmesinde, Şebnem’in
sözlerinde tuhaf, hatta kinli bir ton hissetti. Öyle şaşırmıştı
ki, verecek cevap bulamadı. Neden sonra, televizyona
hangi sıfatla çıkmak istediğini sordu. Bir filmde
oynayacakmış Fikret Hakan’la, şarkı da söylüyormuş,
yakında plak yapacakmış. “Seni utandırmam merak etme,”
deyip bir kahkaha attı. Selda hayatında hiç bu kadar kem
küm ettiğini hatırlamıyordu. Oyun mu oynuyordu, numara
mı yapıyordu, kendisiyle kafa mı buluyordu Şebnem? Selda
arkadaşlarını seferber edip gülünç olsun mu istiyordu,
yoksa gerçekten istiyor muydu böyle bir şeyi? Anlayamadı.
Kendini aptal gibi hissetti, konuşmanın kontrolünü eline
geçirecek etkili bir cümle edemiyordu bir türlü. “
Kapak Kızı, Ayfer Tunç
“Bununla birlikte, dolaba yerleştirmek üzere alacağı şeyleri
öyle çok düşünmüştü ki, bu şaşkın durumunda bile, hepsini
anımsıyordu: dolabın düzenine göre, kafasında birbiri
ardından beliriyor, geçişlerini tamamladıktan bir süre
sonra, aynı düzene göre yeniden geçmeye başlıyorlardı,
televizyonun alt yanından geçen ak yazılar gibi. O da,
düzene uymak için olacak, gene televizyonun alt yanından
geçen ak yazılar gibi, durmadan yürüyor, alacağını alırken
bile, tam olarak durmuyordu. Sonra birden zınk diye
duruverdi, sımsıkı tuttuğu arabayı bıraktı, büyülenmiş gibi
bir camekânın içine bakmaya başladı. Öyle bir bakıyordu ki
neredeyse hep böyle bakacakmış gibi görünüyordu.”
Kumru ile Kumru, Tahsin Yücel
 5.LEİTMOTİV TEKNİĞİ
Edebiyata müzükten geçen bir terimdir.Romanlarda sürekli
yinelenen ritmii ve ahengi oluşturan motiftir.
Roman buyunca bir cümle, bir durum, bir ses sürekli tekrar
edilir bu da okuru düşünmeye sevk eder.
ÖRNEKLER
▪ Ayfer Tunç’un “Yeşil Peri Gecesi” romanında ‘Aşkımızın
ipini çektiği o ilk gece’ sözü leitmotiv olarak
kullanılmaktadır.
▪ Vatan yahut Silistre’de Abdullah Çavuş’un yirmi üç kere
tekrarlanan “Kıyamet mi kopar?” ifadesi
▪ Emine Işınsu’nun “Canbaz” isimli eserindeki Sevim
abla’nın kızdığı zaman sürekli saçlarıyla oynaması
▪ Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’ndaki Nüzhet’in zamanlı
zamansız kahkahaları
▪ Bir Tereddüdün Romanı’nda “Çay iç!” ifadesinin on beş
kere tekrar edilmesi
▪ Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar romanında Olric’in
“efendim” ifadesi, Turgut Özben’in “bat dünya bat” sözü
▪ Orhan Pamuk Yeni Hayat romanında “ışık” kelimesini
sürekli tekrar etmesi
▪ Peyami Safa’nın Fatih- Harbiye romanında tren sesi
6. OTOBİYOGRAFİK TEKNİK
Yazarların birinci tekil şahıs anlatıcıyla öz yaşam öykülerinin
anlattığı tekniğe otobiyografik teknik denir.
Yazar kendi yaşamından ayrıntıları metnin kurgusu içine
alarak eserini oluşturur.
ÖRNEKLER
▪ Peyami Safa – Dokuzuncu Hariciye Koğuşu
▪ Elif Şafak – Siyah Süt
▪ Orhan Kemal – Baba Evi, Avare Yıllar, Arkadaş ıslıkları,
Cemile
▪ Sabahattin Ali - Kürk Mantolu Madonna
▪ Dursun Akçam- Kafdağının Ardı
▪ Rıfat Ilgaz – Sarı Yazma
▪ Bekir Yıldız – Türkler Almanya’da
▪ Erdal Öz – Defterimde Kuş Sesleri
▪ Abdülhak Şinasi Hisar – Fehim Bey ve Biz
▪ Vüsat O. Bener – Bay Muannit Sahtegi’nin Notları
▪ Hasan Ali Toptaş – Kayıp Hayaller Kitabı, Kuşlar Yasına
Gider
▪ Nazlı Eray - Sis Kelebekleri
▪ Tezer Özlü – Çocukluğun Soğuk Geceleri
▪ İnci Aral- İçimden Kuşlar Göçüyor
▪ Mehmet Eroğlu - Issızlığın Ortasında
▪ Şevket Süreya Aydemir - Suyu Arayan Adam
▪ Ayşe Kulin – Babama
▪ Hasan Ali Yücel – Hayatım
▪ Talip Apaydın -Ortakçılar
▪ Aziz Nesin – Erkek Sabahat
▪ İskender Pala – İki Darbe Arasında
▪ Buket Uzuner- Gümüş Yaz Gümüş Kış
7. GERİYE DÖNÜŞ TEKNİĞİ
▪ Modern romanın belirli bir kronolojik sıraya uyma gibi bir
zorunluluğu yoktur. Zamanın kurguya göre yer değişimidir.
▪ Bu teknik konunun daha iyi anlaşılmasında,
kahramanların tanıtılmasında ve olayların sebeplerinin
ortaya konmasında anlatıcıya yardımcı olur.
▪ Geriye dönüş (flashback) aslında sinemadan edebiyata
geçmiş bir tekniktir.
▪ Ali İhsan Kolcu’nun belirttiği gibi anlatıcının, olay
örgüsünü şimdiki zamandan ayırıp kahramanın geçmişine
götürmesidir.
ÖRNEKLER
“O kötü haberi aldıkları geceyi çok iyi hatırlıyordu Ersin.
İlkokuldaydı. Avludaki cılız hanımelinin kokusu odasına
doluyordu. Telefonun sesini duyunca salona gitmiş,
haberin alınışına tanık olmuştu. Ersin babasının yüzünün
bir anda çökmesinden anlamıştı bunun korkunç bir haber
olduğunu. Cavit Amca’nın kaza geçirdiğini, hastaneye
kaldırıldığını, durumunun ağır olduğunu öğrendiler. Ailenin
iyi günlerine de kötü günlerine de daima hâkim olan babası
kendini topladı, gerekeni yapmak üzere hemen yola çıktı.
(…)
Cavit Amca yığınla ameliyat olup hastaneden çıkmış,
kendini tümüyle içkiye vermiş, annesi ve kardeşleriyle
bağlarını kendi isteğiyle, tamamen koparmıştı.”
Kapak Kızı, Ayfer Tunç
8. ÖZETLEME TEKNİĞİ
Özetleme tekniği adından da anlaşılacağı üzere uzun zaman
alan bir sürenin kısa bir şekilde zaman atlaması yapılarak
aktarılmasıdır.
‘Zaman atlaması’ ile anlatıcı, olayların genelinde gerek
görmediği yerleri atlar sadece gerekli yerleri anlatır.
ÖRNEKLER
10.TASVİR TEKNİĞİ
Yazar, metnini sağlam zemine oturtmak için kişi, zaman,
olay, mekân gibi unsurları sanatın sağladığı imkânlardan
yararlanarak görünür kılmak için tavir tekniğini kullanır.
ÖRNEKLER

“Restoranda oturacak iyi bir yer ararken, kürkünü

“Hülya Hala, babasının teyze kızıydı. Daha bebekken anne omuzlarına almış bir kadın, iyi giyinmiş bir adam ve bilmiş
babası Erzincan depreminde ölünce, babaannesinin bu bir çocuk kalktılar. Ersin onların kalktığı masaya geçip cam
öksüz ve yetim yeğenini yanına aldığını annesinden kenarına oturdu. Kırmızı saçlı bir garson mutfak bölümünde
öğrenmişti Selda. Hülya Hala ilkokul çağına kadar sigara içen bir adamla konuşuyordu. Şef olduğunu tahmin
babaannesinin sevgisi kıt, disiplinli düzeni içinde yaşamış, ettiği esmer bir garson gelip ne istediğini sordu. Garsonun
sonraki yılları sık sık öbür teyzesinin ya da Erzincan’da uzun yüzüne, uçları yenik bıyıklarına baktı.”
oturan amcasının yanında geçirmiş, yaşı tutar tutmaz
hemşirelik okuluna yatılı verilerek baştan savılmıştı. Bir
felaketle hayatı altüst olmuştu kadının sonunda. Aile,
güzelliğiyle herkesi tedirgin eden bu teyzekızından
11. ANLATMA – GÖSTERME TEKNİĞİ
uzaklaşmış, onu kendi kaderine terk etmişti.”
Anlatma ve gösterme tekniği romanlarda her ne kadar bir
Kapak Kızı, Ayfer Tunç
arada kullanılsa da bu teknikler birbirlerinden çok
farklıdırlar. Bu farklılığın ilk noktası araya anlatıcının girip
girmemesi durumudur. Anlatma tekniğinde araya anlatıcı
“Kısacası, yaklaşık üç yıl süresince, o kadar çok kenter
girerken gösterme tekniğinde araya anlatıcı girmez.
çocuğunu salıverdirtmiş ve eylemlerinin doğal, sıradan ve
sonuçsuz olduğuna yargıçlarını öylesine inadırtmıştı ki
sonunda eylemler kendiliğinden durmuş, zengin çocukları,
Roma Olimpiyat Oyunları’ nı yerinde izledikten sonra,
ÖRNEKLER
kendilerini dört gözle bekleyen kenter yaşamına dönerek
babalarının ya da analarının işlerini bir ucundan tutmuş,
ortada nerdeyse tek gerçek solcu olarak kendisini “Bünyamin, her zamankinden farklı bir havanın ağırlığını
bırakmışlardı.” hissetti üzerinde. Gardaki insanlar, her gün gördüğü
kalabalık, başka bir dünyanın insanlarıymış gibi yabancı
Gökdelen, Tahsin Yücel
geldi. Kafasında dolaşan düşüncelerden sıyrılıp dışarı
bakarken bir an kendini unuttu.”
9. MEKTUP TEKNİĞİ (Anlatma tekniği sadece)
Mektup, romanlarda kullanılan bir teknik olmakla beraber
artık müstakil olarak yazılan bir roman türü olarak da
karşımızı çıkmaktadır. Yani “mektup roman” diye
adlandırılan bir tür, edebiyat literatürüne geçmiştir. “ Duvarda kan var. Babamın annemi saçından tutup başını
defalarca vurduğu yerde, aşağıya doğru akıp kurumuş,
Halide Edip Adıvar'ın Handan, Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın
kabarık bir siyahlık. Dikkatle bakıyorum, duvarın boyası da
Mutallaka, Sevda Peşinde, Reşat Nuri Güntekin'in Bir
ezilmiş, annemin dişleri çarpınca oldu herhalde. Annem
Kadın Düşmanı, Ahmet Ümit Elveda Güzel Vatanım
düştüğü yerden yüzü kan içinde doğruluyor. Ağzından,
ÖRNEKLER burnundan, kaşından fışkıran kan saçlarını yapış yapış
yapmış.”
(Anlatma – Gösterme tekniği )
“Mektubundaki bir cümle aklıma takılmıştı,” dedi Ersin.
“Okulun bahçesine sonbahar geldi diye yazmış, yapraklar
dökülüyor, çürüyor... Niye okulun bahçesine geldi diye
yazmış ki, demiştim, sonbahar her yere gelir. Aslında çok iyi
biliyordum ne demek istediğini... Dar alanlardayım,
çürüyorum.” “Yazı fena yapıyor insanı,” dedi Selda.”
Kapak Kızı, Ayfer Tunç
12. MONTAJ (METİNLERARASILIK) TEKNİĞİ
Montaj tekniği, yazarın eserine canlılık ve çok boyutluluk
kazandırmak için başkalarına ait şiir, özlü söz, şarkı sözü
gibi ifade kalıplarına kendi eserinde yer vermesiyle oluşur.
ÖRNEKLER
“Ama bir yangının külünü yeniden yakıp geçen var, diye
düşündü Ersin, yine yüzü yandı. Kaç senedir aklına
gelmeyen Şebnem yakıyordu şimdi onu, eskisinden beter
hem de. Nükseden bir hastalık gibi.”
Kapak Kızı, Ayfer Tunç
“Bazen aklına geliyordu hayat boyu süren başarısızlığı. Suçu
kadere yükleyip duygulanıyordu. Böyle anlarda kendini
iyice yaşlanmış bulurdu. Musa Eroğlu’ndan Geçtim dünya
üzerinden / Ömür bir nefes derinden / Bak feleğin
çemberinden / Yolun sonu görünüyor türküsünü dertli
dertli mırıldanıp hüzünlenirdi.”
Bir Deliler Evinin Yalan Yanlış Anlatılan Kısa Tarihi, Ayfer
Tunç
13.PASTİŞ (ÖYKÜNME)
Sanatçının, kendi eserini, başka eserleri taklit yoluyla
yazması, yeniden kurmasıdır.
Bir yazarın dil ve anlatım özelliklerine, alay etmek amacıyla,
onu çağrıştıran bir biçimde öykünme olur.
14. PARODİ (YANSILAMA):
▪ Belli bir metinin konusunun örnek alınmasıdır. Bir
metinden yeni bir metin kurulur.
▪ Parodi, daha ciddi tarzdaki bir metin, tür ya da söylemin
daha komik tarza dönüştürülmesidir.
▪ Nazan Bekiroğlu’nun “Yûsuf ile Züleyha” adlı romanı,
içerik yönünden divan edebiyatındaki Yûsuf ile Züleyha
mesnevilerini örnek aldığından bir parodi örneğidir.
15. İRONİ (ALAY)
▪ Yunanca eironeia’dan gelir ve “inceden inceye alay etme”
demektir. Metinde söylenen sözün tersini kastederek
kişiyle veya olayla alay etme.
▪ İronik yaklaşımla yazarlar, gerçeğe vurgu yaparak, sarsıcı
bir etki yapmayı hedeflerler.
▪ Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Saatleri Ayarlama Enstitüsü “
adlı romanında önemsiz bir kurum olan Saatleri Ayarlama
Enstitüsünü asrın en büyük, en faydalı kurumu şeklinde
tanıtması bir ironi örneğidir.
KONU KAVRAMA TESTİ
Bilinç akışı; kahramanın zihninde veya kafasındakiler kesik
cümlelerle bir bütünlüğü olmayan düşünceler, dağınık
sözler, imajlar ve sembollerin çağrışım silsileleri hâlinde
verilmesiyle oluşturulan tekniktir.
1. Bu açıklamaya göre aşağıdaki parçalardan hangisi bilinç
akışı tekniğine örnek olarak gösterilebilir?
A) O akşam Sabiha Hanım’ın misafirleri olduğu için Rabia
bir şey söylemedi. Ertesi akşam cesaret edemedi.
Emine’nin pek az sokağa çıkması, belki komşuların eve pek
seyrek gelmesi, Tevfik geldiğinden ona haber vermedi.
B) Bugün sokağa çıkmaya karar verdim. Günseli’ye gitmek
istiyordum. Birkaç gündür izinli olduğunu biliyordum.
Evden çıktım, yavaş yavaş yürüyerek caddeye ulaştım.
Kalabalık birden şaşırttı beni, başım döndü. İnsanlar, bana
çarparak yanımdan geçiyorlardı.
C) Acı bir şaşkınlık içinde ‘Peki, ne zaman olmuş?” diye
düşündü. ‘Benim, kendimin, polisle hiçbir ilişiğim yok!..
Hem niçin özellikle bugün? Ne olacaksa çabuk olsun!..’
Neredeyse diz çöküp duaya başlayacaktı.
D) Mutlak birisini çiğnedi, bu herifi hapse tıktılar. Ne kadar
münasebetsizlik!.. On altı yaş ölmek için pek erkendir. Ah!
Artık vapura gidemem... Yazık... Hey terbiyesiz dağ adamı!
Bu küfür doğrusu unutulmaz... Arabacı! Sür be herif! Şu
Andon'un yaptığı işi de görüyor musun?
E) Acele giyinmeye koyuldu. Birdenbire ‘Mahvolursam
olayım, ne yapalım!’ diye düşündü. ‘Ne önemi var? Çorabı
giyelim! Toz toprak içinde büsbütün aşınır, lekeler de
kaybolur.’ Ama giymesiyle, korku ve tiksinti ile çıkarması bir
oldu.
“Bir korku, bir ezilmişlik, bir küçülmüşlük duygusudur
çökmüştü içine, hiç böyle sıkıntılı, hiç böyle dertli olduğunu
anımsamıyordu. Çok da yorgundu. Aşağı Cami’ye
varmadan, tahta köprünün başında durdu, dirseklerini
köprünün korkuluklarına dayadı, gözlerini ince minareye
dikti. ‘Allahım, güzel Allahım, şu fukara kuluna hiç kimseye
vermediğin bir bıyık verdin, bunca yıl üstüne toz bile
kondurtmadın, şimdi, durup dururken, üç hafta yatağa
düştüm diye, cağsayıp gitmesine izin mi vereceksin?’ dedi
içinden. Hemen arkasından, birdenbire, görülmedik,
beklenmedik bir şey oldu: gözleri doldu.
2. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi
kullanılmıştır?
A) İç diyolog tekniği
B) İç monolog tekniği
C) Bilinç akışı tekniği
D) Montaj tekniği
E) Leitmotiv tekniği
Metanet Öğretmen, 12. Sınıf Türk dili ve edebiyatı
dersinde postmodern romanın ögelerini anlatırken Orhan
Pamuk’un Kara Kitap adlı romanından bir bölümünü örnek
olarak verir ve şöyle der: Romanda yazar, kahramanımız
Celal’in köşe yazıları Feridü’d-dîn Attâr’ın Mantıku't-Tayr ,
Binbir Gece Masallarından Hüsn-ü Aşk’a kadar geniş bir
yelpaze ve detaylarla eserini süslemiştir ve romanı
alışılagelmiş tekniğin dışına çıkarmıştır.
3. Buna göre Metanet Öğretmen, postmodern anlatının
hangi iki özelliğini vurgulamak istemiştir?
A) Metinlerarasılık- parodi
B) Metinlerarasılık- Pastiş
C) Montaj- ironi
D) Pastiş – geriye dönüş
E) Leitmotiv - parodi
Aliye apak bir kediydi, uzun uzun tüyleri vardı. Kısa boylu,
saz benizli bir delikanlının kucağındaydı. Delikanlı ak kediyi
kırılacak bir şey gibi, usulca yere bıraktı. Kedi de olduğu
yerde kaldı.
4. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi
kullanılmıştır?
A) İç diyolog tekniği
B) İç monolog tekniği
C) Tasvir tekniği
D) Pastiş tekniği
E) Leitmotiv tekniği
Doktorun yüzümüze okuduğu ölüm ilanıyla babam atlamış
mıydı, üzülmüş müydü, hiçbir şey hissetmemiş miydi,
anlayamadık. Ya da kaderle içli dışlı, kaderin sadık sözcüsü
doktorun bir abime bir bana bakarak “Yüzde elli,”
demesinden sonra babam bembeyaz kesilip sustuğu için
anlamadık. Portakalı soydum. Başucuma koydum. Ben-bir-
ya-lan-uy-dur-dum. BEN. Dumaduma-dum. ABİM. Ooo piti
piti. Karamela sepeti. Terazi lastik cim-nas-tik. ABİM. Biz
size geldik bit-len-dik. BEN. Hayır bizim başımıza gelmez.
Benim gelmez. Abimin gelmez. Biz hayata bağlı insanlarız.
5. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi
kullanılmıştır?
A) Tasvir tekniği
B) Anlatma tekniği
C) Bilinç akışı tekniği
D) Montaj tekniği
E) Leitmotiv tekniği
Cumali Öğretmen, 12. Sınıf Türk dili ve edebiyatı dersinde
postmodern romanın tekniklerini anlatırkenTurgut Uyar’ın
Tutunamayanlar adlı romanından bir bölümünü örnek
olarak verir:
“Turgut, önündeki direksiyona, belli etmek istemediği bir
çekingenlikle bakıyordu. Kimse sezmeden, korkusunu fark
etmeden, bu inatçı ve onu tanımayan sertlikle nasıl
uyuşabilecekti? Öğrendikten sonra, bütün zorluklar geride
kaldıktan sonra vücudun her parçasında, başalngıçta bu
makine kadar kör ve inatçı olan direnmenin yumaşadığını,
mümkün olduğunu gördüğü zaman, yazık ki geçiş süresini
unutuverir insan.”
6. Buna göre Cumali Öğretmen, postmodern anlatının
hangi tekniğini vurgulamak istemiştir?
A) Metinlerarasılık
B) Otobiyografik
C) Geriye dönüş
D) Leitmotiv
E) İç çözümleme
Bir Türk dili ve edebiayatı öğretmeni, öğrencilerine son
yıllarda kitap basımında görülen artış ile beraber yayıncılık
sektörü giderek büyürken nitelik olarak kitap kalitesinde
düşüş olduğunu iddia edenler de azımsanmayacak sayıda.
Kitap artık okunan değil, satın alınan bir meta olarak
algılanıyor. İşte popüler romanlar okuru düşünmeye sevk
etmez. Okurun düşünmesi gereken her şey hazır kalıplar
içerisinde, basit bir dille verilir ki okur hemen tüketsin.
7. Dersine bu şekilde giriş yapan Türk dili ve edebiyatı
öğretmeni, aşağıdaki eserlerden hangisini söylemiş
olabilir?
A) Kuşlar Yasına Gider
B) Aylak Adam
C) Tutunamayanlar
D) Bir Şoförün Gizli Defteri
E) Gün Olur Asra Bedel
Yazarların birinci tekil şahıs anlatıcıyla öz yaşam öykülerinin
anlattığı tekniğe otobiyografik teknik denir. Yazar kendi
yaşamından ayrıntıları metnin kurgusu içine alarak eserini
oluşturur.
8. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi bu teknikle
yazılmış olabilir?
A) Baba Evi
B) Korsan Çıkmazı
C) Fatih - Harbiye
D) Mahur Beste
E) Kalpaklılar
Zaman zaman öfkesinden haykıracak gibi oluyor, yanında Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 1980 sonrası
bu işleri iyi bilen biri varmış gibi, ‘Şuraya bak! Olamaz, romancılığımızda görülen fantastik tür hakkında
hayır, olamaz bu kadarı! Böyle özel olarak kurulmuş öğrencilere EBA’dan metinler gösterir.
mahkemeleri de, böyle bir derece yükseltilme ve daha
12. Buna göre aşağıdaki metinlerden hangisi fantastik
büyük bir makam arabası karşılığında satın alınmış yargıç
türüne ait olabilir?
ve savcıları da çok gördük, ama bu kadarı fazla, böylesi hiç
görülmedi!’ diye homurdanıyordu. A) Erzurum’un hali vakti yerinde bir ailesinin çocuğudur.
Balkan Harbi’nde büyük bir topu omzunda aşağı fırlatmış.
9. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi
Aslında savaşa da gönüllü gitmişti. Harbin sonunda köyüne
kullanılmıştır?
dönünce iki ayağı koparılmış böcek gibi uzak dağ evine
A) İç diyalog tekniği yerleştirildi yapayalnız.
B) İç monolog tekniği B) Kırk beş yalına kadar geldiği halde Köse İsmail, kendisine
hâlâ adamakıllı bir iş bulamamıştı. İsmail isterse ekmeğini
C) Tasvir tekniği
taştan çıkarırdı. Balık tablalarına dalıversin gözü hiçbir şey
D) Pastiş tekniği görmez etrafına sükût olup işini bitirene kadar evin yolunu
unuturdu.
E) Leitmotiv tekniği
C) İnsan nereye giderse rızkı da beraber gidermiş; bu
düşündüğüm yok. Ama ben dağlıyım, bu çukur ovalarda
kalamam. Köyünüzün eli kınalı kızlarına katışamam, senin
içine bu dert olur.
Ali İhsan Kolcu, bir söyleyişide II.Abdülhamit Dönemi -
Mütareke Devri arası romancılığımızda en çok işlenen D) Büyük Ağrı Dağı, ordusunu toplayıp çok uzun süren bir
dönemlerden biridir. Bunun en büyük sebebi siyasal ve savaşa gitmiş. Savaş bu, ne zaman biteceği belli olur mu?
sosyal yönden toplumun değişim sürecinin çok hızlı Ordusuyla savaşıp uğraşırken o, Kafdağı’nın sağlığı
olmasıdır. bozulmuş. Çok yaşlı olduğu için kollarını gökyüzüne
bırakmıştı.
10. Buna göre aşağıdaki romanlardan hangisi bu dönemi
anlatmaktadır? E) Değirmene yürüyordu zaman zaman. Söğütlere tırmanıp
bir dalın üstüne kuş gibi tüneyip sesin sesini dinliyordu.
A) Dersaadet’te Sabah Ezanları
Oduncuların baltasının parıltısı uzak diyarlara bile yansıyor
B) Kurt Kanunu gibiydi. Uzaklarda karaltılar içinde sesler gelmeye
başlamıştı.
C) Yılanların Öcü
D) Siyah Kehribar
E) Kalpaklılar

Yelliğin yelinden, makasın şıkırtısından, sabunun

Arabadan da kötü koku… Hey çekil oradan film izliyorum.
sıcağından, usturanın dokunuşundan derin bir mutluluk
Ne kokmadım ki… Mutlak birisini çiğnedi, bu herifi hapse
duydu, Berber Ziya’nın ceviz koltuğunu tahta benzetenlere
tıktılar. Ne kadar münasebetsizlik!.. On altı yaş ölmek için
hak verdi ama dünya güzeli bir yana, çevresinin bıyıklı
pek erkendir. Ah! Artık vapura gidemem... Yazık... Hey
insanlarla dolu olmasına, karşısındaki aynayla çerçevesi
terbiyesiz dağ adamı! Bu küfür doğrusu unutulmaz...
arasına sıkıştırılmış vesikalık fotoğraflardan bir sürü bıyıklı
Arabacı! Sür be herif! Yolların şahıyız gardaş, çek arabanı
adamın kendisine bakmasına karşın kafasında hâlâ bir bıyık
deseydin ya! Korkma bayrama annemi görmeye gideceğiz.
sorunu yoktu.
11. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi
13. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi
kullanılmıştır?
kullanılmıştır?
A) Yanılsama tekniği
A) Bilinç akışı tekniği
B) Özetleme tekniği
B) Geriye dönüş tekniği
C) Tasvir tekniği
C) İç çözümleme tekniği
D) Bilinç akışı tekniği
D) Pastiş tekniği
E) İroni tekniği
E) Leitmotiv tekniği
İlkokul dörtteyim. Babam hastanede yatıyor. Annem de Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 12. sınıf öğrencilerine
yanında. Ona refakat etmek için istifa etmiş. Beni “Türk Edebiyatında Kurtuluş Savaşı” temalı roman panosu
Fikriyanım’a, babaannem olan cadıya göndermişler. hazırlama çalışması yapar.
“Baban iyileşinceye kadar onda kalacaksın,” demişler. Ama
17. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi bu çalışmada
babamın kolay kolay iyileşmeyeceği belli olmuş. Durmadan
kullanılamaz?
yeni bir ameliyat oluyor. Amasya’da yol inşaatında
çalışırken vinçten düşen bir kayanın altında kalmış babam. A) Yorgun Savaşçı
14. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi B) Halime Kaptan
kullanılmıştır?
C) Dikmen Yıldızı
A) Metinlerarasılık
D) Küçük Ağa
B) Otobiyografik
E) Fatih- Harbiye
C) Geriye dönüş
D) Leitmotiv
E) İç çözümleme
Kadınların haklarını tanıyarak bu hakların korunması
amacıyla eşitsizliklerin ortadan kaldırılmasına yönelik
muhtelif ideolojiler, zamanla edebî metinlerde yer bulmaya
Demir Öğretmen, 12. Sınıf Türk dili ve edebiyatı dersinde
başladı. Dünyada bu eğilimler “Feminist Roman” tarzını
postmodern romanın ögelerini anlatırken Orhan Pamuk’un
oluşturdu. Kadının sömürülmesi, kadın sorunsalı
Benim Adım Kırmızı adlı romanından bir bölümünü örnek
romanların ana iskeletini oluşturmuştur.
olarak verir ve şöyle der: Romanda yazar, Umberto
Eco’nun “Gülün Adı” romanını konu açısından örnek 18. Bu göre aşağıdaki eserlerden hangisi bu akım
almıştır. Orhan Pamuk, Umberto Eco’nun romanını ad, içerisinde yer almaz?
konu, zaman, mekân gibi ayrıntılar yönüyle örnek almış
A) Çocukluğun Soğuk Geceleri
kendine ait çalışmalarla özgün ve yeni bir roman
oluşturmuştur. B) Çaresaz
15. Buna göre Demir Öğretmen, postmodern anlatının C) Ölü Erkek Kuşlar
hangi özelliğini vurgulamak istemiştir?
D) Kürk Mantolu Madonna
A) Parodi
E) Asılacak Kadın
B) Pastiş
C) Montaj
D) Özetleme
E) Leitmotiv

Üzülüyorum inan bazen kendime. Pastayı kestiğimi kimse

Bu oda, bir eski zaman odasıydı. Pencerelerin önünde boy görmeyecek. Pastayı yeni açılan köşedeki Tunç
minderleri, iki yan erkân minderleri, köşelerde ayrıca ince Pastanesinden aldım. Pastam dokuz katlı. Pastayı bir hafta
pamuk minderler, çifte yan yastıkları, onların üstünde önceden sipariş verdim ve adamlar tam zamanında
ayrıca ince pamuk bir yastık… Gece, koyu fes rengi gibi hallettiler. Yine çok konuşuyorum bu pasta olayını. Belki de
görünen bir kumaşla döşenmişti; yan perdeleri ipekli idi ve düğün pastaları bize o anları yaşatıyor da ondan çok
yastıkların üzerinde katlanıyordu. Yalnız kadınların konuşmamız…”
oturdukları yerlere mahsus bir topluluk, bir temizlik, tarif
19. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi
olunamaz bir hâl hissolunuyordu.
kullanılmıştır?
16. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi
A) Montaj tekniği
kullanılmıştır?
B) İç monolog tekniği
A) Metinlerarasılık tekniği
C) Tasvir tekniği
B) Özetleme tekniği
D) İç çözümleme tekniği
C) Tasvir tekniği
E) Leitmotiv tekniği
D) Bilinç akışı tekniği
E) Leitmotiv tekniği
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, yazarın eserine canlılık
ve çok boyutluluk kazandırmak için başkalarına ait şiir, özlü
söz, şarkı sözü gibi ifade kalıplarına kendi eserinde yer
verdiğini belirtir ve aşağıdaki metni örnek olarak gösterir:
“Karanlıkta yıldızlar devleşmiş gibi geldi Mürşit’e, gözlerini
dikmiş bakarken. Dünyanın dışından, milyonlarca yıl
uzaktan ona bakan bu yıldızlar evrenin akıl almaz
sonsuzluğunu değil, bu dünya üzerindeki yalnızlığını,
yabancılığını, gereksizliğini hatırlatıyordu ona, içini
ürpertiyordu. Haline gülesi geldi birden. “Gökyüzünde
yalnız gezen yıldızlar..” dedi, acı bir alayla. “Yeryüzünde
sizin kadar yalnızım,” diye tamamladı Pehlivan, güldü.”
20. Buna göre öğretmen, postmodern anlatının hangi
tekniğini vurgulamak istemiştir?
A) Montaj
B) Yanılsama
C) Geriye dönüş
D) Leitmotiv
E) İç çözümleme
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, postmodern romanda
bulunan teknikleri işlerken bu yöntemi, müziğin edebiyata
bir hediyesi olarak düşünülebiliriz. Eser boyunca
tekrarlanan düşünce, duygu ya da kişiyi anımsatmaya
yarayan ayırt edici nitelik, okurun hem kulağını hem de
gözlerini doldurur. Örneğin Emine Işınsu’nun “Canbaz”
isimli eserindeki Sevim Abla’nın kızdığı zaman sürekli
saçlarıyla oynaması, “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu”ndaki
Nüzhet’in zamanlı zamansız kahkahaları roman boyunca
okuyucunun belleğinde roman bitince tekrardan
canlanıverir.
23. Buna göre öğretmen, postmodern anlatının hangi
özelliğini vurgulamak istemiştir?
A) Parodi
B) Pastiş
C) Montaj
D) Özetleme
E) Leitmotiv

Romanın kurgusu Londra'da 26. yüzyılda geçmektedir

Romanda üreme teknolojisi, öjenik ve hipnopedi (uykuda
“Ben onu sekiz yaşında terk ettim,” dedi birden. “Karnesini
öğretim) sayesinde toplum değiştirilmiştir. Tüm ırkların eşit
aldığı gün. Anneniz onun öğretmeniydi.” Abimin elinden
olduğu ve herkesin mutlak olarak mutlu olduğu bir dünya
düşen kadehi Sedef yakaladı. Ben başıma balyoz indi
verilir romanda ama geleneksel değerlerden olan aile,
sandım. Kafatasım çatırdadı. Melek annem imgesi
kültürel çeşitlilik, sanat, edebiyat, din ve felsefe artık
paramparça oldu. “Okulun kapısında bekliyordum,” dedi
yoktur. Toplum, ahlaki çizgileri yıkıp uyuşturucu kullanan
babam. “Beni görünce sevinçle koşup geldi. Karnesini
toplum hazcı (hedonistik) dönüşmüştür.
gösterdi, baştan aşağı pekiyi.
24. Bu metinde tanıtılan roman türü aşağıdakilerden
21. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi
hangisidir?
kullanılmıştır?
A) Polisiye roman
A) Montaj tekniği
B) Fantastik roman
B) İç monolog tekniği
C) Pikaresk roman
C) Geriye dönüş tekniği
D) Gotik roman
D) İç çözümleme tekniği
E) Distopya roman
E) Leitmotiv tekniği

1960’dan sonra İslamî söylemin tarzını benimseyen

Türk edebiyatında büyülü gerçekçilik son yıllarda hızlı artış
romanlar yazılmıştır. Bunlara “Hidayet roman” denilir.
gösterir.
25. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi hidayet tarzı
22. Buna göre aşağıdaki yazarlardan hangisi büyülü
romanlardan biridir?
gerçeklik türünde eser vermemiştir?
A) Huzur Sokağı
A) Hüseyin Rahmi Gürpınar
B) Zeliş
B) Rıfat Ilgaz
C) Karartma Geceleri
C) Latife Tekin
D) İbişin Rüyası
D) Nazlı Eray
E) Yenişehir’de Bir Öğle Vakti
E) Hasan Ali Toptaş
Sonra kendi sevincine kendisi şaştı: Bunda böyle sevinecek
ne vardı ki? 17 Şubat hiçbir önemli olayı anımsatmıyordu,
17 Şubat 2073’te sıradan, renksiz, ışıksız bir gündü. Bir
başka düşüncede nerdeyse tersine dönüştürdü sevincini.
Doğru, çok korkunç bir düş görmüştü ama ister korkunç
olsun ister gülünç her şey olabilirdi bir düşte, yalnızca
bulunduğu günü unutabilirdi.
26. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi
kullanılmıştır?
A) Montaj tekniği
Peki, madem bu konularda kafa yoruyordum, neden doğru
dürüst inceleyip ilgili kitaplar okumuyordum? İçinde
bulunduğum akademik ortamların neden olduğu bir
alışkanlık mıydı acaba benimki? Bir hoca çıkıp merak
ettiğim soruları yanıtlasa yetinecektim. Bilgiye sahip olmak,
amaç haline gelmişti. Sormak, soruların ve yanıtların
peşinden yürümek, soruların çoğalmasından
korkmamak(…)
29. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi
kullanılmıştır?

B) İç monolog tekniği A) İç diyolog tekniği

C) Geriye dönüş tekniği B) İç monolog tekniği

D) İç çözümleme tekniği C) Tasvir tekniği

E) Leitmotiv tekniği D) Pastiş tekniği

E) Leitmotiv tekniği

Divitoğlu iki dirhem bir çekirdekti. Gömleği de tertemizdi

şimdi, Murat değiştirmişti. Son günlerde epey kilo “Son Ada” romanında Zülfü Livaneli ‘ada’ metaforu
aldığından giysisi biraz dar geliyordu gene de silinmemişti üzerinden özellikle 21. yüzyılın en önemli sorunlarından
inceliği. Yüzünde kanlı canlı bir huzur, anlatılmaz bir tatlılık olan çevre sorununu anlatmayı seçer. Yazar, insan
vardı. Şöyle iyice bir bakan, bir daha ayıramazdı bu yüzden müdahalesinin aşırıya kaçtığı yerlerde doğa üzerinde geri
gözlerini. dönüşü olmayan bir tahribat bırakıldığını anlatmaktadır.
27. Bu parçada aşağıdaki tekniklerden hangisi Roman sonunda adayı felâketler beklemektedir.
kullanılmıştır? 30. Bu metinde tanıtılan Son Ada romanı, hangi roman
A) Montaj tekniği türüne ait olabilir?
B) Tasvir tekniği A) Gotik roman
C) Geriye dönüş tekniği B) Distopya roman
D) İç çözümleme tekniği C) Pikaresk roman
E) Leitmotiv tekniği D) Romantik roman
E) Tezli roman

Zülfü Livaneli ‟Serenad‟ romanında, iktidarın zulüm

getirdiği ve iktidar başında olanların zalim oldukları
düşüncesinin yinelendiği şu sözler, izlekle bağlantılı olarak
verilir:‟ Hiçbir iktidar masum değildir‟ Bu söz, eserin belirli
bölümlerinde yinelenmiş ve temayı pekiştirmiştir.
28. Buna göre metinde postmodern anlatının hangi
özelliğini vurgulamak istemiştir?
A) Parodi
B) Pastiş
C) Montaj
D) Özetleme
E) Leitmotiv
1-D 2-A 3-B 4-C 5-C 6-E 7-D 8-A 9-A 10-A
11-D 12-D 13-C 14-C 15-A 16-C 17-E 18-D 19-B 20-A
21-C 22-B 23-E 24-E 25-A 26-D 27-B 28-E 29-A 30-B
 6. SEÇİCİ (AMAÇLI) DİNLEME
DİNLEME TÜRLERİ ▪ Dinlenenlerin içinden ilgi ve ihtiyaca yönelik olanların
seçilmesine dayalı dinlemedir.
▪ Bilinçli ve amaçlı bir dinlemedir.
1. AKTİF DİNLEME
▪ Daha çok bilgi verici metinlerde bu dinleme yapılır.
▪ Bu dinlemeye “katılımlı dinleme” de denir.
▪ Dinleyici konuşmacıyı Jest ve mimiklerle destekleyerek
dinler. Bu dinlemede dinleyenin sürekli olarak hem
bedenen hem de zihnen aktiftir.
7. SORGULAYICI DİNLEME
▪ Dinleyici, konuşmacıyla göz teması kurar. Zaman zaman
▪ Zihinsel süreçleri kullanarak anlatılanların tutarlılığını
konuşmacıya sorular yöneltilir.
sorgulayan dinlemedir.
▪ Konuşmacı ve dinleyici birbirine dönütler verdikçe
▪ Burada mantıksal sorgulama, karşılaştırma ve
etkileşim artar.
değerlendirme yapılır.
▪ Sonunda mutlaka bir sonuca ulaşılır.

2. PASİF DİNLEME
▪ Dinleyici burada pasiftir tepkide bulunmaz, konuşulanı
8. ELEŞTİREL DİNLEME
sessizce dinler.
▪ Sorgulayıcı dinlemeye benzer. Farkı eleştirel dinlemede
▪ Dinleyici sessiz durup ekleme ve çıkarma yapmazsa
sonuç olmayabilir ve sorgulayıcı dinlemeye göre daha
konuşmacının söylediklerini kabul etmiş sayılır.
ayrıntılı bir dinlemedir.
▪ Bu dinlemede konuşmacı dinleyenin kendisini anlayıp
▪ Dinleyici, konuşmacının iletilerini çok yönlü bakış açısıyla
anlamadığı konusunda kesin bir düşünceye ulaşamaz.
tarafsız olarak değerlendirip sorguladığı, karşılaştırmalar
yaptığı dinlemedir.
Dinleme sırasında dinleyici şu sorulara cevap arar:
3. NOT ALARAK DİNLEME - Konuşmacının amacını belirle
▪ Dinlenenlerin unutulmasını önlemeye dönük olarak kısa - Konuşmacının kültürel birimini gözetme
not almayla desteklenmiş dinleme çeşididir.
- Sunulan bilgilerin güncelliği
▪ Konuşulanların hatırda kalması ve daha kolay anlaşılması
- Konu tarafsız olarak ele alınmış mı?
için konuşulanlar, not alınarak dinlenir.
- Eleştiriler doğru olarak yapılmış mı?
- Alternatif çözüm önerileri yapılmış mı?
- Çözüm önerileri bilimsel mi?
4. EMPATİK DİNLEME
▪ Dinleyenin, kendisini konuşanın yerine koyarak
konuşmacının neler hissettiğini, sözlerinin hangi deneyimleri
yansıttığını anlamaya yönelik dinleme çeşididir.
8. ETKİLİ DİNLEME
▪ Bu dinlemeye aktif dinleme de denir.
▪ Etkili dinleme, belli bir amaç gözetilerek yapılır. Bu
özelliğiyle öğrenme yollarından birini oluşturur.
▪ Dinlemeye istekli olunmalı, eleştirel dinleme yöntemi
kullanılmalıdır.
5. YARATICI DİNLEME
▪ Etkili dinlemede sözel mesajlar dinlenir, sözel olmayan
▪ Dinleyicinin dinlediklerine anlam yükleyip onu zihninde
mesajlar izlenir.
yapılandırması ve analiz etmesidir.
▪ Etkili dinleme bir hazırlık sürecini gerektirir. Bu süreçte
▪ Beyin fırtınası tekniğine benzer. Yeni fikirler elde edilir.
dinlemeye zihinsel ve fiziksel olarak hazırlık yapılır, görsel
ve işitsel araçlar kullanılır.
▪ Hazırlık yapıldıktan sonra dinleme sürecine geçilir.
▪ Dinleme sürecinde dikkat önemlidir. Dinleyicinin dikkati,
konuşmacının anlattıklarına yönelir.
▪ Dinleyici, konu akışını takip eder, bilmediği sözcüklerin
anlamını dinleme sırasında tahmin eder.
▪ Dinleme esnasında konuşmacıyla empati kurulmalı ve
yargılayıcı davranışlardan kaçınılmalıdır.
▪ Konuşmacının anlattıkları dinleyicinin kendi ifadeleriyle
özetlenmelidir.
▪ Konuşmanın konusu ve ana düşüncesi tespit edilmeli,
konuşmadaki açık ve örtük iletiler belirlenmelidir.
▪ Etkili dinlemede konuşmacının sözü kesilmemelidir.
▪ Sorular konuşmanın sonuna saklanmalıdır.
▪ Gözler konuşmacıyı takip etmeli, not alınmalıdır.
▪ Dinleyici, rahat olduğunu konuşmacıya hissettirmelidir.
2. SESLİ OKUMA
▪ Gözle algılanan metinlerin zihinde anlamlandırılıp dille
ifadesidir.
▪ Sesli okumanın amacı, kelimelerin nasıl telaffuz edildiğini
ve hangi bağlamda kullanıldığını göstermektir. (Özellikle
diksiyon çalışmasında kullanılır.
3. GÖZ ATARAK OKUMA
▪ Metnin tamamını okumadan, bütün sözcükleri kontrol
etmeden yapılan okumadır. Amaç kısa yoldan ana fikre
ulaşmaktır.
▪ Göz atarak okumanın amacı; konunun ayrıntılarına
girmeden ana hatlarını vermektir.
▪ Bireye zaman kazandırdığı için tercih edilir ve bu tür
okumalarda tarihlere, yerlere, tabloya dikkat çekilir.

2019 Türk Dili ve Öğretim Programı “etkili

dinlemeyi “ örnek alır.
4. ÖZETLEYEREK OKUMA
▪ Önemli ögelerini belirleyip okuyanın kendi cümleleri ile
OKUMA – DİNLEME İLİŞKİSİ
kısaltılması sürecidir.
▪ Okuduğunu ve dinlediğini anlama biribirini destekleyen
▪ Bu teknik okuduğunu anlama stratejisidir. Metnin eksiksiz
süreçtir.
olarak anlaşılmasını sağlar.
▪ Her ikisi de alıcı dil etkinliği çerçevesinde yapılır.
▪ Okuma- dinleme zihnin anlama sürecini çalıştırma
yapmasıyla gerçekleştirilir.
5. İŞARETLEYEREK OKUMA
▪ Okuduğunu anlayan kişi dinleme becerisi de yüksek olur.
▪ Okuyucu metinde okuma sırasında gerekli gördüğü yerleri
▪ Hem okumanın hem de dinlemenin gerçekleşip
işaretler konularak okunmasıdır.
gerçekleşmediği geri bildirimler sayesinde olur.
▪ Bu okumanın amacı, konuyu anlamaya yardımcı olacak
anahtar kelime ve kavramların, önemli görülen yerlerin
belirlenmesidir.
▪ Not alarak okumadan farkı; metinde önemli ifadenin
OKUMA TÜRLERİ sadece altı çizilir.

6. TAHMİN EDEREK OKUMA

1. SESSİZ OKUMA TÜRÜ
▪ Okuyucunun sessiz bir şekilde sadece gözleri ile okuma
işlemini gerçekleştirdiği türdür.
▪ Sessiz okumada amaç, bireyin akıcı ve hızlı okumasını
sağlamaktır.
▪ Okunması gereken metin ve süre belirlenir. Dudaklar
oynamadan göz hareketleri ile metin okutulur. Daha sonra
okuyucuya metin ile ilgili sözlü ve yazılı sorular sorulur.
▪ Okuma sırasında okumanın kesilerek ya da metne
başlanmadan önce görsellerden, başlığından yola çıkarak
yapılır.
▪ Okuyucu belli başlı bilgiler ışığında parçayı tahmin eder.
7. SORU SORARAK OKUMA
▪ Metnin sesli ya da sessiz okunması sırasında sonrasında
metne yönelik sorular oluşturulması yoluyla yapılan
okumadır.
▪ Zihni etkin kılması bakımından yararlıdır.
8. SÖZ KOROSU
▪ Güzel ve doğru okuma alışkanlığı kazandırmak, birlikte
çalışma becerisi geliştirmek için yapılır.
▪ Sınıfı ya da grubu birlikte okutarak yapılır.
9. OKUMA TİYATROSU
▪ Metnin şahıs kadrosunun, dilinin ve yapısının
kavranmasıdır.
▪ Metin okunduktan sonra diyaloglara dönüştürülerek tiyatro
metni haline getirilir.
▪ Metnin içeriğinde değişikler yapılmaz. Hazırlanan metin
öğrenciler tarafından seslendirilir.
10. TARTIŞARAK OKUMA
▪ Metnin sesli ya da sessiz okunmasından sonra, metinde ele
alınan olay ya da düşüncelerin tartışılması esasına dayanan
okumadır.
▪ Farklı bakış açılarını kazandırmak ve düşünceleri
başkalarıyla paylaşmak için yapılır.
11. HIZLI OKUMA
▪ Kısa bir süre içinde metni anlayarak okuma becerisi
kazandırmaktır.
▪ Göz hareketlerini hızlı yapıp geriye dönmeden yapılan bu
okuma az zamanda çok metne ulaşmayı amaçlar.
12. ELEŞTİREL OKUMA
▪ Tarafsız bir bakış açısıyla metnin hem olumlu hem olumsuz
yanlarını belirtmektir.
▪ Metin, neden-sonuç içinde okunur, metindeki fikirler
tarafsız bir bakış açısıyla değerlendirilir.
13.NOT ALARAK OKUMA
▪ Bu okuma stratejisinde okuyucu daha sonra yararlanmak
istediği bilgileri ya da unutmak istemediği noktaları not alır.
▪ Böylece okunanların unutulması önlenmiş olur. Okuyucu
zaman zaman okumaya ara vererek önemli noktaları not alır.
KONU KAVRAMA TESTİ
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, öğrencilerini TÜYAP
kitap fuarına götürür. Fuarda Yekta Kopan’ın “Genç
Kalemler” konulu söyleşisini dinletmek ister. Söyleşi
başlamadan önce öğrencileri şunları söyler: Yazarın bilgi
birikimi, konuya hakim olması ve yazarın yazarlık
sorunsalına neden-sonuç içinde bakabilme yetkinliği
noktalarında değerlendirmelerini istemiş ama bunu
değerlendirmeye yansız bir bakışla yapmalarını ve kendi
doğrularını bulmalarını ister.
1. Buna göre öğrencilerin bu söyleşideki yaptıkları
dinleme tipi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Eleştirel dinleme
B) Empatik dinleme
C) Seçici dinleme
D) Pasif dinleme
E) Katılımlı dinleme
10. sınıf Türk dili ve edebiyatı dersinde Memnun
Öğretmen, öğrencilere “Türk Edebiyatının Tarihî
Dönemleri” ünitesini işlerken EBA’dan ders notlarını açıp
bilgi verir. Öğrencilere anlattıklarımın hatırda kalması ve
daha kolay anlaşılması için kendinize göre notlar alın, der.
2. Buna göre öğrencilerin bu süreçte dinleme
becerilerinden hangisini kullanacaklarını söylenebilir?
A) Etkili dinleme
B) Empatik dinleme
C) Not alarak dinleme
D) Seçici dinleme
E) Eleştirel dinleme
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, dersinde “İbiş ile
Memiş mahkemeye gitmiş. Mahkemeleşmiş mi,
mahkemeleşmemiş mi?” tekerlemesini herkese teker teker
okutur ve notlar alır.
3. Buna göre öğretmenin bu süreçte okuma
becerilerinden hangisini kullandığını söylenebilir?
A) Tahmin ederek okuma
B) Göz atarak okuma
C) Tartışarak okuma
D) Hızlı okuma
E) Sesli okuma
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, öğrencilerine Türk Dili
dergisinin mayıs ayı sayısında Hayati Develi “Dilimize
Bulaşanlar” köşesindeki metni sınıfa getirir okutur:
“Her felaket dilimize yeni kelimeler katıyor. Bu salgının
dilimize bulaştırdıkları? Pandemi, epidemi, filiyasyon,
entübasyon, entübe, immün gibi bu da dilimizin de salgına
bulaştığını gösteriyor.”
Bu metin okuması bittikten sonra öğrencilerden tarafsız bir
bakış açısıyla metnin hem olumlu hem olumsuz yanlarını
belirtmelerini ister.
4. Buna göre öğretmenin bu süreçte okuma
becerilerinden hangisini kullandığını söylenebilir?
A) Not alarak okuma
B) Hızlı okuma
C) Tartışarak okuma
D) Eleştirel okuma
E) Sesli okuma
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, dersinde Nazım
Hikmet’in “Yaşamaya Dair” şiirini beş bölüme ayırıp birlikte
okurlar. Böylece öğrencilerin kendilerini ifade ederken
utanma, sıkılma, heyecanlanma gibi duygularını kontrol
etmelerini sağlayan ve konuşmaya hazırlayan, bazı özel
konuşma bozukluklarını düzeltmesine yardımcı olmaya
çalışmıştır.
5. Buna göre öğretmenin bu süreçte okuma
becerilerinden hangisini kullandığını söylenebilir?
A) Söz korosu
B) Okuma tiyatrosu
C) Ezber okuma
D) Özetleyerek okuma
E) Sesli okuma
6. YKS sorularında zaman kaybetmek istemeyen bir
öğrenci, aşağıdaki okuma türlerinden hangisinde kendini
geliştirmelidir?
A) Tahmin Ederek Okuma
B) Göz atarak okuma
C) Tartışarak okuma
D) Hızlı okuma
E) Sesli okuma
9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğretmen Sait Faik
Abasıyanık’ın “Son Kuşlar “ öyküsünü yarıya kadar okur ve
ardından akıllı tahtadan öykünün devamıyla ilgili çeşitli
resimler gösterir ve devamını bu resimlerden hareketle
yazmalarını ister.
7. Buna göre öğretmenin bu süreçte okuma
becerilerinden hangisini kullandığını söylenebilir?
A) Tahmin ederek okuma
B) Göz atarak okuma
C) Tartışarak okuma
D) Hızlı okuma
E) Sesli okuma
Elazığ’da görev yapan bir Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni ,
yakın zamanda ilde gerçekleşen depremi çocukların
gözünden anlayabilmek için “Deprem ve Hayat” konulu bir
konferans düzenler. Geçmiş dönemlerdeki etkinliklere göre
katılımın daha yoğun olduğunu görülür.
8. Buna göre öğrencilerin bu süreçte dinleme
becerilerinden hangisini kullanacaklarını söylenebilir?
A) Etkili dinleme
B) Yaratıcı dinleme
C) Not alarak dinleme
D) Seçici dinleme
E) Eleştirel dinleme
Bir Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni Asi, 12. sınıf dersinin
ders kitabında Nezihe Meriç’in “Giz” adlı öyküsünü
öğrencilerin sadece göz ile okuma yapmalarını ister. Dersin
sonunda “aymak” ve “begonvil” kelimelerinin anlamını
cümlelerin bağlamından hareket ederek tahmin etmelerini
ister.
9. Buna göre öğretmenin bu süreçte okuma
becerilerinden hangisini kullandığını söylenebilir?
A) Tahmin ederek okuma
B) Göz atarak okuma
C) Tartışarak okuma
D) Hızlı okuma
E) Sessiz okuma
.
12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Kemal Öğretmen, Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 11. sınıfta cümle
öğrencilere Edip Cansever’in “Yerçekimli Karanfil” şiirini ögelerini işlerken öğrencilerin dikkatli ve sessiz bir şekilde
aşağıdaki bir bölümünü okur: dersi dinlediklerini halde konuyla ilgili hiçbir soru
sormamışlardır. Öğretmen, bu derste öğrencilerin kendisini
“Sen karanfile eğilimlisin, alıp sana veriyorum işte
anlayıp anlamadığı konusunda kesin bir düşünceye
Sen de bir başkasına veriyorsun daha güzel
ulaşamamıştır.
O başkası yok mu bir yanındakine veriyor
Derken karanfil elden ele.” 13. Buna göre öğrencilerin bu süreçte aşağıdaki dinleme
becerilerinden hangisini kullanacakları söylenebilir?
Şiirin okuma sırasında son bölümünü okumaz ve şiirin
A) Pasif dinleme
devamının nasıl olacağına ilişkin öğrencilere soru sorarlar.
B) Empatik dinleme
10. Buna göre Kemal Öğretmenin yaptırdığı okuma türü
C) Not alarak dinleme
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Not alarak okuma D) Seçici dinleme
B) Söz korosu E) Eleştirel dinleme
C) Tahmin ederek okuma
D) Eleştirel okuma
E) Sesli okuma Uğur Öğretmen, Türk Dili ve Edebiyatı dersinde,
öğrencilerine Türk edebiyatının ünlü kalemleri olan Haldun
Taner, Murathan Mungan ve Adalet Ağaoğlu’nun demir
yolu konulu birçok öyküsünü okur. Ögrencilerin geneli
öyküleri dikkatle dinler ve kendi ifadeleriyle özetleme
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, “Haziranda Ölmek Zor”
aşamasına geçerler.
isimli şiir dinletisi için şiire meraklı öğrencileri seçer.
Öğrencilere haziran ayında ölen Nazım Hikmet, Cahit 14. Bu uygulamada aşağıdaki dinleme yöntemlerinden
Zarifoğlu, Ahmet Arif ve Ahmet Haşim’in şiirlerini verir. Bu hangisi kullanılmıştır?
şiirleri ezberleyip derse gelmelerini ister. Ardından şiirleri
A) Etkili dinleme
okumada ses ve kelimelerin telaffuzunu kavratıcı çalışmalar
yapar. B) Yaratıcı dinleme
11. Buna göre öğretmenin dersinde kullandığı okuma C) Not alarak dinleme
tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
D) Pasif dinleme
A) Söz korosu
E) Eleştirel dinleme
B) Okuma tiyatrosu
C) Ezber okuma
D) Özetleyerek okuma
10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Hakan Öğretmen,
E) Sesli okuma Yunus Emre’nin
Bu sırrı ne bilsin usanlar, uyalar
12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Nardaniye Ne varsın bu yola azıksız yayalar
Öğretmen, Vasıf Öngören’in “Asiye Nasıl Kurtulur?” adlı
dizesini öğrenciler büyük bir merakla dinler ve
oyununu öğrencilere izletir. Oyunu izlemeden önce oyunla
öğretmenine şiirde geçen tasavvufî ifade olan ‘sırrı bilmek’
ilgili şu soruları öğrencilerin araştırmasını ister. Epik
nedir? sorusunu sorarlar ve öğretmeni de bu kavramı
tiyatroda sosyal sorun var mı? ve Vasıf Öngören Brecht’en
açıklar.
ne kadar etkinmiştir? gibi ilgili sorular sormuştur.
15. Bu uygulamada aşağıdaki dinleme yöntemlerinden
12. Buna göre öğrencilerin bu süreçte aşağıdaki dinleme
hangisi kullanılmıştır?
becerilerinden hangisini kullanacakları söylenebilir?
A) Pasif dinleme
A) Etkili dinleme
B) Yaratıcı dinleme
B) Empatik dinleme
C) Not alarak dinleme
C) Not alarak dinleme
D) Aktif dinleme
D) Seçici dinleme
E) Eleştirel dinleme
E) Eleştirel dinleme
 Cumhuriyet Dönemi hikâye ünitesini işleyen Selçuk
Öğretmen, Orhan Kemal’in oğlu Işık Öğütçü’nün babasıyla
ilgili şu anısını okur: “Yanılmıyorsam 9 yaşındaydım. Kırmızı
YAZMA TÜRLERİ
bir bisikleti bir arkadaşımda gördüm ve eve geldim
babamdan ben de bisiklet istedim. O zamanlar babam
1. NOT ALMA
siyasi görüşlerinden dolayı hapise girip çıktığından parası
yoktu. Aradan iki veya üç yıl geçti bir gün elinde kırmızı ▪ Dinlenilen ya da okunanların metinlerden belli bölümleri
bisikletle geldi ve ben unuttuğu dediğim şeyi meğer hiç kağıda dökmektir.
unutmamış …” Ardından öğrencilerden bu anı ile ilgili
▪ Not almanın amacı bilginin kalıcılığını sağlamaktır.
yazarın ve oğlunun yerine kendinizi koyarak onların duygu
ve düşüncelerini anlamaya çalışmalarını istemiştir. ▪ Önce öğrenciye ayrıntılara girilmemesi gerektiği hakkında
bilgi verilir sonra dinlenilen veya okunulan metnin özgün
16. Bu uygulamada aşağıdaki dinleme yöntemlerinden
ifadelerle yazılması gerektiği konusunda bilgi verilir.
hangisi kullanılmıştır?
A) Aktif dinleme
B) Yaratıcı dinleme
2. ÖZET ÇIKARMA
C) Empatik dinleme
▪ Metnin ana hatlarını çıkarıp kısa ve öz biçimde yazıya
D) Pasif dinleme
geçirmektir.
E) Not alarak dinleme
▪ Sınıf içinde metni öğretmen önce özetler. Ardından
öğrenciler özet nasıl çıkarılır? konusu ile ilgili bilgiler verir.
(özet çıkarılırken nelere dikkat edilecek?, tekrarlı ve süslü
ifadelere yer verilmemesi, öğrencinin kendi yorumu nasıl
Adnan Binyazar, ünlü eleştirmen Nurullah Ataç’ın bir yapacak gibi) ardından örnek özet çıkarma çalışması yapılır.
söyleyişinde “Yargılayan kişi, nesneyi iyi tanımalıdır. Bunun En sonda öğrencilere çeşitli metinler verilerek özet
için elinden geldiğince kendinden uzaklaşarak kendini çıkarmaları istenir.
aşarak nesneye yaklaşmalıdır. “ görüşüne katılmadığını
söyler. Yargılayan kişi kendini aşması mümkün değil
diyerek mantıksal bir çıkarımda bulunur. Sonunda
eleştirmenin kendine yetebilecek iradesi olduğunda
3. BOŞLUK DOLDURMA
mutabık kaldık.
▪ Öğrencilerin okuduğu veya dinlediği ifadeleri metnin
17. Buna göre yazaraların bu tartışmasında aşağıdaki
içinde bulup anlatma ve ortaya çıkarma becerilerini
dinleme yöntemlerinden hangisi kullanılmıştır?
geliştirilir.
A) Pasif dinleme
▪ Metnin içeriği ile ilgili cümlelerden bazıları boşluklar
B) Yaratıcı dinleme bırakılarak yazılır. Daha sonra dinleyiciler metni dinlerken
bu boşlulara gelmesi gereken kelime ya da cümleleri
C) Not alarak dinleme
yazarlar.
D) Sorgulayıcı dinleme
▪ MEB ders kitaplarında ölçme değerlendirmede kullanılır.
E) Empatik dinleme

4. KELİME VE KAVRAM HAVUZUNDAN SEÇEREK YAZMA

▪ Seçilen konu ile ilgili bir kavram havuzu kurulur.
Öğrenciler bu havuzdan kelimeler alıp yazısını oluşturur.
▪ Bu yazmada kültürel değerler olan atasözü, deyim,
ikileme gibi söz öbeklerini kavratma çalışmalarında çok
kullanılır.
▪ Önce öğretmen söz öbeklerini kâğıda ya da tahtaya
1-A 2-C 3-E 4-D 5-A 6-D 7-A 8-D 9-E 10-C
yazarak öğrencilere verir. Öğrenciler belirledikleri yazma
konusuna veya yazacaklarının ana fikrine bağlı olarak bu
11-E 12-D 13-A 14-A 15-D 16-C 17-D 18- 19- 20- kelime, kavram atasözü ve deyimlerden uygun olanlarını
seçerek yazılarında kullanırlar.
5.SERBEST YAZMA:
▪ Öğrencilerin herhangi bir hazırlık yapmadan istedikleri
türde istedikleri metin yazma çalışmasına denir.
▪ Serbest yazmayı okul dışı çalışmalarda da kullanılır.
6. GÜDÜMLÜ YAZMA
▪ Öğreciyi bir konu hakkında yazmaya hazırlamaktır.
▪ Belirlenen bir konu ile ilgili beyin fırtınası yapılır, herkes
düşüncelerini söyler. Daha sonra öğrenciler konu ile ilgili
duygu ve düşüncelerini yazılı olarak ifade eder.
7. METİN TAMAMLAMA
Öğrencilerin yorum yapma ve fikir üretmelerini sağlamak
için okudukları metnin bağlamına sadık kalarak geri kalan
kısmını tamamlama çalışmasıdır.
8.BİR METİNDEN HAREKETLE YENİ BİR METİN YAZMA:
Herhangi bir metin (hikâye, şiir, gazete haberi, fıkra,
deneme vb.) öğrencilere okutulur veya dinletilir. Daha
sonra öğrencilerin bu metni kendi duygu ve düşüncelerini
de katarak farklı türde bir yazmaları istenir.
9. ELEŞTİREL YAZMA:
Öğrencilerin olay ve durumlara tarafsız bakmasını ve
olumlu ya da olumsuz yorum yapmasını sağlamak için
yapılan yazma çalışmasıdır.
10. KONTROLLÜ YAZMA
▪ Öğrencilerin seviyeleri dikkate alarak cümle ve paragraf
düzeyini geliştirmede kullanılır.
▪ Dil bilgisi çalışmalarını da pekiştirmeye yönelik yapılır.
Bu yöntem farklı şekillerde uygulanabilir.
1. Öğrencilere örnek bir metin verilir. Öğrenciler metinde
geçen anahtar kelimeleri de kullanarak yeni bir metin
oluştururlar.
2. Bir paragrafı oluşturan cümlelerin yerleri değiştirilir.
Öğrenciler, duygu ve düşüncenin akışına göre cümleleri
mantıklı bir sıraya koyarak paragrafı yeniden oluştururlar.
3. Belirli bir konuda öğretmen veya öğrenciler tarafından
hazırlanan sorulara verilen cevaplar bütünlük içinde ele
alınarak birkaç paragraflık metin oluşturulur.
11. YARATICI YAZMA
▪ Bu yazmanın amacı, öğrencilerin yazma yeteneklerini ve
yaratıcılıklarını geliştirmektir.
▪ Bu yöntemde konuyu ve yazılı anlatım türünü öğretmen
verebileceği gibi öğrenciler de istedikleri konuyu seçerek
yazma çalışması yapabilirler. Daha çok hikâye, şiir ve
roman türlerinde kullanılan yaratıcı yazma çalışmalarında,
belirlenen konu boş, beyaz bir kâğıdın ortasına yazılır.
Çağrışım yoluyla bilinç altında olan konuyla ilgili her şey, o
konu etrafındaki boş kısımlara yazılır. Bilinç altından çıkan
kelimeler alt alta sıralanır ve kelimeler arasında bağlantı
kurulur. Herhangi bir noktaya gelindiğinde konunun hangi
yönde ele alınacağına karar verilir. Öğrenciler
yaşadıklarından, düşündüklerinden ve hayal ettiklerinden
hareketle yazarlar.
12. BİR METNİ KENDİ KELİMELERİYLE YENİDEN
OLUŞTURMA
▪ Öğrencilerin kendilerine ifade etme biçimini geliştirmek
yapılır.
▪ Öğrencilere bir metin verilerek okutulur veya dinletilir.
Metindeki düşünce ve olayları kavrayan öğrenciler “Ben
olsaydım nasıl yazardım?” düşüncesinden hareketle
metni kendi ifadeleriyle yeniden kurgularlar.
13. DUYULARDAN HAREKETLE YAZMA
▪ Öğrencilerin algılama güçlerini ve dikkatlerini
geliştirmektir.
▪ Duyuların birini veya birkaçını harekete geçirecek
etkinlikler yapılır. Örneğin, öğrencilere müzik dinletilerek
kendilerinde uyandırdığı duygu ve düşünceleri yazmaları
istenir. Sınıfa getirilen veya öğrencilerden birinin çizmiş
olduğu resim hakkında konuşulur. Daha sonra
öğrencilerden resimle ilgili duygu, düşünce, hayal veya
izlenimlerini yazmaları istenir.
14. GRUP OLARAK YAZMA
▪ Öğrencilerin çevreleriyle iletişim kurmalarını, iş birliği
yapmalarını ve birbirleriyle etkileşimde bulunarak grup
bilinci kazanmalarını sağlamak, böylece kişisel
gelişimlerine yardımcı olmaktır.
▪ Sınıf küçük gruplara ayrılarak her gruba farklı yazma
konuları verilir. Grup üyeleri konunun belli bir yönünü ele
alarak yazar. Gruplar konu hakkında yazdıklarını
mantıksal düzen, dil ve anlatım yönünden birleştirerek
tek bir metin hâline getirirler.
15. TÜMEVARIM
▪ Öğrencilerin üst düzey becerilerini geliştirmek için
yapılır.
KONUŞMA TÜRLERİ
▪ Bu yöntem çeşitli şekillerde uygulanabilir.
1. GÜDÜMLÜ KONUŞMA
1. Herhangi bir konu seçilir, sınıf gruplara ayrılır her grup
o konuya farklı yönden bakar; çalışmaların sonunda genel ▪ Önceden belirlenen konu araştırılır sonra da edinilen bilgi
bir tablo çizilir. ve düşünceleri sunmaya güdümlü konuşma denir.
2. Bir şiir veya bir öykü her gruba bir örnek verilir. ▪ Bir plan dahilinde yapılan konuşmadır.
Öğrenciler şiiri ve öyküyü incelerler ve o şiir ve öykü
hakkındaki düşüncelerini yazıya geçirirler. Daha sonra,
yazılanlar sınıfta okunarak şairin şiir anlayışı ve yazarın 2. SERBEST KONUŞMA
öykü anlayışı hakkında genel bir yargıya varılır.
Herhangi bir konuda konuşmacının duygu ve düşüncelerini
istediği gibi ifade ettiği konuşma stratejisidir.

3. ELEŞTİREL KONUŞMA
16. TÜMDENGELİM
▪ Belirlenen bir konunun tarafsız bir şekilde ele alındığı,
▪ Öğrencilerin üst düzey becerilerini geliştirmek için
hem olumlu hem de olumsuz yönlerinin anlatıldığı
yapılır.
konuşma stratejisine eleştirel konuşma denir.
▪ Sınıfta genel bir konu konuşulur ve tartışılır. Ardından
▪ Eleştirel konuşmalarda bilimsel verilerden faydalanabilir.
oluşturulmuş gruplarda konunun ince ayrıntılarına girilir.
Gerekli araştırmayı yaparak ulaştıkları sonucu yazılı hâle
getirirler. Araştırma sonuçlarını ve değerlendirmelerini
4. YARATICI KONUŞMA :
sınıfla paylaşırlar.
▪ Belirlenen bir konu hakkında birçok konuşmacının yeni
fikirler üretmesine denir. Beyin fırtınası tekniğine benzer.
▪ Konu ilk konuşmacı tarafından yapılır ardından gelenler
ona ekleme veya çıkarmalar yaparak ilerletilir konuşma.

5. EMPATİ KURARAK KONUŞMA

Konuşmacı kendisini dinleyicilerin yerine koyar ve onların
içinde bulunduğu durumu anlamaya çalışır.

6. KATILIMLI KONUŞMA
Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için dinleyenlerin de
katıldığı, eklemeler yaptığı konuşma stratejisine denir.

7. KELİME VE KAVRAM HAVUZUNDAN SEÇEREK

KONUŞMA
Konu ile ilgili bir kelime havuzu oluşturulur. Konuşma
yapılacağı zaman kelime ve kavram havuzundan seçilen
kelimelerden faydalanılır.

KONU KAVRAMA TESTİ
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, Kutatgu Bilig eserinin
biçim ve içerik incelemesini yapar. Öğrencilere aruz
ölçüsü, mesnevi ve sembol kişiler hakkında bilgi verir.
Ardından öğrencilerle Ay Toldı metnini birlikte inceleyip en
sonda ise öğrencilere eserden çeşitli beyitler verip bunların
özetini çıkarmalarını ve beyitlerin yorumlanmasını ister.
1. Bu uygulamada aşağıdaki yazma yöntemlerinden
hangisi kullanılmıştır?
A) Özet çıkarıp yazma
B) Yaratıcı yazma
C) Güdümlü yazma
D) Bir metinden hareketle yeni bir metin yazma
E) Eleştirel yazma
11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde röportaj ünitesini
işleyecek olan Dünya Öğretmen, Yaşar Kemal’in “Bu Diyar
Baştan Başa “ adlı röportaj örneğini sınıfta kendisi okur.
Daha sonra öğrencilerden Ağrı Dağı’nı anlatan bir gezi
yazısı yazmaları ister.
2. Buna göre Dünya Öğretmenin dersinde kullandığı
yazma tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Metni tamamlama
B) Tümevarım
C) Tümdengelim
D) Bir metinden hareketle yeni bir metin yazma
E) Duyulardan hareketle yazma
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 11. sınıf öğrencilerine
Necip Fazıl Kısakürek’in “Bir Adam Yaratmak “ adlı
oyununu izletir ve öğrencilerden oyunun başkahramanı
Hüsrev’in ölüm korkusu ve cinnet geçerme durumlarını
öğrenciler yorumlar, eseri oyunlaştıran Muhsin Ertuğrul’un
oyunla ilgili görüşleri sınıfta akıllı tahtadan da gösterilip
oyunla ilgili beyin fırtınası yapılır.
3. Buna göre öğretmenin dersinde kullandığı konuşma
tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Güdümlü konuşma
B) Serbest konuşma
C) Katılımlı konuşma
D) Empatik konuşma
E) Yaratıcı konuşma
12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğretmen
öğrencilerine alt ve orta gelir grubu insanları, onların
gelenek göreneklerini millî kimlik üzerinde anlatan öykü
yazarları tanıyalım “ ödev çalışması verir. Selma, Şila ve
Kemal bu proje için Sevinç Çokum’un “Sevgiyi Öğreten
Kuşlar” adlı öyküsünü seçerler. Selma hikâyenin
kahramanını analiz eder. Şila, yazarın diğer öykü kitabı olan
“Rozalya Ana” ile “Sevgiyi Öğreten Kuşlar” karşılaştırmasını
yapar ve Kemal de Sevinç Çokum öykücülüğünde insan tipi
temalı bir konuşma yapar.
4. Buna göre öğretmenin dersinde kullandığı konuşma
tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Güdümlü konuşma
B) Yaratıcı konuşma
C) Serbest konuşma
D) Empatik konuşma
E) Katılımlı konuşma
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, Huzur romanının
kahramanlarından Mümtaz’ın İstanbul aşkı ve Nurana
uzanan sevdasını anlatırken gözü dolar ben de İstanbul’da
hazin bir aşkla boğuştum, şimdi Mümtaz’ı daha iyi
anlıyorum şehirde aşklar yaşanırken onu da içimizde
hissediyoruz, demiştir.
5. Buna göre öğretmenin dersinde kullandığı konuşma
tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Katılımlı konuşma
B) Etkin konuşma
C) Yaratıcı konuşma
D) Empatik konuşma
E) Güdümlü konuşma
Bu yöntemde öğretmen veya öğrenci konuyu belirler.
Amaç yaratıcı metinleri oluşturmaktır. Daha çok hikâye, şiir
ve roman türlerinde kullanılan bu yazma çalışmalarında,
belirlenen konu boş, beyaz bir kâğıdın ortasına yazılır.
Çağrışım yoluyla bilinçaltında olan konuyla ilgili her şey, o
konu etrafındaki boş kısımlara yazılır. Böylece herkesin
fikirleri ortaya dökülmüş olur.
6. Bu metinde tanıtılan yazma çeşidi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Kontrollü yazma
B) Yaratıcı yazma
C) Güdümlü yazma
D) Duyulardan hareketle yazma
E) Eleştirel
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, Dostayevski’nin “Suç
ve Ceza” romanından uyarlanan bir filmi öğrencilerine
izletir. Dersin sonunda öğrencilerden film ile ilgili olumlu
ve olumsuz yanları değerlendiren bir tenkit yazı çalışması
ister.
7. Buna göre öğretmenin dersinde kullandığı yazma
tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Özet çıkararak yazma
B) Tümevarım
C) Tümdengelim
D) Eleştirel yazma
E) Duyulardan hareketle yazma
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, akıllı tahtaya günlük
hayatta pek kullanılmayan, ilginç şu deyimleri yazar:
“Demokles’in kılıcı, elifi görse mertek sanır ve ıcığını cıcığını
çıkarmak”
Ardından öğrencilerden bu deyimleri kullanarak bir
konuşma metni hazırlamalarını ister.
8. Buna göre öğretmenin dersinde kullandığı konuşma
tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Güdümlü konuşma
B) Kelime ve kavram havuzundan seçerek konuşma
C) Katılımlı konuşma
D) Empatik konuşma
E) Yaratıcı konuşma
ALES’te öğrencilerin paragraf sorularında en çok hata
yaptıkları soru kalıplarından biridir bu: Bir paragrafı
oluşturan cümlelerin yerleri değiştirilir. Öğrenciler, duygu
ve düşüncenin akışına göre cümleleri mantıklı bir sıraya
koyarak paragrafı yeniden oluşturmaları istenir.
9. Buna göre metinde tanıtılan yazma türü
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kontrollü yazma
B) Yaratıcı yazma
C) Güdümlü yazma
D) Duyulardan hareketle yazma
E) Eleştirel yazma
10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğretmen,” Araba
Sevdası” romanında yanlış Batılılaşma çatışmasını anlatır.
Sınıf gruplara ayrılır. Gruplar bu konuyla ilgili gerekli
araştırmayı yaparak ulaştıkları sonucu yazılı hâle getirirler.
Araştırma sonuçlarını ve değerlendirmelerini sınıfla
paylaşırlar.
10. Buna göre Dünya Öğretmenin dersinde kullandığı
yazma tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Metni tamamlama
B) Tümevarım
C) Tümdengelim
D) Bir metinden hareketle yeni bir metin yazma
E) Duyulardan hareketle yazma
12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Murat Öğretmen,
üç farklı öğrenciye Behçet Necatigil’in şu şiirlerini verir:
“Sevgilerde”, “Solgun Bir Gül Dokununca” ve
“Dönmedolap” Ardından şiirlerde geçen imgeleri, gelenek
izlerini incelemelerini ister. Öğrenciler şiirleri incelemiş ve
şiir hakkındaki düşünceleri yazıya geçirip sınıfta
okumuşlardır. En sonda şiirlerden hareketle Behçet
Necatigil’in şiir anlayışı hakkında genel bir yargıya
varmışlardır.
11. Buna göre öğretmenin dersinde kullandığı yazma
tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Özet çıkararak yazma
B) Tümevarım
C) Tümdengelim
D) Eleştirel yazma
E) Duyulardan hareketle yazma
9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Memduh Şevket
Esendal’ın “Miras” adlı öyküsünü öğretmen okur ve
öğrencilere metinle ilgili sorular sorar. Her öğrenci metinle
ilgili kendine göre konuşmalar yapar.
12. Buna göre öğretmenin dersinde kullandığı konuşma
tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Serbest konuşma
B) Kelime ve kavram havuzundan seçerek konuşma
C) Katılımlı konuşma
D) Empatik konuşma
E) Yaratıcı konuşma
 Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, “hüzün” kelimesi
tahtaya yazar ve bu kelimenin onlarda çağrıştırdığı DEĞERLENDİRME FORMLARI
ŞİİR OKUMA GÖZLEM FORMU
sözcükleri yazmalarını ve bunlarla bir metin oluşturmalarını
ister.
13. Buna göre öğretmenin dersinde kullandığı yazma
tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yaratıcı yazma
B) Güdümlü yazma
C) Eleştirel yazma
D) Not alarak yazma
E) Duyulardan hareketle yazma

Türk Dili ve Edebiyatı dersinde bu aşamada öncelikle

yazılacak metnin konusu, amacı, hedef kitlesi ve türü
belirlenir. Belirlenen konunun iyi sınırlandırılmış olması
yazmayı kolaylaştırır. Konuyu sınırlandırmak için konunun
hangi yönünün ele alınacağı açıkça belirlenmelidir.
14. Buna göre metinde yazma sürecinin hangi
aşamasından bahsetmektedir?
A) Planlama
B) Dönüt
C) Hazırlık
D) Taslak metin oluşturma
E) Düzeltme ve Geliştirme

12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Güngör Dilmen’in

“Bağdat Hatun “ adlı oyunun teması ve konusu bulunur.
Temel konunun yanında yardımcı temalardan da
bahsedilir.
15. Buna göre metinde yazma sürecinin hangi
aşamasından bahsetmektedir?
A) Planlama
B) Dönüt
C) Hazırlık .
D) Taslak metin oluşturma
E) Düzeltme ve Geliştirme

1-A 2-D 3-C 4-A 5-D 6-B 7-D 8-B 9-A 10-C

11-B 12-A 13-A 14-C 15-A 16- 17- 18- 19- 20-
 KONU KAVRAMA TESTİ

9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Zehra Öğretmen,

âşık edebiyatı şairlerinden Karacaoğlan, Dertli ve Bayburtlu
Zihni şiirlerinde oluşan bir şiir etkinliği yapar ve dersin
sonunda şiir okuma gözlem formu doldurarak öğrencileri
değerlendirir.
1. Buna göre aşağıdakilerden hangisi şiir okuma gözlem
formunda yer almaz?
A) Şairlerin şiirlerini tema bakımından gruplandırır.
B) Şairlerin kitaplarını bütün halinde tanıtır.
C) Kitaptaki şiirlerin dil özellikleri hakkında görüş yazar.
D) Kitaptan birkaç şiiri yorumlar
E) Şiirdeki çatışmaları bulur.

12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğrenciler Ferit

Edgü, Rasim Özdenören ve Necati Tosuner’den küçürek
öykü okurlar. Dersin sonunda öykü okuma gözlem formu
doldurarak öğrencileri değerlendirir.
2. Buna göre aşağıdakilerden hangisi öykü okuma gözlem
formunda yer almaz?
A) Metnin kim tarafından, kime, niçin anlatıldığını yazar.
B) Metnin imgelerinin ortak özelliklerini ifade eder.
C) Metnin yapı (olay örgüsü, kişi, mekân, zaman)
özelliklerini kısaca yazar.
D) Metnin sanat eseri olmasını sağlayan hususları araştırır.
E) Metni dil ve anlatım biçimi bakımından değerlendirir.

12. sınıf derslerine giren bir Türk Dili ve Edebiyatı ders

öğretmeni, öğrencilerin derste yaptığı çalışmaları ürün
dosyasında saklar.
3. Buna göre aşağıdakilerden hangisi öğrenci ürün dosyası
içinde bulunmaz?
A) Toplumcu gerçekçi tarzda yazdığı şiiri
B) Küçürek öykü örnekleri
C) Anonim halk edebiyatı ürünleri
D) Genel Ağ ortamından alınan bir radyo oyun metni
E) Suut Kemal Yetkin’in bir deneme kitabı inceleme örneği
Bir Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni, öğrencilerin yaptığı
çalışmaları ürün dosyasında saklar. Öğrencinin çalışmasını
her bir ölçütün ne düzeyde yeterli olduğunu göz önüne
alarak çalışmaları değerlendirir.
4. Buna göre aşağıdakilerden hangisi öğrenci ürün
dosyasındaki ölçütlerden biri değildir?
A) Çalışmalardaki çeşitlilik
B) Çalışmaların kazanımları karşılaması
C) Dosyanın düzenliliği
D) Dil bilgisi kurallarına uygunluk
E) Çalışmada sanatçıların biyografisinin olması
10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersine giren Hilâl Öğretmen,
öğrencilerin derste yaptığı çalışmaları ürün dosyasında
saklar.
7. Buna göre aşağıdakilerden hangisi öğrenci ürün dosyası
içinde bulunmaz?
A) “Yazının gelişimi ve alfabelerimiz” konulu inceleme
yazıları
B) Öğrencilerin yazdıkları üç mâni çalışması
C) Öğrencilerin oluşturduğu blogda yaptığı paylaşımlar
D) Geleneksel Türk tiyatrosunda Karagöz ve Hacivat’in
inceleme çalışması
E) “15 Temmuz Demokrasi Zaferi ve Şehitleri” konulu bir
yazı çalışması

9. sınıf derslerine giren bir Türk Dili ve Edebiyatı ders

Bir Türk Dili Edebiyatı öğretmeni, öğrencilerin dinleme
öğretmeni, öğrencilerin derste yaptığı çalışmaları ürün
becerisini ölçmek için kazanımlı dereceli puanlama
dosyasında saklar.
anahtarı hazırlar.
5. Buna göre aşağıdakilerden hangisi öğrenci ürün dosyası
8. Buna göre aşağıdakilerden hangisi dereceli puanlama
içinde bulunmaz?
anahtarında yer almaz?
A) “Niçin yazıyoruz?” konulu serbest metin çalışması
A) Dinlediği metni yorumlar.
B) Öğrencilerin okullarına yazdığı dilekçe örneği
B) Dinleme amacını belirler.
C) Fuzûlî’nin bir şiirine benzeterek yazılan beyitli şiir
C) Dinlediklerini ön bilgileriyle karşılaştırır.
çalışması
D) Dinlediği konuşmadaki konu akışını takip etme
D) Öğrencilerin okuduğu Cahit Zarifoğlu’nun “Katıraslan“
eserini eleştiri yazısı E) Dinlediği konuşmanın konusunu ve ana düşüncesini
tespit eder.
E) Hayatını yazdığı öz geçmiş metni

Bir Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni, Tahir Alangu’nun

Bir Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni, ünite sonlarında
“Billur Köşk Masalları” adlı eserini öğrencileriyle okur ve
öğrencilerin konuşma becerilerini ölçmek için dereceli
ardından okuma gözlem formunu doldurur.
puanlama anahtarı hazırlar.
9. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu gözlem formunda
6. Buna göre aşağıdakilerden hangisi konuşma kazanımlı
yer almaz?
dereceli puanlama anahtarı içinde yer almaz?
A) Eserin dinî yönünü tespit eder.
A) İletişimde dilin işlevini belirleme
B) Metinle ilgili yorum yapar.
B) Konuşmasını özetleme
C) Metnin sanat eseri olmasını sağlayan kurguyu belirler.
C) Konuşmasına uygun sunu hazırlama
D) Metnin niçin yazıldığını bulur.
D) Konuşmasında beden dilini doğru ve etkili biçimde
kullanma E) Metnin olay örgüsü bakımından gerçeklikle ilişkisini
karşılaştırır.
E) Konuşmasında süreyi verimli kullanma
 Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Masal, Kirmanşah halk
hikâyesini sınıfta anlatır. Öğrencilerin metni dinleyip
dinlemediğini anlamak için bir dereceli puanlama anahtarı
EDEBİYAT KURAMLARI
hazırlar.
10. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu puanlama
anahtarında yer almaz?
A) Olayın ana düşüncesini ve yardımcı düşünceyi tespit
eder. YANSITMA İZLENİMCİ ANLATIMCILIK BİÇİMCİLİK
B) Hikâyeyi özetler. KURAMI ELEŞTİRİ

C) Hikâyedeki açık ve örtük iletileri bulur. TARİHİ POSTMODERN PSİKANANALİTİK YENİ

ELEŞTİRİ ELEŞTİRİ ELEŞTİRİ
D) Hikâye için konuşma kartları hazırlar. (ALIMLAMA
ELEŞTİRİ

E) Hikâyenin amacını söyler. ESTETİĞİ)

MARKSİST DUYGUSAL ETKİ YAPISALCILIK

ELEŞTİRİ KURAMI

SOSYOLOJİK FENOMENOLOJİ
11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Sedat Öğretmen, ELEŞTİRİ KURAM
Tanzimat edebiyatı şairlerinden Namık Kemal, Şinasi ve
Ziya Paşa’nın şiirlerinde oluşan bir şiir okuma etkinliği ARKETİP HERMENÖTÜK
yapar ve dersin sonunda şiir okuma gözlem formu ELEŞTİRİ YORUNBİLİM
doldurarak öğrencileri değerlendirir.
11. Buna göre aşağıdakilerden hangisi şiir okuma gözlem
formunda yer almaz?
A) Beğendiği beyiti konuşmalarında kullanır.
A. YANSITMA KURAMI
B) Ziya Paşa’nın Zafername kitabını tanıtır.
● Sanatın modeli doğadır.
C) Şiirdeki kafiye, ritim, ahenk bakımından değerlendirir.
● Sanat, nesneler dünyasını ve
D) Şiirlerdeki temaları gruplandırır. doğadaki biçimleri yansıtmakla
E) Şairlerin şiirlerini zihniyetini belirler. gerçekleşir.
● Sanatın görüntüler dünyasını
yansıtması düşüncesi ayna metaforu
ile anlatılmıştır. Sanatçı, dış dünyaya
12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı ders öğretmeni, öğrencilerin ait nesneleri (objeleri) aslına en çok benzer biçimde eserine
derste yaptığı çalışmaları ürün dosyasında saklar. aktarabilme çabasındadır. Dış dünyaya ait nesne ile eser
arasındaki benzerlik ne kadar fazla ise sanatçının başarısı
12. Buna göre aşağıdakilerden hangisi öğrenci ürün da o derece yüksek kabul edilmektedir.
dosyası içinde bulunmaz?
● Edebiyat eserinin kendisi dışında bir gerçekliğin
A) Öğrencilerin yazdığı küçürek öyküler yansıması olduğunu ileri sürer.
B) Divan şiiri tarzı eserler ● Sanat ve edebiyat, hayatın veya tabiatın aynasıdır
C) 1960 sonrası toplumcu tarzda yazdığı şiirler ● Sanat, dış dünyada var olan görüntüleri yansıtır.
D) Herhangi bir konulu deneme metni ● Sanat, geneli ve özü yansıtır.
E) Güncel konulu söylev metni ● Sanat, ideal olanı yansıtır.
● Yansıtma kuramı, Rönesans ve neo-klasik dönemden
sonra 19. yüzyılda realizm akımıyla duyular dünyasının
gerçekliğini olduğu gibi yansıtma olarak öne çıkmıştır.
Stendhal, “Le Rouge et le noir/Kırmızı ve Siyah” adlı
1-E 2-B 3-C 4-E 5-D 6-B 7-C 8-A 9-A 10-D
eserinde romanı, üzerindeki su birikintilerini bile yansıtan
11-E 12-B 13- 14- 15- 16- 17- 18- 19- 20- “yoldan aşağı yürüyen ayna” olarak tanımlar. Böylece
toplumun günlük gerçekliğini bütün yönleriyle tarafsız bir
tutumla sergilemek amaçlanmış olur.
 Yansıtma (taklit, mimesis) kavramı ilk C. MARKSİST KURAMI
olarak Sokrates, Platon ve
Aristoteles’in felsefelerinde ortaya
konulmuştur. Yansıtma kavramına asıl ● Marksist kuramı, maddeci ve tarihsel
önemini kazandıran ise Platon diyalektik anlayışının sanata ve
olmuştur. Yansıtma sadece estetiğin edebiyata uygulandığı kuramdır.
değil, aynı zamanda Platon’un kurduğu felsefenin de
● Marksist kurama göre sanat eseri özel
anahtar kavramıdır; çünkü Platon'g göre görülen âlemin
bir gerçekliği yansıtma biçimidir.
ötesinde bir gerçeklik âlemi (idealar âlemi) vardır.
Yansıtma kuramında Platon sanatsal taklidi, kopyanın ● Marksist kurama göre sanat bir yansımadır ve aynı
kopyası olarak nitelemiştir. Bu nedenle sanatı, insanı zamanda gerçekliğin bir taklididir.
gerçeklikten uzaklaştırdığı için olumsuzlamıştır. Aristo ise
● Doğal ve kendiliğinden, önceden hazır bulunan
sanat eserinin mümkün olanı taklit ettiğini savunmaktadır.
gerçekliği, kabul etmezler.
● Balzac, Flaubert, Zola, Tolstoy, Gorki önemli
● Marksist kurama göre tek gerçeklik insan gerçekliğidir.
temsilcileridir.
● Marksist kurama göre; toplumun iç yapısını ve dinamiğini
kavramak yazarın görevidir.
● Marksist kurama göre bir eserdeki kişilerin, olayların ve
B. TARİHÎ KURAMI durumların tipik olması gerekir. Eğer bir eserdeki kişiler,
olaylar ve durumlar tipik değilse toplumsal gerçeklik
yansıtılamaz.
● Gustave Lanson, Saint Beuve ve
● Marksistlere göre sanat ile ekonomik yapı arasında sıkı
Taine’in pozitivist yaklaşımlarını edebiyat
bir bağ bulunmaktadır. Üretim-tüketim ilişkileri sınıfsal
tarihî araştırmalarına uygulamıştır.
çatışmaların temelini oluşturur. Bu durum bir toplumdaki
● Tarih metodu yoluyla yazar üst yapıyı belirler. Edebiyat da bir üst yapı kurumudur ve
biyografilerinin hazırlanması; yazara, Marksistlere göre edebiyat da bu temel görüşün içindedir.
döneme ve edebiyat olaylarına ilişkin Edebiyat eseri de sınıf çatışmalarının bir aracıdır. Bu
kaynakların hazırlanması noktalarına nedenle edebiyat eseri toplumdaki ideolojilerin bir
yöneltmiştir. yansıması olarak görülmektedir.
● Tarihî eleştiriye göre yayımlanmamış veya yayımlanıp ● Yansıtmacı kuramın Marksist yorumuna dayanan kavram
unutulmuş edebiyat metinlerini eksik, kusurlu olup toplumcu gerçekçidir.
olmamasına bakmaksızın ve bir değer eleştirisine tâbi
● Bu kuramın kurallarını, 1934 yılında Moskova’da
tutmaksızın ortaya çıkarmak, edebiyat araştırmacısının
toplanan I. Sovyet Yazarlar Birliği’nden sonra belirlenmiştir.
yapması gereken ilk işlerden birisidir. Edisyon kritik
Bu kurallar Marks ve Engels’in görüşlerini estetik alanında
çalışması, yani farklı nüshaları karşılaştırarak bir metnini en
sistemleştirmeye çalışan Plehanov, Troçki, Lunaçerski,
doğru biçimde belirlenmesi ise bu iş için izlenecek yolların
Lukacs’ın eserleriyle ortaya konulmuştur.
başında gelir.
● Tarihî eleştiri yazarın yaşam öyküsü mümkün olan en
ayrıntılı bilgileri içerecek biçimde inceler. Mehmet Kaplan
bu tek şiir ve hikaye tahlilinde kullanır.
● Tarihî eleştiri Fransa’da " üniversite eleştirisi " şeklinde
adlandırılmış ve eleştirilmiştir.

→ Bu kuramı bize ilk defa FUAT KÖPRÜLÜ

getirir.
D. SOSYOLOJİK KURAM (DETERMİNİZM)
● Determinizm-Gerekircilik de denir.
● Edebiyat eserinin üretildiği toplum, çevre ve dönem A. İZLENİMCİ ELEŞTİRİ
etkenlerinin önemini vurgulamaktadır
.
● Bunlar göre edebiyatı çeşitli kurumlardan birisidir.
● İzlenimcilik kuramında herhangi
● Edebiyat eserinin belli şartlar altında ortaya çıktığı öne nesnel bir ölçüt öne sürülmeden
sürülmüştür. eleştirmenin, okurun eserle
● Bir halkın düşünce ve duygularını belirleyen şeyin ortak kurduğu öznel ilişki okuma
yaşam olduğunu, ortak yaşamın da yaşanılan yerin iklimine, yöntemi olarak benimsenmiştir.
siyasal kuramlara, dine ve yasalara göre belirlendiğini ileri ● Anatole France, izlenimcilik
süren kuram, bu koşulların değişmesi ile edebiyatın da anlayışının en önemli temsilcisidir.
değişebileceğini savunmuştur.
● İzlenimci eleştiri, bir eser
● Irk, çevre ve zaman faktörlerinin edebiyatı en çok hakkında herkesçe geçerli olan
belirleyen etkenler olduğu tezi savunulmuştur. yargıların geliştirilemeyeceği görüşünü savunması
● Sosyolojik eleştirinin önde gelen nedeniyle eserin nitelikleri ve yapısı üzerinde
temsilcileri: Stael, Sainte Beuve, durmamaktadır.
Hippolyte Taine ● İzlenimci eleştiri okuru önemser. Görecelilik (rölativizm)
● Sosyolojik eleştiri anlayışını, ilk kez önemlidir.
Hippolyte Taine, 1858 yılında yazdığı ● Bu anlayışa göre eleştiri “kitaplardan zevk almak, onlarla
İngiliz Edebiyatı Tarihi adlı eserinde duyguları inceltmek ve zenginleştirmek sanatı“dır.
uygulamıştır.

● Türk edebiyatında Nurullah ATAÇ izlenimci

eleştirmendir.
E. ARKETİP (İLK) KURAM
● Arketip, ilk eseri bulma ve taklit etmeanlamında
kullanılır.
● Esere yönelik eleştiridir.
ÖZNEL- İZLENİMCİ -Nurullah Ataç (En iyisi)
● Eserlerin kökenleri incelenmelidir. Mit ve Efsanelere ELEŞTİRİ -Doğan Hızlan
önem verir. -Füsun Akatlı
● Bu kuramın amacı; eser vasıtasıyla insanlığın ölümsüz -Cemal Süreya
sembollerini ortaya çıkarmaktır. -Turgut Uyar
-Adnan Binyazar
● Eseri oluşturan öğelerden birini açığa çıkarması ve eserin -Muzaffer Erdost
kendi dışındaki önemli kültür kaynaklarından birisi ile -Beşir Ayvazoğlu
ilişkisini belirlemeye ve bir bakıma metnin arka planını -Rasim Özdenören
keşfetmeye yaraması nedeniyle dikkate alınması gereken -Ahmet Kabaklı
bir yaklaşımdır. -Nermi Uygur
● Modern psikanalizin öncülerinden -Adnan Binyazar
G. Jung, arketiplerin insan soyunun
ortak bilinçdışını oluşturduğunu ileri
sürmüştür.
● Jung’ a göre edebiyatta karşılaşılan
birçok tema da aslında insan ırkının
yüzyıllarca kuşakta kuşağa aktara
geldiği derinlerde ortak duygu ve
istekleri temsil eden bu sembollerin az çok değişikliğe
uğramış biçimleridir.
● Son yüzyılın düşünürlerinden E. Cassier, M. Eliade
mitlerle ilgili çalışmalarıyla arketip eleştirisi anlayışına
katkıda bulunmuşlardır.
 B. POSTMODERN ELEŞTİRİ (ALIMLAMA
ESTETİĞİ)
● Edebiyat anlamsal açıdan inceler.
● Temelinde okurun önemi vardır.
Okurun bulunmadığı noktada edebî
metin de yok demektir.
● En belirgin özelliği ise araştırdığı anlam sorununda okuru
merkeze yerleştirmesidir. Bu bağlamda yazarı ve metni
büyük ölçüde göz ardı eder.
● Edebiyat, ancak metnin bir okur tarafından algılanması
ile gerçekleşir ve edebiyatın var olabilmesi için yazarı ve
metin kadar okur da gereklidir.
● Okur, edebî metin karşısında pasif, eserde verileni
almaya hazır bir öge değildir.
● Alımlama kuramına göre okuma her zaman dinamik bir
süreçtir.
● Okur ile metin karşılıklı ve karmaşık bir etkileşim
içindedir.
● Okurun kültürel seviyesi çok önemlidir. Anlama yeteneği
bu sayede gelişir.
● Alımlama kuramı sanatın tanımıyla ilgilenmez, eserin
anlam sorununa dikkat çeker ve bu anlamın nasıl
derinleştirileceği ile ilgilenir. Bundan dolayı “Esere anlamı
yazar mı yükler?”, “Eserdeki sözcükler anlama nasıl katkı
sağlar? ya da “Anlamın okur ile doğrudan bir ilişkisi var
mıdır? şeklinde birtakım sorularla yönünü belirlemeye
çalışır. Özellikle ders metinlerinde “yorum” soruları
alımlama estetiğini ilgilendirir.
● Kuramın temsilcileri Wolfgang Iser, Hans-Robert Jauss
ve Stanley Fish’tir. Alımlama estetiği bugün çeşitli ülkelere
yayılmış durumdadır, ancak akımın doğduğu yer
Almanya’dır.
C. DUYGUSAL ETKİ KURAMI
● Sanat eserinde en önemli işlevlerden birisi olarak estetik
zevk verme işlevi kabul edilir.
● Okurun eserden aldığı hazzı öne çıkarır.
● İngiliz A. Richards tarafından savunulan bir görüştür.
● Duygu kavramını öne çıkarması bakımından anlatımcılara
benzese de kavramın, okurun estetik yaşantısı bakımından
ele alınmasıyla farklılaşır.
● Estetik değer, eserin kendisinde değil, uyandırdığı estetik
yaşantıdadır.
● “Edebiyatın işlevi nedir?” sorusuna Duygusal Etki Kuramı
okura zevk verme, estetik duygu ve heyecan uyandırma
olarak cevap verir. Kurama göre dil duygusal işlevde
kullanılır.
D. FENOMENOLOJİK KURAM
● “Fenomenoloji” terim olarak Alman
filozofu Edmund Husserl ortaya çıkarır.
● “Anlam” kavramıyla yoğun bir şekilde
ilgilenmiştir.
Edebiyat eserindeki anlam, eserden önce
vardır ve değişmez biçimde
belirlenmiştir.
● Fenomenolojik kuram kaynağını, metafiziği sona
erdirerek somut yaşantıya dönmeyi amaçlayan bir
yöntemden alır. Bir felsefi akım olan fenomenoloji,
“duyularla algılanan şey olan fenomen” ile ilgilenir.
Edmund Husserl ve Martin Heidegger, felsefedeki akımın
en önemli temsilcileridir. Fenomen, “görünen nesne”
demektir.
● Fenomenolojik Kuram Bu bağlamda edebî metin
hakkında, bütün önyargılardan, öznel duygulardan, ideoloji
ve düşünsel sapmalardan, bireysel önceliklerden kurtulmak
gerekir.
● Fenomolojik kuramda eser incelemecisi asıl tamamlayıcı
unsur olarak dikkat çeker. Var olan ve görünenden
hareketle duyuları ve hisleriyle algı farklılığı meydana
getirmeye çalışan incelemeci, daha sonra bu algılarıyla
eseri anlamaya, sezmeye çalışır.
E. HERMENÖTİK (YORUMBİLİM) KURAM
● Hermenotik için her zaman temel amaç metni doğru
anlamak olmuştur. O yüzden ilk önce ilahî kitapları doğru
anlamayı hedeflenmiştir. Özellikle kutsal kitapların
okumalarında kullanılan bu metottur.
● Hermenotik yaklaşım, metni anlamak için onun oluşum
sürecinin tersi bir yol izlenmesi gerektiğini düşünür; yani
yorumcu kavramdan (metinden) yola çıkar ve ancak en son
aşamada yazarın başlangıçtaki
niyetine ulaşmaya çalışır, sezgisel bir
yolla yazarın çıkış noktasını tahmin
eder.
● Heidegger kendi felsefesini
“varlığın yorum bilgisi” olarak
tanımlamıştır.
● Hermenötik bir bilgi aktarma
yöntemidir.
İlkeleri bakımından belirlenebilmiş bir
öğreti değildir.
● İnsanın kendisini anlamayı başarıp eseri gerçeğe en yakın
biçimde yorumlamayı gerektirir.
● Üstün bir güç ile insan arasındaki diyalogun yorumuna B. PSİKANALİTİK KURAM
bağlı sembolik bir dizi mesajı yorumlama görevini üstlenen
bir yöntemdir.
● Psikolojik eleştiriye göre eserden yola
● En önemli özelliği sanat eserini, en geniş açısıyla
çıkarak yazarı anlamaya çalışmak esas
yorumlayabilme ve her metodu kullanabilmedir.
alınmıştır.
● Hermenotik için iki temel metot geliştirilmiştir. Gramatik
● Psikanalitik Kuram’da, edebiyat ve sanat
metot dönemin dil yapısı, kelimelerin sosyal yapı içinde
nedir sorularına; yazarın yaşadığı zaman,
kazandıkları farklı anlamlar, arkaik özellikler gibi art alanın
bulunduğu çevre, aldığı eğitim, psikolojisi, içinde
ortaya çıkarılmasıdır. Alegorik metot ise yine sosyal
bulunduğu sosyal ve siyasi ortam gibi yazarı yazmaya
yapının art alanın bilgisi ile simgelerin farklı anlamları
götüren etmenler bağlamında yanıt aranır.
üzerine yapılacak yorumlamaları içerir.
(MEB metinlerin yazar-eser ilişkisinde verilir.)
● Psikanaliz sanatçının yaratma eylemini, bilinçaltı
kaynaklarına dayanarak açıklamayı tercih etmiştir.
● Psikolojik eleştiriye göre yazarın kişiliğini en iyi yansıttığı
yer eseridir ve yazarın eserinden hareketle onun kişiliğinin
A. ANLATIMCI KURAM özellikleri saptanabilir.
(EKSPRESYONİZM)
● Sigmund Freud, Carl G. Jung ve daha sonra Jacques
Lacan’ın öğretileri edebî eserlerin çözümlenmesi ve
● Anlatımcılığın en temel yapısını yorumlanmasında da kullanılmaya başlanmıştır.
“duygu” oluşturur.
● Sanatçı diğer insanlardan farklı ve
özel bir kişi olarak görülmektedir.
Bu nedenle eseri meydana getiren en önemli etken, ESER MERKEZLİ EDEBİYAT KURAMALAR
sanatçının kişisel yaşantısı ve duygularıdır.
● Anlatımcılık görüşüne göre bir eserde dış dünyayı duygu
A. BİÇİMCİLİK KURAMI
ile birleştirip verilir.
● Sanatın özünü sanat eserinin
● Anlatımcılık görüşünü savunanlar, eserin ancak
kendisinde bulur.
sanatçının yaratıcı kişiliğinden doğduğuna inanmaktadırlar.
● Sanat eserinin bütün özelliği ve
● Anlatımcı Kuram, sanatçının bir eseri oluşturması
önemi eserin kendi yapısından, bu
sırasındaki düşüncelerini açıklamaya çalışır. Eseri nasıl
yapıyı oluşturan öğelerin kendi
oluşturduğunu, o süreçteki düşüncelerini ve duygularını
arasındaki ilişkiden gelir.
belirlemeye çalışır.
● Eseri kendi dışındaki herhangi bir
● Kuramın en geçerli olduğu alan lirik şiir türü olmuştur.
şeyle ilişkilendirmek doğru değildir.
● Anlatımcılık kuramı iki farklı düşünceye ayrılmaktadır:
● Edebî eser, ele aldığı konu veya
-- Croce ve Collingvvood adlı filozoflara göre sanatın özü, içerik ile de ölçülemez. Eserde içeriği
yaratma eylemindedir. Yaratma ise duyguların meydana getiren bütün öğeler bir
anlatımından oluşmaktadır. Sanatçı eserini yazarken değişime uğrayarak dilin
duyguyu keşfeder ve ortaya çıkan eser de duygu da tektir. düzenlenmesinde ifadesini bulur. Asıl önemli olan dilin
Eserden önce duygu yoktur. Duygu, eserin yazılması biçimsel olarak ortaya koyduğu organik düzendir.
sırasında keşfedilir. Bu nedenle her gerçek sanat eseri
● Buna göre, bir eserin saygın olabilmesi için yerleşik
tektir.
gelenek içindeki yazın alışkanlıklarını, monotonluğu kırması
-- Tolstoy’a göre sanat, bir duyguyu aktarabilme eylemidir. gerekir. Alışkanlığın kırılması da eserin üslubunun göze
Başarılı bir eseri okuyan kişi, sanatçının duygusunu aynen çarpmasını sağlayan yollarla; kafiye, ritim, vezin gibi
hissetmektedir. biçimsel ögelerin gelenekselden farklı kullanımıyla
mümkündür.
Temsilcileri: Trakl, Benn, Döblin, Mann'dır. Kısa zamanda
Soyut sanata dönüşmüştür.
İki gruba ayrılır:
 1. RUS BİÇİMCİLERİ (FORMALİZM)
1915 - 1930 yılları arasında Moskova
Dilbilim Çevresi ve Şiirsel Dil
Araştırmaları Derneği çerçevesinde
gerçekleştirdikleri etkinlikleriyle diğer
bütün alanlardan bağımsız bir edebiyat
biliminin mümkün olduğunu ortaya
koymayı amaçlamışlardır.
● Şiir dilinin ve edebiyatın özerkliğini
savunur.
● Parçadan bütüne bakar.
● Edebi eserin değerlendirilmesinde, tamamıyla eserin
biçimsel yapısına odaklanılması gerekliliğini ve bu sayede,
sanatsal bir yaratım olan eserin incelenebileceği görüşünü
benimsemişlerdir.
● Uğraştığı sorun ve yöntem ile özerk bir bilim olan
edebiyatın nesnesi edebiliktir.
● Edebilik bir biçim sorunudur. Biçim yalnızca içeriğin kılıfı
değil, kendi bütünlüğü olan ve başlı başına incelenebilecek
bir olgudur.
● Prag Okulunu benimser.
● Biçime önem verir. (eserin biçimine bakar)
● Edebî eserin biçimi “alışkanlığı kırmak” ve
“yabancılaştırma” amacı taşır. Edebî
eserin önemi algılamayı yavaşlatarak
oluşturduğu estetik yaşantıdır.
● Kuramın en bilinen temsilcileri Roman
Jakobson, Boris Eyhenbaum, Juri
Tinyanov, Viktor Şklovski ve Boris
Tomaşevski’dir.
2. ANGLO- AMERİKAN BİÇİMCİLİĞİ
Önde gelen temsilcileri:
C. Brooks, A. Tate, R. Weliek, A. VVarren’dir.
B. YENİ ELEŞTİRİCİ KURAMI
● Yeni eleştiri Amerika’da 1930 -1950
yıllarında I. A. Richard ve T.S. Eliot’un
edebî eseri bir estetik gerçekli olarak
gören estetik eleştiri görüşü ve Rus
biçimciliği ile yapısalcılık
kuramlarından etkilenerek ortaya çıkmıştır.
● Yansıtma kuramına karşıdır.
● Biçimcidir.
● Kurama göre konu ve biçim bir bütün oluşturduğunda
estetik duygu uyandırır.
● Biçimcilik ve yapısalcılık gibi edebî esere tarihî, sosyolojik,
biyografik ve yansıtma kuramı gibi dış yaklaşımlara karşı
çıkmıştır.
● Edebî eser, benzeri doğada, sosyal çevrede ve hatta
insanın iç dünyasında bulunmayan özgün bir nesnedir
● Edebî eseri incelemek için kendisi yeterlidir,
kendisinden başka bir şeye ihtiyaç yoktur.
● Eserin düşünce yönü onun estetik değeri için bir anlam
ifade etmemektedir.
● Yeni Eleştiri anlayışına göre, edebiyatta ve özellikle şiirde
önemli olan ne söylendiği değil, nasıl söylendiğidir;
metinde kurulan karşılıklı anlam ilişkileri ile karşıtlıkların
oluşturduğu düzendir.
● Yeni Eleştiri anlayışının sadece şiir üzerinde yoğunlaşması
sınırlılık olarak görülmüştür. Ayrıca okuma etkinliğinin
teknik bir uğraşa dönüştürülmesi ve kullandıkları terimlerin
ve kavramların daha çok akademik çevrelerde anlaşılması
kuramın eksikleri olarak görülmüştür.
C. YAPISALCILIK KURAMI
● 1960’larda Fransa’da başlayan
Yapısalcılık, dil bilimden
etkilenen ve Ferdinand de
Saussure’ün yüzyılın başlarında
dilbilime uyguladığı yöntem ve görüşlerini edebî eserlere
uygulayan bir kuramdır.
● Biçime (dil bilimsel açıdan) önem verir.
● Yapısalcılık, “sistem” kavramının ön plana çıkarıldığı bir
okuma, çözümleme ve değerlendirme yöntemidir
● Saussure bir dilin tarihî gelişimini ve her dönem taşıdığı
özellikleri bilmeye gerek olmadığını, dili belli bir zaman
noktasında ele alarak, eş zamanlı yani belli bir anda
bağımsız ve bir bütün sistem olarak incelenmesi gerektiğini
savunmuştur.
Yapısalcı kuramın önde gelen isimleri A.J. Greimas, T.
Todorov, Hjelmslev, Benveniste, Jakobson, G. Genette,
Levi Strauss ve Roland Barthes’tır.
● Yapısalcılara göre edebî eserlerin yapısının dilin yapısına
benzemesinin yanı sıra malzemesinin de dil olması
yapısalcılığın edebiyat eserlerine uygulanmasını
gerektirmektedir.
● Yapısalcılara göre, edebî eserler dış gerçeklikten bağımsız
ve kendine göre kuralları olan bir sistemdir. Bu nedenle de
eser, yazardan ve okurdan bağımsız olarak ele alınmalıdır.
● Avrupa’da, öznel ve izlenimci eleştiri karşısında kesin bir
üstünlük kazanması 1950’den sonra gerçekleşmiştir. Bu
sonucunda edebî eserin bir gösteren, bir de gösterilen
düzleminden oluşan bir yapıya sahip olduğu görüşü ortaya
çıkmıştır.
● Gösteren-gösterilen ilişkisini incelemek, gösterenden
gösterilene giderek metnin derin yapısını bulmak, görüşün
sunduğu bir yöntem olarak kabul edilmiştir.
● Yapısalcılık, Prag Okulu haricinde ayrıca en etkili
temsilcisi Hjelmslev olan Kopenhag Okulu ve özellikle
üretimsel dönüşümcü dil bilim kuramıyla dikkatleri çeken
N. Chomsky ile anılan Amerikan Okulu gibi kollara
ayrılmıştır.
J. Greîmas, yapı kavramını edebî metinlere
uygulayan isimlerden biridir. Ona göre her
türden edebî metinde aynı anda var olan,
birbirine benzeyen ancak birbirinden farklı
gösterenler arasındaki bağıntı yapıyı
oluşturur. Buna göre ikili karşıtlık olarak
adlandırılan gösteren çiftleri hiyerarşik bir
biçimde anlamın derin yapısını oluşturur. Greimas bu ikili
karşıtlıkların, metinde sürekli yinelenen öğeler olan
yerdeşlikleri (isotopi) belirleyerek çözümlenebileceğini ileri
sürer.
Edebiyat alanındaki çalışmaları 4 başlıkta toplanır.
1- Yapısal üslup incelemesi: Edebî eserin günlük dilden
ayrılan özelliklerinin biçimsel incelemeyle ortaya
çıkarılması
2. Yapısalcı kurama uygun sanat eserlerinin belirlenmesi ve
incelenmesi
3. Yapısalcı bir edebiyat kuramı ve poetika ortaya konması;
Tek tek eserlerin yapı özelliklerinden yola çıkarak genel bir
edebiyat kuramı oluşturması
4. Yapısal eleştiri: Göstergelerden oluşan, iç bağıntıların
yönlendirdiği edebî eserleri, kendi iç bütünlüğü içerisinde
çözümleyerek, bu bütünü oluşturan öğelerin işlevlerini
belirlemek, yüzey yapıdan derin yapıya ulaşarak bir
anlamlandırma girişiminde bulunmak
→ Türk edebiyatında Tahsin
Yücel önemlidir.
FEMİNİST KURAM
● 2018 ÖABT Türkçecilerin
sorusu
● 1960’lardan sonra Fransa,
İngiltere ve Amerika’da
ortaya çıkan Feminizm hareketinin edebiyata yansımaları
sonucu okur olarak kadına yönelik feminist edebiyat
kuramı, yazar olarak kadına yönelik feminist edebiyat
kuramı, psikanaliz açıdan feminist edebiyat kuramı ve
Marksist-Sosyalist açıdan feminist edebiyat kuramı
doğmuştur.
● Kuram hem erkek yazarların söylemlerinin kadın
yazarların söylemlerinden farklı olduğunu hem de bir metni
kadın okurların erkek okurlardan farklı algılayacağı tezini
savunmuştur. Okura Yönelik Feminist Eleştiri Kuramı
bütün okur tiplerini değil de feminist hareketten yola
çıkarak edebî metinlerin incelenmesinde kadın okurların
alımlama koşulları üzerinde duran bir kuramdır.
● Genel olarak eserlerde yer alan cinsiyet farklılıklarını
inceleyen Feminist Eleştiri, feministlerin kadınların gerçek
yaşamda olduğu gibi edebiyat eserlerinde de hor
görüldüğünü ortaya koyma çabaları ile başlamıştır.
● Yazar olarak kadına yönelik feminist edebiyat kuramı,
kadınların yazar olarak erkeklerden farklı bir söylemleri
olup olmadığı üzerinde durur. Feminen üslubun masculen
üsluba yenik düşmemesi, kadın sanatçıların erkek egemen
kültür ve dilin karşısında kendi kimliklerini ve üsluplarını
koruyabilmesi bu görüşün temel amaçlarıdır.
● Bu kuramın önemli örnekleri Simone de Beauvior’ın
"Kadın" adlı yapıtı ile Kate Millet’in "Cinsel Politika ve kadın
yazarların neden az olduğunu irdeleyen Virginia Woolf’un
"Kendine Ait Bir Oda" adlı eserleridir.
Türk edebiyatında romancılıkta bu kuramdan
etkilenilmiştir.
Duygu Asena - Kadının Adı Yok, Kahramanlar Hep Erkek,
Paramparça
▪ Feyza Hepçilingirler – Tanrı Kadın
▪ Müge İplikçi - Cemre
▪ Nezihe Meriç – Korsan Çıkmazı
▪ Füruzan- 47’liler
▪ Şebnem İşigüzel - Çöplük, Sarmaşık
▪ Sevgi Soysal - Yenişehir’de Bir Öğle Vakti
▪ Adalet Ağaoğlu - Ölmeye Yatmak
▪ Tezer Özlü- Çocukluğun Soğuk Geceleri
▪ Afet Ilgaz - Aşamalar
▪ Halide Edip -Akile Hanım Sokağı, Çaresaz
▪ Erendiz Atasü- Dullara Yas Yakışır, Bir Yaşdönümü Rüyası,
Gençliğin Yakıcı O Mevsimi, Açıkoturumlar Çağı
▪ İnci Aral- Ölü Erkek Kuşlar, İçimden Kuşlar Göçüyor, Mor, ● Bilgi çözümlemesi yönteminin edebî eserlere
Sadakat uygulanabilmesi için öncelikle edebî eserin varlık
▪ Pınar Kür- Asılacak Kadın tabakalarının belirlenmesi gerekir. Bu tabakalar vasıtası ile
sanat eserinin varlığının niteliği hakkında yorumlara
▪ Ayla Kutlu- Islak Güneş, Cadı Ağacı ulaşılabilir. Bu varlık tabakalarını belirleyen ilk araştırmacı
Roman Ingarden’dir. İngarden’e göre edebî eser:
1) “Kelime sesleri” ve onlara dayanarak meydana gelen ve
daha yüksek bir basamağı gösteren ses yapıları
2) Farklı derecelerdeki anlam birlikleri tabakası
METİNLERARASILIK KURAM
3) Farklı şematik görüşler tabakası

● 1960’lı yıllarda Julia Kristeva, 4) Tasvir edilen şeylerin (nesne, insan ve olaylar)
Roland Barthes gibi yapısalcı alınyazılarının tabakası
araştırmacılar tarafından
oluşturulmuştur.
● Edebî eserlerin orijinalliği
düşüncesinden hareket etmiş ve
mukayeseli edebiyatın da doğmasına
zemin hazırlamıştır.
● Edebi metinlerin hiçbirinin daha
önce söylenmemiş, orijinal ve yeni
olduğuna inanmazlar. Onlara göre edebî metin,
kendisinden evvelki eserlerden izler taşırdığını söyler.
● Alıntı, gönderge, anıştırma, gülünç dönüştürme,
öykünme, kolaj, brikolaj, palampsest gibi tekniklerle
metnin ilişki kurduğu diğer metinlerin açığa çıkarılması
sağlanır. Zira eserin kendi özellikleri belirirken, başka
eserlerle olan münasebetleri muhakkak anlatılmalıdır.
● Her eser, bir bakıma kendisinden evvelki eserlerin
mahsulüdür.
● Son yıllarda postmodern romanda montaj, pastij gibi
tekniklerde kullanılır.

ONTOLOJİK KURAM

● Nicolai Hartmann’ın kurduğu ve

geliştirdiği bu yeni felsefe anlayıştır.
● Ontoloji, sanat eserini de bir varlık
olarak kabul eder. Bu var olanın
tabakalarını incelemek de ontolojinin
işidir. Fakat sanat eserinin varlığı
gerçek varlıkla aynı konumda değildir.
Bir dağ ile dağın resmi aynı varlık
kategorisine girmez. Doğaya ait bir
nesne sanat nesnesi haline gelince
gerçekliği değişir. Örneğin Fatih Sultan Mehmet’in kendisi
tarihçiler tarafından inceleme konusu yapılabilecekken,
portresi hakkında ressamlar inceleme yapabilir. Bu
bakımdan sanatın gerçeği ile hayatın gerçeğinin bilgisi
farklıdır.
 Kuramın en bilinen temsilcileri Roman Jakobson, Boris
KONU KAVRAMA TESTİ Eyhenbaum, Juri Tinyanov, Viktor Şklovski ve Boris
Tomaşevski’dir. Başlangıç aşamasında fütürizm akımından
da etkilenilmiştir. Edebi eserin değerlendirilmesinde,
1. Aşağıdaki kuramlardan hangisi dışa dönük bir kuram tamamıyla eserin biçimsel yapısına odaklanılması
değildir? gerekliliğini ve bu sayede, sanatsal bir yaratım olan eserin
incelenebileceği görüşünü benimsemişlerdir. Bunlar
A) Yansıtma
edebiyatla hayatın kesinlikle birbirinden ayrılması
B) Tarihi eleştiri görüşünü savunmuştur.
C) Marksist eleştiri 4. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden hangisidir?
D) Arketip eleştiri A) Rus Biçimcileri
E) İzlenimci B) Arketip eleştiri
C) Tarihi eleştiri
Sanat eserinde en önemli işlevlerden birisi olarak estetik D) Psikanalitik kuram
zevk verme işlevi kabul edilir. Okurun eserden aldığı hazzı
E) Yeni Eleştirici kuramı
öne çıkarır. A. Richards tarafından savunulan bir görüştür.
Edebiyatın dış dünya ve bilgi kavramıyla ilgisi olmadığı
görüşüne dayanır.
2. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden
hangisidir?
I. Biçimcilik Kuramı
A) Duygusal etki kuramı
II. Psikanalitik Kuram
B) Alımlama estetiği
III. Alımlama estetiği
C) Fenomenolojik kuram
IV. Yeni Eleştirici Kuramı
D) Hermenötik kuram
V. Yapısalcılık Kuramı
E) Anlatımcı kuram
5. Yukarıda numaralanmış kuramlardan hangileri eser
merkezli edebiyat kuramlarıdır.
A) I- II- III B) II- IV- V C) I- IV-V D) III- IV - V
E) II - III- V
Bu kuramda her zaman temel amaç metni doğru anlamak
olmuştur. Zira ilk başta kâinatı bir kitap gibi okumaya ve
anlamaya çalışan insanoğlu daha sonra ilahi varlık
tarafından gönderilen mesajları okumaya ve anlamaya
çalışır. metinlerin ve dünyada anlamlandırılmayı bekleyen
imgelerin birden fazla anlam taşıdıklarını ifade eder. Yansıtma kuramına karşıdır. Kurama göre konu ve biçim bir
Özellikle kutsal kitapların okumalarında kullanılan bu bütün oluşturduğunda estetik duygu uyandırır. Edebî eser,
metod, metnin bir görünen anlamı olduğunu bir de daha benzeri doğada, sosyal çevrede ve hatta insanın iç
alt bir katmanda bâtınî bir anlamı olduğunu ifade eder. dünyasında bulunmayan özgün bir nesnedir Edebî eseri
incelemek için kendisi yeterlidir, kendisinden başka bir
3. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden şeye ihtiyaç yoktur. Eserin düşünce yönü onun estetik
hangisidir? değeri için bir anlam ifade etmemektedir.
A) Duygusal etki kuramı 6. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden hangisidir?
B) Alımlama estetiği A) Biçimcilik kuramı
C) Fenomenolojik kuram B) Arketip eleştiri
D) Hermenötik kuram C) Tarihi eleştiri
E) Anlatımcı kuram D) Psikanalitik kuram
E) Yeni Eleştirici kuramı
Edebî eserin değerlendirilmesinde, tamamıyla eserin
biçimsel yapısına odaklanılması gerekliliğini ve bu sayede,
sanatsal bir yaratım olan eserin incelenebileceği görüşünü
benimsemişlerdir. Uğraştığı sorun ve yöntem ile özerk bir
bilim olan edebiyatın nesnesi edebi olmaktır.
7. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden hangisidir?
A) Rus Biçimcileri
B) Arketip eleştiri
C) Tarihi eleştiri
D) Psikanalitik kuram
E) Yeni Eleştirici kuramı
Yirminci yüzyılda Nicolai Hartmann’ın kurduğu ve
geliştirdiği bu yeni felsefe anlayışı var olanı ve varlığın
bütününü kendine konu olarak alır. Var olan ve varlık
nedir? Varlık tarzları, varlık tabakaları ve varlık kategorileri
nedir? soruları onun özellikle araştırdığı, üzerinde durduğu
birtakım ana ve temel sorunlardır.
8. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Metinlerarasılık kuram
B) Arketip kuram
C) Feminist kuram
D) Psikanalitik kuram
E) Ontolojik kuramı
Toplumsal yaşam ve insan deneyimi hakkında, kadın
merkezli fikirler sistemidir. Toplum içindeki kadınların
durumu ve toplumsal dünyayı kadınların görüş açısından
betimlemek bu kuramın başlangıç noktasıdır. Bu kuramın
önemli örnekleri Simone de Beauvior’ın "Kadın" adlı yapıtı
ile Kate Millet’in "Cinsel Politika ve Kadın “yazarların neden
az olduğunu irdeleyen Virginia Woolf’un "Kendine Ait Bir
Oda" adlı eserleridir.
9. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Metilerarasılık kuram
B) Arketip kuram
C) Feminist kuram
D) Psikanalitik kuram
E) Ontolojik kuramı
Dışa dönük edebiyat kuramlarındandır. Benimsediği
yöntem edebiyat eserindeki kökeni araştırmaktır. Amaç
eser vasıtasıyla insanlığın ölümsüz sembollerini ortaya
çıkarmaktır. Eseri oluşturan öğelerden birini açığa
çıkarması ve eserin kendi dışındaki önemli kültür
kaynaklarından birisi ile ilişkisini belirlemeye ve bir bakıma
metnin arka planını keşfetmeye yaraması nedeniyle
dikkate alınması gereken bir yaklaşımdır.
10. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Yansıtma kuramı
B) Tarihi eleştiri
C) Marksist eleştiri
D) Arketip eleştiri
E) İzlenimci eleştiri
Aristo’nun “mimesis” kavramından adını alan bu kuramın
temel ilkeleri de yine Aristo’nun Poetika‘sında yer alır.
Platon’un Devlet diyalogunda kullanılmıştır. Platon bu
eserinde ressamın ve tragedya şairinin yaptığı işi, dünyaya
bir ayna tutmak olarak ifade etmiştir.
11. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Yansıtma kuram
B) Arketip kuram
C) Ontolojik kuram
D) Hermenötik kuram
E) Feminist kuram
Saussure’ün yüzyılın başlarında dil bilime uyguladığı
yöntem ve görüşlerini edebî eserlere uygulayan bir
kuramdır. Kurama göre, edebî eserler dış gerçeklikten
bağımsız ve kendine göre kuralları olan bir sistemdir. Bu
nedenle de eser, yazardan ve okurdan bağımsız olarak ele
alınmalıdır.
12. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Yapısalcı kuram
B) Biçimcilik
C) Marksist eleştiri
D) Arketip eleştiri
E) Feminist kuram
Bu kuramda, edebiyat ve sanat nedir sorularına; yazarın
yaşadığı zaman, bulunduğu çevre, aldığı eğitim, psikolojisi,
içinde bulunduğu sosyal ve siyasi ortam gibi yazarı yazmaya
götüren etmenler bağlamında yanıt aranır. Sanatçının
yaratma eylemini, bilinçaltı kaynaklarına dayanarak
açıklamayı tercih etmiştir.
13. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Arketip eleştiri
B) Ontolojik kuramı
C) Marksist eleştiri
D) Psikanalitik kuram
E) Feminist kuram
“Edebiyatın işlevi nedir?” sorusuna bu kuram, okura zevk
verme, estetik duygu ve heyecan uyandırma olarak cevap
verir. Kurama göre dil göndergesel ve duygusal işlevde
kullanılır. Edebî eserler bilgisel değildir, içeriğinde
söylenenlerin doğru olması gerekmez. Yazındaki doğruluk,
eserin kendi içinde tutarlı olması ile sınırlıdır.
Gustave Lanson tarih metodu yoluyla edebiyat
araştırmaları yapmıştır Edebiyat araştırmacısının yapması
gereken birisi yayımlanmamış ya da yayımlanıp unutulmuş
edebiyat metinlerini, eksik kusurlu olup olmamasına
bakmaksızın gün yüzüne çıkarmaktır. Akademik
çalışmaların önemli bir kısmını edebiyat tarihi çalışmaları
alır. Bu çalışmalar metnin doğru bir biçimde gün yüzüne
çıkarmasını sağlamaktan başlayarak yazar ve çevresi ile
ilgili bilgilerin toplanması dönemlerin edebiyatı etkileyen
olayların değerlendirilmesi ve nihayet edebiyat tarihinin
bütüncül bir biçimde belirlenmesini amaçlar. Fransa’da
‘üniversite eleştirisi’ Türkiye de Fuat Köprülü temsil eder.
16. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Rus Biçimcileri
B) Arketip eleştiri
C) Tarihçi eleştiri
D) Psikanalitik kuram
E) Yeni Eleştirici kuramı

14. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden

hangisidir? Bu kurama göre sanat ile ekonomik yapı arasında sıkı bir
bağ bulunmaktadır. Üretim-tüketim ilişkileri sınıfsal
A) Duygusal etki kuramı
çatışmaların temelini oluşturur. Bu durum bir toplumdaki
B) Alımlama estetiği üst yapıyı belirler. Edebiyat da bir üst yapı kurumudur.
Edebiyat eseri de sınıf çatışmalarının bir aracıdır.
C) Fenomenolojik kuram
D) Hermenötik kuram 17. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden
hangisidir?
E) Anlatımcı kuram
A) Yansıtma eleştiri
B) Tarihi eleştiri
C) Marksist eleştiri
Herhangi nesnel bir ölçüt öne sürmeksizin eleştirmenin,
D) Arketip eleştiri
okurun eserle kurduğu öznel ilişkiyi okuma yöntemi olarak
benimser. En önemli temsilcisi Anatola France’dır. E) İzlenimci eleştiri
Eleştirmen eser hakkında konuşurken kendinden söz eder.
Öznelliği nedeniyle bu yöntemi denemenin bir türü olarak
kabul etmek doğrudur. Ülkemizdeki temsilcisi Nurullah
Ataç’tır.
15. Bu metinde tanıtılan kuram aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Yansıtma eleştiri
B) Tarihi eleştiri
C) Marksist eleştiri
D) Arketip eleştiri
1-E 2-A 3-D 4-A 5-C 6-E 7-A 8-E 9-C 10-D
E) İzlenimci eleştiri 11-A 12-A 13-D 14-A 15-E 16-C 17-C 18- 19- 20-
 Her şey araya giriyor, aradan çıkıyor
DENEME - 1
Arada çocuklar doğuyor, buyuyor, yürüyor
Arada evler, evlenmeler, ölümler duruyor
Çocuklar, bugün dersimizde 2. Meşrutiyet Dönemi’nde Arada yaz kış bahar, dünya donuyor
kalem oynatan bir yazarımızı anlatayım size: Yazarımız
kendine özgü davranış ve karakteri olan biridir. Yazdığı bir
eserle ilgili bir gün mahkemeye düşer ve ilginç bir savunma Aşklar arada, Tanrının büyük bağışı
yapar: “Romanım kritik bir romandır. Burada tescim edilen
Ferhat'lar, Kerem'ler çöllerde, odalarda
şahısların kendilerine mahsus birer tipleri vardır. Söz
söyleyen bir delidir. Yapan yarım delidir. Delinin hareketi Bir anlamı var elbet
akıllının ağzından söylenmez, belki delice yazılır benim gibi.
Boşuna mı yanmışlardı?
Bu benim kırk beşinci romanım. Popüler bir romancıyım,
halkın ağzındaki her söz benim romanımda canlanıverir.
Bazı yazarlar gibi teknik unsurları hiçe sayıp değişik roman Hiç mi serin rüzgârlar esmiyor
yazmadım. Evet, delileri, kaynanaları yazdım ama sosyal
çevrenin bana sunduğu kötü olayları da yazdım. Kötü varsa Hep mi kızgın yazlardayız, baharlar arada
yazmak suç mudur? Aptallık, cahillik, cinsi sapıklık, aşırı Mevsimi
ihtiras ve şöhret düşkünleri benim romanlarımda hayat
buldu. O yüzden benim vakalar roman tekniğinin sunduğu Yaprak kımıldamıyorsa
imkandan gelmez, romandaki sosyal tenkidin tabiiliğinden Behçet Necatigil
gelir.”
3. Bu şiir, aşağıdaki kazanımların hangisini
1. Dersine bu şekilde giriş yapan bir Türk dili ve edebiyatı gerçekleştirmek için kullanılmaz?
öğretmeni, aşağıdaki yazarlarından hangisini anlatmaya
çalışmıştır? A) Şiirdeki mazmun, imge ve edebî sanatları belirleyerek
bunların anlama katkısını değerlendirir.
A) Hüseyin Rahmi Gürpınar
B) Şiirdeki açık ve örtük iletileri tespit eder.
B) Nabizade Nazım
C) Şiirde ahengi sağlayan unsurları belirler.
C) Samipaşazade Sezai
D) Şiirde millî, manevi ve evrensel değerleri bulur.
D) Halit Ziya Uşaklıgil
E) Şiirde Klasik şiirin mazmun dünyasını tespit eder.
E) Ahmet Mithat Efendi

2. 2018 Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı'yla ilgili

olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 2018 Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim
Programı'nda dört temel dil becerisinin yanı sıra
A) İslamiyet öncesi Türk edebiyatından seçilen metinlerin öğrencilere kazandırılması hedeflenen yeterlilik ve
günümüz Türkçesine çevrilmez, anlamı bilinmeyen beceriler de belirlenmiştir.
kelimeler sözlük içinde verilir.
4. Aşağıdakilerden hangisi bu yeterlilik ve beceriler
B) Türk Dili ve Edebiyatı derslerinde dil bilgisi çalışmaları, arasında yer almaz?
öğrencilerin temel eğitimden edindikleri bilgilerden
hareketle ünitelerdeki ilgili metinler üzerinde A) Yaratıcı Düşünme
yaptırılacaktır. B) Yansıtmacı Düşünme
C) Kazanımlarla ilgili belgesel ve film gibi materyallerden C) İletişim ve İş birliği
yararlanılmalıdır.
D) Görsel Okuryazarlık
D) Her kitabın sonunda kitap içerisinde geçen edebiyat
terimlerinden oluşan bir sözlük yer almalıdır. E) Medya Okuryazarlığı

E) Bir sınıfta aynı sanatçıdan, farklı türlerde olmak

koşuluyla, en fazla iki metin alınabilir.
Son dönemde kuralsızlığı anti roman akımında; klasik
romanda önemli olan olay, zaman, mekan, kişiler tamamen
önemini yitirir. Yeni Roman kahramanı eserlerde sürükleyeci
bir hayatı yoktur, kesiktir bazen yok olur… Kronolojik
sıralamaya uymayan zaman, kahramanın yardımcı olur
psikolojik sıkıntıları aktarmada. Yazarın parçalanmış iç
dünyası romanın atmosferine bu parçalanmaya uygun bir
dille yansıtan insan alınır. İşte Yeni Roman’da kahramanın
amacı toplumu düzeltmek, okuyuculara bilgi vermek
değil;bireyin ve dünyanın varoluşunu anlamlandırmak,
insanın kuyu gibi derin olan psikolojisini anlatmayı hedefler.
5. Dersinde bu metni kullanan Türk dili ve edebiyatı
öğretmeni, öğrencilerine Yeni Roman anlayışı için aşağıdaki
roman kahramanlarından hangisini kullanamaz?
A) Hayri İrdal
B) Zebercet
C) Cıngıl Nuri
D) Çolak Salih
E) Şeküre
Bayram Öğretmen, 12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde
postmodern romanın ögelerini anlatırken Latife Tekin’in
Sevgili Arsız Ölüm adlı romanından bir bölümünü örnek
olarak verir ve şöyle der: Romanda yazar, Gabriel Garcia
Marguez’in “Yüzyıllık Yalnızlık” romanını konu açısından
örnek almıştır. Latife Tekin, Gabriel Garcia Marguez’in
romanını önce büyülü gerçeklik akım noktasından sonra
onun tematik gücünden faydalanır. Böylece bir metinden
yeni bir metin kurgulamış olur.
6. Buna göre Bayram Öğretmen, postmodern anlatının
hangi özelliğini vurgulamak istemiştir?
A) Montaj
B) Bilinç akışı
C) Parodi
D) Özetleme
E) Leitmotiv
7. Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeninin, dersinde saf(öz)
şiirinin özelliklerini yansıtan şiirlere örnek olarak
aşağıdakilerden hangisini vermesi uygun değildir?
A) Otuz Beş Yaş
B) Haziranda Ölmek Zor
C) Olvido
D) Sebil ve Güversin
E) Bursa’da Zaman
9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğrencilerine roman
çeşitleri anlatan öğretmen, aşağıdaki metni sınıfa
getirmiştir:
“Başında Mevlevî külâhı ve üstünde etekleri açılmış
tennuresi ile semâ ediyor, bir kolunu yukarı açmış dönüp
duruyordu. Ama hayâletin asıl korkunç tarafı,gövdesi
döndüğü hâlde, kafasının sabit kalması, delici bakışlarını bir
an olsun bekçiden ayırmamasıydı. Semâ ederken çevreye
mavi bir nûr yayıyor ve ince dudaklarındaki kıvrıma bakılırsa
belki de adamcağıza ürkütücü bir şekilde gülüyordu. Ayrıca
fânilerin tersine, ciğerlerine hava değil de cehennemin kızıl
alevini çektiğinden olsa gerek, burun deliklerinden çıkan
kıpkırmızı iki alev huzmesi, her nefes alışında ve verişinde
şavkıyordu.
8. Bu parçadan hareketle öğretmenin anlattığı roman çeşidi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tarihî roman
B) Gotik roman
C) Fantastik roman
D) Tahlil roman
E) Tezli roman
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni ünlü yazarların nasıl
öykü yazdıklarına dair söyleşilerini bulup sınıfa getirir:
ELEŞTİRMEN: “Öykülerinin konusunu nasıl belirliyorsunuz?”
I.YAZAR: “ Hikâyelerim şehir hayatının mahalle içlerine ve
fakir semtlere doğru yol almış tiplerden kuruludur. Genellikle
bunlar, anormal tiplerdir ve zavallı insanlardır. Aşk, bu
hikâyelerde ikinci planda kalır. Romanda yaptığım
sadeleşmeyi sonradan hikâyelerimde de yaptım. Bir
Muhturanın Son Yaprağı gibi ferdin iç dünyasında yaşadık
diyebilirim”
II. YAZAR: “Benim öyküm bir resimdir; incecik, şırıl şırıl akan
bir derenin yanı sıra kıvranan yayların üstünde dumanı tüten
eski bir tren gibidir Bir Anadolu kasabasıdır. Geçmiş ve
geleceğe açılan pencerelerde cümlelerden örülmüş mavi
kanatlı kuş, bir tavır, bir duruş, beyhude ömürlerimize
dokunan güzide derviş gibi bulurum onları.”
9. Soruya cevap veren yazarlar, sırasıyla aşağıdakilerden
hangileri olabilir?
A) Halit Ziya Uşaklıgil - Mustafa Kutlu
B) Mehmet Rauf – Oktay Akbal
C) Halit Ziya Uşaklıgil – Rasim Özdenören
D) Ahmet Mithat Efendi – Mustafa Kutlu
E) Ahmet Mithat Efendi – Rasim Özdenören
● Anası felçli eliyle her işten dönüşte onu okşayacak, 12. Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeninin, Maviciler şiirini
fırından alıp getirdiği sıcacık ekmeğe hayranlıkla bakacak, işlerken aşağıdakilerden hangisini konuya uygun bir örnek
koklayacaktı fırından çıkmış yeni ekmeği, oğlunun güzel olarak vermesi beklenir?
yüzüne ve aydınlık gözlerine dalarak. Böylece Haliç’in kokulu, A) an gelir
pis havasını ve işsizliğini de unutacaktı.
ömrünün hırsızıdır
Yaşar Kemal
her ölen pişman ölür
hep yanlış anlaşılmıştır
● Basık tavanlı, arka duvarı toprağa gömülü odada
hayalleri yasaklanmış
yatıyorum. Karalık da olsa koridorun bitimindeki daha geniş
odanın önünde uzanan görünümü de algılıyorum. Yıllarla
yükselmiş, başka başka biçimler oluşturan çam ağaçlarını,
B) Ne olur kim olduğunu bilsem pia'nın
eski tahta evleri düşünüyorum vazgeçemiyorum.
ellerini bir tutsam ölsem
Tezer Özlü
böyle uzak seslenmese
10. Aşağıdakilerden hangisi bu parçaların birlikte kullanılma
amaçlarından biri olamaz? ben bir şehre geldiğim vakit
A) Metinlerdeki anlatıcıların farklı bakış açılarını belirlemek o başka bir şehre gitmese
B) Metinlerdeki benzer çatışma ögelerini bulmak
C) Durum hikâyesi ile ben merkezci hikâyesini karşılaştırmak C) Herşey bir ilkle başlar:
D) Etkilendikleri sanat akımlarını ortaya koymak Şiir bir sözcükle
E) Dönemin sosyal ve kültürel hayatını karşılaştırmak Aşk bir dokunuşla
Gelecek bir adımla.

D) Bir çığlığın içinde yakalıyorum seni

Kahvecinin kendisi sevimsiz bir adamdır. Kahveciden çok, Kaç kez İstanbulsu,
ters bir devlet memuru hüviyeti taşır. Hastalıklı olmasa,
Parıldayan, ısıtan, yakan bir alev gibi.
doktorlar fazla yorulmamasını sağlık vermemiş olsalar,
dünyada kahveci olmazdı zaten. Tersine, ben bütün Üstünde uzun, pis, yalnız sokakların yağmuru..
ömrümce iyi bir kahve bulamadığım için kahveci
olamamışımdır. Bir kır kahvesi, bir köyün kahvesinin üç beş
gediklisi.. Bundan güzel bir ömür mü olur, elli altmış senelik E) Ben ki her nisan bir yaş daha genç
yaşama bundan güzel başlar ve biter mi?
Her bahar biraz daha aşığım
Ağaçtan ağaca serilmiş beyaz çamaşırlar bu kadar durgun,
Korkar mıyım?
güneşsiz, ıslak bir şekilde ılık havada hiç kurumayacaklar. Bu
kedi, tahta masanın üstüne çıkmış, köpeğime durmadan Ah, dostum, derdim başka
homurdanacak mı? Sandalyenin üstündeki vişneçürüğü
rengindeki delik çoraplar... Asmanın yaprakları daha
yemyeşil. Bizim bahçedeki kurudu bile.
10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersine giren Hilâl Öğretmen,
anı türünün Cumhuriyet Dönemindeki örneklerini anlatmak
11. Bu parça aşağıdaki kazanımlardan hangisini
istemektedir.
gerçekleştirmek amacıyla kullanılamaz?
13. Buna göre öğretmenin dersinde aşağıdakilerden
A) Metnin mekân ve zamanın özelliklerini belirler.
hangisini kullanması beklenmez?
B) Metnin durum öyküsü olduğunu tespit eder.
A) Falih Rıfkı Atay - Çankaya
C) Metin kahraman anlatıcının bakış açısıyla yazıldığını
B) Ahmet Hamdi Tanpınar - Beş Şehir
belirler.
C) Beşir Ayvazoğlu - Defterimde Kırk Suret
D) Anlatım tekniği iç çözümleme ve bilinç akışını tespit eder.
D) Oktay Akbal - Şair Dostlarım
E) Metindeki anlatım biçimlerinin işlevlerini belirler.
E) Rıfat Ilgaz - Yokuş Yukarı
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeninin öğrencilerine vermiş
olduğu performanz ödevinin “görev” kısmı şu şekildedir:
Sonbahar benim kitap mevsimimdir. Kasım ayında İstanbul
Tüyap Kitap Fuarı’na gittim. Fuarda standların birinde
dikkatimi bir roman çekti. Kitabın arka kapak yazısını
okudum ve kitabı bırakamadım. Kitabı o gün aldım ve eve
gidip sabaha kadar okuyup bitirdim. Kitabın lezzetinin
peşine düştüm; aynı romancının başka kitabını almak için
yine fuara gittim ve kitabını aldığım yazar, okuyucularla
söyleşi yapıyordu. Hayran kaldığım yazara hem kitabıyla ilgili
hem de üslubu ile ilgili sorular sormaya başladım:
● Romanda göç sorununu anlatırken dönemin siyasi
olaylarını yoğun mu işlediniz?
● Bazı yerlerde siz de kahramanla konuşuyorsunuz hatta
romanın yazılış serüvenini anlatıyorsunuz, kahramana niçin
omuz veriyorsunuz sürekli ?
● Romanda kahramanın Freud’dan etkilenip bilinçaltına
yönelmesi kurguda sıkıntı yarattı mı?
● Bazı bölümlerde otobiyografik yönler hissettim, doğru
mu?
14. Bu görevde aşağıdaki kazanımlardan hangisinin
ölçülmesine yönelik bir soru bulunmamaktadır?
A) Metinde edebiyat, sanat ve fikir akımlarının yansımalarını
değerlendirir.
B) Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
C) Metindeki anlatım biçimleri ve tekniklerinin işlevlerini
tespit eder.
D) Metindeki çatışmaları belirler.
E) Metnin tema ve konusunu belirler.
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, tiyatro metinlerinde
yapı ve tema incelemesi için aşağıdaki üç içerik eleştirisini
sınıfa getirmiştir:
I. Eserde, para-namus çatışması yaşayan bireyin durumunu
ve maddi imkânlardan vazgeçmeyi göze alamayan insanların
namus söylemlerinin samimiyetsizliğini ortaya konmaktadır
ve sıradan bir memur, bir arkadaşı tarafından ikna edilerek
İstanbul'a gider. Bu değişim onun hayatını olumsuz etkiler.
Yazar bu oyununu romanlarında da verdiği küçük bir Anadolu
kasabasından İstanbul’a gidişin yarattığı tavmayı vermeye
çalışır.
II. Eser yazarın en tanınmış oyunudur. Dört perdeden oluşan
eser, bir kalenin kahramanca savunulması anlatılır. Oyunda
kahramanlar tek boyutlu verilir ve yazarın yaşarken
görebildiği tek oyunudur. Yazarın belki de çaresizliğine umut
olan “kıyamet mi kopar?..” leitmotivi eserin kurtarıcı sesi
olmuştu.
III. Eserde Amerikan kültürü ve beyin sömürüsü eleştirisi
yapılır. Doğu mistizmi ve Amerikan kapitalizminin karşıtlığını,
dehşet verici bir olayla, ancak mizahi bir dille anlatan
oyunumuz, sözde "uygar" olan kapitalist Amerikan
toplumunun ikiyüzlülüğünü çarpıcı bir öykü ile ortaya koyan
bir kara komedidir ve oyun absürt özellileri de barındırır.
Görüşleri kronolojik olarak anlatmak isteyen öğretmenin
bu metinleri hangi sırayla işlemesi gerekir?
A) II - III - I
B) III - II - I
C) I - II - III
D) II - I - III
E) III - I - II
 DENEME - 2
Türk şiirinde hemen hemen her dönem hayal âlemine
sığınarak kaçmak imajı çok yoğun işlenir. Bunalan insanın iç
sıkıntılarıyla beraber her zaman düşüncesini istila eden kaçış
fikri bizde ilk defa Servetifünûncuların Yeni Zelanda'ya
gitmek isteğiyle başlar. O dönem sanatçısı, Tevfik Fikret'in
şehirden uzak tabiatla iç içe kaçtığı "Aşiyân-ı dil"i ve
Haşim'in özlemini kurduğu "O Belde” izler. Cumhuriyet
Dönemi’nde de birçok şairde görmekteyiz bir yerlere kaçarak
sığınmayı.
1. Aşağıdaki dizelerden hangisi bu parçadaki açıklamaya
örnek gösterilebilir?
A) Ne hoş ey güzel Tanrım ne hoş
Maviliklerde sefer etmek
Bir sahilden çözülüp gitmek
Düşünceler gibi başıboş kaybolmak
B) Mâzî… O şimdi gölge iken şimdi zî-hayât
Bir cism olan; o şimdi ölen, şimdi canlanan
Mevcûd; evet, o dalga, o girdâb-ı hâtırat
İnsan niçin nedir?... Evet, insan ki doğmadan
C) Gitsem de her yerde biraz vardır
Hatırda zamansız bir plak
Bir otel kapısı, biraz istasyon
Vardır o seninle birlikte olmak
D) Parmaklarımdan dökülünce ekmek
güvercinler gelip öpüyor nimetleri
ama kaldıramıyorlar
pencere önü heybetimi benim
E) Tanrının sevgili kuluymuş,
Muhtaç olmadan öldü.
Ama gözleri yine kapıdaydı,
Belliydi birini beklediği.
Tanzimat Dönemi ve Servetifünun Dönemlerinde aydınlar iki
grupta toplanır: Birincisi medeniyetçi aydınlar, eserlerinde
alafranga ve züppe tiplerle örülü olay kurarlar. Bunlar
Batılılaşmayı sadece giyimde ve söz arasına birkaç Fransızca
kelime katarak konuşan aydınlardır. Batı’yi iyi bilir ama millî
özelliklerini kaybetmiş, toplumdan uzaklaşmış tiplerdir.
İkincisi ise sentezci aydınlar, bunlar Avrupa’da eğitim almış,
orayla hemhal olmuş aydınlardır. Aynı zamanda Doğu’nun
kültürel değerlerini benimsemiş ve kendi kültürel kodlarını
unutmamış aydınlardır.
2. Buna göre aşağıdaki romanlardan hangisi sentezci bir
aydının kaleminden çıkmış olabilir?
A) Araba Sevdası
B) Şıpsevdi
C) Felatun ve Rakım Efendi
D) Turfanda mı Turfa mı?
E) Aşk-ı Memnû
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, öğrencilere Halit Ziya
Uşaklıgil’in” Kırk Yıl” adlı anı kitabından aşağıdaki bölümü
okur:
“Bunu başka türlü tasavvur ederdim. O zamanın hayatından,
idaresinden, memlekette teneffüs edilen zehirle dolu
havadan muztarip, marizî bir genç, hulâsa devrin bütün
hayâlperest yeni nesli gibi bir bedbaht tasvir etmek isterdim
ki ruhunun bütün acılarını haykırsın, coşkun bir delilikle
çırpınsın ve bütün emelleri parmaklarının arasından kaçan
gölgeler gibi silinip uçunca o da gidip kendisini, ölmek için
saklanan bir kuş gibi, karanlık köşeye atsın. Bu gençte bir aşk
yıldızı, bir de sanat hülyası olacaktı ve bunların arasında bir
sarhoş gibi yıkıla yıkıla o duvardan bu duvara çarpa çarpa
geçip gidecek, nihâyet bir kovukta sinip can verecekti.
Dersin sonunda öğretmen, öğrencilerine bu anısında yazar
hangi eserinden bahsettiğini söyler.
3. Buna göre öğretmenin derste anıdan hareketle bulduğu
eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ferdi ve Şürekâsı
B) Bir Ölünün Defteri
C) Mâî ve Siyah
D) Aşk-ı Memnû
E) Kırık Hayatlar
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, birleşik fiillerin yazımı
konusunu işledikten sonra bir izleme ve biçimlendirme
uygulaması yapmıştır. Uygulamada yer alan sorulardan biri
de şu şekildedir:
Aşağıdakiler cümlelerde yer alan birleşik fiillerden hangisinin
yazımı yanlıştır?
A) Oyunun kurallarını bozan oyuncular müsabakadan
menedildi.
B) Mahkeme kararına yaptığı itiraz dün itibariyle reddolundu.
C) Soruları çözmeden onları oldu bittiye getirmek en büyük
hatadır.
D) Son dönem sanatçıları lafla peynir gemisi yürümez deyimini
duymamış gibi davranıyor.
E) O da ateş parçası gözlerle bakan ufacık, yürekli bir gençti.
4. Uygulama sonrasında öğrencilerin büyük çoğunluğunun
A seçeneğini işaretlediğini gören öğretmenin yapması
gereken aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kazanımlara uygun uygun yeni soru kalıbı kullanmalıdır.
B) Değerlendirme çalışması başarılı olmuştur, sonraki konuyu
işlemelidir.
C) Birleşik fiillerin yazımı ile ilgili ayrıntıları yeniden gözden
geçirmelidir.
D) Birleşik fiiller içinde yer alan deyimlerin üzerinden
yeniden geçmelidir.
E) Uygulamasını tek bir doğru cevabı olan soru kullarak
tekrarlamalıdır.
10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde fabl türünü işlemek
isteyen Semra Öğretmen, fabl özellikli edebî metinleri
EBA’dan bulup incelemelerini ister.
5. Buna göre öğrencilerin bulduğu eserlerden biri değildir?
A) Mantıku't- Tayr- Feridüddin Attar
B) Martı - Jonathan Livingston
C) Küçük Prens - Antoine de Saint-Exupéry
D) Hayvan Çiftliği - George Orwell
E) Şeker Portakalı - Mauro De Vasconcelos
Bir söyleşide “kari (okuyucu) kimdir?” sorununa ünlü şair
şöyle cevap verir:
Ahmet Haşim’in “Kari bu kitabın gecesinde / Mehtabı
seninçin yere serdim diye, yaşayanlardan fazla ölülerin
raksına mahsus uhrevi bir manzara çizerek hitap ettiği
bilinmez ruhlar mı? Ya, kendi kendisine “Kari nedir?” diye
sorup da “Sanatkârın duvardaki gölgesinden başka ne
olabilir!” cevabını veren Necip Fazıl’ın gölgesi mi? Yoksa
Baudelaire’in “Riyakâr kardeşim,” diye çağırdığı mı? Nedir?
Onu ben de bilmiyorum. Bildiğim saflıkta saf kalmak isteyen
insanlardan oluştuğumuzdur.”
6. Bu parçadaki şiir görüşleri aşağıdaki şairlerden hangisine
ait olabilir?
A) Nazım Hikmet Ran
B) Ahmet Muhip Dıranas
C) Faruk Nafiz Çamlıbel
D) Cemal Süreya
E) İlhan Geçer
Fikir ve sanat hayatında kaynaklarda Paris öncesi ve sonrası
olmak üzere iki farklı eğilim onu Türk şiirinde mihenk taşı
haline getirmiştir. Fransa’da Albert Sorel’in derslerine devam
ederken benimsediği “tarih ortasında Türklüğü aramak ve
bulmak” anlayışı içinde, aynı ekole bağlı Fransız tarihçisi
Camille Julien’in, “Fransız milletini bin yılda Fransa toprağı
yarattı” görüşünden hareketle “1071’den sonra Anadolu’ya,
sonra Rumeli’ye, daha sonra İstanbul’a yerleşerek yepyeni ve
yaratıcı bir millet olduğumuz” tezini ortaya atmıştı. Bu tarih,
sanat ve kültür milliyetçiliği yerli ve millî kaynaklara dayanan,
millî hayatı yaşanmakta olan zaman ile geçmişte arayan ve
onu Türk tarih ve coğrafyasının içinde değerlendiren yeni bir
anlayıştı. Dergâh dergisinde yayımlanan yazıların “Evine
Dönen Adam” büyük bir kısmında, bu bilinci tarih ve
mitolojide arar .
7. Bu parçada söz edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yahya Kemal Beyatlı
B) Recaizade Mahmut Ekrem
C) Necip Fazıl Kısakürek
D) Ziya Gökalp
E) Abdülhak Hamit Tarhan
Korku salardı inceliğin acıman tevazuun
Dünya ve insan çıkmazlarına yumuşak bakışın
Nur sarnıçları ballar koydun çöllere ruh eşiklerine
Senden kaynıyordu yine sana kapılıyor ırmakların
Sura vardıkça gövdelendim soyundum aşk duasına
Atılıyorum sırlarına açılıyor hücrelerim
Menzili çoktan geçtim ün saldı kayboluşum
Kendi kuytumda çalkıyor şerbetini ağzım
8. Bu dizeler yapı, tema ve dil özellikleri bakımından
aşağıdaki sanatçıların hangisine ait olabilir?
A) Necip Fazıl Kısakürek
B) Asaf Halet Çelebi
C) Cahit Zarifoğlu
D) İsmet Özel
E) Enis Behiç Koryürek
Vapurdan çıkarken onu fark etmiştim. Omzundaki dikkatimi
çekmişti. Her zaman yanılırım: o omzundaki şeyi bir musiki
aletine bir eski zaman okuluna benzetirdim de… Hallacın
kirişiydi. Yine böyle oldu. Görmediğim, bilmediğim bir musiki
aleti ile hallaç kişini birbirine karıştırıp eski romanlarda
resimlerini gördüğüm seyyar mızıkacılardan hallaca,
hallaçtan seyyar mızıkacılara bir saniyede gidip geldim…
Yaz yeni başlamıştı ve vapur iyice yaklaştı, içinden şu, uzun
saçlı keman hocasına benzeyen adam kim olabilir diye
düşünüp durdum yahu.
9. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez
A) Kahraman bakış açısıyla metin oluşturulmuştur.
B) Durum öyküsü tarzında yazılmıştır.
C) Yazarın gözlem gücü ile metin kurgulanmıştır.
D) Çerçeve öykü tekniği kullanılmıştır.
E) Kurgu ve durumun akışı okuyucunun hayal gücüne
bırakılmıştır.
Yakup Kadri “Kiralık Konak” romanında kişileri semboller
aracılığıyla dönemi ve dönem tiplerini psikolojik özellikleriyle
iyi çizer. Mesela ---- babasından kalmış serveti gençliğinden
beri oldukça büyük bir ihtimamla idare ve muhafaza eden,
düzenli ve müşfik bir insan olarak tanıtılır. devlet ve devlet
adamlarına karşı saygısını emekli olduktan sonra da devam
ettirir. Bu özellikleriyle asırlardan beri süregelen bir kültürün
temsilcisi olarak okuyucunun dikkatine sunulur ve konakla
Osmanlıyla bütünleştirilir. Diğer taraftan bu kahramanımızın
karşına Galatasaray Lisesinde Fransız terbiyesiyle yetişmiş
olan---- Kahraman çıkarır. Bu kahramanımız Batı’ya olan
hayranlığı o derece ileridir ki Meşrutiyet ilan edildiğinde
evde Türkçe konuşulmasını yasaklar. Aldığı terbiye ile
yaşadığı sosyal çevre gerçekleri sürekli çatıştığından tam bir
redingot devri adamını temsil eder.
10. Bu aparçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden
hangisi sırasıyla getirilmelidir?
A) Hakkı Celis – Seniha
B) Servet Bey – Naim Efendi
C) Hakkı Celis – Faik Bey
D) Naim Efendi- Servet Bey
E) Naim Efendi - Seniha
10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Kemal Öğretmen,
İnsan neden başka yerleri, başka ülkeleri gezip görmek
ihtiyacı hisseder ? sorusunu sorup öğrencilerin
düşüncelerini almaya çalışır.
11. Buna göre Kemal Öğretmen, derste aşağıdaki ders
işleme sürecinin hangi aşamasını işlemektedir?
A) Metin okuma
B) Metin ve tür ile ilgili açıklamalar
C) Metni anlama ve çözümleme
D) Metne hazırlık
E) Sınıf dışı etkinlik
Seyahatnâme, İslâm edebiyatının, belki de dünya
edebiyatının en uzun ve kapsamlı seyahat anlatısıdır. Ünlü
romancımız ve edebiyat araştırmacımız Ahmet Hamdi
Tanpınar “Ben Evliya Çelebi’yi tenkit etmek için değil, ona
inanmak için okurum. Ve bu yüzden de daima kârlı çıkarım”
diyerek Evliya Çelebi’ye ve Seyahatname’ye yaklaşımını
ortaya koymuştur. Divanü Lugâti’t- Türk, Kutadgu Bilig ve
Seyahatname gibi Türk dilinin anıtsal eserleri üzerine yetkin
ve ilgi çekici çalışmalar yapan Robert Dankoff ise
Seyahatname’yi akla yakın bir gerçekçilikle harikalar ve
mucizeler aşkı arasında salınan Osmanlı zihniyetinin edebi
düzlemdeki muazzam bir örneği olarak görür.
12. Bu metin, aşağıdaki kazanımların hangisini
gerçekleştirmek için kullanılmaz?
A) Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönemle ilişkisini
tespit eder.
B) Metnin ana düşüncesi ve yardımcı düşüncelerini belirler.
C) Metnin görsel unsurlarla ilişkisini belirler.
D) Metinde ortaya konulan bilgi ve yorumları ayırt eder.
E) Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirler.
Türk Dili ve Edebiyat dersinde Yusuf adlı öğrenci
öğretmenine bir rüyasından bahseder.
Karanlıkta bir ses beni çağırdı, bana önce okumayı bilip
bilmediğimi sordu, ne diyeceğimi bilemiyordum. Dizlerimin
bağı çözülmüştü sanki. Ürkerek bildiğimi söyledim ve bana
bir edebiyat dergisi uzattı. Bu derginin her köşesini ve
yazılarını okursam muradımın yerine geleceğini söyledi. Ben
de heyecan ve korku karışık başladım okumaya. İlk sayfada
on beş günde bir çıktığını ve son sayısında bu derginin kurucu
olan şairin Ankara'da belediyenin kazdığı bir çukura düşüp
sonradan İstanbul’da vefat ettiğini yazıyordu. İkinci sayfada
Abidin Dino'nun resimleri yer alıyordu. Nâzım Hikmet'in
hapishaneden çıkartılması için açılan kampanyaya da katılan
şairlerin üç günlük açlık grevine girdiği yazıyordu. Son
sayfada “Aşk Resmi Geçidi” şiiri de çok hoşuma gitti.
13. Buna göre öğrencinin rüyasında okuduğu ve
öğretmenine anlattığı edebiyat dergisi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Yaprak dergisi
B) Ağaç dergisi
C) Varlık dergisi
D) Akbaba dergisi
E) Kültür Haftası dergisi
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Selin, öğrencilerine
postmodern tekniklerden bahseder ve aşağıdaki metni akıllı
tahtadan gösterir:
“İsteğine boyun eğiyorum. Bizi bizim kendisini sevdiğimiz
ölçüde sevmeyen kadının bir ayrılacılığı vardır: Ben de
Felix’in imkansız aşkını anlatıyorum. Ben de kocasını
sevmeyen bir Vadideki Zambak gibiyim… Alınlarınızda bir
kırışık belirdiğini görmemek, en ufak bir isteğinizi geri
çevirdiğiniz zaman kederleniveren dudaklarınızdaki
somurtkan anlatımı dağıtmak için uzaklıkları mucizemsi bir
biçimde aşar, kanımızı akıtır, geleceğimizi harcarız. Bugün de
geçmişim istiyorsun, işte al. Yalnız şunu iyi bil, Natalie:
isteğini yerine getirmekle hiç mi hiç hoşlanmadığım bir şeyi
yapmak zorunda kaldım.”
14. Buna göre Selin öğretmen, postmodern anlatının hangi
tekniğini vurgulamak istemiştir?
A) Montaj
B) Yanılsama
C) Geriye dönüş
D) Leitmotiv
E) İç çözümleme
I. Her gece iki üç film seyreden televizyon tutsakları neyse,
bir günde bir roman bitiren otobüste, trene, yolda, yatakta
okuyanlar da odur. Yığınla kitap okumak övgüye değer değil
bence. Okuyup düşünmek, o yapıtı yeniden yaratmak
önemli. Bu da bir emek, sabır ve planlı çalışma işi.
II. Cumhuriyet’in ilk yıllarında da “yanlış Batılılaşma” olarak
değerlendirilebilecek bir durum yaşanır. Her ne kadar bu,
daha önceki dönemlerde görülen alafrangalık ya da yanlış
Batılılaşma durumlarıyla birebir örtüşmese de Yakup Kadri,
Ankara romanında bu eski dönemleri hatırlatan sahnelere
yer verir.
III. Sadece romanlarıyla değil şiir ve hikâyeleri ile de
kendine özgü sesi hissettiren Sabahattin Ali; “Sırça Köş” adlı
kitabında bir araya getirdiği dört masalı ile halk kültürüne
verdiği önemi göstermiş, vermek istediği mesajı masalın
imkânlarını da kullanarak okurlarına aktarmıştır.
15. Numaralanmış bu parçalardan hangileri, tartışmacı
anlatımın özelliklerini öğretmek için kullanılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) I ve II D) I ve III E) II ve III
 Öğretmen, Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğrencilerine
DENEME - 3 “yalnızlık” kavramını vererek onların bu kavram çerçevesinde
metinler yazmalarını ister. Bazıları ezberledikleri dizleri yazar
bazıları kavramın kendi ruhundaki izlerini yazar. Öğretmen
sonra yazılan dize ve kavramların yönünü belirleyip metin
Türlüg çeçek yarıldı
nereye gitmek isterse ona yardımcı olur.
Barçın yadım kerildi
3. Bu uygulamada aşağıdaki yazma yötemlerinden hangisi
Uçmak yeri körüldi kullanılmıştır?
Tumluk yana kelgüsüz A) Yaratıcı
(Koşug) B) Güdümlü
Günümüz Türkçesiyle: C) Eleştirel
Rengarenk çiçekler açıldı D) Not alarak
İpek yaygılar serildi
E) Kontrollü
Cennet yeri görüldü
Soğuklar artık gelmez.)

ACI YAĞMUR

Nâm u nişane kalmadı fasl-ı bahârdan Bir zamandır ablam,

Düşdi çemende berg-i dıraht i'tîbârdan annemin kafayı üşüttüğünü söylüyordu.

(Bâkî ) Ben pek üzerinde durmadım.

Vezin: Mef’ûlü Fâilâtü Mefâîlü Fâilün Evet, ablam da haklı.

fasl-ı bahâr: bahar mevsimi Yaşlı bir kadınla her gün

berg-i diraht: ağaç yaprağı aynı evde olmak kolay değil.

Dün pazardı, şöyle bir uğradım onlara.
1. Öğretmenin, bu parçalarla öğrencilerin aşağıdaki Biraz kaynattık işte, eskilerden filan…
yargılardan hangisine ulaşmasını amaçladığı söylenebilir? Artık kalktım gidiyorum,
A) Metinlerde toplumsal bilinci geliştirici didaktizm görülür. elini öptüm annemin.
B) Metinler, kendineden önceki geleneğin devamı “Oğlum, bir daha gelişinde anneni de getir…” dedi.
durumundadır.
İçimdeki yangın gözlerimi yaşarttı.
C) Metinler tema bakımından bireyselliğin izini taşımaktadır.
Ablamın yüzüne bakmadan
D) Her metinin sanat kaygısı birbirinden farklıdır.
kaçarcasına çıktım evden.
E) Söz varlıklrı ve dil özellikleri balımından aynı gelişimi
göstermektedir. Yağmura sığındım dışarıda.
Necati TOSUNER

Öğretim programında metinler; coşku ve heyecana dayalı, 4. Aşağıdakilerden hangisinin öykücülük anlayışı, bu
olay çevresinde gelişen edebî metinler ve öğretici metinler parçadaki anlatım özelliklerine daha uzaktır?
olarak sınıflandırılmaktadır. A) Ferit Edgü
2. Bu cümleye göre aşağıdaki edebî metinlerden hangisi, B) Yusuf Atılgan
diğerlerinden farklı bir metin türü içerisinde yer alır?
C) Sevim Burak
A) Dersaadet’te sabah Ezanları
D) Küçük İskender
B) Bir Göçmen Kuştu O
E) Vüsat O. Bener
C) Siyah Pelerinli Adam
D) Avare Yıllar
E) Sarı Traktör
PROMETE
Kabinde her dakîka şu ulvî tahassürün
Minkâr-ı âteşini duy, dâimâ düşün:
Onlar niçin semâda, niçin ben çukurdayım?
Gülsün neden cihan bana, ben yalnız ağlayım? ...
Yükselmek âsmâna ve gülmek ne tatlı şey!
Bir gün şu hastalıklı vatan canlanırsa... Ey
Müştâk-ı feyz ü nûr olan âtî milletin
Meçhul elektrikçisi, aktâr-ı fikretin
Yüklen, getir -ne varsa- biraz meskenet-fiken,
Bir parça rûhu, benliği, idrâki besleyen
Esmar-ı bünye-hîzini; boş durmasın elin.
Gör dâimâ önünde esâtîr-i evvelin
Gökten dehâ-yı nârı çalan kahramânını...
Tahassür: Özlemek, hasret çekmek
Minkâr-ı ateşin: Ateşten gaga
Âsman: Sema
Müştâk-ı feyz u nur: Feyze ve nura susamış
Aktâr-ı fikret: Fikir ülkeleri
Meskenet-fiken: Miskinliği gideren
Esmar-ı bünye-hîyz: Bünyeyi besleyen meyveler
Esâtir-i evvel: Evvel zaman masalları
Dehâ-yı nâr: Ateşin dehası
5. Tevfik Fikret’in bu şiiri, Türk Dilive Edebiyatı dersinde
aşağıdakilerden hangisi için kullanılamaz?
A) İzlenimci ve klasik sanat anlayışının şiirde kullanıldığını
göstermesi
B) Aruzun ritmik unsurlarının devam ettiğini sezdirmesi
C) Mitolojik kahramanların Türk şiirinde başarılı olarak
kullanıldığını
D) Şiirdeki hâkim fikirlerden biri de Batı’nın teknik ve
medeniyetini almak gerekir fikrinin savunulması
E) Kendini toplumdan soyutlamayan şairin umudunu
gençlere bağladığının göstermesi
Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni Eşhan, iyi bir şiir okumanın
ön hazırlığa bağlı olduğunu söyler. Şiire önceden dokunmak,
şairi hissetmek ve en önemlisi onu dili ve yüreğiyle
seslendirmek şiire can katacağını söyler ve ardından
öğrencilere bir şiir örneği verir:
Sizin evleriniz var, büyük.
Sıkıntı diye soyunduğunuz dünya, eşiklerde.
Çocuğunuz odalarda bir gün kapalı kalmadı.
Habersiz girmedi kapınızdan kimse.
o masal hâlâ uyumanız için.
Gittiğiniz hiçbir toplantı suç sayılmadı.
Başkası için itiraz etmediniz kimseye.
6. Buna göre, öğrencilerin bu şiiri seslendirirken
aşağıdakilerden hangisine dikkat etmesine gerek yoktur?
A) Sözcüklerin ritim unsurlarına dikkat edilmelidir.
B) Şairin üslup özellikleri bilinmelidir.
C) Dizelerin ifade gücüne inanılmalıdır.
D) Mısralardaki vurgu ve tonlamaya dikkat edilmelidir.
E) Şiirin nazım şekline ve birimine dikkat edilmelidir.
Bir konuşmasında Salah Birsel bu edebî metin için şunları
söyler: Bir ‘bilgi kumkuması’ olan bu türde , yazarın
gördüklerinden, duyduklarından ve okuduklarından doğan
bilgiler fışkırır. İnanın suyun doğuş yeri gibi sürekli size
kaynak olur. Bilgiyi yalnızca kitaplarda aramamalıyız bunu da
biliyoruz. Yaşamın içinde de bulmaya çalışmalıyız. Çünkü en
büyük bilgi kitabı yaşamdır. Yaşam yazarın önünde hasırcı
arnavut karpuzu gibi koskoca ve dopdoludur. Yazarın onu
kütletmesi, kütürdetmesi için bıçağı eline alıp yüreğine
sokması yeterli yazı onun kanıdır. İşte bu yüzden yazının
tadı çıkarılarak yazılan bir türdür belki de tek türdür. Biraz
öykü biraz hikâye biraz iç dökmesi ve biraz da şiirdir. En çok
da şiirdir bilin bunu sevgili okuyucular.
7. Buna göre Salah Birsel’in bu metinde anlattığı edebî
metin aşağıdakilerden hangisidir?
A) Eleştiri
B) Deneme
C) Söyleşi
D) Makale
E) Fıkra
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, dersinde dizenin Şiirlerinde Anadolu’nun yalın kat halini veren şair, vatanına
gücünden bahsederken son yıllarda kısa, kırık ve vurucu milletine olan aşkı gibi Türkçeye olan aşkı da büyüktür. O,
dizenin okuyucuda daha etkili olduğunu belirtip aşağıdaki dili her şeyden üstün tutar. Çünkü ona göre milleti var
şiiri örnek olarak okur: eden ve bir arada tutan şey dilidir. Bu düşüncesini
“Yeniden Fethetmek Anadolu’yu adlı şiirinde şöyle dile
Sevgileri yarınlara bıraktınız
getirir.
Çekingen, tutuk, saygılı.
“Şehirlerimizde, köylerimizde
Bütün yakınlarınız
Destanlar kadar sıcak, bayraklar kadar aziz…
Sizi yanlış tanıdı.
Anamızın sütü kadar helal ve temiz
Bitmeyen işler yüzünden
Yeniden güzel Türkçemiz”
(Siz böyle olsun istemezdiniz)

Başta Türk coğrafyası olmak üzere yurt dışına birçok gezi

Bir bakış bile yeterken anlatmaya her şeyi yapmıştır Kültür Bakanlığı tarafından bir görevlendirmeyle
Yugoslavya’ya gider. Döndükten sonra orada gördüklerini
Kalbinizi dolduran duygular
ve tanık olduğu olayları çevresine anlatır. O dönem çıkan
Kalbinizde kaldı. Hisar dergisinin sahibi Mehmet Çınarlı ısrarla gördüklerini
dergide yazmasını ister ve şair, Stroga şiir akşamlarında
gördüklerini yazmaya başlar. Dergide yayınlanan yazılar
8. Buna göre öğretmen, aşağıdaki şairlerin hangisinden şiir büyük ilgi görür. Bu yazılar daha sonra “Üsküp’ten
okumuş olabilir? Kosava’ya” ismiyle bastırılır. Azerbaycan edebiyatının
önemli ismi Bahtiyar Vahapzade : “Bana göre her Türk bu
A) Behçet Necatigil
kitabı okumalıdır. Ama bu kitabı okuyan Türk ağlamazsa
B) Ahmet Hamdi Tanpınar ben ona Türk demirem.” der. Şair, böylece eşsiz şiirlerinin
yanında bir de nesir türünün önemli yazarları arasına ismini
C) Necip Fazıl Kısakürek
yazdırır. Anadolu bozkırında Sivas’ın, Dadaş’ın sesine ses
D) Faruk Nafiz Çamlıbel olur.
E) Yahya Kemal Beyatlı
10. Bu parçada sözü edilen şair, aşağıdakilerden
hangisidir?

Savaş uçağı pervanesiyle şair üzerinde hayranlık uyandıran A) Erdem Bayazıt

bir mekanizmadır dizlerimiz. Savaştan başka güzellik B) Cahit Zarifoğlu
olmadığını düşünen şairim, savaş uçağıyla bir olduğunu
C) Sezai Karakoç
söyler ve bundan övünç duyarım. Dizenin uçağıyla dev bir
burgu olmakla da övünmekteyim. Savaşmayı onurlu bulan D) Hüseyin Atlansoy
şairin sesi olsam da hiç kimse ölmesin isterim ama içinde
E) Yavuz Bülent Bâkiler
olduğun uçağın pervanelerinden geçmiş kültürün tüm
unsurlarını paramparça eden bu mekanizmanın çıkardığı ses
beni korkmamaktadır. O geçmişin küllerinde bir şey aramaz o
geleceğin gölgesine sığınır. İşte şair uykuyu dirilmeye ve
koşuya çevirendir.
9. Eserlerini bu bakış açısıyla kalame alan bir sanatçının
aşağıdaki edebiyat akımlarından hangisinin temsilcisi
olduğu söylenebilir?
A) Sembolizm
B) Sürrealizm
C) Parnasizm
D) Fütürizm
E) Egzistansiyalizm
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, 9. sınıf dersinde 13. Aşağıdaki cümleler bakış açılarına göre ikişerli
öğrencilerle Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın “Kızılırmak Kıyıları” eşleştirildiğinde hangisi dışta kalır?
adlı şiirini işler. Öğretmen ders bitiminde öğrencilere şu
A) Derenin öbür tarafında sararmış olgun tarlalar kocaman
soruları sorar:
birer yumruğa benzeyen başaklarını dizleri üstünde
dinlendiriyorlardı. Her şey gürbüzdü, otlar gürbüzdü. Yıkık
duvarlardan taşan dallar, olgunlaşan meyvelerini tozlu yollara
I. “Kızılırmak Kıyıları” şiiri, konusuna göre hangi şiir türüne
salıvermişti.
girer?
B) Ocak Müdürünün kafasına köpeğin sesi bir diş gibi battı ve
II. "Kızılırmak Kıyıları " şiiriyle “ Cenge Giderken" şiiri
derhal bir şimşek gibi çaktı, kafasında loş dehlizler aydınlandı.
arasında yapı benzerliği var mı?
Ara sıra gerinerek uyuyan hatıralar kalktılar, birbirlerini
III. Şiirin son bendinde “Geçmiş zamanlar geleceklerden dürttüler ve bir asker safı gibi dizildiler.
parlak değil.” dizesiyle anlatılmak istenen nedir?
C) Artık üç köyde satılmadık toprak bırakmamıştık. Yirmi otuz
bin dönüm araziye hudut çektik. Yeni arıklar açtık, toprak
gübrelendi ve fabrika bacası tekrar yükseldi, hem o kadar ki
11. Bu parçalara göre soruya cevap veren öğrenciler,
eski selvi onun yanında bir fidan gibi kaldı.
Bloom’un aşağıdaki bilişsel alan basamaklarının hangisini
kullanmaktadır? D) Hastanede karşı koltukta ayaklarında çamurlara bulanmış
yırtıkça kara lastikleri vardı. Üşümemek için boynuna iki kere
I II III
dolanmış yünden örme atkı göbeğine kadar uzamış hayal
A) Bilgi Kavrama Analiz kuruyordu. Sanki hastane onun üstüne geliyor gibi duvarları
eliyle iter gibi kıvranıyordu. Kafasında garip annesi ve yaşlı
B) Analiz Uygulama Bilgi
babası geçiyordu. Kendi hastalığı aklına bile gelmiyordu.
C) Uygulama Kavrama Sentez
E) Günlerce sözü edilen türküyü dinler dururum. Dedim ya
D) Bilgi Analiz Kavrama türkü çocukluğumda ninni sesinin yerini tutuyordu. Ağladım,
hüzünlendim ve dışarı çıkıp derin bir nefes aldım ama yine
E) Değerlendirme Analiz Analiz
çıkmayan dert can alırmış derler ya beni kıvır kıvır kıvrandırdı.

10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Kaan Öğretmen,

Türk edebiyatına getirdiği yeni öykü anlayışıyla büyük Türklerin birçok dini inanışla dönem dönem ilişkide olduğunu
beğeni kazanmış, pek çok sanatçıya örnek olmuş, ilham söyler. Özellikle Dede Korkut’ta Şamanizm’in yoğun izleri
vermiştir. Siyasetçi, bürokrat, öğretmen, edebiyatçı ve görüldüğünü söyler.
ressam olan yazar, çok yönlü ve renkli bir şahsiyettir.
14. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu izlerden biri
Eserlerine adını açık yazmayışında bile bir duruşu olan
değildir?
yazarın en büyük devrimi dilde, Türkçe konuşup yazmanın
önemini vurgulamış; yabancı sözcükleri elinden geldiğince A) Bamsı Beyrek’in “Kılıcımla doğranayım!” demesi
kullanmamıştır. Bu özelliği sayesinde hâlâ sevilerek
B) Dirsehan oğlu Boğaç’ın annesi, oğlunun başına gelen
okunan yazarlardandır. İdeolojik görüşleri barındırmasa
felaketin nedenini dağ ruhunda araması
da onun yazıları baştan sona “toplumsal meseleleri”
irdelemektedir. “Veysel Çavuş” , “Gödeli Mehmet” ve C) Cenazelerde bağıra bağıra ağıt söylemek ve beyaz çıkarıp
“Kelepir “ hikâyelerinde toplumun çeşitli kesimlerinden kara giyinmek
farklı insan tipleri vasıtasıyla Türk toplumunun
D) Hikâyelerde “Aksakallı” “Gök sakallı” Hızır’ın aralarda
meselelerini anlatır. Üç yüzü aşkın öyküsü içinde bu
görünmesi
toprağın insanlarının türlü sıkıntılarına değinmiş, umut ve
neşe veren gülümseten yazılar yazmıştır. E) Dede Korkut’un kahramanlık gösterenlere ad vermesi
12. Bu parçada sözü edilen öykücümüz, aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Sait Faik Abasıyanık
B) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
C) Memduh Şevket Esendal
D) Oktay Akbal
E) Ziya Osman Saba
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Yakup, 2020 Türk Dili ve
Öğretim Programı’nı meslektaşlarına şöyle tanıtır: İnsan
hayata bir şeyleri yapmak ve öğrenmek için kodlanmış gibi
gelir. Okul çağında öğrencileri sürekli bilgi haplarıyla
besliyoruz. Gözden kaçan ise besleyelim derken
çocuklarımızın istek vitaminini yok ediyoruz. Sonra sıkılan
ve bu bilgi için ne işime yarayacak diyen isteksiz beyinler
yetiştiriyoruz. O yüzden yeni öğretim programımız buna
çok dikkat etti bu hatayı düzeltmeye çalıştı.
15. Buna göre Yakup Öğretmen, Türk Dili ve Edebiyatı
Öğretim Programı’nın hangi yetkinliği hakkında bilgi
vermiştir?
A) Ana dilde iletişim
B) Dijital yetkinlik
C) Öğrenmeyi öğrenme
D) İnisiyatif alma ve girişimcilik
E) Sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlik
DENEME - 4
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, roman metinlerinde
yapı ve tema incelemesi için aşağıdaki üç içerik eleştirisini
sınıfa getirmiştir:
I. Üssünoğlu İbram, Doru’nun geçmişine saygı duyar. Onun
nazarında Doru hâlâ asildir ve kendisine verdiklerini de
yadsımaz. Kolay alınmış, anlık bir karar değildir onunki. Ama
iş gelip de aşa dayanınca; “Dışarda kış geldim diyor. Ahırdaki
saman belli. Saçkı belli. Ben öküzlerin, tayın arpasına ortak
edemem” diyerek onun yazgısındaki rolünü oynar. Yaşlanıp
güçten düşmüş Dorukısrak’ın kıştan zaten sağ çıkmayacağına
inanır İbrahim. Bu inanç da bir bakıma avuntusudur onun.
II. Ahmet Kerim, bir “dönem aydınıdır” içinde bulunduğu
toplumun her şeyiyle bir buhran yaşadığını teşhis eder.
''Siyasi roman'' diye nitelenen romanda, İttahat ve Terakki
Partisi’nin iç çekişmelerinin gölgesinde yazar, bu eserinde
yeni bir roman tekniği denemiş; basın, sanat, düşünce ve
siyaset alanlarındaki gerçek kişileri gerçek olaylar içinde alıp
onları ''hayali'' roman kişileriyle karşılaştırarak, röportaj
türünü ilk kez romana uygulamıştır.
III. Romandaki Aynalı Dede, bir dönem algısının projesidir.
Tanzimat’tan beri ülkemizde yaygınlık kazanmaya başlayan
pozitivist ve materyalist akıma karşılık maneviyatı ön plana
çıkaran spiritüalizm akımının müdafasını derin bir tasavvufa
sahip Aynalı Dede ile yapılır.
1. Görüşleri kronolojik olarak anlatmak isteyen öğretmenin
bu metinleri hangi sırayla işlemesi gerekir?
A) II - III - I
B) III - II - I
C) I - II - III
D) II - I - III
E) III - I - II
Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretmeni, öğrencilerine Ve kadınlar,
aşağıdaki iki parçayı vermiş ve onlardan bu iki parçayı
bizim kadınlarımız :
karşılaştırarak bir çıkarımda bulunmalarını istemiştir.
korkunç ve mübarek elleri,
I. güllerin bedeninden dikenlerini teker teker koparırsan
ince, küçük çeneleri, kocaman gözleriyle
dikenleri kopardığın yerler teker teker kanar
anamız, avradımız, yârimiz
Turgut Uyar
ve sanki hiç yaşamamış gibi ölen
ve soframızdaki yeri
II. Bu gül-sitânda bilir kendi çektiğin herkes
öküzümüzden sonra gelen
Cefâ-yı gül ne imiş bülbül olmayan bilmez
ve dağlara kaçırıp uğrunda hapis yattığımız
Keçecizâde İzzet Mollâ
ve ekinde, tütünde, odunda ve pazardaki
ve karasabana koşulan
2. Buna göre öğrencilerden yapmaları beklenen çıkarım
aşağıdakilerden hangisidir? ve ağıllarda
A) Metinlerde yüksek sesli bir diyalog tekniği kullanılmıştır. ışıltısında yere saplı bıçakların
B) Şiirlerin zihniyet yapıları aynı amaca hizmet etmiştir. oynak, ağır kalçaları ve zilleriyle bizim olan
C) Farklı dönemde olmasına rağmen benzer temalar benzer kadınlar,
mazmunlarla anlatılmıştır.
bizim kadınlarımız
D) Şiirdeki ahenk unsurları birbirini desteklemektedir.
E) Metinlerde söyleyici ile hitap edilen kişi/ varlık arasında
Kuvâyi Milliye – Nazım Hikmet
ilişki yüksektir.
4. Bu şiir, aşağıdaki kazanımların hangisini gerçekleştirmek
için kullanılmaz?
A) Şiirdeki açık ve örtük iletileri belirler.
B) Şiirden, şiirin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Alper, dersinde “Şehir ve unsurlara örnek bulunur.
“Edebiyat” ilişkisi dikkatimi çekmiştir. Niçin bazı şehirler
C) Şiirin nazım biçimini ve nazım türünü tespit eder.
edebî bir kaleye bürünmüştür? Örneğin İstanbul, Türk kültür
ve medeniyetinde her zaman değerini korur. Tarihi, mimari, D) Metinden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar.
kültür vb. özellikleriyle Tanzimat sonrası Türk edebiyatında
E) Metinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini belirler.
da İstanbul yazarların, şairlerin en çok yer verdiği şehir olma
konumunu hiçbir zaman kaybetmemiştir. Halen günümüzde
yazın dünyasının kalbini oluşturuyor.
3. Buna göre aşağıdaki yazar ve eserlerden hangisi İstanbul
üzerine kurgusunu oluşturmamıştır?
A) Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu romanı
B) Ahmet Midhat Efendi’nin “Felâtun Bey ve Râkım Efendi “
romanı
C) Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Huzur “ romanı
D) Tevfik Fikret’in “Sis” şiiri
E) Yakup Kadri’nin “Sodom ve Gomore” romanı
I. Anası temmuzun sıcağında bunalmış, eşiğe iki komşu Elif adlı öğrenci, Türk Dili ve Edebiyatı dersi için âşık
hanımla oturmuş, her nedense ateşlenmiş ve hızlı edebiyatında bade içerek âşık olan ozanları anlatmak için bir
konuşuyor. Belli ki dedikodu yapıyorlar. Tekir kedi, minderin sunum hazırlıyor. Sunumun ilk slaytı aşağıdaki gibidir:
üstüne uzanmış, dört ayağını germiş, uyuyor. Eski kırık
konsolun üstünde kırık fanusları ile anasının gelinlik saksunya
lambaları, helezonlu, yıldızlı bir çift su bardağı boncuk ▪ Murat Çobanoğlu
kapakları altında uyuyup duruyor. Her şey yerli yerinde.
▪ Ercişli Emrah
Hayat her vakit olduğu gibi.
▪ Çıldırlı Âşık Şenlik
II. Kandil gibi donuk yüzüne yaklaştığımda güneşlenmek
üzere dışarı süzülen yılan korkunun hafif dokunuşu ile dilini ▪ Âşık Veysel Şatıroğlu
çıkarmış tıslıyordu ve nedensizce öyküye giriyordu.
▪ Âşık Feymânî
5. Bu metinlerde verilen öykülerin türünü , aşağıdaki
yazarlardan hangileri yazmış olabilir?
7. Buna göre Elif, hangi âşığı slayttan çıkarmalıdır?
I II
A) Murat Çobanoğlu
A) Ömer Seyfettin Mustafa Kutlu
B) Ercişli Emrah
B) Memduh Şevket Esendal Ferit Edgü
C) Çıldırlı Âşık Şenlik
C) Aka Gündüz Tomris Uyar
D) Âşık Veysel Şatıroğlu
D) Refik Halit Karay Oktay Akbal
E) Âşık Feymânî
E) Sait Faik Abasıyanık Orhan Kemal

Onun ilk mektubu üniversiteyi yeni bitirdiğim sıralarda aldım.

Postmodernizmin akımının edebiyata yansımasını Necip
İstanbul’dan yazdığı mektupta hem şiirlerin bir türlü
Tosun şu şekilde açıklar: … Yazma sürecine okurun dahil
ilerlememesinden yakınır hem de çalışmalar hakkında
edilmesi, okura okuduğu şeyin gerçek değil kurgu olduğunun
ipuçları veriyordu. Gündüzleri romanları üzerinde çalışırken
sürekli hatırlatılması, her şeyin belirsiz ve muamma oluşu,
geceleri şiirleri üzerine eğildiğini hatta gece gündüz bütün
kesinlikten uzaklaşma, paradokslar, rastlantılar ve iç içe
zamanlarını şiirlere ayıramamak onu mutsuz ettiğini: “Bilirsin
geçmiş zaman parçaları, parodi, pastiş, şizofreni, ironi,
ki şiir kadın gibi meşgul olunmak istiyor. Uğraşırsan oluyor.”
çoğulculuk, melezleştirme, postmodernizmin temel
Notunu düşmüştü. “Kerkük Hatıraları” adlı yazısıyla şiir
özellikleridir. Postmodern anlatılarda nedensellik yoktur, her
estetiğini ana hatlarıyla ortaya koyduğunu yazmıştı.
şey boşluktadır, boyutsuzdur, ele avuca gelmez, cisimleşmez.
Şiirlerinde doğaya ait kelimelere sıkça yer verir. Özellikle,
Gerçek ve düş ayırt edilemez, dil bir yanılsama aracı olarak
görsel imajlarla yüklü tasvirlerinde tabiat ögelerini birincil
kullanılır, masalsı, karmaşık bir hâle sokularak ‘giz’ duygusu
kaynak olarak kullanır. Orijinalliğin ve Türkçenin eşsiz birkaç
sürekli beslenir.
mısrasının şiir hâline gelişinin terkibi bu şiiriyle bana
Bu parçadan hareketle, sunmuştu:
I. Oğuz Atay’ın “Tutunamayanlar” eserinde ironi tekniği Altın kulelerden yine kuşlar,
bulunur.
Tekrarını ömrün eder ilân
II. Latife Tekin’in “Sevgili Arsız Ölüm” romanında çoğulculuk
Kuşlar mıdır onlar ki her akşam,
ve kaybolma görülür.
Âlemlerimizden sefer eyler?
III. Tomris Uyar’ın öykülerinde gerçeğin değil kurgunun izi
sürme hatırlatılır.
IV. İhsan Oktay Anar’ın “Amat” romanında masalsı bir giz ve 8. Aşağıdaki sanatçılardan hangisi parçada sözü edilen
Binbir Gece’nin kurgusu verilir. şairle aynı şiir anlayışına sahip sanatçıdır?
6. Sonuçlardan hangilerine ulaşılabilir? A) Nazım Hikmet
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III. B) Orhan Veli Kanık
D) I ve II. E) I, II ve III. C) Ahmet Hamdi Tanpınar
D) Sezai Karakoç
E) Attila İlhan
 Bir Türk dili ve edebiyatı dersi öğretmeni, 2018
Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim
Programı'nın özel amaçlarını öğrencilere kazandırmak
istemektedir.
9. Buna göre aşağıdakilerden bu özel amaçlardan bir
değildir?
A) Kâşgarlı Mahmut’un Dîvânu Lugâti't-Türk adlı eserinden
bölümleri sınıfta sergilemesi
B) "Türkçenin Yarını “ konulu Türkçe Dil Bayramı etkinliği
yapması
C) Mustafa Kutlu’nun “Mavi Kuş” eseriyle ilgili sınıfta
eleştirel okuma çalışması yapma
Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğrencilerinden sevdikleri
kişiye şiir yazmaları isteyen Şahin Öğretmen, bütün sınıfta en
yaratıcı şiirin en arka sırada otura Erdal’ın iki mısralık şiiri
olduğunu fark eder:
“ nefret ettim tüm dünyadan,
daha çok sevebilmek için seni”
12. Şiiri çok beğenen ama Erdal için aynı zamanda
kaygılanan Şahin Öğretmenin, aşağıdakilerden hangisini
yapması gerekir?
A) Öğrenciyi bireysel çalışmaya yönlendirme

D) Türk tiyatrosunu araştırıp günümüzde meddaha benzer
kişilerin olup olamayacağını söylemesi
E) Halil İnalcık’ “Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde
Osmanlı” kitabından bölümler okuması
B) Öğrenciyi sınıf içinde sorgulama ve yargılama
C) Grup çalışması gerektiren yöntemlere yöneltme
D) Öğrenciye nasihatte bulanma
E) Öğrenciyi kendi dünyasında bırakmak

Meşrutiyet Dönemi romancılığımızda önemli bir dönem

roman algısını oluşturur. Batı ile hemhal olan Jön Türklerin
siyasi olayları romanların konusunu süslemiştir. Bu dönem
eserlerinde kişinin iç dünyasına yönelik incelemeler ve
betimlemeler, tam belirgin olmasa da yer yer varlığını
sezdiren psikolojik realizm, II. Meşrutiyet sonrası romanının
karakteristiğini oluşturur. Roman yazarları, realist ve
natüralist bir tavırla, çevre faktörünün insan üzerindeki
işlevini iyi anladıklarından kişilerini belli bir yere
yerleştirmenin sıkıntısını yaşarlar.
10. Böyle düşünen biri aşağıdaki romanlardan hangisini
okumayı tercih eder?
A) Hüküm Gecesi
B) Akile Hanım Sokağı
C) Bir Devrin Romanı
D) Zavallı Necdet
E) İki Süngü Arasında
11.sınıf Türk dili ve edebiyatı dersinde öğretmen, 1923-1950
arası Cumhuriyet Dönemi tiyatroda daha çok eski-yeni
kurumlarının çatışması, tarih, mitoloji, Osmanlının son
dönemini tenkit eden ve Millî Mücadele’yi anlatan eserler
yazıldığını söyler.
13. Aşağıdaki eserlerden hangisi, bu temalardan birini
işlememiştir?
A) Yaşar Nabi Nayır- İnkılâp Çocukları
B) Musahizade Celal- Bir Kavuk Devrildi
C) Reşat Nuri Güntekin- Hülleci
D) Faruk Nafiz Çamlıbel- Kahraman
E) Ahmet Muhip Dıranas – Gölgeler

Öğretim programında metinler; coşku ve heyecana dayalı,

olay çevresinde gelişen edebî metinler ve öğretici metinler
olarak sınıflandırılmaktadır.
11. Bu cümleye göre aşağıdaki edebî metinlerden hangisi,
diğerlerinden farklı bir metin türü içerisinde yer alır?
A) Bağbozumu Sofrası
B) Nağme-i Seher
C) Altın Işık
D) Kenan Çobanları
E) Erciyesten Kopan Çığ
● Karım hırsıza yemek yaptı. Tersliğe bakın evde bamya DENEME - 5
varmış. Hırsız da bamya yemezmiş. Karım kasaptan biftek
aldı, karnını doyurduk. Onu bağladığımız yerde bıraktık, gittik
karakola. Olup biteni anlattık. Sizin eve polis karışmaz
jandarma bölgesi der. İki metreyle evin bölgesi jandarmanın ibrâhîm
mahaline giriyormuş. Aziz Nesin
içimdeki putları devir
elindeki baltayla
● Öfkeli ve bedbin olarak yataklıdaki yerine döndü,
dönerken tahtanın gıcırtısı iyice asabiyetini artırdı. Suratı kırılan putların yerine
asıktı. Canı sıkılıyordu. Nasıl da on lirayı bir atmacanın zavallı yenilerini koyan kim
bir serçeyi kapışı gibi hiç aman vermeden kapıp kaçıvermişti.
güneş buzdan evimi yıktı
Hani, on lira için değil, pokerde elli lira, yüz lira kaybettiği
geceler bile bu kadar fenasına gitmemişti. O oyundur, koca buzlar düştü
kazanmak da keybetmek de şans işidir. Fakat bu öyle mi ya!..
putların boyunları kırıldı
Şimdi yalnız odacıya değil, bütün insanlara kızıyordu. Tuhh!..
ibrâhîm
İnsanoğlu ha!.. Hilakâr, düzenbâz, dolandırıcı, yalancı,
mendebur mahlûklar!.. güneşi evime sokan kim
Bekir Sıtkı Kunt
14. Aşağıdakilerden hangisi bu parçaların birlikte kullanılma asma bahçelerinde dolaşan güzelleri
amaçlarından biri olamaz?
buhtunnasır put yaptı
A) Metinlerdeki anlatıcıların farklı bakış açılarını belirlemek
ben ki zamansız bahçeleri kucakladım
B) Metinlerde farklı duyuları ortaya çıkarmak
güzeller bende kaldı
C) Olay hikâyesi ile durum hikâyesini karşılaştırmak
D) Etkilendikleri benzer sanat akımlarını ortaya koymak
1. Bu şiirden yola çıkılarak Asaf Hâlet Çelebi’nin şiir
E) Dönemin sosyal ve kültürel hayatını karşılaştırmak anlayışıyla ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
A) Şiirde imge ve çağrışımlara yer vermiştir.
B) Dinî olaylara ve menkıbelere telmihte bulunmuştur.
12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Nazlı Öğretmen, Türk C) Ahenk ve ritim unsurlarına bağlı kalmıştır.
dünyasında sözlükçülük geleneğinin çok yüksek olduğunu
D) Dize hâkimiyetini kırmış, gelenekten kopmuştur.
çünkü Türkçe, birçok lehçesi bulunan ve dünyanın en fazla
konuşulan dillerinden biri olduğunu, 11. yüzyıldan günümüze E) Şiirin birinci bölümünde kendi nefsi ile yaptığı iç
birçok sözlükle toplum kelime hazinesini saklamış ve birçok muhasebeyi anlatmaktadır.
kalem, söz hazinemizi kayıt altına almıştır.
15. Buna göre Nazlı Öğretmen, aşağıdaki isimlerden
hangisini sözlük çalışmalarında kullanamaz?
Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni Şiir, yüksek lisans tezini
A) Ferit Devellioğlu
"Postmodern Romanlarda Halk kültürü İzi" konusu üzerine
B) İlhan Ayverdi yaparken yüksek lisans çalışmasında Hasan Ali Toptaş’tan ve
Latife Tekin üzerine yoğun bir okuma çalışması yapar ve bu
C) Şemseddin Sâmî
konuda uzmanlaşır.
D) Günay Karaağaç
2. Buna göre Şiir Öğretmen, derslerinin planlamasında
E) Doğan Aksan kullanılan içerik düzenleme yaklaşımı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Sorgulama
B) Modüler
C) Doğrusal
D) Sarmal
E) Piramitsel
Türk Dili Edebiyatı dersinde öğretmen, edebî akımlardan
realizmi işlerken büyük mizah ustası Çetin Altan’ın şu sözünü
aktarır: “Kimi dünyayı dolaşır, dönüşte yarım saat sürmez
anlatmak gördüklerini; kimi pazara gider gelir iki saatte
anlatmakla bitiremez gördüklerini. Pazara giden biri dünyayı
gezen birinden daha fazla bilgiye ulaşabilir.”
3. Buna göre pazardan dönen kişinin öncelikle hangi
yetisinin daha güçlü olduğu söylenebilir ?
A) Gözlem
B) Zekâ
C) Özgüven
D) Motivasyon
E) Deney
1960 kuşağının önemli şairlerinden biridir. Şiirlerini modern
şiir anlayışı ile yazar. Yazılarında bir dönem “Yeni Eleştiri “
akımının takipçisi olmuştur. Şiirlerinde kent yaşamı, yolculuk,
ölüm, koku ve cinsellik önemlidir. Çocukluk yılları sonrası
kent yaşamına merhaba derken yaşadığı bazı durumları
aktarır. Bunu olarak görür. Zaman onun için önemlidir.
Kendisini bu zamanın akışında Cendere′ de hisseder. Özünü
burada kendisiyle baş başa kalarak bulur. Kendisini
yakalamak isterken yolculuklara çıkar. Yolculuk sürecinde
karşılaştığı kentlerde ve diğer çevrelerde yokluk hissine
kapılır. Şiirlerinde koku çok önemlidir çünkü her şeyin bir
kokusu vardır. Koku bir nesnenin belirleyici ögesidir. Bu
noktada gördüğü, hissettiği, yaşadığı her şeyin kokusunu arar
şair. Kış Resimleri′nde doğadaki nesnelerin kokuları ile
varlıklarını yansıttıklarını görmekteyiz.
“Nergis / bastırıyor / ekmeğin kokusunu ” dizesi bunun en
güzel örneğidir.
4. Bu parçada sözü edilen şair, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Güven Turan
B) Cahit Zarifoğlu
C) Enis Batur
D) Haydar Ergülen
E) Şükrü Erbaş
Gözleri çakmak çakmak ona bakardı. Hoşgörmez bakışlarına
karşın, babası gibi dedesinin de kendisiyle övündüğünü
bilirdi. Dağ başlarına döne döne çıkan yolları, maviliklerde
süzülen bir tepkili uçağı ikisi de akıl etmemişti. O yolların
dönemeçlerini ne de yumuşak alıyor kamyon!.. Kamyon
kasası üstündeki bu yolları döne döne çıkan kamyon da çok
süslüydü. Çiçek demeti gibi… Tepkili uçağın ardındaki ak
çizgiyi pamuksu bulutlar böler. Böylece, hevesle ovar
parlatır, suları gümüşsu yansımalarla çıldırtırdı. Derken
gözleri bulanır, sırtı ağrırdı. Şimdi, gözbebeklerine oturmuş
bulanıklık aynı şey mi bilinmez.
Babası, fırçayı eline verirken:
“Gönlünce yap. Başka şeye kulak asma.” demişti.
Artık babası da yok. Kasa yapımında çalışan arkadaşı ise
tepesinden hiç eksik olmuyor. Ne ki “Çiçeğin göbeğini
unuttun, mavinin dengesini kaçırdın.” demiyor. Daha
küçükken işte bu kasa yapımına girmeden önceleri; sularına,
karanfillerine duyduğu hayranlık eksile eksile bitmişti.
Nicedir ak kanatlarını şişirmiş bir kuğuya coşkuyla el
çırpmıyordu.” Şuraya da bir yelkenli…” demiyordu.
Dudağının kıyısında aldırışsız bir gülümseme takılı oluyordu.
O, önceleri bir gülümsemenin, süsleme işini küçümseme
demeye geldiğini bilmiyordu. Aldırmıyordu. Her bir yanı
renklere, ışınlara, biçimlere batmış bulanmıştır. Boyaları
kendisini savunur. Gönlünde yepyeni karanfiller uç verir. Taç
yapraklarının kıpırdanışını, sapların yumuşacık eğilişini,
çağlayanların sesini değiştirir durur. Kaportacının “cık cık
cık…” deyişlerini işitmez artık.
5. Adalet Ağaoğlu’nun bir öyküsünden alınan bu parça için
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Psikolojik tahliller metnin geneline hâkimdir.
B) Yazıldığı dönemin gerçekliği verilmiştir.
C) İlahi bakış açısı kullanılmıştır.
D) Metinde kronolojik bir zaman hâkimdir.
E) Metinde geriye dönüş tekniği kullanılmıştır.
Köpürerek koşuyordu atlarımız 10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde öğretmen, Dede
Korkut adlı metni işler ve öğrencilere bilişsel alan
Durgun denize doğru.
basamaklarını ölçen sorular sorar:
Bu uçuş, güvercindeki,
I. Kitâb-ı Dede Korkut’un önemini farklı örneklerle açıklayınız.
Özgürlük sevinci mi ne!
II. Kitâb-ı Dede Korkut'tan verilen bir metni Eski Anadolu
Türkçesinden Türkiye Türkçesine çeviriniz.
Işık kör edicidir, diyorlar, III. “Deli Dumrul” adlı hikâyenin Ankara Devlet Tiyatrosunda
oyunlaştırıldığını biliyor musunuz?
Özgürlük patlayıcı.
Lambamızı bozan da,
8. Buna göre bu sıralama aşağıdaki şıkların hangisinde
Özgürlüğe kundak sokan da onlar.
doğru biçimde verilmiştir?
I II III
Elleri var özgürlüğün,
A) Uygulama Bilme Kavrama
Gözleri, ayakları;
B) Kavrama Kavrama Uygulama
Silmek için kanlı teri,
C) Analiz Analiz Uygulama
Bakmak için yarınlara,
D) Bilme Sentez Kavrama
Eşitliğe doğru giden.
E) Sentez Uygulama Uygulama

6. Bu şiirin, biçim ve içeriği incelendiğinde aşağıdaki şiir

anlayışlarından hangisine ait olduğu söylenebilir?
A) Yedi Meşaleciler
Cumhuriyet Dönemi ilk evresinde Türk aydınları, İstanbul
B) II. Yeni
yaşantısının boyunduruğundan kurtulamamışlardır. Bu
C) I. Yeni aydınlar, millî problemlere uzak hariciyeci tipleridir. Anadolu
onlar için boz renkli taşlarıyla, sert ovalarıyla metruk yapılı bir
D) 1980 Sonrası
viranedir. Ta ki Kurtuluş Savası Anadolu’da başladı; bu virane
E) Toplumcu Gerçekçi umut kapısı oldu aydınlar için. Anadolu’ya akın başlamıştır
artık. Egzotik ve hayal ürünü olan coğrafya, kaderin ve
realitenin kendisi olmuştur. Burada Türk aydınları, yeni
devletin kimliğinde kendi kimliğini kurmaya çalışmıştır.
Kurtuluşu Anadolu’da aramışlardır.
9. Böyle düşünen bir araştırmacı, aşağıdaki romanlardan
hangisini okumayı tercih eder?
Bir Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, okulun kültür salonunda
A) Hüküm Gecesi
bir etkinliğe katılmıştır. Bu etkinlikte dört konuşmacı ve bir
başkan vardı; seviyeli bir tartışmaydı, konuşmacılar B) Yeşil Gece
birbirlerinin sözlerini kesmeden başkandan izin alarak sırayla
C) Dersaadet'te Sabah Ezanları
konuştular. Tartışmanın tek kötü yanı dinleyicilerin fikirlerini
dile getirmelerine izin verilmemesiydi.” D) Saatleri Ayarlama Enstitüsü
7. Buna göre öğretenin izlediği tartışma tekniği hangisidir? E) Ateşten Gömlek
A) Açık Oturum
B) Panel
C) Forum
D) Münazara
E) Sempozyum
10. Aşağıdaki şiirlerden hangisinin toplum hayatını “Şifâ ise ilâç milaç değil, omuzuna çapraz astığı şu radyoya
etkileyen sorunlar üzerine yazıldığı kesin olarak benzer tahta kutuydu. Kutunun üzerinde iki düğme, ibreli ve
söylenemez? ışıklı bir kadran ve bir de kapı zili vardı. Bu tuhaf cihazdan
çıkan bir kablo doğruca Dayının kasketinin içine gidiyordu.
A) TEREYAĞI
Hitler amca! Nitekim kasketini çıkarınca, kablodan çıkan üç ayrı telin,
adamın kafatasına toktor tarafından açılıp daha sonra her
Bir gün bize de buyur. birine birer elektrot sokulmuş üç deliğe muntazaman
Kakülünle bıyıklarını girdiğini fark ettiler. İşte bu elektrotlar adamın dimağının,
Anneme göstereyim. ‘gazap,’ ‘karasevda’ ve ‘kumar’dan mesul merkezlerine, icap
ettiği, aslında zil çalmaya başladığı zaman azar azar cereyan
Karşılık olarak ben de sana veriyor ve Dayı‘nın deliliği kesiliyordu.
Mutfaktaki dolaptan aşırıp
Tereyağı veririm.
11. Bu parça ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
Askerlerine yedirirsin.
A) İlahi bakış açısıyla kaleme alınmıştır.

B) ÖZGÜRLÜK B) Fantastik kurgu ile oluşturulmuştur.

Susabilmek mi asırlar boyu C) Bilinç akışı tekniği kullanılmıştır.

Sessizce ağlayabilmek mi yoksa D) Mizahî bir üslubu tercih etmiştir.
Sen sen ol çocuğum E) Dönemin sosyal ve kültürel özelliği yansıtılmıştır.
Özgürlüğü öyle hafife alma
Özgürlük ne yarım ekmek ne yarım ezgi
O masmavi bir bulut gökyüzünde
Ulaşılması güç ama imkansız değil

C) HAN-I YAĞMA
Bu sofracık, efendiler – ki iltikaama muntazır
Huzurunuzda titriyor – bu milletin hayatıdır;
Bu milletin ki mustarip, bu milletin ki muhtazır!
11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Behçet Öğretmen,
öğrencilerle “Kimdir Bu” adlı bir oyun oynar. Bu oyunda
öğretmen ipucu kelimeler söyleyip öğrencilerin bu ipucu
kelimelerinden şairin veya yazarın kim olduğunu tahmin
etmesini bekler.

Fakat sakın çekinmeyin, yiyin, yutun hapır hapır Behçet Öğretmen:

▪ Döneminin en büyük şairidir.
D) ALİŞİM ▪ Eşyaya ve tabiata bakış açısı gerçekçidir.
Kasnağından fırlayan kayışa ▪ Şiirlerinde mitoloji ve metafizik görülür.
Kaptırdın mı kolunu Alişim!
▪ Öğrenim gördüğü Galatasaray Sultanisinde müdürlük
Daha dün öğle paydosundan önce yapar,
Zilelinin gitti ayakları, ▪ Fransız şairlerinden François Coppée, Musset, Proudhome,
Yazıldı onun da raporu: Leconte de Lisse gibi isimlerin etkilenmiştir.
“İhmalden!”

12. Buna göre Behçet Öğretmenin tanıtmaya çalıştığı şair

E) YAŞADIKLARIMDAN ÖĞRENDİĞİM BİR ŞEY VAR aşağıdakilerden hangisidir?
Yaşadıklarımdan öğrendiğim bir şey var: A) Abdülhak Hamit Tarhan
Yaşadın mı büyük yaşayacaksın, ırmaklara, göğe, bütün B) Yahya Kemal
evrene karışırcasına
C) Ziya Paşa
Çünkü ömür dediğimiz şey, hayata sunulmuş bir armağandır
Ve hayat, sunulmuş bir armağandır insana D) Tevfik Fikret
E) Recaizade Mahmut Ekrem
Ressam: Anlamıyorlar, anlamıyorlar. ● Efendimsin cihânda i’tibârım varsa sendendir.
Şaban: Ben de anlamıyorum. (Bir tabloyu gösterir.) Mesela Miyân-ı âşıkânda iştihârım varsa sendendir.”
nedir bu?
Şeyh Gâlip
Kız: Dündar’ın son yapıtı.
Ressam: Adı ‘İçimdeki Kaos’
● Hararet nârdadır sacda değildir
Mısta: İçindeki Kavanoz mu?
Keramet baştadır tacda değildir
Şaban: Kaos diyor Mısta Bey, kaos!
Her ne arar isen kendinde ara
Mısta: Kaos ne demek ki?
Kudüs’te Mekke’de Hac’da değil
Şaban: Kaos yani şey, mide bulantısının Frenkçesi değil mi
Hacı Bektâş Veli
kızım?
Kız: Kaos dehanın alfabesidir. 14. Yukarıda verilen şiir parçalarını okuyan kişi,
I. Şiirlerde söyleyici ile hitap edilen kişi/varlık arasındaki ilişki
Şaban: Geç şimdi onu bir kalem. Neden kırmızı ile boyadın?
benzerdir.
Ressam: Neyi?
II. Şiirlerin iletilerinin benzer olduklarını belirler.
Mısta: Kavanozu…
Kız: İçinde vişne reçeli var da ondan, kavanoz değil amca. III. Şiirlerin ortak nazım biçimini ve birimini tespit eder.
Ressam: Bilmem, içimin sesi böyle yansımış olacak.
dair özelliklerinden hangisine ya da hangilerine ulaşılabilir?
Şaban: Sen onu babana yuttur. Bu resim ne kaos ne kavanoz.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Ressam: Ya neymiş?
Şaban: Moskova’da Kızıl Meydan. Na şu da Kremlin’in kulesi. D) I ve III E) I, II ve IIII
Sen giderken biz geliyorduk efendi.
Ressam: Sizi temin ederim ki, tamamen non figüratif bir
bilinçaltı aynası.
Şaban: Öyleyse neden kıpkızıl. Dünyada başka renk mi
Bir Acem bahçesi, bir seccâde
kalmadı? Sarı yapsaydın, yahut eflatun.
Dolduran havzı ateşten bâde
Mısta: Patlıcan rengi de olabilirdi. Limonküfü ile çok daha iyi.
Ne kadar gamlı bu akşam vakti..
Şaban: (Kızı okşar) Hadi ben bunu görmemiş olayım. Ama
hemen silinmeli o tablo anlaşıldı mı? Bir daha böyle Bakışın benzemiyor mutade
çocukluklar istemem.
Ressam: Anlamıyorlar, anlamıyorlar.
Gök yeşil, yer sarı, mercan dallar
Dalmış üstündeki kuşlar yâ da
13. Haldun Taner’in “Vatan Kurtaran Şaban” adlı oyunundan
Bize bir zevk-i tahattur kaldı
alınan bu metinle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Bu sönen gölgelenen dünyada!
A) Metinde sosyal hiciv unsurları verilmiştir.
B) Diyalog tekniğini kullanılmıştır.
15. Bu dizleri yazan şair hangi edebi akımdan etkilenmiştir?
C) Göstermeci tiyatro özelliği ile oluşturulmuştur.
A) Sembolizm
D) Metinde sanat- siyaset çatışması yapılmıştır.
B) Ekspresyonizm
E) Batı tiyatrosunun etkileri görülmüştür.
C) Sürrealizm
D) Empresyonizm
E) Kübizm
 DENEME 1. ÇÖZÜMLERİ
1. CEVAP A ŞIKKI
Hüseyin Rahmi Gürpınar’dır. Çünkü;
Metinde
- Olağanüstü ve aykırı tipleri romanlarında işlemesi
- Popüler romancı olması
- Halkın yapıtlarında kahramanları çevrelerinin diliyle konuşturmuş
- Kırk beşinci roman ifadesiyle yoğun yazması ( Tuzak A. Mithat’tı
)
- Romanlarının toplumsal bir yergi taşımasıdır. Cahillik (Deli Filozof)
cinsi sapıklık (Namuslu Kokotlar), şöhret düşkünleri (Şıpsevdi) her
kavram aslında bir romanın konusuydu.
- Ahmet Mithat’a yine göndermede bulunmuş çeşitli roman yazıp
tekniği önemsemediğini anlatır. “bazı yazarlar gibi teknik unsurları
hiçe sayıp değişik roman yazmadım.
- ”Ben Deli Miyim? romanı nedeniyle mahkemede yargılanır bir
dönem.
2. CEVAP A ŞIKKI
2018 Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programında Ders kitabında
alınacak metin özelliklerinde İslamiyet önce Türk edebiyatında
seçilen metinlerin bir kısmı hem asıllarına uygun dil ve söyleyişiyle
hem de günümüz Türkçesiyle verilmelidir. Divan edebiyatı
metinleri günümüz Türkçesine çevrilmez. Bilinmeyen kelimeler
verilir sadece.
3. CEVAP E ŞIKKI
Bu şiir, Behçet Necatigil’in halk şiir geleneği izleri taşır. (Ferhat'lar,
Kerem'ler çöllerde vb.) Klasik şiir (Divan) mazmun dünyası
görülmez metinde . Diğer şıklardaki kazanımlar sağlanır.
4. CEVAP B ŞIKKI
Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı ile dört temel dil
becerisinin yanı sıra öğrencilere kazandırılması hedeflenen yeterlilik
ve beceriler, altı âdettir.
1.Bilgi Okuryazarlığı 4. Eleştirel düşünme
2.Görsel Okuryazarlık 5. İletişim ve İş birliği
3. Medya okuryazarlığı 6. Yaratıcı düşünme
5. CEVAP D ŞIKKI
Metinde tanıtılan “Yeni Roman “ modernist- postmodenist
eserlerdir. Bu anlayışla Hayri İrdal (S. Ayarlama Enstitüsü), Zebercet
( Anayurt Oteli) , Cıngıl Nuri (Gölgesizler), Şeküre ( Benim Adım
Kırmızı) temsil ederken
Çolak Salih (Küçük Ağa) Milli Mücadele tipidir.
6. CEVAP C ŞIKKI
Parodi: Belli bir metinin konusunun örnek alınmasıdır. Bir metinden
yeni bir metin kurulur. Parodi, daha ciddi tarzdaki bir metin, tür ya
da söylemin daha komik tarza dönüştürülmesidir. Latife Tekin,
Gabriel Garcia Marguez’in romanını önce büyülü gerçeklik akım
noktasından sonra onun tematik gücünden faydalanır. Böylece bir
metinden yeni bir metin kurgulamış olur.
* MEB kitaplarında çok kullanılır dikkat ediniz. Orhan Pamuk U. Eco
ile veriliyor. 2020-2022 ARASI SINAVLARDA ÖABT BEKLİYORUZ.
7. CEVAP B ŞIKKI
Otuz Beş Yaş – Cahit Sıtkı Tarancı, Olvido - A. Muhip Dıranas, Sebil
ve Güversin – Ziya Osman Saba, Bursa’da Zaman – A. Hamdi
Tanpınar saf(öz) şiir özelliği gösterirken
“Haziranda Ölmek Zor” şiiri H. Hüseyin Korkmazgil’e aittir .
Toplumcu gerçekçi şiir özelliği gösterir.
8. CEVAP C ŞIKKI
Fantastik roman: Gerçek ve bilinen dünyanın ötesinde hayal
gücüne dayalı bir dünya oluşturarak bu yeni dünyada geçen
olayların anlatıldığı yapıtlardır. Olağanüstü, doğaüstü güçler ve
olaylarla bezenir. Metinde “hayâletin asıl korkunç tarafı,gövdesi
döndüğü hâlde, kafasının sabit kalması, delici bakışlarını bir an
olsun bekçiden ayırmamasıydı. Semâ ederken çevreye mavi bir nûr
yayıyor” olması gibi özellikler fantastik roman özelliğini gösterir.
9. CEVAP A ŞIKKI
Soruya cevap veren yazarlar, Halit Ziya Uşaklıgil çünkü: şehirli ve
anormal tipler, aşkın ikinci planda kalması eserinin dilini
sadeleştirmesi (H. Ziya Cumhuriyet Döneminde iki defa sadeleştirir.)
ve öyküsü Bir Muhturanın Son Yaprağı
Mustafa Kutlu çünkü: Anadolu kasabası, Mavi Kanatlı Kuş, Beyhude
Ömrüm eseri metne sindirilmiştir. Tren sesi onun öykülerin tematik
gücüdür.
10. CEVAP B ŞIKKI
1. metinde 2. metin
İlahi bakış açısı Kahraman bakış açısı
Olay hikayesi Ben merkezli hikȃye
Realizm akımı Varoluşçuluk akımı
Her iki metin de dönemin sosyal ve kültürek özelliğini yansıtır.
1. metinde yosulluk- zenginlik çatışması işlenirken 2. metinde
benzer çatışma bulunmaz.
11. CEVAP D ŞIKKI
Verilen metin, Sait Faik Abasıyanık’in “Son Kuşlar” adlı eserinden
alınmıştır. Verilen bölümde “İç Diyalog Tekniği” (kahraman
karşısında biri varmış gibi konuşur.) kullanılmıştır.
Örnek: “Ben bütün ömrümce iyi bir kahve bulamadığım için kahveci
olamamışımdır. Bir kır kahvesi, bir köyün kahvesinin üç beş
gediklisi.. Bundan güzel bir ömür mü olur, elli altmış senelik yaşama
bundan güzel başlar ve biter mi?”
12. CEVAP E ŞIKKI
Bir şiir Nasıl MAVİ ŞİİR olur?
- Sanatlı, imgeli olacak
- Serbest ölçülü olacak
- Alışılmamış bağdaştırmaya çok başvurmayacak
- Sosyal gerçekçi bir edebiyat yapmayı amaç edinecekler.
- Kısa ve anlık dizeler yazacaklar.
- Duygunun çok keskin halini verecek
Akımın en büyük şairi Attila İlhan’dır. A ve B şıkkındaki şiirler ona
ait. C şıkkındaki şiir Ferit Edgü’nün, D şıkkındaki şiir Ahmet
Oktay’ındır.
E şıkkındaki şiir, Orhan Veli’in (Derdim Başka) yani Garip akımına
aittir.
13. CEVAP B ŞIKKI
Ahmet Hamdi Tanpınar - Beş Şehir denemedir. Diğer türler anıdır.
ÖSYM, 2020 ÖABT sınavında bu eserin içinden bölüm verecektir.
MEB kazanımlı testlerde yoğun işlenmiştir.
14. CEVAP D ŞIKKI
“Romanda göç sorununu anlatırken dönemin siyasi olaylarını yoğun
mu işlediniz? ?” (Metnin tema ve konusunu belirler.)
“Bazı yerlerde siz de kahramanla konuşuyorsunuz hatta romanın
yazılış serüvenini anlatıyorsunuz, kahramana niçin omuz
veriyorsunuz sürekli ?” (Metindeki anlatım biçimleri ve
tekniklerinin işlevlerini tespit eder.)
“Romanda kahramanın Freud’dan etkilenip bilinçaltına yönelmesi
kurguda sıkıntı yarattı mı?” Metinde edebiyat, sanat ve fikir
akımlarının (sürrealizm) yansımalarını değerlendirir.
“Bazı bölümlerde otobiyagrafik yönler hissettim, doğru mu?” Yazar
ile metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
15. CEVAP D ŞIKKI
I. Metin Reşat Nuri – Balıkesir Muhasebecisi, (MİLLİ EDB.) II. Metin
Vatan yahut Silistre (TANZİMAT EDB.) III. Metin Canlı Maymun
Lokantası (CUMHURİYET EDB.)
SIRAMA: II – I - III
DENEME 2. ÇÖZÜMLERİ
1. CEVAP A ŞIKKI
Bunalan insanın iç sıkıntılarıyla beraber her zaman düşüncesini istila
eden kaçış fikri verilmiştir. Servetifünun edebiyatında Tevfik Fikret
ile başlayıp Ahmet Haşimle zirve yapan kaçış ve gitme fikri
Cunhuriyet Döneminde birçok sanatçıda görülür. A şıkkında Orhan
Veli’nin “Açsam Rüzgara” şiirinde gitmek ve kaybolmak verilmiştir.
C şıkkı çeldiricisi en yüksekti Edip Cansever “İnfilak” şiiridir ama
burada sevgiliye dairhatıranın özlemidir.
2. CEVAP D ŞIKKI
sentezci bir aydın, Avrupa’da eğitim almış, orayla hemhal olmuş
aydınlardır. Aynı zamanda Doğu’nun kültürel değerlerini
benimsemiş ve kendi kültürel kodlarını unutmamış aydınlardır.
Bunlar kültürüne de sahip çıkar. Yunus Balcı (Türk Romanında
Aydınlar Problemi) Turfanda mı Turfa mı? Mizancı Murat’in Türk
edebiyatında köye yönelişin ilk eserdir. Iki tip çizilir züppe tipi Raşit
Efendi , Doğu ve Batı edebiyatını fikirde uygulayan idealist Mansur
Bey’dir.
3. CEVAP C ŞIKKI
“Mâî ve Siyah” romanı çünkü metinde marizi ve hayalperest bir
genç,(Ahmet Cemil) yeni nesli temsil etmesi, için için yaşadığı aşk
kırıklığı ve sanat hülyası (roman yazıp ünlü olmak fikri) ifadelerinden
dolayı.
4. CEVAP C ŞIKKI
C şıkkında “Soruları çözmeden onları oldu bittiye getirmek en
büyük hatadır.” Birleşik fiil yanlış yazılmıştır. Bitişik yazılmalıdır.
Öğretmen derste birleşik fiillerin yazımı ile ilgili ayrıntıları yeniden
gözden geçirmelidir.
5. CEVAP E ŞIKKI
Mauro De Vasconcelos’un “Şeker Portakalı” romanı “Zeze” adlı bir
çocuğun gözünden hayalleri işlenir. Fakir bir çocuğun dünyası
anlatılır. Sosyal içeriklidir. İçinde fabl yoktur.
6. CEVAP B ŞIKKI
Ahmet Haşim dizesi, Necip Fazıl etkisi, Baudelaire gibi sanatçıların
ön plana çıktığı şiir görüşü Saf şiirdir. Türk edebiyatında "Saf Şiir"
eğilimi Ahmet Haşim'in "Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar" adlı
makalesi poetik yapısını oluşturur. Bu gruba Ahmet Muhip Dıranas
girer. Nazım Hikmet Ran serbest nazım- toplumcu, Faruk Nafiz
Çamlıbel hece ve Anadolu temayülü, Cemal Süreya ikinci yeni, İlhan
Geçer ide Hisar görüşlerini yansıtır şiirlerinde.
7. CEVAP A ŞIKKI
Tanıtılan kişi Yahya Kemal Beyatlı’dır. Şaire ait ipucları:
- Fransa’da Albert Sorel’in fikir dünyasınından beslenmesi
- Fransız tarihçisi Camille Julien’in, yerli ve millî kaynaklara dayanan,
millî hayatı yaşanmakta olan zaman ile geçmişte arayan ve onu Türk
tarih ve coğrafyasının içinde değerlendiren anlayışından etkilenip
Nev- Yunanilik akımını getirmesi
- Dergâh dergisinde yazması
- “Evine Dönen Adam” Fransada kendini yetiştirip ülkesinde
uygulaması
- Tarih ve mitolojiden faydalanması
odasını batılı bir tarzda döşeyen, sürekli Hollanda ve Havana
“sigar”ları içen, operalardan, Fransız resimlerinden ve Fransızca
kitaplardan hoşlanan Servet Bey, gerçekten de Avrupalı bir hayat
tarzını fazlasıyla benimsemiştir ve bu açıdan Naim Efendi’yle bir
çatışma içinde sunulur.
11. CEVAP D ŞIKKI
10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde Kemal Öğretmen, insan
neden başka yerleri, başka ülkeleri gezip görmek ihtiyacı hisseder ?
sorusunun amacı Metne Hazırlık’tır, işlenecek metne dikkat
çekmek ve okuma çalışmalarıyla ulaşılacak bilgi ve becerilere
yönelik olarak öğrencilerde bir beklenti ve merak oluşturmak
amacıyla yapmıştır.

8. CEVAP C ŞIKKI
12. CEVAP E ŞIKKI
Şiirin yapı, tema ve dil özellikleri bakımından Cahit Zarifoğlu aittir.
Metin öğretici bir metindir. Öğretici metinlerde zaman ve mekânın
Çünkü şiirde korku, tevazu, nur sarnıç, çöl imgesi, ırmakların ondan
özelliklerini bulunmaz. Anlatmaya ve göstermeye bağlı metinlerde
kaynaklanması , menzil ve sıra yolculuk gibi mistik ve dinî yönden
bulunur.
şairin fikirlerini oluşturur. Divan şiir geleneği şiirde hâkimdir.
Zarifoğlu şiirlerini “zor şiir” olarak adlandır, şiirinde madde-ruh
ikilemi ve çatışması yoğundur. 2020-2022 ARASI SINAVLARDA
13. CEVAP A ŞIKKI
ÖABT BEKLİYORUZ.
Tanıtılan dergi, Orhan Veli’nin Yaprak dergisidir. Orhan Veli
NİYE NECİP FAZIL DEĞİL: Şiirlerini heceyle yazar, madde- ruh ilişkisi
tarafından 1 Ocak 1949 tarihinden itibaren on beş günde bir
Cahit Zarifoğluna üstad kazandırmıştır. NİYE ASAF HALET DEĞİL
yayımlanan dergidir.
kısa dize ve imgelemi mistik yanında diğer dinlerdenden de kesitler
bulunur, Asaf Halet , bir dönem serbest şiir de yazar. NİYE ENİS ▪ Orhan Veli’nin ölümünün ardından (metinde belediye çukuruna
BEHİÇ KORYÜREK DEĞİL, heceyle şiir yazar imgesi çok azdır. NİYE düşmesi) arkadaşları tarafından "Son Yaprak" adlı özel bir sayı
İSMET ÖZEL DEĞİL kıssa geleneği ve menzil fikri onda bulunmaz. yayımlanmıştır.

▪ Orhan Veli'nin daha önce yayınlanmamış "Aşk Resmi Geçidi "şiiri

9. CEVAP D ŞIKKI
Çerçeve öykü tekniği kullanılmamıştır. Başka bir deyişle, "öykü
içinde öykü" veya "öyküler dizisi" barındırır. Binbir Gece Masalları,
Decameron, Canterbury Hikâyeleri, Heptaméron gibi tanınmış
örnekleri bulunmaktadır.Türk edebiyatınde Muhayyelât ile
Müsameretname bu tekniğin kullanıldığı ilk eserlerdir.
de burada yer alır.
▪ Dergide ağırlıklı olarak Garip anlayışına uygun ürünler
yayımlanmıştır.
▪ Nâzım Hikmet'in hapishaneden çıkartılması için açılan
kampanyaya da katılan Garipçiler üç günlük açlık grevine girdiler
bunu dergide ilan ettiler.

▪ Dergide Garipçi olan Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday, ve bunun

yanında Fazıl Hüsnü Dağlarca, Cahit Külebi, Bedri Rahmi Eyüboğlu
10. CEVAP D ŞIKKI
gibi isimlerin şiirleri yer almıştır.
Naim Efendi, romanda ve konakla Osmanlıyla bütünleştirilir tiptir.
Yakup Kadri tarafından gitgide değişen Osmanlı toplumu içinde eski
dönemi, Tanzimat sırasında yetişen nesli ve bu neslin bağlı olduğu 14. CEVAP A ŞIKKI
gelenekleri yansıtacak bir figür olarak kullanılır. Osmanlı Devleti’nin
Montaj (Metinlerarasılık) Tekniğidir. Yazarın eserine canlılık ve çok
batılılaşmaya başladığı dönemlerde yaşamış birisi olarak, kendisi
boyutluluk kazandırmak için başkalarına ait şiir, özlü söz,
son derece alaturka bir şekilde büyümüş ve bu kültüre bağlı
metinlerden tip veya karakter alma, şarkı sözü gibi ifade kalıplarına
kalmıştır. O ve kız kardeşi Selma Hanımefendi için batı kültürü belli
kendi eserinde yer vermesiyle oluşur. Eserde yazar Vadideki
boyutları kabul edilebilecek bir kültürdür, fakat kendi ailelerinin bu
Zambak romanınından bölüm ve içerik almıştır. Kocasıyla mutlu
kültürü bahane ederek fazlasıyla serbest, geleneklerden tamamen
olmayan Henriette'yle kendisinden çok daha genç olan Felix'in
uzak ve başına buyruk şekilde yaşamaları kabul etmez.
imkânsız aşkını anlatır ve Natalie ile benzerlik kurar.
Naim Efendi’nin damadı Servet Bey, kayınpederinin tam aksine,
romanın alafranga yaşam tarzını benimseyen karakterleri arasında
yer alır. Bu kahramanımız Batı’ya olan hayranlığı o derece ileridir ki 15. CEVAP A ŞIKKI
Meşrutiyet ilan edildiğinde evde Türkçe konuşulmasını yasaklar.
II ve III metin eleştiri türünde kaleme alınmıştır. Birinci metin
Aldığı terbiye ile yaşadığı sosyal çevre gerçekleri sürekli
tartışmacı anlatım tarzında oluşturulmuştur. Tartışmacı anlatımda,
çatıştığından tam bir redingot devri adamını temsil eder. Konaktaki
savunulan ve karşı çıkılan görüşlere yer verilir.
 DENEME 3. ÇÖZÜMLERİ
1. CEVAP C ŞIKKI
Öğretmenin, dönemleri farklı olmasına rağmen metinlerin ele alınışı
bireysel izinin sürülmesinde bulunulur. İki metinde de bireysel
duygular ön plandadır.
2. CEVAP C ŞIKKI
Dersaadet’te Sabah Ezanları – Attila İlhan, Roman
Bir Göçmen Kuştu O – Ayla Kutlu, Roman
Siyah Pelerinli Adam – Necip Fazıl, Tiyatro
Avare Yıllar – Orhan Kemal, Roman
Sarı Traktör – Talip Apaydın , Raman
3. CEVAP A ŞIKKI
Yaratıcı Yazma, bu yazmanın amacı, öğrencilerin yazma
yeteneklerini ve yaratıcılıklarını geliştirmektir. Bu yöntemde konuyu
ve yazılı anlatım türünü öğretmen verebileceği gibi öğrenciler de
istedikleri konuyu seçerek yazma çalışması yapabilirler. Bilinç-
altından çıkan kelimeler alt alta sıralanır ve kelimeler arasında
bağlantı kurulur. Herhangi bir noktaya gelindiğinde konunun hangi
yönde ele alınacağına karar verilir. Öğrenciler yaşadıklarından,
düşündüklerinden ve hayal ettiklerinden hareketle yazarlar.
4. CEVAP B ŞIKKI
Verilen metin, Küçürek öyküdür. Şıklarda bu tarza en uzak Yusuf
Atılgan’dır. Atılgan modernist çizgide öyküler yazar. Öyküleri: Bodur
Minareden Öte (1960), Eylemci (Bütün Öyküleri, 1992)
5. CEVAP A ŞIKKI
Tevfik Fikret’in Promete şiirinde parnasizm akımının izleri görülür.
Şiirde aruz ölçüsü kullanılmış, Yunan mitolojisinden Promethus
işlenmiş. Batının ilim ve teknikte üstün olduğu için onu örnek
almamız gerektiğini anlatır. Gençlerin Batı’nın ışığını ülkemize
getirmemiz gerektiğini anlatır.
6. CEVAP E ŞIKKI
Verilen şiir “Avlu Genişliği”dir. Şairi Şükrü Erbaş’tır. Şair, 1980
sonrası günümüz şairlerindendir. Bu şiirin nazım şekline ve birimine
dikkat edilmez çünkü serbest tarz ve gelenek etkisi biçim olarak
kullanılmamıştır.
7. CEVAP B ŞIKKI
Salah Birsel’in bu metinde anlattığı edebî metin Deneme’dir. Son
bölümde şiirsel tadı, biraz iç dökmesi gibi özelliklerle metni
buldurmaya çalıştırk. ÖABT bu yıl edebî metinli soru bekliyoruz.
8. CEVAP A ŞIKKI
Behçet Necatigil’in “ Sevgilerde “ kısa ve vurucu dizenin gücü
görülür. Diğer şıklarındaki şiirlerde kırık dize anlayışı bulunmaz.
9. CEVAP D ŞIKKI
Metinde tanıtılan akım, Fütürizm’dir. Savaşa övgü, geçmişi yok
sayma ve geleceğe hızla ulaşma isteği hareketi koşuyla ışıkla
anlamdıran akımdır.
10. CEVAP E ŞIKKI
Tanıtılan şair, Yavuz Bülent Bâkiler’dir. İpuçları Anadolu sevgisi,
“Yeniden Fethetmek Anadolu” şiiri, Üsküp’ten Kosava’ya gezi
kitabının ona ait olması
11. CEVAP D ŞIKKI
I. “Kızılırmak Kıyıları” şiiri, konusuna göre hangi şiir türüne girer? -
şiir türünün ismini sorması- Bilgi becerisi
II. "Kızılırmak Kıyıları " şiiriyle " Cenge Giderken" şiiri arasında
yapı benzerliği karşılaştırma yapması – Analiz becerisi
III. Şiirin son bendinde “Geçmiş zamanlar geleceklerden parlak
değil.” dizesini yorumlaması Kavrama becerisi
12. CEVAP C ŞIKKI
Parçada sözü edilen öykücümüz Memduh Şevket Esendal’dır.
İpuçları: yeni öykü anlayışı, eserlerine adını açık yazmayışı,
Türkçeye önem vermesi, toplumsal meseleleri işlemesi, Veysel
Çavuş” , “Gödeli Mehmet” ve “Kelepir “ hikâyeleri yazması
13. CEVAP A ŞIKKI
A şıkkında Müşahit (gözlemci) bakış açısı, C ve E şıkkında :
Kahraman bakış açısı, B ve D şıkkında İlahi bakış açısı
14. CEVAP D ŞIKKI
Hikâyelerde “Aksakallı” “Gök sakallı” Hızır’ın aralarda görünmesi
İslamiyetle hayatımıza giren motiftir.
15. CEVAP C ŞIKKI
Yakup Öğretmen, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı’nın
yetkinliği Öğrenmeyi öğrenme’dir. En kısa zamanda en doğru
öğrenme biçimlerini nasıl elde edebilir? Sorusunun peşindedir
öğretim programı. Birey kendi öğrenme hızını, özelliklerini tanıması
sağlanır. Bu yetkinlik, bireyin var olan imkânları tanıyarak öğrenme
ihtiyaç ve süreçlerinin farkında olmasını ve başarılı bir öğrenme
eylemi için zorluklarla başa çıkma yeteneğini kapsamaktadır. Bu
yetkinliği elde eden gençler, önceki öğrenmelerle hayat
tecrübelerini kaynaştırmayı amaçlar.
 DENEME 4. ÇÖZÜMLERİ
1. CEVAP B ŞIKKI
I. Metin Abbas Sayar’ın “Yılkı Atı” romanı Cumhuriyet Dönemi
II. Metin Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Hüküm Gecesi”
romanı Milli edebiyat Dönemi
III. Metin Filibeli Ahmed Hilmi’nin Âmak-ı Hayal romanıdır.
Tanzimat Dönemi
Dönem sıralaması III-II-I
2. CEVAP C ŞIKKI
Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretmeni, öğrencilerine aşağıdaki iki
parçayı vermiş ve onlardan bu iki parçayı karşılaştırarak bir
çıkarımda farklı dönemde olmasına rağmen benzer temalar
benzer mazmunlarla anlatılmıştır. İki metinde de gül-bülbül-diken
motifi görülür. Divan şiir geleneğinden faydalanmıştır.
3. CEVAP A ŞIKKI
Reşat Nuri Güntekin’in “Çalıkuşu” romanı İstabul’da başlayıp
Anadolu’ya yönelir. Anadolu’nun değişik şehirlerinde olay gelişir.
Diğer şıklarda mekan İstanbul’dur. Başka şehir anlatılmaz.
4. CEVAP E ŞIKKI
Şiir metinlerinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini kazanımı
bulunmaz. Bu kazanım Anlatmaya bağlı metinlerde verilir.
5. CEVAP B ŞIKKI
I. metin Memduh Şevket Esendal’a aittir. Durum hikayesi özelliği
gösterir. Harketli olmayan benzetmesi ve iç ve dış tasviri çoktur. II.
metin Ferit Edgü’ye aittir. Küçürek öykü özelliği gösterir. Kısa ve
yalındır.Kısa olduğu için okunması kolaydır.Hikâyede serim, düğüm
ve çözüm bölümü yoktur. Bölümler okuyucuya bırakılır.Yazar
imgelerden yola çıkıp düş gücüyle hikâyesini oluşturur.
6. CEVAP E ŞIKKI
I. Oğuz Atay’ın “Tutunamayanlar” eserinde ironi tekniği kullnanması
postmodern roman özelliğidir.
II. Latife Tekin’in “Sevgili Arsız Ölüm” romanında çoğulculuk ve
kaybolma görülür. Postmodern romanlarda kullanılan tekniktir.
III. Tomris Uyar’ın öykülerinde gerçeğin değil kurgunun izi sürme
postmodern özelliğidir.
IV. İhsan Oktay Anar’ın “Amat” romanında masalsı bir giz ve Binbir
Gece’nin kurgusu Fantastik romanın özelliğidir.
7. CEVAP D ŞIKKI
Murat Çobanoğlu bir çeşme yanında uyur bir pir elinden bade içer.
-Ercişli Emrah, hak badesi içip Selvi Han’ı rüyasında görür.
-Çıldırlı Âşık Şenlik badesini elinden içer. Hz. Muhammet’i
rüyasında görür.
-Âşık Veysel Şatıroğlu bade içmez.
-Âşık Feymânî’ye rüyasında pir bade içirir.
8. CEVAP C ŞIKKI
Metinde romancı, şair – çok emek verdiğini – olduğunu, “Kerkük
Hatıraları “adlı eseri, şiirlerinde doğaya ait kelimelere sıkça yer
vermesi bunu da görsel imgeli imajlarla veren örnek şiirinde akşam,
altın kafesteki kuş imajı Ahmet Hamdi Tanpınar’a ait özelliktir.
9. CEVAP E ŞIKKI
2018 Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim
Programı'nın özel amaçları Edebiyat – toplum ilişkisi kavrama
- Edebi metinle Türkçenin ve edebiyatımızın gelişimi ve değişimini
takip etme
- Türk edebiyatına ait eserleri oku millî, manevi, ahlaki, kültürel
ve evrensel değerleri kazan
- Edebî metinler aracılığıyla Dinleme, okuma, yazma ve konuşma
becerilerini kazandırma
- Okuduğunu anlama, eleştirme becerisi ve okuma alışkanlığı
kazandırmak
- Edebi metinleri analiz etme ve değerlendirme özelliği kazanma
E şıkkında Halil İnalcık’ “Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde
Osmanlı” kitabından bölümler okuması Tarih alanında uygulanır.
10. CEVAP A ŞIKKI
Metinde tanıtılan roman, Yakup Kadri’nin Hüküm Gecesi’dir.
Meşrutiyet Dönemini anlatması, Jön Türklerin siyasi olaylarını
anlatır. “Akile Hanım Sokağı”, Cumhuriyet ilk evresindeki değişim
anlatılır. “Bir Devrin Romanı” Halide Nusret, anı türünde yazar bir
çocuğun gözünden Kerkük’teki siyasal ilişkiler anlatılır. Eserde
genç Türkiye’nin aydınları da işlenir. “Zavallı Necdet” Safvet
Nezihi romanıdır. Bir aşk ve dram romanıdır. Çapkın Necdet’in
hayatı işlenir. “İki Süngü Arasında” Emine adlı kadına atılan iftira
işlenir ve popüler romandır.
11. CEVAP D ŞIKKI
-Bağbozumu Sofrası - Ceyhun Atuf Kansu- şiir
-Nağme-i Seher – R. Mahmut Ekrem - şiir
-Altın Işık Ziya Gökalp - şiir
-Kenan Çobanları – Halide Edip Adıvar- oyun
-Erciyesten Kopan Çığ- Behçet Kemal Çağlar - şiir
 12. CEVAP C ŞIKKI
Erdal adlı öğrencinin yaratıcı olmasına rağmen keskin duygular
taşıması öğretinin onu grup çalışması ile sosyal ilşkisini
düzenlemeye yardımcı olur.
13. CEVAP E ŞIKKI
- Yaşar Nabi Nayır- İnkılâp Çocukları (Millî Mücadele)
- Musahizade Celal- Bir Kavuk Devrildi (Eski-yeni kurumlarının
çatışması)
- Reşat Nuri Güntekin- Hülleci (Eski-yeni kurumlarının çatışması
resmi nikah- dini nikah)
- Faruk Nafiz Çamlıbel- Kahraman (Millî Mücadele)
- Ahmet Muhip Dıranas – Gölgeler bireysel içerikli bir oyundur.
14. CEVAP D ŞIKKI
Aziz Nesin ile Bekir Sıtkı Kunt’tan alınan iki metin, etkilendikleri
sanat akımları benzer değildir. Aziz Nesin, mizah ve dönem eleştirisi
varken Bekir Sıtkı ise daha çok bireysel yapılı bir metindir.
15. CEVAP E ŞIKKI
- Ferit Devellioğlu- Osmanlıca- Türkçe Sözlük
- İlhan Ayverdi – Misalli Büyük Türkçe Sözlük
- Şemseddin Sâmi - Kamûs-ı Türkî
- Günay Karaağaç – Dil Bilim Terimleri Sözlüğü
- Doğan Aksan’ın sözlük çalışması yoktur. Dil ile ilgili araştırmaları
vardır.
ARAŞTIRMALARI: Anlam Bilimi ve Türk Anlambilimi (1971),
Tartışılan Sözcükler ve Özleştirme Sorunu (1976), Her Yönüyle Dil
Ana Çizgileriyle Dilbilim (3 cilt, 1977-82), Türkçenin Gücü (1987), Şiir
Dili ve Türk Şiir Dili (1993), Türkçenin Sözvarlığı (1996), Anlambilim,
Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi (1998), Halk
Şiirimizin Gücü (1999), Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yarını
(2000), Cumhuriyetin Çocukluk, Gençlik Yılları ve Bugün (2001),
Anadilimizin Sözdenizinde (2002), Dil, Şu Büyülü Düzen... (2003),
Cumhuriyet Döneminden Bugüne Örneklerle Şiir Çözümlemeleri
(2003), Türkçenin Zenginlikleri İncelikleri (2005).
DENEME 5. ÇÖZÜMLERİ
1. CEVAP D ŞIKKI
Asaf Halet Çelebi, “İbrahim” şiirinde dize hâkimiyetine bağlıdır,
Divan şiiri geleneğinden kopmamıştır. Soyut ve mistik şiir
anlayışının ustasıdır. Şiirlerinde Doğu-Batı kültürünü birleştirmiş;
Hint ve Fars medeniyeti ve mitolojisinden, tasavvuftan
yararlanmıştır. İlk şiirlerinin konusu ergenlik çağının duyguları,
masallar ve tekerlemelerdir. Daha sonraki yapıtlarında sese,
imgeye, anlama düşünceye önem verdiği gizemci şiirini tamamıyla
gözler önüne sermiştir, bu yönüyle modern gelenekçi şiir
anlayışının önemli bir temsilcisi olmuştur. Batı taklidi şiirin değil,
kendi geleneğimize bağlı şiirlerin peşinde olmuştur. Ölüm,
sonsuzluk, yokluk, madde-ruh ilişkisi şiirinin başlıca temalarını
oluşturan sanatçı, şiirde ses unsuruna çok önem verir.
2. CEVAP E ŞIKKI
Piramitsel Programlama uzmanlaşmanın olduğu ve çalışma
alanının daraldığı bir programlama yaklaşımıdır. Tek bir alanda
uzmanlaşma söz konusudur. "Postmodern Romanlarda Halk
kültürü İzi" konusu üzerine uzmanlaşır.
3. CEVAP A ŞIKKI
Realizm akımında gözlem çok büyük bir güçtür. Tüm ayrınları onun
sayesinde yakalar.
4. CEVAP A ŞIKKI
Metinde tanıtılan şair, Güven Turan’dır. “Cendere” ve “Kış
Resimleri” önemli eserleridir. Şiirlerinde kokunun peşine koşan şair
diye bilinir.
5. CEVAP D ŞIKKI
Adalet Ağaoğlu’nun bu öyküsünde, kronolojik bir zaman
kullanılmamıştır. Giriş ve gelişme bölümleri yok ve aşama aşama
giden bir zaman dilimi postmodern eserlerde pek kullanılmaz. Olaya
dayalı ve tezli metinlerde yoğun kullanılır.
6. CEVAP C ŞIKKI
Bu şiirin, biçim ve içeriği incelendiğinde Garipçilere aittir. Oktay
Rıfat’ın “Ellerin Var Özgürlüğün” şiiirinden alınmıştır. Konuşma dili
ile günlük sıradan konuları işlemiş, vezinsiz, ölçüsüz ve imajı ve
imgeyi ön plana çaıkarmamıştır.
7. CEVAP A ŞIKKI
Öğretmenin izlediği tartışma tekniği Açık oturumdur. Toplumun
çoğunluğunu ilgilendiren bir konunun, bir başkan yönetiminde
uzman kişilerce dinleyiciler önünde tartışılmasıdır. Kuralları olan
tekniktir metinde konuşmacılar başkandan izin alark konuşmuş ve
herkesin süresi bellidir. Konuşmacılar birbirine saygılı davranır.
Birbirinin sözlerini kesmez.
8. CEVAP B ŞIKKI
I. Kitâb-ı Dede Korkut’un önemini farklı örneklerle açıklayınız.
(Kavrama)
II. Kitâb-ı Dede Korkut'tan verilen bir metni Eski Anadolu
Türkçesinden Türkiye Türkçesine çeviriniz. (Kavrama)
“açık tiyatro” da denir. Hayat ile oyun arasında özdeşlik
kaldırılır.Oyun, yaşamın gerçeklerini olduğu gibi yansıtmaz.
Doğrudan izleyiciye yönelinir. İzleyiciye bir oyunu izlediğini hep
hatırlatılır ve bunun bir oyundan ibaret olduğu vurgulanır. Türk halk
tiyatrosundaki karagöz, ortaoyunu, göstermeci tiyatronun tipik bir
örneğidir.

III. “Deli Dumrul” adlı hikâyenin Ankara Devlet Tiyatrosunda

oyunlaştırıldığını biliyor musunuz? (Uygulama)
14. CEVAP C ŞIKKI

Şiirlerin ortak nazım biçimini tespit etmesi mümkün değil çünkü

9. CEVAP E ŞIKKI Şeyh Gâlip beyit ve gazel nazım biçimi, Hacı Bektâş Veli’nin şiiri
dörtlük ve hikmet şeklindedir.
Metinde Türk aydınlarının Anadoluya yönelmesi “Ateşten
Gömlek” romanında Ayşe, İstanbul’a akrabası Peyami’nin yanına
gelir. İkisinin yanına Binbaşı İhsan da katılır ve Anadolu’ ya
15. CEVAP D ŞIKKI
geçerler, amaçları Kuvayi Milliye’ye hizmet etmektir.
Ahmet Haşim’in bu şiiri Empresyonizm akımının izleri görülür çünkü
“Gök yeşil, yer sarı, mercan dallar” renk algısı ve izlenimsel
10. CEVAP E ŞIKKI görüntünün etkisi “Ne kadar gamlı bu akşam vakti..” ifadesi de
izlenimcilik akımını hatırlatır.
A. “TEREYAĞI” şiiri, Orhan Veli’in 2. Dünya Savaş karşıtlığı şiiridir.
Öğrencilerimiz sembolizm ile Empresyonizm karıştırır:
B. “ÖZGÜRLÜK” şiiri, Nazım Hikmet’e toplumsal yapılı şiiridir.
EMPRESYONİZM SEMBOLİZM
C. “HAN-I YAĞMA” Tevfik Fikret şiirde dönemin sosyal
- Renk olgusu yüksek olur. - İmge ve imaj yüksektir.
problemlerinden bahsetmiştir.
- Dış izlenim yüksek - Dış izlenim az ve içsel örgü
D. “ALİŞİM” Rıfat Ilgaz şiirinde emek sömüsürünü işlemiştir. yüksek
- Musikî geri planda - Musikî ön plandadır.
E. “YAŞADIKLARIMDAN ÖĞRENDİĞİM BİR ŞEY VAR” Ataol
Behramoğlu şiiridir. Deneyimleme ve felsefik şiirdir.

11. CEVAP C ŞIKKI

Bilinç akışı tekniği kullanılmıştır. Kahramanın zihninde veya

kafasındakiler kesik cümlelerle bir bütünlüğü olmayan düşünceler,
dağınık sözler, imajlar ve sembollerin çağrışım silsileleri hâlinde
verilmesiyle oluşturulan tekniktir. Bireyin iç dünyası eserlerinde
(psikolojik yönü ağır basan) çok kullanılır. Bu teknikte gramer
kurallarına ve yazım kurallarına uyulmaz. Kahraman kendi
kafasındakileri dağınık ve karmaşık şekilde ve amaçsızca kahraman
ağzından verilir. (2019 AYT’de soruldu.)

12. CEVAP D ŞIKKI

Öğretmenin tanıtmaya çalıştığı şair Tevfik Fikret’tir.

Servetifünun Döneminin en büyük şairidir. Eşyaya ve tabiata bakış

açısı gerçekçidir ve parnasyendir. Şiirlerinde mitoloji ve metafizik,
kaçma yoğun olarak görülür. Öğrenim gördüğü Galatasaray
Sultanisinde müdürlük yapar. Fransız şairlerinden François Coppée,
Musset, Proudhome, Leconte de Lisse gibi isimlerin etkilenmiştir.

13. CEVAP C ŞIKKI

Haldun Taner’in “Vatan Kurtaran Şaban” adlı oyunundan alınan bu

metinler, epik tiyatro özelliği gösterir. Göstermeci Tiyatro Bu
tiyatro biçimi benzetmeci tiyatroya karşıt bir anlayışla
geliştirilmiştir. İzleyiciyi oyuna yabancılaştırarak izleyici ile oyun
arasında bir mesafe yaratma esasına dayalı tiyatrodur.Bu tiyatroya
 KAYNAKÇA
▪ ÇETİN, Nurullah “Çağdaş Türk Şiirinde Gelenekten Yararlanma
Meselesine Kavramsal Bir Çerçeve Denemesi”, Yeni Türk Edebiyatı
Araştırmaları 30 Haziran 2009.
▪ Mahfuz Zariç “ Cemal Süreya Folklor Şiire Düşman” Başlıklı
Denemesi Işığında “Yunus Ki Sütdişleriyle Türkçenin” Adlı Şiiri
Üzerine Bir İnceleme , Dicel Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi
2014.
▪ GÜR, Âlim- KOÇAKOĞLU, Bedia Yeni Türk Edebiyatında Kaynak
Olarak Poetika, 2009.
▪ KORKMAZ, Ferhat, Edip Cansever’in Şiir Hakkındaki Düşünceleri
Batman Üniversitesi Yüksek Lisan Tezi, 2019.
▪ UÇAR, Aslı 1950’ler Türkiye’sinde Edebiyat Dergiciliği: Poetikalar
ve Politikalar, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler
Enstitüsü yüksek lisans Tezi, 2007.
▪ GEÇGEL ,Hulusi İkinci Yeni Şiirinde Sapmalar, Çanakkale Onsekiz
Mart Üniversitesi , 2007.
▪ KARA, Ömer Tuğrul Türkçenin Kuralları Dışına Çıkan Bir Topluluk:
İkinci Yeniciler,
▪ Türk Dünyası El Kitabı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü 2. Ve
3. Cilt Ankara,1992.
▪ Millî Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı Türk Dili ve
Edebiyatı Dersi ( 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı.
(2018). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları
▪ GÖNÜLLÜ, Beşir Erdem. Ayfer Tunç'un romanlarında kullanılan
anlatım teknikleri, Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi ,2019.
▪ KESİM, Gönül TÜRÜT. Türk ve Dünya Edebiyatlarındaki
Örnekleriyle Edebi Akımların Öğretimi, Çanakkale Onsekiz Mart
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ortaöğretim Sosyal Alanlar
Eğitimi Anabilim Dalı Türk Dili Edebiyatı Eğitimi Bilim Dalı Yüksek
Lisans Tezi, Çanakkale, 2015.
▪ ÇÖLMEKÇİOĞLU, Tuğgül Tahsin Yücel'in romanlarında anlatım
teknikleri , Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi,2019.
▪ TÜLÜ, Anıl Haldun Taner'in Vatan Kurtaran Şaban Adlı Kabare
Oyunu ve Epik Tiyatro, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi İstanbul,2017.
▪ TOSUN, Necip , Modern Öykü Kuramı, Hece Yayınları,
Ankara,2014
▪ GİZLİ, Ceylan İhsan Oktay Anar’ın Romanlarında Fantastik
Unsurlar, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Yüksek Lisans Tezi , Ağrı, 2019.
▪ ATAY, Selçuk Servet-i Fünûn Şiiri Üzerine Göstergebilimsel Bir
İnceleme: Tevfik Fikret’in Şiir Evreninde Anlamsal Yapılar, Yıldırım
Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2018.
▪ SÖYLEMEZ, Derya Güven Turan Şiirinde Varoluşçuluk, Çağ
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
▪ KURT, Tezcan 2000-2010 Arası Küçürek Öyküde Postmodern İzler,
Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın,2015.
▪ ÖZER, Çiğdem Edebiyat Sosyolojisi Açısından Memduh Şevket
Esendal’ın Hikayelerinde Toplumsal Meseleler, İstanbul Kültür
Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi,2019.
▪ SİZGEN, Berna AKYÜZ Mithat Cemal Kuntay ve Yakup Kadri
Karaosmanoğlu’nun Romanlarında İstanbul, Ankara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 2009.
▪ TÜZER, İbrahim Kimliklerin Çatıştığı Mekân: “Kiralık Konak” ve
Evini/Evrenini Arayan Nesiller, bilig Bahar / 2007 sayı 41: 225-239
▪ YILMAZ, Arif Orhan Veli’de “Kaçış”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi (http://sbe.gantep.edu.tr) 2011 10(1):257 - 279
▪ YÜCEL İfakat, TÜRKYILMAZ Mahmut, SAĞIR Selim Türk Dili ve
Edebiyatı 9 Ders Kitabı, Ankara, 2019.
▪ ÖZTÜRK, Miyase Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı -10, Öğün
Yayınları, Ankara, 2019.
▪ YERLİKAYA, Mehmet Ali Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı-11
Ders Kitabı, Ekoyay. Ankara, 2019.
▪ TOKUŞ, Arda Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı 12, İlke Yayınları,
Ankara,2019.
▪ Türk Dil Kurumu, Güzel Yazılar Hikâyeler 1, Türk Dil Kurumu
Yayınları, Ankara, 1996.
▪ Türk Dil Kurumu, Güzel Yazılar Hikâyeler 2, Türk Dil Kurumu
Yayınları, Ankara, 1996.
▪ Türk Dil Kurumu, Güzel Yazılar Mektuplar, Türk Dil Kurumu
Yayınları, Ankara, 1997.
▪ Türk Dil Kurumu, Güzel Yazılar Romanlar, Türk Dil Kurumu
Yayınları, Ankara, 2015.
▪ Türk Dil Kurumu, Güzel Yazılar Şiirler, Türk Dil Kurumu Yayınları,
Ankara, 1997.
▪ İNCİ, Handan Türk Romanının İlk Yüz Yılında Anlatım Tekniği ve
Kurgu, Kitaplık, sayı 87. 2005.
▪ YALÇIN, Alemdar, Sosyal ve Siyasal Değişimler Açısından
Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı 1946-2000, Akçağ Yayıncılık,
Ankara,2003
▪ MORAN, Berna Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I: Ahmet
Mithat’tan A. H. Tanpınar’a (12. Baskı), İletişim Yayınları,
İstanbul,2004
▪ MORAN, Berna Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2, İletişim
Yayınları, İstanbul,1991.
▪AKTAŞ, Şerif Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı, Akçağ Yayınları,
2010 (Güncellenmiş 4. Baskı)
▪ AKTAŞ, Şerif Şiir Tahlili, Kurgan Edebiyat Yayınları, Ankara, 2013.
▪ AKTAŞ, Şerif Yenileşme Dönemi Türk Şiiri ve Antolojisi 2, Akçağ
Yayınları, Ankara, 1998.
▪ AKTAŞ, Şerif Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. İstanbul,
Birlik Yayınları,1984.
▪ KARATAŞ, Turan Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü,
Perşembe Kitapları, İstanbul, 2001.
▪ KOLCU, Ali İhsan, Öykü Sanatı, Salkımsöğüt Yayınları, Ankara,2005
▪ KORKMAZ, Ramazan Yeni Türk Edebiyatı 1839-2000, Grafiker
Yayınları, Ankara,2013.
▪ NARLI, Mehmet Romanda Zaman ve Mekân Kavramları, Balıkesir
Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.5. S7 Mayıs 2002, ss.91-106
▪ NARLI, Mehmet Asaf Halet Çelebi’nin Poetikası”, İlmi
Araştırmalar, 22, 165-186 Güz 2006.
NARLI, Mehmet “Garip Poetikasının Eleştirisi” Yeni Türk Edebiyatı
Araştırmaları, S.2, Temmuz Aralık 2009.s.129-147
▪AND, METİN / TANER, Haldun/ Nutku, Özdemir Tiyatro Terimleri
Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları:251, Ankara Üniversitesi
Basımevi, 1966.
▪ KANTARCIOĞLU, Sevim EDEBİYAT AKIMLARI VE TEMEL
METİNLER, Gazi Üniversitesi Yayınevi, Ankara, 1993.
▪ KOMİSYON, Tanzimat Edebiyatı, Akçağ Yayınları, 2008.
▪ KOMİSYON, Servet-i Fünûn Edebiyatı, Akçağ Yayınları, 2004 .
▪ KOMİSYON, II. Meşrutiyet Dönemi Türk Edebiyatı, Akçağ Yayınları,
2006.
▪ “Üç İstanbul: Yahya Kemal Orhan Veli ve İlhan Berk’in Şiirlerinde
İstanbul”, 1. Uluslar arası Türk Edebiyatında İstanbul Sempozyumu
Bildirileri (Beytepe Üniversitesi 3-5 Nisan 2008), Beşir Kitabevi,
İstanbul 2009, ss.829-844
▪ ENGİNÜN, İnci Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyete,
Dergâh Yayınları, 2010. (Güncellenmiş Baskı)
▪ ENGİNÜN, İnci Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, Dergâh
Yayınları, 2010 .(Güncellenmiş Baskı)
▪ ALANGU, Tahir Cumhuriyet’ten Sonra Hikâye ve Roman, Çınar
Yayınları, 1991.
▪ TANPINAR, Ahmet Hamdi 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 2008.
(25. Baskı)
▪ OKTAY, Ahmet Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, Varlık
Yayınları, 1999. (2. Baskı)
▪ KOMİSYON, Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi 1-2
(YKY Yayınları, 2011)
▪ KOMİSYON, Büyük Türk Klasikleri, Ötüken Neşriyat, C.8-9
▪ KARACA, Alaattin II. Yeni Poetikası, Hece Yayınları, 2010, Ankara
▪ AKYÜZ, Kenan Modern Türkiye Edebiyatının Ana Çizgileri, Akçağ
Yayınları, 1989
▪ KABAKLI, Ahmet Türk Edebiyat Tarihi C.3 Türk Edebiyatı Vakfı
Yayınları, 1995
▪ MUTLUAY, Rauf 100 Soruda Türk Edebiyatı, Cumhuriyet Yayınları,
1999
▪ ŞAHİN, İbrahim Cumhuriyet Dönemi Türk Romanının Ana Çizgileri
I-II
▪ OKAY, Orhan Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, Dergâh Yayınları,
2008
▪ TDK, Edebi Akımlar Özel Sayısı
▪ÇETİŞLİ, İsmail Batı Edebiyatında Edebi Akımlar, Akçağ Yayınları,
2007
▪ KAPLAN, Mehmet Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 1-2-3,
Dergâh Yayınları, 2002 (Gözden Geçirilmiş 7. Baskı)
▪ KAPLAN, Mehmet Şiir Tahlilleri 1-2, Dergâh Yayınları 2002
(Gözden Geçirilmiş 7. Baskı)
▪ AOF 1. 2. 3. ve 4. Dönem Ders Kitapları
▪ YENİ TÜRK EDEBİYATI EL KİTABI 1839-2000 Ali İhsan Kolcu,
Osman Gündüz , Ayşenur İslam ,Hülya Argunşah ,Cafer Gariper,
Tarık Özcan Editör: Ramazan Korkmaz, Grafiker Yayınları
“ YÜCEL, B , ALA GÖRMEZ, A . SARS-Corona Virüsüne Genel Bakış.
Türkiye Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi , 32-39 , 2019.
▪ ŞAHİN, İbrahim Sanatın ve Sanatkârın Alegorisi Olarak “Abdullah
Efendi’nin Rüyaları, Türk dili dergisi
▪ Kidega Yayınevi- Attila İlhan Biyografisi
▪ DEMİR, Kübra Tevfik Fikret’in Resmindeki Şiir, Şiirlerindeki Resim,
Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi yüksek Lisans çalışması 35.
S.
GENEL AĞ KAYNAKÇASI
▪ http://edebiyatforum.com/
▪ http://www.edebiyatögretmeni.net/
▪ http://www.turkedebiyatı.org/
▪ https://ttkb.meb.gov.tr/
▪ http://www.edebiyatveturkce.com/
▪ http://iibf.anadolu.ede.tr/
▪ www.islamansiklopedisi.org.tr/
▪ tr. wikipedia.org./
▪ www.sonersadikoglu.com
▪ www.diledebiyat.net
▪ tr.pinterest.com
▪ islamansiklopedisi.org.tr
Genel Ağ Kaynakçası Güncelleme Tarihi: 10.06.2020
GÖRSEL KAYNAKÇA
1. sayfa: Millî Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı Türk
Dili ve Edebiyatı Dersi ( 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı.
(2018) kapak fotağrafı
4. sayfa: 12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı (MEB) kapak
görüntüsü
5. sayfa: 9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı (Sonuç Yayınları)
kapak görüntüsü
7. sayfa: Tiyatro maskeleri Clipart Görüntüsü tr.clipartlogo.com
9. sayfa: İletişim: Türleri ruveydas.Blogspot.Com
9. sayfa: Dinleme Odaklı İletişim | GMN Institute gmn-tr.com
25. sayfa: Analiz- Sentez- Değerlendirme - slideplayer.biz.tr
47. sayfa: Kanuni Sultan Süleyman -tr.pinterest.com
47. sayfa: Kaza Okunu Kendine Döndüren Şair - NEF'î siirparki.com
47. sayfa: ŞEYH GALİP- HÜSN Ü AŞK İNCELEMESİ liseedebiyat.com
47. sayfa: Fuzuli: Hayatı, Biyografisi, antoloji.com
47. sayfa: ZİYÂ PAŞA - islamansiklopedisi.org.tr
48. sayfa: Namık Kemal – Vikipedi tr.wikipedia.org
48. sayfa: RECÂİZÂDE MAHMUD EKREM - TDV İslâm Ansiklopedisi
islamansiklopedisi.org.tr
49. sayfa: Abdülhak Hamit Tarhan Kimdir? makaleler.com
49. sayfa: Direncin ve erdemin sesi Tevfik Fikret | Bilim ve Gelecek
bilimvegelecek.com.tr
49. sayfa: CENAB ŞAHABEDDİN - islamansiklopedisi.org.tr
49. sayfa: AHMED HÂŞİM - islamansiklopedisi.org.tr
50. sayfa: YAHYA KEMAL BEYATLI'NIN SES DÜNYASI - Konser
uskudarkultursanat.com
50. sayfa: Ziya Gökalp'in İntihara Teşebbüsünün Nedenleri |
insanokur insanokur.org
50. sayfa: YURDAKUL, Mehmet Emin islamansiklopedisi.org.tr
51. sayfa: NAZIM HİKMET - islamansiklopedisi.org.tr
51. sayfa: Zamanı Yenen Bir Hülya Adamı: Ahmet Hamdi Tanpınar
ozcekim.com.tr
52. sayfa: KANIK, Orhan Veli - islamansiklopedisi.org.tr
52. sayfa: Necip Fazıl Kısakürek | Şiirce siir.me
53. sayfa: OKTAY ARAS - Asaf Halet Çelebi oktayaras.com
54. sayfa: Behçet Necatigil'in 15 Şiiri leblebitozu.com
54. sayfa: Ahmet Muhip Dıranas Kimdir - m.timeturk.com
54. sayfa: İsmet ... duzdunyamiz.com
55. sayfa: Dağlarca'nın halefi Gülten Akın mı?milliyet.com.tr
55. sayfa: Atilla İlhan şiirlerinden dizeler hurriyet.com.tr
55. sayfa: Üstad Sezai Karakoç-tr.facebook.com
55. sayfa: Türk şiirinin "Uç beyi" İlhan Berk - IPA - International Press
Agencyipa.news
56. sayfa: Cemal Süreya, aramızdan ayrılışının 30. yılında anılıyor
..evrensel.net
56. sayfa: Edip Cansever'siz 33 yıl… Usta şairin hayatı ve şiirleri -
Kültür ... sozcu.com.tr
57. sayfa: Ece Ayhan:haberturk.com
61. sayfa: GENÇ KALEMLER - islamansiklopedisi.org.tr
61. sayfa: Dergah'ın ilk sayısı yeniden basılıyor yenisafak.com
61. sayfa: Küçük Mecmua –wikiwand.com
61. sayfa: Hayat (dergi) – Vikipedi tr.wikipedia.org
61. sayfa: Kadro Dergisi ve Kadrocular – Musings on
Communication and .. alparslannas.wordpress.c
62. sayfa: Toprak Aylık Ülkü Dergisi ulkunet.com
62. sayfa: Yücel Dergisi arşivleri » Dergilerden, Filmlerden,
Kitaplardan akdogan.gen.tr
62. sayfa: Yeni Adam 1934-1978,Sosyoloji Dergisi Aylık(Haftalık)
Ankara ...peramezat.com
62. sayfa: AĞAÇ - islamansiklopedisi.org.tr
62. sayfa: Hisar Topluluğu » Bilgiustam bilgiustam.com
63. sayfa: KÜLTÜR HAFTASI - islamansiklopedisi.org.tr
63. sayfa: E V V 3 L » Yeni Ufuklar Dergisi (1956) evvel.org
63. sayfa: Türk Düşüncesi 1953-1960,Edebi Dergi Aylık İstanbul
Peyami Safa .. peramezat.com
63. sayfa: ÇINARALTI DERGİSİ -SAYI 49 29 AĞUSTOS 1942 BASIM
nadirkitap.com.
64. sayfa: Türkiye'nin Arşivi on Twitter: "Mart 1945 Akbaba Dergisi
"İnönü ... twitter.com
64. sayfa: Varlık Dergisi Sayı:740 Mayıs 1969 KDA1297 - - Türkçe
gokcekoleksiyon.com.
64. sayfa: Büyük Doğu - İDP - İslamcı Dergiler Projesi
katalog.idp.org.tr
64. sayfa: Ahvalimiz Markopaşa - evrensel.net
65. sayfa: Yaprak Dergisi erişime açıldı dadakitap.com
65. sayfa: Maviciler » Bilgiustam bilgiustam.com
65. sayfa: E V V 3 L » Yeditepe Dergisi ve Sait Faik (1956)evvel.org
65. sayfa: ESKI ESERLER eskieserler.net
66. sayfa: Dergi Çalışmaları mehmetakifinan.com
66. sayfa: Lot No: 242 - Papirus Dergisi, Nazım Hikmet Özel Sayısı |
Vera Mezat veramezat.com
66. sayfa: DİRİLİŞ islamansiklopedisi.org.tr
66. sayfa: Acéphale on Twitter: "Büyük Şair İsmet Özel'in
kurucusu olduğu ... twitter.com
67. sayfa: dr.com.tr · Stokta
67. sayfa: Şiir Atı Kitap 3 | Ürünler | Boyut Sahaf boyutstore.com.
67. sayfa: Poetika E- Dergi Sayı 3 by Poetika – issuu issuu.com.
67. sayfa: Haydar Ergülen, “Dergi Tefrikası”nın 2. bölümünde “Üç
Çiçek” ve ..varlikyayinlari.wordpress.com
69- 73. Sayfa arası : Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı-11 Ders Kitabı,
Ekoyay. (Sayfa:69 Hürriyet Kasidesi ve şiir kapak resmi , sayfa 75’te
Kürsî-ui İstiğrak, 79. sayfa Mai Deniz şiiri , 82. Sayfa Elhan-ı Şita şiiri,
87 sayfa Merdiven şiiri, 90. Sayfa Kar Musikileri, Seyfi Baba 93. Sayfa
Cenge Giderken, 100. Sayfa Çoban Çeşmesi)
76 ve 77. Sayfa arası: Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı 12, İlke
Yayınları, Fetih Marşı şiiri sayfa 98, .Gün Olur şiiri sy.103, Hayranlık
sy.105, Sevda Bir Ateş Buldu Sende sy. 107, Durma Susuzluğa
79 - 81 sayfa arası: Birazdan Gün Doğacak 107. Sayfa, Menziller 115
sayfa, Esenlik Bildirisi 118 sayfa, Nar 121 sayfa, Sonbahar Ayini 125.
Sayfa, Güzelliğin On Par’etmez 127 sayfa, İstemem 127. sayfa
137. sayfa: Tragedya: İnsan Olmak oggito.com, Eski Yunan-Latin
Edebiyatı-Rönesans ve Klasisizm paragraftahiz.com
138. sayfa: EURİPİDES, BAKKHALAR VE KADINLAR - Burçak Bozkurt -
Kirpi Edebiyat ... kirpiedebiyatdergisi.com
139. sayfa: Mefkuremiz: Gülen ve Ağlayan mefkuremiz.blogspot.com,
Tiyatro maskeleri - Vektörel Clipart - Abali.ru abali.ru, Tiyatro mask
png 6 » PNG Image pngimage.net
140. sayfa: tiyatro maskesi | Gaia Dergi gaiadergi.com
154. sayfa: 01.01.2014 tarihli Hürriyet gazetesi “Bu toprağın
evladıyım tabi ki Osmanlı'yı yazacağım” Elif Şafak söyleşi metni
155. sayfa: Sait Faik Abasıyanık’ın Mark Twain Cemiyeti’ne fahri üye
seçilmesi üzerine Yaşar Kemal’in onunla yaptığı röportajından bir
bölüm Kaynak: Türkçe – Edebiyat Ders Etkinlikleri
155. sayfa: Barış Manço ile Dünya Turu - Japonya Kyoto (1995
Programındaki ...youtube.com, Türkiye'nin ilk gezgini: Barış Manço
ensonhaber.com, Temel Habercilik Terimleri edebiyatfatihi.net, 24
Mart 2020 Yurt gazetesi sürmanşet görüntüsü
165-167 sayfa: Taçsız Kral: Metin Oktay - Sporda Manşet
spordamanset.com, fehmiuygar - Cem karaca # illüstrasyon #
illustrator # il tr.pinterest.com
182. sayfa: Habertürk Türkiye’nin Nabzı “ program görüntüsü 26 Mart
2020
184. sayfa: Münazara slideplayer.biz.tr
Görsel Kaynakça Güncelleme Tarihi: 10.06.2020