Student:

Mara Todorović
 UVOD

Monitoring kvaliteta vode obuhvata četiri cjeline

Distributivna
mreža

Izvorište
Prerada i Rezervoari
dezinfekcija

Na svakom od ovih segmenata moguća je kontaminacija vode, što predstavlja

potencijalnu opasnost za krajnje korisnike.

U oblasti analize vode razvija se veliki broj novih metoda i

tehnika.
 Terenske analize

Daju okvirne rezultate i služe za brzu provjeru stanja.

Slika 1. Prenosni aparati za mjerenje različitih parametara vode

Metode i aparati za rad na terenu se prema načinu rada djele na:

Kolorimetrijske postupke zasnovane na poređenju intenziteta obojenja

(indikatorske hartije i komparatori)

Slika 2. indikatorska hartija za određivanje pH

Slika 3. komparator za pH i Cl/Br

Fotometrijske postupke koji mjere jačinu propuštene svjetlosti u
vidljivoj i UV oblasti elektromagnetnog spektra.

Elektrohemijske prenosive aparate zasnovane na principima mjerenja sa

specifičnim elektrodama

Volumetrijske postupke sa primjenom vizuelnog indikatora ili

potenciometrijskom inikacijom završne tačke

Slika 4. prenosni fotomerar

Slika 5. uređaj za određivanje
za određivanje sadržajaslobodnog
kiseonika hlora
membranskom elektrodom
 Tabela 1. Pregled ISO, EPA I ALPA (SM) standardnih metoda za analizu
odabranih metala u vodi grupisanih prema tehnici analize

Tehnike Na K Ca Mg Ba Sr Mn Fe
analize
ISO 9964-1 ISO 9964-2 ISO 7980 ISO 7980 EPA EPA 7780 ISO 15586 ISO 15586
EPA 273.1, EPA 258.1, EPA 215.1, EPA 242.1, 208.1 SM EPA 243.1, EPA 263.1,
AAS 273.2, 7610 7140 242.2, 7080 3500_Sr 243.2, 263.2,
7770 SM SM 7450 SM B 7460,7461 7380,7381
SM 3500_K B 3500_Ca B SM 3500_Ba SM SM
3500_Na B 3500_Mg B 3500_Mn 3500_Fe B
B B
ISO 17294-2 -
- ISO 11885
ICP - EPA 6010 - EPA 6010
EPA 200.7 - EPA 200.7
SM 3500 C
IC* ISO 14911 -
ISO 9964-3 SM ISO 6058, ISO 6059 SM 6333, ISO 6332,
SM 3500_K E 6059 (titri- - 3500_Sr SM EPA 315B
Ostale 3500_Na D (potencio- EPA 215.2, metrija) D 3500_Mn SM
tehnike (FEP) metrija) SM (FEP) D 3500_Fe D
ISO 9964-3 3500_Ca D (spektro- (spektro-
SM (titrimetrija fotometrija fotometrija
3500_K D ) ) )
(FP)
Tehnike NO3- NO2- NH3 Org.i tot. Cl- SO42- S2- P Si
analize N SO32-
EPA 300. EPA 300.0 ISO 14911 EPA 300.0 EPA 300.0
0 4500- 4500-Cl- 4500-SO42-
IC
4500-NO32- NO2- C F B

ISO 10304-1 ISO 010304 ISO 22743 ISO 10304 ISO 16264
-1, -2, -4 -1, -2
LC
FIA& ISO 13395 ISO 11732 ISO 15682 ISO 22743 ISO 15681-2 ISO 16264
EPA 353.4
CFA
ISO 5664 EPA 351.3 ISO 9297
4500-NH3 C EPA 235.3
titri-
EPA 350.2
metrija
potencio- ISO 6778 EPA 351.3,.4 4500-Cl- 4500-S2-
EPA 350.2,.3 D G
metrija
4500-NH3 D

ISO EPA 354.1, ISO 7150/1

7890/1/2/3 353.3 7150/2 4500-
spektro-
4500-NO3- B NH3 F
foto- EPA
metrija 353.1,.2,.3
EPA 350.1,.2 ISO 5663, EPA 325.1,.2 EPA375.2,.3,. ISO 10530 EPA 4500-Si
10048, 11905- 4500-Cl- 4 ISO 13358 365.1,.2,.3,.4
kolori-
1,-2 4500-Norg 4500-SO42- 4500-S2- 4500-P
metrija D 4500-S2-
EPA
351.1,.2,.3
ISO 6777 ISO 10695 ISO 10695 EPA200.7,
(AAS) (GC) (GC) EPA 6010 4500-Si
ostale
6010 (ICP) B, G (AAS,
tehnike ICP)
Atomska apsorpciona spektrofotometrija – AAS

Metoda se zasniva na Lamber-Beer-ovom zakonu koji daje vezu

između koncentracije metala i izmjerene apsorbancije.

plamenoj
U plamenoj atomskoj
atomskoj apsorpcionoj
apsorpcionoj spektrometriji
spektrometriji (Flame
atomic absorption spectrometry, FAAS), uzorak se raspršuje u plamenu
i atomizuje.

Slika 6. Princip plamene atomske apsorpcione spektrometrije (FAAS)

 Elektrotermalna atomska apsorpciona spektrometrija
Kao atomizer se koristi grafitna peć (GFAAS) ili električni
atomizer.

Indukovano kuplovana plazma/atomska emisiona

spektrometrija
(ICP/AES) Zasniva se na mjerenju emisije.
Slika 7. Princip rada ICP(AES)
 Jonska hromatografija-IC
Za određivanje sadržaja katjona i anjona u vodi.
m o b i l n a f a z a

I II III IV V
A+B

Stacionarna faza – jonski

izmjenjivač A
B

l
A

Natrijum- B
A
hidrogenkarbonat
Eluent
detektor
Signal za B
Signal za A

Natrijum-karbonat
Slika 8. Šema IC
 Elektrohemijske striping analize

ESA omogućuje selektivno određivanje različitih oksidacionih

stanja jednog elementa, što je veoma značajno za utvrđivanje
njegove reaktivnosti, načina prenošenja i otrovnosti.

Potenciometrija

Jon-selektivne elektrode (ISE) - indikatorske elektrode koje

reaguju na jednu ili manji broj vrsta u rastvoru.

Membranski potencijal se uspostavlja ne samo na staklu u odnosu na

vodonične jone, već i na nekim drugim supstancama u odnosu na veliki
broj katjona i anjona.

Zbog mogućih smetnji u uzorcima ove metode se rjetko primjenjuju

(određivanje pH, Cl-, F-, CN- i rastvorenog O2).
Za mjerenje aktivnosti jona uz pomoć jon-selektivne elektrode, pogodno je koristiti
kalibracioni dijagram.

Slika 9. Konstruisanje baždarenog dijagrama jon-selektivne

elektrode
 Oksidabilnost

Parametri za
određivanje
sadržaja
organskih
materija u vodi
su :

Vrijednost ukupnog organskog ugljenika

Analitičke tehnike koje se koriste za određivanje specifičnih
organskih parametara u vodi su uglavnom hromatografske (gasne
ili tečne), ali i spektroskopske.
 Hromatografska analiza

Tečno-tečna Mikroekstrakcija na
ekstrakcija Ekstrakcija na čvrstoj fazi
čvrstoj fazi

Gasna
hromatografija

Mobilna faza – inertni gas nosač

Staciona faza - visoko-molekulska tečna faza koja je nanešena

na zidove dugih kapilarnih kolona ili na površinu punjenja
pakovanih kolona

Pretežno za nepolarna i slabo polarna jedinjenja, koja se

lako prevode u gas bez razgradnje.
Slika 10. Gasna hromatografija
 Tečna
Mobilna faza – tečnost
hromatografija

Staciona faza – čvrsta faza (adsorbens) ili tečna (rastvarač)

Za analite koji se zbog visoke tačke ključanja ili nestabilnosti molekula ne
mogu analizirati u uslovima gasne hromatografije.
HPLC podrazumjeva primjenu pritiska u cilju postizanja protoka mobilne faze
kroz stacionarnu faze.

Slika11. Princip HPLC metode

METODE I POSTUPCI ZA DETEKCIJU BAKTERIJA U VODI ZA
PIĆE

Patogeni mikroorganizmi ne smiju biti prisutni u vodi namjenjenoj za

ljudsku upotrebu.

Najznačajniji bakteriološki indikatori fekalnog zagađenja:

Fekalne streptokoke
Koliformne bakterije
Escherichia coli
Sulfit-redukujuće klostridije
Brojnost aerobnih mezofilnih bakterija

Slika 12. Koliformne bakterije na hranjivim podlogama

Pravilnik o higijenskoj ispravnosti vode za piće propisuje
vrste laboratorijskog pregleda vode i mikrobiološke
pokazatelje koji se ispituju u zavisnosti od okolnosti.
 Osnovni Periodični Novi zahvat vode Higijensko epidemiološka
(A) (B) (V) indikacija (G)
1. Ukupne koliformne 1. Ukupne koliformne 1. Ukupne koliformne 1. Ukupne koliformne
bakterije bakterije bakterije bakterije
2. Koliformne bakterije 2. Koliformne bakterije 2. Koliformne bakterije 2. Koliformne bakterije
fekalnog porjekla fekalnog porjekla fekalnog porjekla fekalnog porjekla

3. Ukupan broj 3. Ukupan broj aerobnih 3. Ukupan broj aerobnih 3. Ukupan broj aerobnih
aerobnih mezofilnih mezofilnih bakterija mezofilnih bakterija mezofilnih bakterija
bakterija
4. Streptokoke 4. Streptokoke fekalnog 4. Streptokoke fekalnog 4. Streptokoke fekalnog
fekalnog porjekla porjekla porjekla porjekla
5. Sulfito – redukujuće 5. Sulfito – redukujuće 5. Sulfito – redukujuće 5. Sulfito – redukujuće
klostridije klostridije klostridije klostridije
6. Proteus vrste 6. Proteus vrste 6. Proteus vrste 6. Proteus vrste
7. Pseudomonas 7. Pseudomonas 7. Pseudomonas aeroginosa 7. Pseudomonas aeroginosa
aeroginosa aeroginosa
8. Enterovirusi 8. Enterovirusi 8. Enterovirusi
9. Patogeni mikroorganizmi
9. Bakteriofagi 9. Feruginoze sa higijensko
epidemiološkim
indikacijama
10. Crvene protozoe i
helminti i njihovni 10. Bakteriofagi 10. Enterovirusi
razvojni oblici
11. Crvene protozoe i helminti
i njihovni razvojni oblici
 Osnovnim(A)
otkrivaju se osnovni bakteriološki indikatori zagađenja koji su najčešći razlog
higijenske neispravnosti vode za piće.

Periodični pregledi (B)

predviđaju ispitivanje većeg broja pokazatelja da bi se utvrdilo da nije došlo
do prodora određenih agenasa koji mogu da ugroze kvalitet vode za piće.

Novi zahtjevi vode (V)

zahtjevaju ispitivanje većeg broja parametara kao preventiva od negativnih
posledica neispravne vode.

Higijensko-epidemiološke indikacije (G)

u zavisnosti od situacije diktiraju parametre ispitivanja vode za piće, koji se
priključuju osnovnim analizama.
Metode koje se koriste u izolaciji indikatorskih organizama za
procjenu kvaliteta voda za piće su:
(most probable number)

metod najvjerovatnijeg broja ili metod više epruveta (MT – multiple tube)

(membrane filtracion)

metod membranske filtracije

(presence/absence)

metod testa prisutno/odsutno

(heterotropic plate count)

metod određivanja broja kolonija heterotrofa

(biological activity reaction tests)

testovi koji se temelje na biološkoj aktivnosti

 metoda je esencijalna za visoko zamućene vode, koje se ne
mogu analizirati membranskom filtracijom.
Za nju su značajna dva testa:
„prethodni-pretpostavljeni“
„potvrdni test“

Određene količine ispitivane vode se inokulišu u seriju epruveta sa

Gaspogodnom
može biti selektivnom
produktivan i tečnom
od strane drugih organizama
podlogom i Durhamovim pa cjevčicama.
se više
selektivnih medijumasvaka
Nakon inkubacije inokuliše sa koja
epruveta materijalom uzetim izgasa
pokazuje prisustvo pozitivnih
smatra se
epruveta i postupakpozitivna“
kao „prethodno ponovi. Pojava
pošto gasa znači definitivno
gas ukazuje na moguće pozitivan
prisustvo
rezultat testa.
koliforma.

a) b)

Slika 13. a)Inokulacija u seriju epruveta, b) Durhamova cjevčiva

 Nije pogodna za visoko zamućene vode koje mogu da
zapuše filter.

Pomoću posebnog aparata procijedi se kroz tanak filter 100 ml ili više
ispitivane vode, nakon čega se vrši inkubacija na određenim uslovima.

a) b)

Slika 14. a) filtracija, b) filter papir sa kolonijama

Test prisutno-odsutno je isključivo kvalitativne prirode.

Slika 15. Rezultati P/A testa za koliforme

poznata kao standardna procedura petri ploča.

Slika 16. metoda HPC

 testeri zasnivaju se na biološkoj aktivnosti
bakterija.
Slika 17. Bakterijski testeri za HAB, APB, IRB, SRB i SLYM
 ZAKLJUČAK
• Čitav niz radnji neophodan je u ostvarivanju kvalitetnog rada u
laboratoriji od posjedovanja vode odgovarajuće čistoće, čuvanja
hemikalija i pravljenje rastvora, vođenje računa o njihovim rokovima
trajanja, o kalibraciji instrumenata i rastvora, o kalibraciji metoda,
kontroli rada analitičara i statičkim obradama pojedinih metoda koje
se koriste u laboratoriji, a koje podrazumjevaju znanja o greškama
koje se pri određenim analizama prave.

•Koriste se različite metode pri ispitivanju kvaliteta vode za piće

koje su za neke supstance jasno naznačene, dok za druge nisu.

•Obezbeđivanjem dovoljnih količina higijenski i zdravstveno

ispravne vode poboljšavaju se uslovi života, povećava zdravstvena
kultura stanovništva, smanjuje broj zaraznih bolesti, a na taj način
se povećava i prosječna dužina života.
Hvala na pažnji!