ANG PAMILYA RIZAL

ANG PAMILYA RIZAL

Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda
 Isinilang sa Calamba, Laguna (Miyerkules, Hunyo 19,1861)

 Bininyagan sa Simbahang Katoliko (Ika-22 ng Hunyo, ng kura paroko na si

Padre Rufino Collantes)
 Ninong – Padre Pedro Casanas

 “Jose” – San Jose

 Ikapitong anak sa labing-isang

 magkakapatid
Mga Magulang ni Jose Rizal

Ama: Francisco Mercado Rizal

 Tubong Binan (Mayo 11, 1818)

 Nag-aral ng Latin at Pilosopya (Kolehiyo ng San Jose sa

Maynila)
Ina: Teodora Alonso Realonda Rizal
• Ikinasal sila taong 1848 ika-28 ng Hunyo

• Ang kanyang ama ay namatay sa edad na 80 Enero 5, 1898

Mercado
- Apelyidong ginamit ni Domingo Lamco noong 1731 (kanunu-nunuan ni
Rizal sa partido ng ama)

Domingo Lamco
 Mangangalakal na Intsik mula sa Changchow lungsod ng Fookien

 Dumating sa Maynila – 1690

 Nanirahan sa Binan

 Kinasal kay Ines de la Rosa

Ines de la Rosa
 Mayamang Tsinong Kristiyano sa Maynila

Naging anak nila si Francisco

 Napangasawa ni Cirila Bernacha, Tsinong Pilipino

 Nahalal na goberdorcillo (pinuno ng bayan)

Juan Mercado
 Isa sa mga anak nina Francisco at Cirila Bernacha

 Lolo ni Rizal
Juan Mercado
 Napangasawa ni Cirila Alejandro, mestisang Intsik

 Nahalal din bilang gobernadorcillo

 Labingtatlo ang mga anak, bunso si Francisco na ama ni Rizal

Batas Claveria 1849

 Nagtatakda ng apelyidong Kastila sa mamamayan ng Pilipinas

 Mga Alonso – Realonda

 Mga Mercado - Rizal

Rizal
 “ricial” (bukid na tinatamnan ng trigo, na inaani habang lunti pa at
muling tutubo)
 Bigay ng Kastilang alcalde mayor na kaibigan ng pamilya

Dona Teodora Alonso Realonda

 Ina ni Jose Rizal

 Isinilang sa Maynila, Nobyembre 8, 1826

 Mga Magulang: Don Lorenzo Alberto Alonso (Ilocos) Brigida

Quintos (Binan)
Dona Teodora Alonso Realonda

 Mga Kapatid: Narcisa,Gregorio,

Manuel at Jose Alberto
 Kolehiyo ng Santa Rosa

 Mga Katangian: mahinhin kumilos,

matatag na kalooban, may husay

sa matematika at panitikan
 Namatay sa edad na 85 taon 1911

ika-16 ng Agosto Colegio ng Santa Rosa

Mga Anak ni Francisco at Teodora:

1. Saturnina “Neneng” (1850-1913)

– napangasawa si Manuel T. Hidalgo

2. Paciano (1851-1930)
– katapatang-loob ni Rizal; nagkaroon
ng dalawang anak kay
Severina Decena
3. Narcisa “Sisa” (1852-1939)
– ikinasal kay Antono Lopez

4. Olympia “Ypia” (1855-1887)

– ikinasal kay Silvestre Ubaldo

5. Lucia (1857-1919)
– ikinasal kay Mariano Herbosa na
pamangkin ni Padre Casanas
6. Maria “Biang” (1859-1945)
– ikinasal kay Daniel Faustino
Cruz

7. Jose “Moy/Pepe” (1861- 1896)

– pangunahing bayaning Pilipino

8. Conception “Concha”(1862-1865)
– namatay sasakit sa edad na tatlo
9. Josefa “Panggoy” (1865-1945)
– naging pangulo ng kababaihang
grupo ng Katipunan

10. Trinidad “Trining” (1868-1951)

– namatay na matandang dalaga sa
edad na 83

11. Soledad “Choleng” (1870-1929)

– ikinasal kay Pantaleon Quintero
CALAMBA
BATANG JOSE
Maliit at sakitin
Edad tatlo (3)- Alpabeto, pagdarasal kasama ang
pamilya
Edad lima (5)- Pagbabasa ng Bibliya sa wikang Kastila
Interes sa alamat at kwentong-bayan
Concha (Concepcion)- Pinakamalapit na kapatid
BATANG JOSE
• Talino at galing sa Sining
• Edad lima (5)- Pagguhit at paghubog
• Edad anim (6)- Away ng magkakapatid
• Edad walo (8)- Sa Aking mga Kababata, Unang dula
(Komedyang Tagalog)
CALAMBA
 HUNYO 6, 1868
• Unang peregrinasyon at pagatawid sa
Lawa ng Laguna ng Batang Jose sa
Antipolo

BATANG GAMUGAMO

PADRE LEONCIO LOPEZ

 Pagpapahalaga sa karapatan ng ibang tao
TIYO GREGORIO
 Pagbabasa

MGA NAGING MAESTRO NI RIZAL

Maestro Celestino
Maestro Lucas Padua
G. Leon Monroy
Mga Karanasan
sa Binan
• Isang Linggo ng Hunyo, 1869 sa Buhay ni
Rizal
 Nagtungo sa Binan kasama ang kapatid na si Paciano sakay ang
Karomata sa
tahanan ng isang tiyahin kung saan nangupahan si Jose.
 Leandro – Pinsan ni Rizal na napagbanggitan niya ukol sa paghanga niya sa
kanyang mga magulang at mga kapatid habang sila’y namamasyal.

• Maestro Justiniano Aquino Cruz.

 Guro ni Rizal, kung saan ang paaralan ay nasa bahay lamang
nito.
 Inilarawan ang paaralan bilang isang bahay-kubo, at di kalayuan sa bahay ng
kaniyang tiya.
 Kilala rin ito ni Paciano, dahil naging estudyante siya
nito.
• Paglalarawan ni Rizal kay G. Cruz

 Matangkad, payat, mahaba ang leeg, matangos ang ilong at ang katawan ay
medyo pakuba.
 Mahusay siya sa gramatika pero may kabagsikan.
• Jose at Pedro

 Si Pedro na anak ng guro ay pinagtawanan ni Jose habang nakikipagusap sa

guro sa unang araw palang ng klase.

 Kinahapunan ay hinamon niya si Pedro sa isang suntukan. Naging popular si

Jose sa kanyang mga kaeskwela dahil natalo niya si Pedro sa laban na iyon.
• Jose Rizal bilang isang Estudyante

 Maayos ang buhay estudyante ni Jose sa Binan.

 Gising na siya ng alas-kuwatro ng umaga upang magsimba o dili kaya ay makapag-

aral ng leksyon at pagkaraan ay magsimba.

 Pupunta siya pagkaraan sa bakuran mamimitas ng prutas.

 Pagkatapos ng almusal ay papasok siya sa paaralan hanggang alas-diyes.

 Pagkaraan ng tanghalian ay babalik siya sa paaralan ng alas-dos at lalabas ng alas-

singko
 Hindi nawawala sa iskedyul niya ang pagdarasal, pagaaral, pagguhit at paglalaro
pagkatapos ng klase.

 Sa araling pang-akademiko nangunguna si Jose sa klase,

kaya nga lamang ay may pagkakataon na siya ay bibigyan ng lima o anim na
palo dahil sa sumbong ng ilang kaklase ukol sa kanyang pakikipag-away.
Hindi naman siya palaaway, pero hindi niya tinatakbuhan ang anumang hamon.
• Ang Liham, 1870

 Bago magpasko ay nakatanggap si Jose ng liham mula kay Saturnina upang ipaalam
na uuwi na siya sa Calamba.
 Barkong Talim ang kanyang sasakyan.

• Disyembre 17, 1870- Sa Barkong Talim

 Sabado, masayang lumulan si Jose sa Barkong Talim, dahil ito ang unang
pagkakataon niya na makasakay sa barko.

 Arturo Camps – Isang Pranses na kaibigan ng kanyang ama, ang nakasama niya sa
biyahe.
Pagbalik sa
Calamba
• Pagbabalik sa Calamba

 Sa pagbabalik ni Rizal sa Calamba, hinagpis at lungkot ang tumimo sa isip at puso niya.

 Bago ang Hunyo, 1872- Maling paratang kay Dona Teodora

• Ipiniit si Dona Teodora dahil sa isang maling paratang na diumanoy pagiging

bahagi sa tangkang paglason sa kanyang hipag, asawa ng kanyang kapatid na si Jose
Alberto.

 Pagkagaling ni Jose Alberto sa kanyang paglalakbay buhat ng Europa, natuklasan niya

na may kinakasama na ang kanyang may bahay.
• Sa galit ay nais niyang hiwalayan ang kanyang asawa.
• Para maiwasan ang iskandalo, pinakiusapan ni Dona Teodora ang kanyang
kapatid na patawarin na lamang ang kanyang asawa. Pumayag naman si
Jose Alberto kaya bumalik siya sa piling kanyang asawa.
• Maitim na plano ng maybahay ni Jose Alberto

 Nakipagsabwatan ito sa isang tenyenteng Kastila ng guardia sibil.

• Nagsampa ng kaso laban sa kanyang asawa at sa kapatid nito na si
Dona Teodora, ayon dito ay nais siyang lasunin ng magkapatid.
• Ang Pagdakip kay Dona Teodora

 Pagkaraang dakpin ay pinaglakad si Dona Teodora mula Calamba

hanggang Sta. Cruz, kabisera ng Laguna na may distansyang 50 kilometro.
• Taong 1872- Pagbitay sa Tatlong Paring GOM-BUR-ZA

 Inakusahan sina Padre Mariano Gomez, Jose Burgos at Jacinto Zamora ng

pakikipagsabwatan sa pagaalsa sa arsenal sa Cavite.

• Hinatulan sila ng hukumang-militar ng parusang kamatayan sa paraang

Garrote.
 Ang pagkamartir ng GOM-BUR-ZA ay ipinagluksa ng pamilya Rizal at maraming
makabayang mamamayan ng Pilipinas.

 Ipinagdamdam ito ni Paciano, dahil si Padre Burgos ay kanyang naging kaibigan,

guro, at kasama sa bahay habang nagaaral siya sa Colegio de San Jose.

• Noong maganap ang pagaalsa sa Cavite, si Paciano ay 20 taong gulang at si

Jose ay 11 taon.
 ANG ATENEO MUNICIPAL AT
UNIVERCIDAD DE SANTO TOMAS
PINAKAMAMAHAL NA PAARALAN NI DR. RIZAL

ANG ATENEO
MUNICIPAL
ATENEO MUNICIPAL

 Kilala noong una bilang Escuela Pia at

bilang Ateneo de Manila University sa
kasalukuyan.

 Pinapatakbo ng mga Heswita noong

panahon ni Dr. Rizal.

- Ad Majorem Dei Gloriam

1872
Dinakip si Doña Dolay dahil napagbintangan siyang
Hunyo naglason sa kanyang hipag na asawa ni Jose Alberto. Dahil
dito, natanim sa kaisipan ni Rizal na ang mga namumuno sa
bansa ay hindi makatarungan.

Lumuwas patungong Maynila si Dr. Rizal kasama ang

Hunyo 10 kanyang kapatid na si Paciano upang magpatala sa
Ateneo.
• Ang tagapagtala ng Ateneo. Ayaw
Padre Magin niyang tanggapin si Dr. Rizal sa
Fernando kadahilanang huli na ito sa pagpapatala
at sa tingin niya’y hindi makakaya ni Dr.
Rizal ang pag-aaral sa Ateneo.
Manuel Xerez • Naging “padrino” (o “backer”) ni Dr. Rizal
Burgos upang makapasaok sa Ateneo. Siya ay
pamangkin ni Padre Burgos.
 1872
Ang paraan ng pagtuturo ng mga Heswita ay
makabago kumpara sa ibang paaralan.
Ang klase ay hinahati sa dalwang grupo:
• ROMANO
• KARTIGIYANO

Colegio de Dito kumuha si Dr. Rizal ng pribadong aralin

Santa Isabel
sa wikang Kastila.
1873
Binisita ni Dr. Rizal ang kanyang ina sa
bilangguan matapos ang unang taon sa
Ateneo.

Nakalaya ang kanyang ina matapos

ang tatlong buwan pagkalipas ng simula
ng klase.
 1874
Nakapagsulat si Dr. Rizal ng mga tula
dulot ng kagalakan dahil nakalaya na
ang kanyang ina.
Ang unang tula ni Dr. Rizal na wikang
Mi Primera
Inspirascion Kastila. Inihandog niya ito sa kanayang
ina noong kaarawan nito.

Por La Educacion
Recibe Luste la Dito niya sinabi ang kahalagahan ng
Patria
edukasyon.
 1874
Patuloy sa pagsusulat ng tula si Dr. Rizal sa kanyang
ika-3 taon sa Ateneo.

– Ang tulang ito ay hiling ng kanyang

Felicitacion
kapatid na si Narcissa para asawa
nito na si Antonio Lopez.
Al Niño at La – Dalawang tulang panrelihiyon na
Virgen Maria
nagbibigay pugay o oda.
Un Dialogo Alusivo Ang huling tula na isinulat ni Dr. Rizal sa Ateneo. Ito ay
a la Despedida de isang tula ng pamamaalam para sa kanyang mga
las Colegiles kamag-aral.
 Si Dr. Rizal ay…
1. NALINANG SA PAGLIKHA NG MGA SINING-BISWAL.
Fray Francisco de Paula Sanchez - Paboritong
guro ni Rizal.
2. NAHILIG SA PAGBABASA NG MGA NOBELANG
ROMANTIKO.
The Count of Monte – Unang nobelang naibigan ni Rizal.
Cristo
Naging inspirasyon nya sa paglikha ng El Fili ang
nangyari sa bida ng Monte Cristo.
Universal History of –Tungkol sa kasaysayan ng daigdig.
the World
Travels in the –Tungkol sa mga pangyayari sa Pilipinas
Philippines noong nasa bansa si Jagor.
Si Dr. Rizal ay…
3. NAHILIG DIN SA PAGPIPINTA AT ISKULTURA SI RIZAL.
Agustin Saez – guro sa asignatura at kastilang pintor.
Romualdo de Jesus – bantog na iskultor noon.
Fray Lleonart – pinakiusapan si Rizal na umukit ng isang
imahen ng Sagrado Corazon de Jesus (Sagradong Puso ni
Hesus).
4. NAG ARAL DIN SIYA NG ESKRIMA (FENCING) AT GYMNASTICS.
Naging aktibo sa ibang ekstra-kurikular sa Ateneo.
Naging kalihim siya ng Marian Congregation.
Kasapi ng samahan sa wikang kastila ng Academy of
Natural Sciences.
 1876

HULING TAON
Nanguna sa klase sa lahat ng
asignatura at nagkamit ng limang
medalya sa pagtatapos ng taong-
pampaaralan.
La Tragedia de
San Estaquio Ang dula na may 2,414 bersekulo,
Martir pinakamahabang tula na naisulat
ni Rizal at ipinagkaloob kay Fray
Sanchez.
 1877

Marso 23 Natapos si Rizal sa edad na labing-anim

na taong gulang at natamo ang
Bachiller en Artes na may mga marking
sobrasaliente.
Unibersidad ng
Santo Tomas
UNIBERSIDAD NG SANTO TOMAS (1877-1882 )

 Noong Abril 1877, Nagpatala si

Rizal sa Unibersidad ng Santo
Tomas.
 Pilosopiya y Letras, ang unang
kursong kinuha ni Rizal ayon na
din sa kagustuhan ng kanyang
ama na si Don Kikoy.
 Apat na asignatura:
Kosmolohiya
Metapisika
Teolohiya
Kasaysayan ng Pilosopiya
 1877

Agrimensor Kursong bokasyonal sa Ateneo na kinuha ni

Dr. Rizal.
“Perito Agrimensor” - Dalubhasang
surbeyor
Labing-pitong taong gulang

Pangalawang kurso ni Dr. Rizal sa

Medisina
Unibersidad ng Santo Tomas.
 1878

Kasunduan ng magkapatid na
Kay Rizal Paciano at Rizal:
– Tungkulin na dalhin ang ipinaglalaban ng
Kay Paciano mga Pilipino
– Magtataguyod sa kanilang mga magulang
na sumusuporta pa rin kay Rizal
– Sa kanilang dalawa, isa lamang sa kanilang
dalawa ang mag-aasawa upang may
kakalinga sa kanilang magulang.

Narcisa Kapatid nila Dr. Rizal na tanging nakakaalam sa

kasunduan nilang dalawa.
 1878
Isinulat ni Rizal ang kanyang sariling
talambuhay habang nag-aaral sa
Univercidad de Santo Tomas.

Memorias Sariling talambuhay ni Rizal na nahahati

sa dalawang bahagi:
1. Memorias de un Estudiante de
Manila (Mga alala ng isang mag-aaral
ng Maynila)
2. Dos Diarios de Juventud (Mga
talambuhay ng isang kabataan).
P. Jacinto
Sagisag panulat ni Rizal sa unang
bahagi ng kanyang sariling talambuhay.
 1879

18 taong gulang si Rizal ng sumali ito sa isang

patimpalak sa Univercidad de Santo Tomas.
Liceo Artistico – – Isang samahan ng mga artista (alagad ng
Literario de Manila sining) at manunulat.
A la Juventud – Para sa mga kabataang Pilipino, isang tula
Filipina na entry ni Rizal sa nasabing patimpalak na
may paksang Crece, O Timida Flor
(Yumabong ka, O Mayuming Bulaklak).
– Nakamit ni Rizal ang unang gantimpala na
isang pilak na panulat na hugis pakpak at
may kulay gintong laso.
 1879

Disyembre 08 Itinanghal sa Ateneo ang isinulat na

piyesang deklamasyon ni Rizal,
Abd-el-Azis y Mahoma na i-
dineklama ng Atenistang si Manuel
Fernandez.
 1880
1880
Nagdaos ng patimpalak ang Liceo Artistico
para sa ika-apat na daang taon na
anibersaryo ng pagkamatay ni Don Miguel de
Cervantes na isang dakilang manunulat ng
El Consejo de los España at may akda ng Don Quixote de la
Dioses Mancha.
• Dulang alegorikal na entry ni Rizal sa
patimpalak, isang obra maestra na batay sa
mga klasikong mitolohiyang griyego.
• Nakamit muli ni Rizal ang unang gantimpala
na isang gintong singsing na may nakaukit
na mukha ni Cervantes.
 1880

Pebrero Nasulat ni Dr. Rizal ang sonetang: A

Filipinas (Sa Pilipinas) na inihandog
niya sa isang samahan ng mga
manlililok.
Disyembre 08

Itinanghal ng mga atenista ang

ginawang zarzuela ni Rizal na Junto
al Pasig (Sa tabi ng Pasig) para sa
kapistahan ng Imaculada
Concepcion, patron ng Ateneo.
 1881

Abril Lumikha ng tula si Dr. Rizal para sa

kanyang rector sa Ateneo na si Padre
Pablo Ramon.

Ang tula ay inilarawan ang kaibahan ng

Al M. R. P isang Heswita sa lahat ng mga frailes sa
bansa, na ang mga heswita ay tunay na
biyaya ng Panginoon.
Ang pagbuo ng samahan sa loob ng Unibersidad…

Compañerismo – Tawag sa lihim na samahan ng mga

Pilipinong estudyante at kabilang dito si
Dr. Rizal.
Jehu – Tawag sa mga kasapi sa Kapatiran.
Si Dr. Rizal ang naging pangulo ng
samahan habang ang pinsan naman niya
na si Galicano Apacible ang naging
kalihim ng Kapatiran.
Calle Escolta
– Ang lugar kung saan nag sagupaan ang
mga estudyanteng Pilipino at Kastila.
Casa Tomasina – Kung saan dinala si Rizal upang gamutin.
Ito ay pagmamay-ari ng kanyang tiyuhin
na si Don Antonio Rivera.
Leonora Rivera – Ang pinsan ni Rizal na gumamot sa kanya.
1882

Pamamahala ng mga Dominikano:

 Hindi pantay na pag tingin sa mga
estudyanteng Pilipino
 Mapagmataas ang mga propesor
 Makaluma ang pamamaraan ng pagtuturo.

Hindi nataasan ni Rizal ang mga

gradong nakuha niya sa Ateneo
noong mag aral siya sa Univercidad
de Santo Tomas.
Mga grado ni Dr. Rizal sa Ateneo Municipal

Post-Terciaria, 1877-1878 (Ateneo) Sistema sa Pagbibigay Grado

Sobresaliente Pinakamahusay
Kosmolohiya at Metapisika Sobresaliente
Notable, Mahusay na
Teodisiya Sobresaliente Aprovechado mahusay
Bueno Mainam
Kasaysayan ng Pilosopiya Sobresaliente Mediano Mahina
Aprobado Pasado
Suspenso Kondisyonal
Reprobado Bagsak
Mga grado ni Dr. Rizal sa UST

Unang taon, Medisina, 1878 – 1879 Ikalawang taon, Medisina, 1879 – 1880
Pisika Aprovechado
Anatomiya II Bueno
Kimika Sobresaliente
Diseksyon II Bueno
Likas na Kasaysayan Aprovechado
Pribado at pampublikong
Anatomiya I Bueno Bueno
Kalusugan
Diseksyon I Bueno

Ikatlong Taon, Medisina, 1880 – 1881 Ikaapat na taon, Medisina, 1881 – 1882
Panlahatang Medikal na Patolohiya Notable
Aprobado
Patolohiya Pansiruhiyang Patolohiya Notable
Terapyutiks Sobresaliente
Obsterika Notable
Siruhiya Bueno
1882

Ang pagpunta ni Rizal sa

España upang doon
ipagpatuloy ang
kanyang pag aaral.
“ANG UNANG PAKLALAKBAY NI DR. JOSE
RIZAL PATUNGONG IBANG BANSA.”
1. MGA PINUNTAHANG BANSA
2. PAGLALAKBAY SA EUROPA NINA RIZAL AT VIOLA.

3. PAGBABALIK SA PILIPINAS.
1. MGA NAPUNTAHANG BANSA:

 MAY 1, 1882 -UMALIS NG

CALAMBA DALA ANG
HALAGANG P356.

 MAY 3, 1882 - NILISAN ANG BARKONG SALVADORA

MAYNILA PATUNGONG
SINGAPORE SAKAY NG
1.SINGAPORE BARKONG SALVADORA.

 MAY 9, 1882 - NAKARATING

SA SINGAPORE.

‘HOTEL DE LA PAZ’
MAYO 11, 1882-NILISAN ANG
SINGAPORE SAKAY ANG BARKONG
DYEMNAH.
KANAL SUEZ, EGYPT
 ISANG LAGUSANG TUBIG NA NAG-UUGNAY
NG RED SEA AT MEDITERRENEAN SEA.
 PORT SAID- TERMINAL NG KANAL SUEZ SA
MEDITERANYA.

COLOMBO
 KABISERA NG CEYLON
 PORT GALLE- BAYBAYING BAYAN SA
KATIMUGAN NG CEYLON
 MAYO 18, 1882 – NARATING ANG
COLOMBO.
NAPLES
 HUNYO 11, 1882- NARATING NI
RIZAL ANG NAPLES.
MARSEILLES
 HUNYO 12, 1882- DUMAONG NA
ANG BARKONG DJEMNAH SA
MARSEILLES.
• HUNYO 15, 1882- NILISAN NI
RIZAL ANG MARSEILLES
SUMAKAY SI RIZAL SA TREN
PAPUNTANG ESPANYA.
• PORT BOU- ISANG BAYAN SA
PROBINSYA NG GIRONA,
CATALONIA, SPAIN
  ISINULAT NIYA EL AMOR PATRIO
(PAGMAMAHAL SA BAYAN) GAMIT ANG
PANULAT NA LAONG-LAAN SA 2 WIKA-
2.ESPANYA- BARCELONA KASTILA AT TAGALOG.
HUNYO 16, 1882-
-NARATING NIYA ANG BARCELONA SAKAY NG  SETYEMBRE (KALAGITNAAN)-NAGTUNGO SI
TREN GALING SA MARSEILLES. RIZAL SA MADRID AT NAGPATALA SA
CENTRAL UNIVERSIDAD DE MADRID.
• PLAZA DE CATALUNA- ANG PABORITONG
KAINAN NG MGA MAG-AARAL NA PILIPINO
SA BARCELONA AT DITO BINIGYAN SI RIZAL
NG ISANG PIGING.
  ME PIDEN VERSOS (HINILINGAN NILA AKO NG
BERSO)- SINULAT NA TULA NI RIZAL NA
2.ESPANYA- BARCELONA NAGPAPAHAYAG NG MASIDHING PANANABIK SA
KANYANG BAYAN.
 NOBYEMBRE 3, 1882  CIRCULO HISPANO-FILIPINO- ISANG SAMAHAN
- NAGPALISTA SA CENTRAL UNIVERSIDAD DE
MADRID.
NG MGA KASTILA AT PILIPINO.
 NAG-ARAL DIN NG ESKULTURA AT
PAGPIPINTA SA ACADEMIA NG SAN
NOVEMBER 29, 1882
FERNANDO AT NAGSASANAY SA HALL OF
- LOS VIAJES
ARMS OF SANZ Y CARBONELL SA
PAGPAPALUSOG NG KATAWAN. AT - REVISTA DE MADRID
NAGPASYANG PAG-ARALANG LUBUSAN ANG
IBA’T IBANG PARTIDO PULITIKAL NG SPAIN.
2.ESPANYA- BARCELONA

 DON PABLO ORTIGA Y REY- NAGING ALKALDE NG MAYNILA

NOONG PANAHON NG PAMUMUNO NI GOB. HEN. CARLOS MARIA
DE LA TORRE (1869-1871).

 CONSUELO ORTIGA Y PEREZ (CONSUELO)- ANAK NA BABAE

NI DON PABLO NA NAPAIBIG NI RIZAL.

 A La Senorita C.O.y.P. (Para kay Binibining C.O.y.P.)- AGOSTO 22,

1883
 NOVEMBER 15, 1890- SIYA AY NAGING
PINUNO.
 PEBRERO 15, 1892- PUNONG MASON NG LE
GRAND ORIENT DE FRANCE, PARIS.
 SCIENCE VIRTUE, AND LABOR  HUNYO 21, 1884- TINANGGAP NI RIZAL ANG
 UNCLE TOM’S CABIN AND THE WANDERING PAGIGING LISENSYADO SA MEDISINA.
JEW.  HUNYO 19, 1885- NATAPOS DIN NI RIZAL ANG
 ENERO 1, 1883- NAISULAT NI RIZAL SA KURSONG PILOSOPIYA AT LETRA. (IKA-24 NIYANG
KANYANG TALAARAWAN ANG TUNGKOL SA KAARAWAN).
KANYANG PANAGINIP.
  NOVEMBER 1885-FEBRUARY 1886- PUMASOK SIYANG
KATULONG SA KILALANG MANGGAGAMOT DOON,
MALAKI ANG NAITULONG NIYA KAY DR. LOUIS DE
WECKRET ANG NANGUNGUNA NG MANGGAGAMOT SA
PRANSYA.

3.PARIS- PRANSYA

 JANUARY 1 1886- SA ISANG SULAT NA IPINADALA NIYA

SA KANYANG MGA MAGULANG, NABANGGIT NIYA NA
 JUNE 1885-NAGTUNGO SA PARIS MARUNONG NA SIYA SA LAHAT NG KLASE NG
UPANG IPAGPATULOY ANG PAG- OPERASYON.
AARAL SA OPTALMOLOHIYA.

PARIS- PRANSYA
 MAXIMO VIOLA- KAIBIGAN NI RIZAL NA
TIGA BARCELONA (NAG AARAL NG
MEDISINA)
 SENOR EUSEBIO COROMINAS- PATNUGOT
NG PAHAYAGANG LA PUBLICIDAD.
 AUGUST 25, 1885-NANG DUMAONG
ANG ISANG ALEMANG BARKO SA YAP.
 YAP
(ISANG ISLA NG CAROLINA)
 CAROLINA
(KAPULUAN NA IPINANGALAN SUNOD
KAY HARING CARLOS II (1665-1700)
 NAGING ABALA SA PAG-AARAL NG
PARIS- PRANSYA ALEMAN, PRANSES, ITALYANO,
POLISH AT GRIYEGO

TINAPOS ANG IKATLONG-KAPAT NA

BAHAGI NG NOLI.

PEBRERO 1, 1886-UMALIS SA PARIS

UPANG MAGTUNGO SA HEIDELBERG
 1. MGA NAPUNTAHANG BANSA:

 NAGTRABAHO SA KLINIKA NI DR. JAVIER

GALEZONSKI (POLISH)-DALUBHASA SA
SAKIT SA MATA.

4. ALEMANYA  NAGLINGKOD BILANG KATULONG SA

PAGGAGAMOT SA AUGEN KLINIK-KLINIKA SA
MATA NG OKULISTANG SI DR. OTTO
 FEBRUARY 3, 1886-DUMATING SA HEIDELBERG- BECKER.
ISA SA MAKASAYSAYANG LUNGSOD SA
ALEMANYA, SENTRO NG KARUNUNGAN DAHIL
SA PINAKAMATANDANG PAMANTASANG ITINAYO
NG ELECTOR NA SI RUPERTO I (1386) AT
PANGUNAHING POOK NG REPORMASYONG
PROTESTANTE. LUNGSOD DIN NG SERBESA.
 MGA MAGAGANDANG TANAWIN:

 KASTILYO NG HEIDELBERG
ALEMANYA
 ILOG NG NECKAR

 TEATRO

 MATATANDANG SIMBAHAN
 ALEMANYA
 TAGSIBOL NG 1886- KAUNA UNAHANG
TAGSIBOL NA NARANASAN NIYA SA GAWING
HILAGA NG BANSA. SADYA NIYANG HINANGAAN
ANG PAMUMUKADKAD NG MGA BULAKLAK SA
MAY PAMPANG NG ILOG NECKAR
FORGET-ME-NOT
A LAS FLORES DE HEIDELBERG- (PARA SA
MGA BULAKLAK NG HEIDELBERG
 ANG TULANG ISINULAT NI RIZAL SA
KAGANDAHAN NG MGA BULAKLAK NG
HEIDELBERG NOONG APRIL 22, 1886.
 WILHELMSFLED

ALEMANYA  ANG HULING KABANATA NG NOBELANG NOLI ME TANGERE AY

ISINULAT NIYA SA WILHELMSFLED NOONG ABRIL-HUNYO 1886.

DR. KARL ULLMER

 ISANG BUTIHING PROTESTANTENG PASTOR.

 NAGING MABUTI NIYANG KAIBIGAN AT TAGAHANGA.

  JULY 31 1886- ISINULAT NI RIZAL ANG UNA NIYANG LIHAM SA
WIKANG ALEMAN. IPINADALA NIYA ITO KAY PROPESOR
FERDINAND BLUMENTRITT (AUSTRIYANONG ETNOLOHISTA
ALEMANYA
NA INTERESADO SA DIYALEKTO NG PILIPINAS.)

 KALAKIP NG SULAT ANG AKLAT NA NABANGGIT NI RIZAL SA

SULAT NA PINAMAGATANG ARITMETICA, NA INILATHALA SA
ESPANYOL AT TAGALOG NG LIMBAGAN NG UST NOONG 1868.
ANG MAY AKDA AY SI RUFINO BALTAZAR HERNANDEZ NG STA.
CRUZ, LAGUNA.
 SA LEIPSIG AT DRESDEN

AGOSTO 14, 1886- NARATING NIYA ANG LEIPZIG

ALEMANYA
DUMALO SIYA NG MGA PANAYAM TUNGKOL SA KASAYSAYAN AT
SIKOLOHIYA SA UNIBERSIDAD NG LEIPZIG.

PROPESOR FRIEDRICH RATZEL- ISANG BANTOG NA MANANALAYSAY

NA ALEMAN DR. HANS MEYER- ISANG ALEMANG ANTROPOLOHISTA.


ALEMANYA
 SA BERLIN GINAWA NI RIZAL ANG
HULING REBISYON NG
MANUSKRITO NG NOLI. NOONG
MAGTATAPOS ANG NOBYEMBRE,
1886 AY NAGKASAKIT SIYA SA
GUTOM AT PAGHIHIKAHOS.
 NOVEMBER 1, 1886- NILISAN NI RIZAL ANG
DRESDEN PAPUNTANG BERLIN.
 NAKILALA NIYA ANG HINAHANGAANG
SIYENTIPIKONG ALEMAN NA SI DR. FEODOR
JAGOR, ANG MAY AKDA NG TRAVELS IN THE
PHILIPPINES. ISANG AKDA NA NABASA NIYA
NUNG SIYA AY NASA ATENEO MUNICIPAL.
 APRIL 1887- ISINULAT AT BINASA NI RIZAL ANG
TAGALISCHE VERKUNST (SINING METRIKAL NG
TAGALOG).
 ILANG ARAW BAGO MAGPASKO AY DINALAW SIYA NI MAXIMO VIOLA.
SIYA NA DIN ANG TUMULONG KAY RIZAL UPANG IPALIMBAG ANG NOLI.

ALEMANYA PARA MAKATIPID SA PAGPAPALIMBAG, INALIS NI RIZAL ANG ILANG

BAHAGI NG MANUSKRITO. TINANGGAL ANG BUONG KABANATA NG
ELIAS AT SALOME.

FEBRUARY 21, 1887- NATAPOS NA NI RIZAL ANG PAGSASAAYOS NG

KANIYANG NOBELA.

MARSO 21, 1887- LUMABAS SA PALIMBAGAN ANG NOLI ME TANGERE.

BILANG PASASALAMAT KAY VIOLA, IBINIGAY NI RIZAL ANG GALLEY

PROOFS NG NOLI, ANG PANULAT NG GINAMIT NIYA SA NOLI.
2. PAGLALAKBAY SA EUROPA NINA
RIZAL AT VIOLA
 • DINALAW NINA RIZAL AT VIOLA SI
DRESDEN DR. ADOLPH B. MEYER
MAYO 11, 1887

•BINISITA ANG MUSEO NG SINING

(PROMETHEUS BOUND)

•TAG-SIBOL AT MAY EKSPOSISYON

NG MGA BULAKLAK.

•NAKITA SI DR. JAGOR

-NA NAG PAYO NA MAGPADALA
MUNA NG TELEGAMA KAY
BLUMENTRITT, NANG HINDI ITO
MAGULAT SA KANILANG PAG
DATING.
LEIMERITZ, BOHEMIA
MAYO 13, 1887
• SA ISTASYON NG TREN
--NAG HIHINTAY SI BLUMENTRITT SA
DALA ANG IGINUHIT NI RIZAL, PARA
MAKILALA SIYA AGAD NI RIZAL.

•HOTEL KREBS
--KUNG SAAN TINULUNGAN SILA NI
BLUMENTRITT MAKAHANAP NG KWARTO.

•SA BAHAY NG BLUMENTRITT

•PINAKILALA KAY
--DR. CARLOS CZEPELAK
--PROPESOR. ROBERT KLUTSCHAK
DR. CARLOS CZEPELAK
--KILALANG SIYANTIPIKO

PROPESOR ROBERT KLUTSCHAK

--BANTOG NA NATURALISTA
PRAGUE •DALA LIHAM REKOMENDASYON NI
MAYO 11, 1887 BLUMENTRITT KAY DR. WILLKOMM

---MGA PINASYALAN—
•LIBINGAN NI COPERNICUS

•MUSEO NG LIKAS NA KASAYSAYAN

•LABORATORYONG BAKTERIOLOHIKAL

•KWEBANG PINAGKULUNGAN KAY JUAN

NEPOMUCENO; AT

•KUNG SAAN ITINAPON ANG SANTO

VIENA, AUSTRIA, HUNGARY
MAYO 20, 1887
•NAKILALA SI NORFENFALLS
(PINAKAMAHUSAY NA NOBELISTA SA
EUROPA)

•NATANGGAP NIYA ANG NAWAWALA

NIYANG DYAMANTENG ALPILER, NA
NAIWAN SA HOTEL KREBS.

•TUMULOY SA HOTEL METROPOLE

MAYO 24, 1887
•NILISAN NILA ANG VIENA LULAN NG
BANGKA SA GAYO’Y MAKITA NILA ANG
TANAWIN NG ILOG DANUBE

•--OBSERSABAYON NI VIOLA SA
NAPKIN NA PAPEL AY MAS MALINIS AT
MATIPID KUMAPARA SA NAPKIN NA
TELA.
MUNICH
•KUNG SAAN SILA TUMIGIL UPANG
NUREMBERG TIKMAN ANG PINAGMAMALAKING
MUNICH BEER NG ALEMANYA

•NAKITA NILA ANG MAKINANG

PANANAKIT NA GINAMITSA
INKISISYON; AT

•PAGAWAAN NG MANYIKA SA
LUNGSOD
 •INAKAYAT NILA ANG DAAN-DAANG
ULM BAITANG NG KATEDRAL NG
LUNGSOD.
RHEINFALL
•NAKITA ANG ITINUTURING NA
PINAKA MAGANDANG
TALON NG EUROPA

•AT NAKARATING SA HANGGANAN

PATUNGONG SWITZERLAND
•SUMAKAY NG BANGKA UPANG TAWIRIN
GENEVA ANG LAWA NG LEMAN.
LIHAM NI RIZAL KAY BLUMENTRITT
HUNYO 19, 1887
•SINABI NI RIZAL NA SANG-AYON SIYA
SA ISANG EKSPOSISYONG INDUSTRIYAL
HINDI SA EKSIBISYON NG KAKAIBANG
INDIBIDWAL.

--EL LIBERAL_ NA NAGSASABING

ITO AY
“HINDI MAKATAO AT PAGYURAK SA
DIGNIDAD NG TAO ANG ITANGHAL NA
PARANG MGA HAYOP AT HALAMAN …”
GENEVA
HUNYO 19, 1887
•DITO IPINAGDIWANG NI RIZAL ANG
IKA-26 NA KAARAWAN, KASAMA
ANG KANYANG KAIBIGANG SI VIOLA.

HUNYO 23, 1887 •NAGBALIK NA SA BARCELONA SI VIOLA

•SI RIZAL NAMA’Y TUMUNGONG

ITALYA.
 TURIN-- MILAN-- VENICE-- FLORENCE--

ROMA , AT VATICAN

HUNYO 29, 1887 •KAPISTAHAN NI SAN PEDRO AT SAN PABLO, BINISITA NI

RIZAL ANG VATICAN
“LUNGSOD NG MGA PAPA”

•HINANGAAN NIYA ANG MALAWAK NA ST. PETER’S

SQUARE AT MAKUKULAY NA GUWARDIYANG VATICAN.
PAGKARAAN NG ISANG LINGGONG BAKASYON, AY UUWI SI RIZAL SA
PILIPINAS.

•NAGPADALA NG SULAT SA AMA NA SIYA’Y DARATING NA.

•DAHIL SA PAGKALATHALA NG NOLI ME TANGERE NA

HINDI NAGUSTUHAN NG MGA PRAYLE

•PINAYUHAN SIYA NINA PACIANO AT SILVESTREUBALDO

(KANYANG BAYAW), CHENGOY, AT LANG MGA KAIBIGAN NA
HUWAG SIYANG BABALIK.
NGUNIT DITERMINADONG SIYANG MAKA BALIKSA PILIPINAS UPANG:

1. MAOPERAHAN ANG MGA MATA NG KANYANG INA.

2. ALAMIN ANG PAGTANGGAP NG MGA TAO SA NOLI ME

TANGERE .

3. AT MABATID KUNG BAKIT WALA SIYANG NABABALITAAN

TUNGKOL KAY LEONOR RIVERA.
 BIYAHE NI RIZAL
•NILISAN NI RIZAL ANG ROMA
•TREN PATUNGONG MARSIELLES
•SUMAKAY SA BARKONG DJEMNA
•DUMAAN SA KANAL NG SUEZ
MGA NANGYARI SA BIYAHE
•SA PAGSAMA NG PANAHON
NABASA ANG ILANG LIBRO NI
RIZAL
•NAKILALA BILANG
TAGAPAGSALIN NG IBA’T IBANG
WIKA NG KANYANG
KAPASAHERO
•NAKAKAUSAP SILA SA WIKANG
MAUUNAWAAN NILA TULAD NG
PRANSES, ALEMAN,
INGLES, ITALYANO,
AT OLANDES
 BIYAHE NI RIZAL PABALIK NG
PILIPINAS
----NOONG HULYO 30 1887
•SINAPIT NILA ANG SAIGON
LUMIPAT SA BARKONG HAIPHONG

----NOONG AGOSTO 2, 1887

•UMALIS ANG BARKO SA SAIGON PATUNGONG MAYNILA

----HATING GABI NG AGOSTO 5, 1887

•DUMAONG ANG BARKONG HAIPHONG SA MAYNILA
3. PAGBABALIK SA PILIPINAS
MAYNILA •SANDALING TUMIGIL SA MAYNILA UPANG
DALAWIN ANG ILAN NIYANG KAIBIGAN
AGOSTO 5, 1887
•NAPANSIN NIYANG WALANG NAGBAGO SA
LUNGSOD.
-LUMANG SIMBAHAN AT GUSALI,
-DATING MGA LUBAK NG KALSADA
-BANGKA SA ILOG PASIG

•SI LEONOR RIVERA AY WALA NA SA

MAYNILA, TUMUNGONG DAGUPAN,
PANGASINAN KASAMA ANG INA.
CALAMBA, LAGUNA
AGOSTO 8, 1887

•MALUGOD SIYANG SINALUBONG

NG KANIYANG PAMILYA.

•ANG ILAN AY NAIYAK SA

KANIYANG PAGBABALIK.

•(ANG MGA BAGAY NA ITO AY NAIKWENTO NIYA

SA KANYANG LIHAM KAY BLUMENTRITT)
ANG DOCTOR NA “ALEMAN”
•NAGBUKAS NG KLINIKA SA CALAMBA

•ANG UNA NIYANG PASYENTE AY ANG KANIYANG INA

•NAKILALA ANG KANIYANG KLINIKA DAHIL SA NAPAG ALAMAN NA ANG DOCTOR

AY BUHAT PA SA IBANG BANSA.

•MAY ILANG PASYENTENG NAGULAT NANG MATUKLASAN NA ISA SIYANG INDIO

GAYA NILA.

•GINAGAMOT DIN NIYA ANG PASYENTENG HINDI MAKA BAYAD.

PAGBUBUKAS NG HIMNASYON (GYMNASIUM)

•PARA SA KABATAAN UPANG ITURO ANG ISTILO SA LARO SA EUROPA.

--UPANG ILAYO SA PAGSUSUGAL AT

PAGSASABONG ANG MGA ITO

MULING NAGPINTA NG MAGAGANDANG TANAWIN SA CALAMBA.

•NAGSALIN SA TAGALOG NG MGA TULA NI

VON WILDERNATH
SETYEMBRE 2, 1887
•IPINATAWAG SA MALAKANYANG UPANG MAKAUSAP NI
GOB. HENERAL EMILIO TERRERO y PERINAT.

•MAY NAKAPAGSABI NA ANG NOLI ME TANGERE AY SUBERSIBO.

NAIS NIYANG MALAMAN ANG PANIG NI RIZAL, AT NALAMAN NI RIZAL
NA HINDI NAKARATING ANG SA GOB. HENERAL ANG KOPYA NG
NOBELA.

•PAGSANGGUNI SA PERMANENTENG KOMISYON SA SENSURA,

PARA SA PATAS NA PAGDINIG.
PADRE SALVADOR FONT
•AGUSTINONG KURA NG TONDO ANG NAMUNO SA KOMISYON.

PADRE PEDRO PAYO

•ARSOBISPO NG MAYNILA
PADRE REKTOR GREGORYO ECHAVARRIA
•REKTOR NG UNIBERSIDAD NG SANTO TOMAS,
PARA SA KANIYANG OPINYON.
PRAYLENG DOMINIKANO
•KANILANG NATAGPUAN NA ANG AKLAT AY MAY

------PANINIRANG PURI SA RELIHIYON

-----HINDI MAKABAYAN; AT
-----NAG LALAYONG MANGWASAK NG KAAYUSANG PANG BAYAN
DISYEMBRE 29, 1887
•IPINAG BAWAL ANG IMPORTASYON, REPRODUKSYON, AT SIRKULASYON NG
AKLAT.

•HINDI NAGING ISTRIKTO SI GOB. HENERAL TERRERO. WALANG NADAKIP NI

NABITAY DULOT NG PAGBABASA NITO.
 PADRE JOSE RODRIGUEZ
---SUPERYOR NG GUADALUPE

•INILATHALA NIYA ANG WALONG POLYETO NG CUESTIONES DESUMO INTERES

(KATANUNGAN NG DAKILNG INTERES).

1. PORQUE NO LOS HE DE LEER (BAKIT ‘DI KO DAPAT BASAHIN ANG MGA IYON
2. GUARDAOS DE ELLOS. PORQUE? ( MAG-INGAT SA MGA ITO. BAKIT?
3. Y QUE ME DICE USTED DE LA PESTE? (AT ANO ANG MASASABI MO SA WALANG GALANG?)
4. PORQUE TRIUNFAN LOS IMPIOS? (BAKIT NAGTATAGUMPAY ANG MGA WALANG GALANG)
5. CREE USTED QUE DE VERSAS NO HAY PURGATORYO (SA PALAGAY MO BA BA’Y WALA
TALAGANG PURGATORYO.)
6. HAY O NO HAY INFERNO (MERON BA O WALANG IMPYERNO?)
7. QUE LA PARECE USTED DE ESOS LIBELOS? (ANO ANG IYONG PALAGAY SA MGA LIBELONG
ITO?)
8. CONFESION O CONDENACION? (KUMPISAL WALANG HANGGANG KAPANGANAKAN)
MGA PUMUPUNA SA NOLI ME TANGERE

•HENERAL JOSE DE SALAMANCA, (APRIL 1, 1888)

•HENERAL LUIS M. DE PANDO, (APRIL 12)
•SR. FERNANDO VIDA (HUNYO 11).
•BINATIKOS DIN NI VICENTE BARRANTES ANG NOVELA SA ISANG
ARTIKULONG LUMABAS SA LA ESPANYA MODERNA (ISANG PAHAYAG SA
MADRID) NOONG ENERO 1890.
•BARRANTES, PEBRERO 1880- LIHAM SA BRUSSELS, BELGIUM, BATID NIYA
RITO NA WALANG ALAM SI BARRANTES SA KALAKARAN NG BANSA.
 MGA HAYAGANG NAGTANGGOL AT
PUMUPURI SA NOBELA
•MARCELO H. DEL PILAR,
•DR. ANTONIO MA. REGIDOR,
•GRACIANO LOPEZ JAENA,MARIANO POASE,
•AT IBA PANG MAKABAYANG PILIPINO SA DAYUHANG BANSA.
•SI PADRE FRANCISCO DE PAULAA SANCHEZ,
•DON SEGISMUNDO MORET,
•DR. MIGUEL MORAYTA,
•PADRE VICENTE GARCIA –PILIPINONG PARING KATOLIKO NA MAY
SAGISAG-PANULAT NA “JUSTO DESIDARIO”
GOB. HENERAL EMILIO TERRERO y
PERINAT
•NAG BIGAY NG GUARDIA CIVIL PARA SA KALIGTASAN NI
RIZAL.
--TENYENTE JOSE TAVIEL DE ANDRADE

•NAG IMBESTIGA SA KALAGAYANG PANG AGRARYO SA

MGA LUPAING PRAYLE, DAHIL SA NOBELA.

•ISANG ARAW, IPINATAWAG NI GOB. HEN TERRERO SI RIZAL

UPANG PAYUHAN SIYANG MANGBANG-BANSA PARA NA RIN