KAKAYAHANG

PANGLINGGWISTIKA
 Kakayahang dapat linangin sa Pag-
aaral ng Wika
1. Kakayahang Linggwistika (Linguistic Competence)
• Kakayahang makabuo ng pahayag o pangungusap na
may wastong kayariang Pambalarila.
2. Kakayahang Komunikatibo (Communicative
Competence)
• Kakayahang maunawaan at magamit ang mga
pangungusap na may wastong Pambalarilang kayarian
sa angkop na panlipunang Kapaligiran ayon sa hinihingi
ng sitwasyon; tinatawag itong kakayahang
komunikatibo o communicative competence.
Ang wika ay may grammar at nahahati
sa mga sumusunod
• Ponolohiya
• Morpolohiya
• Sintaks
• Semantika
 PONOLOHIYA
• Pattern o kumbinasyon ng mga tunog sa loob
ng isang wika.

Mga Ponemang Segmental- Ito ang mga tunog

na ginagamitan ng mga katumbas na letra o titik
upang mabasa at mabigkas.
• Katinig- iinakikita ang mga ponemang ito batay sa
paraan ng artikulasyon (pamamaraan ng pagpapalabas
ng hangin) at punto ng artikulasyon ( bahagi ng bibig na
ginagamit para makalusot ang hangin)

• Patinig- may limang pangunahing atinig ang Filipino

(a,e,i,o,u); ang mga tunog /e/ at /i/, gayundin ang /o/
at /u/ ay mga tunog na maaaring magkapalitan na hindi
nagbabago ang kahulugan ng salita.
Halimbawa: Babae- Babai
Noon- Nuon
• Diptonggo- pinagsamang tunog ng isang
patinig (a,e,i,o,u) at isang malapatinig (w,y).
iw, iy, ey, aw, oy, at uy.
Halimbawa: Bahay, Reyna, Baliw, Tuloy

• Klaster/Kambal Katinig- magkasunod na

tunog katinig, karaniwang salitang hiram ang
may ganitong tunog.
Halimbawa: Bruha, Droga, Globo
• Pares Minimal- Pares na salita na magkaiba
ang kahulugan ngunit magkatulad ang bigkas
at kaligiran maliban sa isang Ponema.
Halimbawa: Buhay- Suhay
Titik-Titig
Sakit-Bakit
 Mga Ponemang Suprasegmental

- karaniwang hindi
tinutumbasan ng mga letra sa
pagsulat kundi mga simbolo
lamang upang matukoy ang
paraan ng pagbigkas.
 Alfabetong Filipino

-may 28 letra; tulad din ng

tawag sa Ingles ang tawag sa
bawat letra, maliban sa bigkas ñ
na bigkas -Kastila.
 Silabikasyon
-paghahati ng mga pantig sa wikang
Filipino; mga halimbawang patern ng
silabikasyon sa wikang ito:
PKK- ekstra
KPPK- is-kawt
KKPK- trak
KKPKK- mag-drayb
KPKKK- a-nawns-ment
 MORPOLOHIYA
- may kinalaman sa pagbuo ng salita.
• Mga paraan ng pagbuo ng salita

a. Paggamit ng salitang-ugat -sariwa

b. Paglalapi- -napaka sariwa
c. Pag-uulit -maganda-ganda
d. Pagtatambal -silid-aklatan
 Mga Pagbabagong Morpoponemiko
a.
Paglilipat
• Bahagi rin ng mga paraan ng pagbuo, pati ng
pagpapalawak, ang mga bahagi ng pananalita
ng wikang Filipino. Ginagamit sa iba’t ibang
pagpapahayag ang mga sumusunod na saklaw
ng pambalarilang kayarian (Grammatical
Structures):
• Mga Salitang Pangnilalaman
(Content Words)
a. Mga Nominal
- Pangngalan
- Panghalip
b. Pandiwa
- Pokus
- Aspekto

c. Panuring
-Pang-uri
-Pang-abay
 MGA SALITANG PANGKAYARIAN
(Functional Words)
a. Mga Pang-ugnay
-Pangatnig
-Pang-angkop
-Pang-Ukol

b. Mga Pananda
-Pantukoy
-Pangawing/Pangawil
 -pagbuo at pagpapahaba ng mga
pangungusap.