ANG PAGSULAT NI RIZAL NG

IKALAWANG NOBELA- ANG EL

FILIBUSTERISMO, AT ANG IKALAWA
NIYANG PAG-UWI
El Filibusterismo

■ Ang nobelang “El Filibusterismo” (literal “Ang

Pilibustero” o “Ang Paghahari ng Kasakiman”) ay
ang pangalawang nobelang isinulat ng magiting
na bayani ng Pilipinas na si Dr. Jose Rizal, at
kaniyang buong pusong inialay sa tatlong paring
martir na sina Gomez, Burgos, at Zamora, o mas
kilala bilang GOMBURZA. Ang mga paring ito ay
lakas-loob na tumaligsa sa mga Espanyol at
dahil dito ay nahatulan ng garote. Habang
isinusulat ito, maraming paghihirap ang dinanas
niya tulad noong sinulat din niya ang 
Noli Me Tangere na isang nobelang pagtuligsa
rin sa mga Espanyol. Sinimulan niya ang akda
noong Oktubre ng 1887 habang nagsasanay ng
medisina sa Calamba.
Bakit inalay ni Jose Rizal ang El Fili sa
GomBurZa?

■- itinuturing niyang ang

tatlong pari ay biktima ng
isang kasamaang ipinangako
niyang lalabanan
■- upang magsilbing
pagpupugay sa tatlong
makabayan habang
hinihintay na ibalik ng
Espanya ang nasirang
dangal nila
■Sa London, Inglatera noong 1888,
gumawa siya ng maraming pagbabago
sa balangkas at pinagbuti niya ang ilang
mga kabanata. Ipinagpatuloy ni Rizal ang
pagtatrabaho sa kaniyang manuskrito
habang naninirahan sa Paris, Madrid,
Bruselas(Brussels), at Belgica kung saan
naisulat niya ang malaking bahagi nito. 
■Natapos niya ito noong ika-29 ng Marso, taong
1891 sa Biarritz, Pransiya. Ngunit hindi kaagad
nailathala ang nobela dahil sa problemang
pinansyal. Isang kaibigang nagngangalang
Valentin Ventura, na noo'y naninirahan sa Paris,
ang nagpahiram ng pera sa kaniya upang
tuluyan nang maipalimbag at mailathala ang
aklat.
■Sa wakas, nailathala ito noong
Setyembre 22, 1891 sa Gante (Gent),
Belgica. Bilang pasasalamat sa kaniyang
matalik na kaibigan, ibinigay ni Pepito
kay Ventura ang orihinal na manuskrito
ng nobela kalakip ang isang nilimbag na
sipi na may sarili nitong lagda.
■Ang nasabing nobela ay hindi
pampolitika na nagpapadama,
nagpapahiwatig, at nagpapagising pang
lalo sa maalab na hangaring
makapagtamo ng tunay na kalayaan
mula sa mga Kastila at karapatan ng
bayan.