СПОРОВИ ЗА НЕПОЧИТУВАЊЕ НА ПРАВИЛА ЗА ПОТЕКЛО

НА СТОКИТЕ

Изработил:Марјан Митре
 ПРАВИЛА ЗА ПОТЕКЛО НА СТОКИ

 Одредувањето на потеклото на одреден пороизвод не е едноставно особено тогаш кога

суровините и материалите кој се користат во производственио процес имаат потекло од
различни земји ширум светот. Со цел да се минимизираат ваквите проблеми потребни
се правила за потекло за да се означи една земја на потекло на секој производ. Постојат
одредени критериуми што се користат за дефинирање каде е направен производот и се
важни за спроведување на други мерки на трговска политика, вклучувајќи трговски
преференци, квоти, анти-дампинг мерки и компензаторни давачки.
 ПРАВИЛА ЗА ПОТЕКЛО НА СТОКА
• Правилата за потекло на стоката се користат за со цел да се утврди националноста
на стоки со кој се тргува во меѓународната трговија.
Но сепак не постојат меѓународни правила за потекло на стоки. Односно секоја земја
сама или земји кој имаат склучено договор за слободна трговија си воведуваат
сопствени (национални) парвила на потекло како на пример ( во NAFTA за да се смета
одредена стока домашна треба 62,5% од вредноста на производо треба да биде
произведена во земјите членки).
Гледајки во рамките на стариот ГАТТ не постојоат одредени правили со исклучок на
член 9 кој се однесува на употреба на ознаки на потекло на стоките при увоз со цел да
се намалат тешкотиите и неприатностите што овие ознаки може да ги имаат врз
трговијата и индустријата
 ПРАВИЛА ЗА ПОТЕКЛО

 Правилата за потекло се користат за :

◦ Определување дали увезената стока треба да добие МФН или преференцијален
третман.
◦ Користење на инструменти и мерки на трговската политика, како царински квоти или
заштитни мерки.
◦ Цели на трговската статистика.
◦ Употреба на етикети или означувања на производите.
◦ Цели на јавни набавки.
Сите овие се разликуваат од земја до земја во зависност од тоа каков договор имаат
склучено одредени земји меѓусебе.
 ПОТЕКЛО НА СТОКИ
Потекло може да се подразбери економската националност на доброто. При меѓународно тргување
на добра постојат одредени правила за потекло на стоки.
Преференцијален третман:
Се однсесува за стоки кој добиваат префернцијално потекло односно кога државите кој се
договараат си овозможуваат помегу себе по овластен третман.
Преференцијалните правила за потекло се за по овластен третман, односно дали ги исполнува
критериумите одреден производ со цел да се смета дека потекнува од од земјата со која се има
склучено ваков договор.
Постојат два главни типа за правила на потекло на производи:

1.Целосно добиени производи, односно стоки кој се целосно добиени од некоја земја членка на зона
за слободна трговија без додавање материали, на пример како што се живи животини родени и
одгледани таму, производи кој се одгледуват на територијата на земјата партнер. Во некои
договори се воведува целосно произведена категорија стоки. Производите што се целосно
произведени од целосно добиени инпути. И овај вид на стоки го добиват третмано како и другите.
2.Производи кој содржазт значителна трансформација, вид на правило на потекло кое се однесува на
тоа што треба да помине одреден период за да се смета дека потекнува од одредена земја со
префернцијален третман.
Значителна трансформација би се однесувала на:
Промена на тарифна класификација.
Процент на додадена вредност.
Специфична преработка, одработка и доработка.
 ПОТЕКЛО НА СТОКИ

1. Не префернцијален третман:
Не преференцијалното потекло се однесува за тргување на стоки помеѓу земји кој не се
поврзани меѓусебно преку некој трговски договор или кога конкретните стоки не се
опфатени со договор за слободна трговија (доколку таков постои).
Не префернцијалното потеколо не води кон намалување на царините наспроти, се користи
за да се одредат други цели како контигентити и антидампиншки цели.
 СПОГОДБА ЗА ПРАВИЛАТА ЗА ПОТЕКЛО НА СТОКИТЕ

Целта на спогодбата е хармонизација на непреференцијалните правила на потекло, што

значи воспоставување еднакви критериуми шри определбата на потекло на стоките при
меѓусебно тргување, со цел да не претворат во бариери во меѓународната трговија.
Спогодбата ги опфаќа само непрефернцијалните правила:
 Не преференцијалното потекло се однесува за тргување на стоки помеѓу земји кој не се

поврзани меѓусебно преку некој трговски договор или кога конкретните стоки не се
опфатени со договор за слободна трговија (доколку таков постои).
 Не префернцијалното потеколо не води кон намалување на тарифите наспроти,

наспроти се користи за други цели како контигентити и антидампиншки цели.

Од друга страна право на користење на префернцијалните привилеги иимаат земјите кој
меѓусебно имаат склучено некаков трговски договор или некоја царинска унија или
преференции за земјите во развој. Анекс II од Договорот утврдува одредени дисциплини во
однос на повластените правила за потекло. Неодамна, членовите на СТО усвоија
дополнителни инструменти поврзани со нереципроцитетни повластени правила за потекло
 СПОГОДБА ЗА ПОТЕКЛО НА СТОКИ ЧЛЕН 1

 Правила за потекло на стоки.

Правилата за потекло на стоките се дефинирани законите прописите и административните
одлуки од општа практика кој ке ги применува која било членка за да ја утврди земјата на
потекло на стоката, под услов таквите правила за потекло да не се однесуваат за
преференцијални или трговски договори кој одредени земји си ги одобруваат меѓусебно.
Правилата за потекло за кој се наведени погоре ги опфаќат сите правила за потекло на
стоки што се користат во непрефернцијалните инструменти на трговската политика,
пример: Третман на најповластена нација, антидампинг и компензаторни царини, заштитни
мерки.
 ПРАВИЛА СО КОЈ СЕ УРЕДУВА ПРИМЕНУВАЊЕТО НА
ПРАВИЛАТА ЗА ПОТЕКЛО НА СТОКИТЕ ЧЛЕН 2

 Правила во текот на преодниот период.

Се додека не заврши работната програма за хармонизирање на правилата на потекло
членките ќе осигурат:
i. Кога донесуваат адмнистративни одлуки од општа примена, јасно да ги дефинираат
барањата кој треба да се исполнат.
ii. Дека, без оглед на мерката или инструментот на трговската политика со кој се
хармонизирани домашните правила за потекло, земјата треба да обезбеди дека нема
да ги користи со цел да оствари трговски цели на директен или индиректен начин.
iii. Правилата за потекло на стоките нема да создаваат ограничување во меѓународната
трговија.
iv. Правилата на потекло на стоките што ги применуват при извоз/увоз, да бидат еднакви
како и правилата за потекло на стоките кои ги применуват за утврдување дали стоката
е од домашно потекло.
v. Правилата за потекло на стоките да се применуват на едноставен начин.
ПРАВИЛАТА ЗА ПОТЕКЛО НА СТОКИТЕ ЧЛЕН 2(продолжение)

i. Да се базираат на позитивен стандард (правилото да кажува како се потврдува

потеклото, а не да кажува што не го потврдува потеклото –негативен стандард), а
негативните стандарди да се користат за разјаснување на позитивните.
ii. Да се објавуваат на транспарентен, јасен и лесно достапен начин (во согласност
со член 10).
iii. По поднесувањето на барањето за проценка на потеклото, тоа да се издаде
најдоцна за 150 дена, со важност од 3 години при непроменети услови.
iv. Новите правила да не важат ретроактивно.
v. Да се подложни на жалба до правосудните органи.
vi. Да овозможат заштита на доверливи информации.
 ПРАВИЛА ПО ПРЕОДНИО ПЕРИОД ЧЛЕН 3

 Членките по спроведуваето на резултатите на работната програма за хармонизација ке

осигурат:
i. Да ги применуваат правилата подеднакво за потреби наведени во член 1
ii. Според правилата на потекло земјата која ќе се утврди дека е земја на потекло на
определена стока, да биде земјата каде што стоката е целосно произведена , или во
прозиводственио процес на таа стока кога се вклучени повеке земији, како земја на
потекло се утврдува таа каде е извршена последна значајна трансформација.
iii. Правилата за потекло при увоз и извоз да не бидат по строги во однос за правилата за
потекло на стоките што ги применуват дали одредена стока е од домашно потекло, со цел
да не се врши дискриминација врз другите членки.
iv. Правилата да се применуват на едноставен начин.
v. Законските прописи да бидат во согласност на ставот 1 од член 10
vi. Транспарентност, односно при побарување од страна на извонзник/ увозник кој има
оправда причина да му се издаде што по скоро проценка за потекло.
vii. При измени во правилата за потекло, измените да не се користат ретроактивно.
viii. Административни дејства кој се превземат за утврдување на потеклото треба да бидат
веднаш достапни за судските органи.
 СПОРОВИ ВО РАМКИТЕ НА СТО ЗА НЕПОЧИТУВАЊЕ НА
ПРАВИЛАТА ЗА ПОТЕКЛО

 Прво нешто што може да се каже за споровите во врска со ова спогодба е тоа дека
земјите не можеја да ја искористат ова спогодба за да ги заштитат сопствените интереси
односно не можеа да ги заобиколат правилата на ова спогобда.
 Горе наведеното се потврдува со тоа што биле покренето вкупно 7 спорови од вкупно
578 спорови во СТО, но интересно е тоа што во 6 од 7 спорови земја која што била
повикана на преговори биле САД. А и земјите кој ги повикале САД на преговори биле
исто така моќни земји Кина, Канада, Европската Унија, Индија.
 Така што како прв заклучок може да кажиме дека развиените земји биле тие што се
обидоа да ги искористат недостатоците на спогодбата нешто кое не му успеа ке видиме
дека во конкретен случај дека против САД ке бидат покренети пенали во вредност од
над милијарда долари.
 ПРОДОЛЖЕНИЕ

 Споровите кој се покренаа во рамките на СТО биле за :

i. Мерки за текстилни производи каде САД биле тужена земја од Европската Унија.(два
пати имало спор за текстилните производи) (DS151), (DS85)
ii. Тарифа за увоз на кикирики против САД од Аргентина. (DS111)
iii. Текстилни производи Индија против САД. (DS243)
iv. Мерки покренети од страна на Канада против Кина за увоз на автомобилски делови.(
DS342)
v. Услови за означување на земја на потекло Канада против САД. (DS384)
vi. Барања за означување потекло на земјата Мексико против САД.(DS386)
Случај: DS384
Земја тужител: Kанада
Тужена земја :САД
Трети земји: Aргентина, Австралија, Бразил, Колумбија, Европската Унија, Гуатемала, Индија,
Јапониа, Кореа, Мексико, Перу, Нов Зеланд, Кина.
 На 1 декември 2008 година, Канада побара консултации со Соединетите Американски
Држави во врска со одредени задолжителни одредби за означување на земјата од
потекло (COOL) во Законот за земјоделски маркетинг од 1946 година, како што е
изменето со Предлог-законот за земјоделство во 2008 година и спроведено преку
привремена конечна одлука од 28 јули 2008 година. Новиот закон вклучува обврска да
ги информираат потрошувачите на ниво на малопродажба на земјата на потекло во
однос на покриените стоки, вклучително и говедото и свинското месо.
 Канада поднела жалба против COOL барањата на САД во 2008 година поради тоа што
овие барања барале говедското и свинското месо да бидат исклучително добиени од
животни кои што се родени,чувани и убиени во САД. Овие барања ја исклучуваат
потребата за ознака за земја на потекло во однос на производите од говедско и свинско
месо кои што се употребуваат и увезуваат во САД како добиточна храна.
 Владата на Канада имала програма според која компаниите можат самоиницијативно да
ја стават земјата на потекло на својата етикета со цел да им помогнат на своите
потрошувачи да добијат дополнителни информации за производот кој го купуваат и да
им го олеснат изборот. Владата на Канада сметала дека дополнителните барања за
говедското и свинското месо од страна на САД се непотребни и дека предизвикуваат
дополнителни трошоци кои ги повредуваат двете страни.
 Канада тврдела дека САД ги дискриминира и ги тера Канадските производители,
преработувачи, дистрибутери и трговците на мало да подлежат на дополнителни
трошоци поради тоа што добитокот(свињите и говедата) којшто го чуваат мораат да го
изолираат од американските животни ( и месото коешто се добива од нив) и да го
менуваат процесот на обработка на месото , додека Американските производители кои
што употребуваат за производство месо добиено од говеда и свињи кои се одгледани во
САД не подлежат на вакви дополнителни трошоци. Животните од Канада можеле само
да бидат увезени од страна на производителите или преработувачите на САД,меѓутоа
тие веднаш ќе бидат убиени. Канада проценила дека ќе трпи штета која ќе изнесува
повеќе од $3 милијарди годишно,а овие COOL правила нема да им помогнат
дополнително во ниту еден поглед на потрошувачите при нивниот избор на храна.
 СТО јасно пресудила во 4 посебни прилики (18 мај 2015, 20 октомври 2014, 29 јуни
2012 и 18 ноември 2011 година) дека COOL правилата отворено ги дискриминира
животните (говедското и свинското месо) од Канада и дека САД ги прекршува своите
трговски обврски. Канада барала дозвола од СТО да наметне давачки (царини) за САД
за повеќе видови на производи кои што се увезуваат во Канада кои ќе бидат во вредност
од повеќе од 3 милијарди долари , односно тие давачки ќе бидат како еден вид на
одмазда доколку САД не ги промени COOL барањата .Промените кои ќе бидат
извршени требало да бидат во согласност со СТО правилата , а тоа ќе се направело
доколку се елиминирала дискриминацијата која што постоела врз Канадскиот добиток.
 На 7 декември 2015, СТО донела одлука дека Канада може да воведе одмазднички-
дополнителни царини во вредност од $1.054 милијарди од извозот на САД во Канада
како резултат на економската штета која Канада ја претрпела благодарение на COOL
политиката која ја водела САД. Откако ќе се воведе конечната одлука донесена од СТО,
САД немало да можат да поднесат жалба за пресудата.
 На 21 декември 2015,Канада ја добила конечната одлука за воведување на
дополнителните даноци и ова е последниот технички чекор за решавањето на спорот во
СТО.
 Во конкретнио случај може да за заклучиме дека спорот не е решен начин што Канада
претпила штети од САД и дека САД за возврат ке треба да му плаќа пенали, односно
не биле остранети cool мерките. Конкретнио случај СТО го затвори случајот со тоа што
му овозможи на Канада да покрене контра мерки односно да ги зголеми царините кон
одредени производи за увоз од САД за на некаков начин се балансира со штетите кој
Канада претрпи и ќе трпи со оглед на тоа што САД не ги остраниле дополнителните
мерки за потекло на стокит.
 Со овај случај се потврдува тоа дека правилата на потекло се користат како
ограничувачки во мегународната трговија (особено од развиените земји) и покрај што
во конкретнио случај на Канада му било овозможено да покрене мерки за возврат на
дополнителните барања на САД, гледаме дека САД не ги острануваат тие дополнителни
мерки.
Случај:DS243
Земја тужител: Индија.
Тужена земја: САД.
Трети земји: Бангладеш, Кина, Европска Унија, Пакистан, Филипини.
 На 11 Јануари 2002 година,Индија побарала консултации со САД во врска со нејзините
правила на потекло што се применуваат за увоз на текстил и производи за облека како
што е утврдено во Дел 334 од Засконот за договори.
Индија тврдела дека според горенаведениот Дел 334,правилото за потекло кое се
применувало за текстилни производи и конфекциски производи претставувало
‘’суштинска трансформација’’. Индија сметала дека Дел 334 го променил системот со
идентификување на специфични операции за обработка кои ќе им дадат потекло на
различните видови текстилни производи и облека.
Делот 334 од Уругвајската рунда на преговори ги менува правилата на потекло што се
применуваат за текстилните и производите за облека почнувајќи од 1 јули 1996 година. Пред
таа промена на текстилните како и на другите индустриски производи може да им се даде
потекло од земјата каде претрпеле ‘’суштинска трансформација’’.
Главните промени воведени во Дел 334 биле следниве:

 Ткаенините се сметаат дека потекнуваат од земјата каде што биле формирани во ‘’непријатна
состојба’’ со ткаење и плетење . Боење,печатење и други завршни операции кои вообичаено се
вршат за да се претвори тешката ткаенина во корисен производ за трговија,повеќе не му даваат
потекло.

 Се смета дека широк спектар на производи за облека како свилени шалови,марами и ќебиња
вклучувајќи го и мебелот потекнуваат од земјата каде што нивните составни ткаенини и
елементи се формирани.

 За производите за облека, се смета дека потеклото е од онаа земја во која собранието зазема
место,што значи дека земјата во која составните делови на одреден производ биле од повеќе
земји не може да биде земја на потекло.
 Според Индија овие промени се чини дека биле направени за да се заштити текстилната индустрија и
облека од САД од конкуренција за увоз.
 Индија посочила дека промените воведени во Дел 334 веќе биле оспорени од страна на Европската
Заедница,бидејќи тие биле неприлагодени со обврските на САД според Спогодбата за правила на
потекло и други договори на СТО (WT/DS151). Индија објаснила дека тој спор бил решен со договор
(procès-verbal), со кој САД се согласиле да воведат законодавство за амандман на Дел 334. Според
Индија промените воведени со законодавството имале за цел да ги земат предвид посебните интереси
за извоз на Европската Заедница.
 Индија била на мислење дека промените воведени со Дел 334 резултираат со вонредни сложени
правила според кои критериумите што даваат потекло варирале помеѓу сличните производи и
операциите за обработка. Индија тврдела дека структурата на промените и околностите под кои тие
биле усвоени и нивниот ефект врз условите на конкуренција за текстилни производи и облека
сугерираат дека тие служат за целите на трговската политика.
Врз овие основи Индија ја довела во прашање компатибилноста на овие промени со ставовите (б,ц,д,е)
од член2 од Спогодбата за правила на потекло. Индија не успеала да утврди дека Дел 334 не е во
согласност со членот 2(б,ц,д)
Панелот ја отфрлил индиската интерпретација ,,претерано строги’’ барања според член 2(б,ц,д).
На 7 мај 2002 Индија побарала формирање панел. На состанокот на 22 мај 2002 година,Телото за
решавање на спорови го одложило формирањето на панел.
 По второто барање од Индија, Телото за решавање на спорови формирало панел на
својот состанок на 24 јуни 2002 година. Европската комиција,Пакистан и Филипините
ги задржале своите права на трети лица. На 3јули 2002 година, Бангладеш ги задржал
своите права на трети лица.
На 4 јули 2002 година Кина ги задржала своите права на трети лица.На 10 октомври
2002 година била составена Комисијата. На 9 април 2003 година Претседателот на
Панелот го информирал Телото за решавање на спорови дека поради сложеноста на
предметот, комисијата нема да може да ја заврши својата работа за шест месеци.
На 20 јуни 2003 година,извештајот на панелот бил доставен до членовите.Комисијата
утврдила дека :
Барањата ,,претерано строги’’ доколку се тешки и не мораат да се наметнати за да
се одреди земјата во која доброто во прашањето има значајна економска
поврзаност и според тоа заклучокот е дека немало повреда според наведената
одредба.
 Во конкретнио случај не станува збор за спор кој на директен начин врши
дискриминација од една земја врз друга, индиректно овде спорот се однсува во
промени во законодаството, во делот 334 од Уругвајската рунада за потекло што се
применуваат за текстилните и производите за облека.
 Земјата тужител Индија која го покренала спорот тврдеше дека измените биле
направени со цел да бидат во прилог за САД, нешто кое не го докажа, така што панелот
го отфрли барањето на Индија.
 ЗАКЛУЧОК

 Употребата на правилата за потекло сепак се квалификува како рестриктивна мерка која

ја ограничува трговијата, со цел на фаворизирање на домашно производство.
i. Тие се сепак трговска бариера.
ii. Се уште постои голема нетранспарентност во нивната примена.
iii. Нема регулација на преференцијалните правила за потекло
 ЗАКЛУЧОК

 Може да заклучиме дека тоа што правилата за потекло не се регулирани и се уште се

користат како дискриминаторска мерка која ја ограничува меѓународната трговија, како
заклучок можиме да кажиме во споредба со други спогодби, спогодбата за правилата на
потекло на стоките, земјите неможеа лесно да изиграат со правилата односно да ја
заобиколат спогодбата во свој интерес.
 Горенаведеното го потврдува тоа што во рамките на СТО во споредба со другите
спогодби, за спогодбата за потекло на стоки биле покренати само 7 спорови што значи
дека иако правилата на потекло не се регулирани како некој други правила, сепак
земјите не можеа да ги користат како дискириминаторски мерки.
 ЗАКЛУЧОК

 Во врска со споровите кој се покренети во СТО за правилата на потекло, иако се

покренети малку спорови вкупно 7 спорови, можиме да заклучиме дека развиените
земји најчесто ги применувале со оглед на тоа што во 6 од 7 спорови земја која била
поканета на преговори биле САД.
 Дополнително како заклучок можиме да кажиме исто така земјите кој ги повикуваа САД
на преговори биле исто така развиени земји. Исто така споровите кој биле покренети
биле решени ефикасно, така што може да се потврди ефикасноста на механизнмот за
решавање спорови.