SKŁADNIA

dział gramatyki zajmujący się funkcją wyrazu w zdaniu,

układem zdania oraz jego budową.
PODMIOT TO NADRZĘDNA CZĘŚĆ ZDANIA, OZNACZAJĄCA TO, O CZYM W ZDANIU ORZEKAMY ZA POMOCĄ ORZECZENIA.
MOŻE OZNACZAĆ OSOBY, ZWIERZĘTA, RZECZY, ZJAWISKA, O KTÓRE

PYTAMY: KTO? CO?

PODMIOT WYRAŻANY JEST PRZEZ:

» RZECZOWNIK LUB ZAIMEK RZECZOWNY (ONI),

» INNE CZĘŚCI MOWY W FUNKCJI RZECZOWNIKA: PRZYMIOTNIK (ZMĘCZONY), LICZEBNIK (PIĄTA WYBIŁA),
BEZOKOLICZNIK (PŁYWAĆ JEST ZDROWO).

RODZAJE PODMIOTÓW:

GRAMATYCZNY TO RZECZOWNIK W MIANOWNIKU,

» DOMYŚLNY, JEŚLI MOŻEMY DOMYŚLIĆ SIĘ NA PODSTAWIE ORZECZENIA LUB POPRZEDNIEGO

» ZDANIA, KTO JEST WYKONAWCĄ CZYNNOŚCI,
» SZEREGOWY WYSTĘPUJE, GDY FUNKCJĘ PODMIOTU PEŁNI KILKA WYRAZÓW,
» LOGICZNY JEST WYRAŻONY W DOPEŁNIACZU (MARKA NIE BYŁO).

WYSTĘPUJĄ TAKŻE ZDANIA BEZPODMIOTOWE, NP. OKOŁO POŁUDNIA WYPOGODZIŁO SIĘ.

Orzeczenie to część zdania, która nazywa czynność lub stan osoby czy rzeczy. Odpowiada na
pytanie: co robi? co się z nim dzieje? w jakim stanie się znajduje?

Orzeczenie zwykle jest wyrażane osobową formą czasownika w odpowiednim czasie, liczbie i
trybie.

Rodzaje orzeczeń:

Czasownikowe jest wyrażane osobową formą czasownika,

imienne składa się z łącznika (formy czasownika "być", "stać się", "zostać") i orzecznika
wyrażanego przez rzeczownik, liczebnik, przymiotnik lub przysłówek (Bądź zawsze sobą).

Podział:

» proste
» złożone (wielowyrazowe)
PRZYDAWKA TO CZĘŚĆ ZDANIA, KTÓRA OKREŚLA WŁAŚCIWOŚCI POMIOTU. ODPOWIADA NA PYTANIE:
JAKI? KTÓRY? CZYJ? ILE? CZEGO? Z CZEGO?

PRZYDAWKA ZWYKLE JEST WYRAŻONA PRZEZ RZECZOWNIK, PRZYMIOTNIK, LICZEBNIK, ZAIMEK,

IMIESŁÓW PRZYMIOTNIKOWY.

RODZAJE PRZYDAWEK:

» PRZYMIOTNA JEST WYRAŻANA PRZEZ PRZYMIOTNIK, ZAIMEK, LICZEBNIK, IMIESŁÓW

PRZYMIOTNIKOWY,
» RZECZOWNA JEST WYRAŻANA PRZEZ RZECZOWNIK,
» DOPEŁNIENIOWA JEST WYRAŻANA PRZEZ RZECZOWNIK W DOPEŁNIACZU,
» PRZYIMKOWA JEST WYRAŻANA PRZEZ RZECZOWNIK Z PRZYIMKIEM (DOM Z CEGŁY).

DOPEŁNIENIE TO CZĘŚĆ ZDANIA , KTÓRA WSKAZUJE NA PRZEDMIOT I UZUPEŁNIA ZNACZENIE

ORZECZENIA. ODPOWIADA NA PYTANIA PRZYPADKÓW OD DOPEŁNIACZA DO MIEJSCOWNIKA: KOGO?
CZEGO? KOMU? CZEMU? KOGO? CO? KIM? CZYM? O KIM? O CZYM? Z KIM? Z CZYM?

DOPEŁNIENIE ZAZWYCZAJ WYRAŻANE JEST PRZEZ RZECZOWNIK.

RODZAJE DOPEŁNIEŃ:

» BLIŻSZE TO DOPEŁNIENIE, KTÓRE PO ZAMIANIE CZASOWNIKA ZE STRONY CZYNNEJ NA BIERNĄ,

PEŁNI FUNKCJĘ PODMIOTU (KSIĄŻKA JEST CZYTANA),

» DALSZE TO DOPEŁNIENIE, KTÓRE PO ZAMIANIE CZASOWNIKA ZE STRONY CZYNNEJ NA BIERNĄ,

NIE STAJE SIĘ PODMIOTEM (SPOTKAŁEM KOLEGĘ).
OKOLICZNIK TO CZĘŚĆ ZDANIA, KTÓRA OKREŚLA CZASOWNIK, OKOLICZNOŚĆ CZYNNOŚCI LUB CECHĘ.

OKOLICZNIK JEST WYRAŻANY PRZEZ:

» PRZYSŁÓWEK (PISZE ŁADNIE),

» ZAIMEK PRZYSŁOWNY (TAM BYŁO WIDAĆ),
» WYRAŻENIE ZAIMKOWE (PADA OD WCZORAJ),
» IMIESŁÓW PRZYSŁÓWKOWY (BIEGŁ PODŚPIEWUJĄC),
» BEZOKOLICZNIK (POSZEDŁ SIĘ ZDRZEMNĄĆ),
» RZECZOWNIK O ZNACZENIU PRZYSŁÓWKOWYM (JUTRO WRÓCI DO LASU),

RODZAJE OKOLICZNIKÓW:

» MIEJSCA (GDZIE? DOKĄD? SKĄD? KTÓRĘDY?),

» CZASU (KIEDY? DOKĄD?),
» PRZYCZYNY (DLACZEGO? Z JAKIEJ PRZYCZYNY?),
» CELU (PO CO? W JAKIM CELU?),
» SPOSOBU (JAK? W JAKI SPOSÓB?),
» WARUNKU (POD JAKIM WARUNKIEM? W JAKIM PRZYPADKU?),
» PRZYZWOLENIA (MIMO CO? MIMO CZEGO?).