Politika monetare në Republikën e Maqedonisë

(funksionet e BPRM, struktura organizative, kompetencat)

Drejtoria e politikës monetare dhe kërkimit

Banka popullore e Republikës së Maqedonisë

Egzona Hani Selimi

Shkup, dhjetor 2018
 PËRMBAJTJA

1. Rëndësia e stabilitetit të çmimeve

 Çfarë është stabiliteti i çmimeve?
 Si matet stabiliteti i çmimeve?
2. Politika monetare në RM
 Vështrim i shkurtër i historisë
 Strategjia e politikës monetare të RM
 Zbatimi i politikës monetare - aspektet operacionale
3. Struktura organizative e BPRM
 Organet e menaxhimit dhe organet e punës në BPRM
 Struktura organizative e BPRM

4. Kuiz
1. Rëndësia e stabilitetit të çmimeve

• Çfarë është stabiliteti i çmimeve?

• Si matet stabiliteti i çmimeve?
 1. Rëndësia e stabilitetit të çmimeve

Çfarë është stabiliteti i çmimeve?

Një rënie e dukshme e

çmimeve (deflacioni) mund të
shkaktojë një rënie të
prodhimtarisë dhe një rritje të
papunësisë

Inflacioni i lartë (një

rritje e dukshme e
çmimeve) zvogëlon
fuqinë blerëse të
parasë.

Hiperinflacioni - norma e inflacionit është shumë e lartë dhe / ose

vazhdimisht në rritje dhe nuk mund të kontrollohet.
Objektivi
Objektivi themelor
themelor ii politikës
politikës monetare
monetare të të BPRM-së
BPRM-së është
është
inflacioni
inflacioni ii ulët
ulët dhe
dhe ii qëndrueshëm
qëndrueshëm
 1. Rëndësia e stabilitetit të çmimeve

Ndikimi i inflacionit mbi çmimet

Shembull: Ndikimi i inflacionit në çmimin e një disku muzikor, i cili sot kushton
1000 denarë (pas n vitesh)
Norma vjetore e inflacionit
1% 2% 5% 10% 30%
nivel i qëndrueshëm i çmimeve ekonomi me inflacion
1 vit më vonë 1.010 1.020 1.050 1.100 1.300
2 vite më vonë 1.020 1.040 1.103 1.210 1.690
3 vite më vonë 1.030 1.061 1.158 1.331 2.197
4 vite më vonë 1.041 1.082 1.216 1.464 2.856
5 vite më vonë 1.051 1.104 1.276 1.611 3.713
6 vite më vonë 1.062 1.126 1.340 1.772 4.827
7 vite më vonë 1.072 1.149 1.407 1.949 6.275
8 vite më vonë 1.083 1.172 1.477 2.144 8.157
9 vite më vonë 1.094 1.195 1.551 2.358 10.604
10 vite më vonë 1.105 1.219 1.629 2.594 13.786
 1. Rëndësia e stabilitetit të çmimeve
Si matet stabiliteti i çmimeve?
Indeksi i çmimeve të konsumit

Shembull: Të supozojmë se shporta e produkteve që nxënësit

kanë nevojë për një vit, përbëhet nga: 100 sanduiçe, 50 lëngje,
10 pije energjetike dhe 1 biçikletë.
Çmimi Çmimi Çmimi
( viti I ) ( viti II ) ( viti III )
Sanduiçe 100 DEN 100 DEN 120 DEN 110
Lëngje 50 DEN 50 DEN 40 DEN 90
Pije energjetike 10 DEN 150 DEN 200 DEN 120
Biçikletë 1 DEN 10.000 DEN 10.500 DEN 15.000

Kostoja totale e DEN 24.000 DEN 26.500 DEN 31.700

shportës së konsumit
Indeksi i çmimeve të konsumit 100 110 120

E rëndësishme! - Indeksi i çmimeve të konsumit mund të rritet edhe pse disa nga
çmimet zvogëlohen.
E rëndësishme! - identifikimi i arsyeve për ndryshimin e çmimeve dhe kuptimi i
konceptit të inflacionit bazë (inflacioni pa ushqim dhe çmimet e energjisë)
2. Politika monetare në RM
• Vështrim i shkurtër i historisë
• Strategjia e politikës monetare të BPRM-së
• Rëndësia e stabilitetit të kursit të këmbimit
• Zbatimi i politikës monetare - aspektet operacionale
 2. Politika monetare në RM
Vështrim i shkurtër i historisë
(Disa data më të rëndësishme)

Pavarësi
Pavarësi monetare
monetare nga
nga 26
26 prilli
prilli 1992
1992 –
– në
në qarkullim
qarkullim u
u fut
fut
monedha
monedha nacionale
nacionale ee Maqedonisë
Maqedonisë – – Denari
Denari
-- Ligji
Ligji për
për Bankën
Bankën Popullore
Popullore të
të Republikës
Republikës së
së Maqedonisë
Maqedonisë
-- Ligji
Ligji për
për njësinë
njësinë monetare
monetare tëtë Republikës
Republikës së
së Maqedonisë
Maqedonisë
-- Ligji
Ligji për
për përdorimin
përdorimin ee njësisë
njësisë monetare
monetare të
të Republikës
Republikës së
së Maqedonisë
Maqedonisë

-- nga
nga prilli
prilli 1992
1992 deri
deri në
në shtator
shtator 1995:
1995:
•• strategjia
strategjia ee targetimit
targetimit të
të agregatit
agregatit monetar
monetar (M1)
(M1)

-- nga
nga tetori
tetori ii vitit
vitit 1995
1995 ee tutje:
tutje:
•• strategjia
strategjia ee targetimit
targetimit të
të kursit
kursit nominal
nominal të
të këmbimit
këmbimit
(fillimisht
(fillimisht duke
duke targetuar
targetuar markën
markën gjermane,
gjermane, dhe
dhe prej
prej vitit
vitit 2002
2002 ee në
në vazhdim
vazhdim
duke
duke targetuar
targetuar euro-n)
euro-n)
 2. Politika monetare në RM

Qëllimet e Bankës Popullore të RM

• Objektivi themelor, ligjor i Bankës Popullore është arritja dhe

ruajtja e stabilitetit të çmimeve

• Objektiv tjetër i Bankës Popullore, që varet nga qëllimi kryesor, është

të kontribuojë në ruajtjen e një sistemi financiar të
qëndrueshëm, konkurrues dhe të orientuar nga tregut.

• Banka Popullore mbështet politikën e përgjithshme ekonomike pa

mos rrezikuar arritjen e qëllimit themelor dhe në përputhje me
parimin e një ekonomie tregu të hapur me konkurrencë të lirë.
 2. Politika monetare në RM

Funksionet e Bankës Popullore të RM

Funksionet themelore të BPRM
• Përcakton dhe zbaton politikën monetare;
• Merr pjesë në përcaktimin e regjimit të kursit të këmbimit;
• Përcakton dhe zbaton politikën e kursit të këmbimit;
Funksione tjera:
përfaqëson RM në institucionet ndërkombëtare

Emeton dhe
menaxhon
kartëmonedhat kryen
dhe monedhat mbikëqyrje të
e RM bankave dhe
kursimoreve
rregullon
sistemin e Ruan dhe
pagesave menaxhon me
Kryen punën e agjentit fiskal të Qeverisë së RM rezervat
valutore

E rëndësishme! Banka Popullore siguron të mirë publike, prandaj mban

përgjegjësi para opinionit publik.
 2. Politika monetare në RM
Strategjia e politikës monetare në RM
Strategjia e targetimit të kursit të këmbimit
• duke ruajtur stabilitetin e kursit të këmbimit arritja e qëllimit kryesor të politikës monetare =
stabiliteti i çmimeve

Objektivi Objektivi Objektivi

operacional intermediar përfundimtar
Instrumentet Stabilitet i kursit
e BPRM Normat e
nominal të
nivel i ulët dhe i
interesit dhe qëndrueshëm i
këmbimit
likuiditeti inflacionit
(MKD/EUR)

Inflacioni, ndryshime vjetore, në %

Kursi mesatar i këmbimit 12.0 35.0
35.0 75 30.0
31.2 10.0 strategjia e targetimit të kursit të këmbimit
30.0 26.7 70 25.0
25.0 8.0
65 20.0
targetimi i M1
60.96 61.49
20.0 6.0 Mesatare 1996-2018 (1,9%) 15.0
zhvlerësim 60
15.0 10.0
55 4.0
10.0 5.0
5.0 50 2.0
0.0
0.0 45 0.0 -5.0
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018

92

97

02

07

12

17
Denar/marka gjermane Denar/Euro Inflacioni- strategjia e targetimit të M1
 2. Politika monetare në RM
Pse strategji të kursit të këmbimit stabil?
 Si te shumica e ekonomive në tranzicion, kjo strategji u adoptua në fillim të
tranzicionit me qëllim që të luftoj hiperinflacionin në kushte të luhatjeve të mëdha të kursit,
politikë e jodiciplinuar fiskale dhe e të ardhurave

 Për dallim nga numri i madh i ekonomive në tranzicion që e braktisën këtë strategji
në fund të viteve 90-ta, ne e mbajtëm atë mbasi:

 RM është një ekonomi e vogël dhe e hapur

 (ku eksporti është i varur nga importi)

 shkallë e lartë e euroizimit financiar

 kursi i këmbimit është një hallkë e

rëndësishme e transmisionit monetar
 (ndryshimet në kursin e këmbimit transferohen me
shpejtësi në inflacion)

Hapja e ekonomisë dhe euroizimi

 kurs këmbimi stabël - mekanizëm për disiplinë

makroekonomike dhe për pritje të
qëndrueshme Hapja tregtare - pjesëmarrja e këmbimit të tregtisë së jashtme në PBB (në %)
Euroizimi - pjesmarrja e dep ozitave d evizore në gjithsej depozitat (në %)
 2. Politika monetare në RM

 Norma e interesit e bonove të Bankës qëndrore paraqet normën bazë të

interesit përmes së cilës BPRM sinjalizon drejtimin e politikës monetare.

25 Norma e interesit
në %
20
Depozita brenda natës Kredi brenda natës Bono të Bankes qendrore Tregu ndënbankar i depozitave

Depozita në 7 ditë
15

10

0
V

V
IX

IX

IX

IX

IX

IX

IX

IX

IX

IX

IX

IX

IX

IX

IX

IX

IX
I.2002

I.2003

I.2008

I.2009

I.2011

I.2016

I.2017
I.2004

I.2005

I.2006

I.2007

I.2010

I.2012

I.2013

I.2014

I.2015

I.2018
Burimi: BPRM.

 Rritja e normës bazë të interesit - politika monetare restriktive

 Zvogëlimi i normës bazë të interesit - politika monetare ekspanzive
 2. Politika monetare në RM

3. Zbatimi i politikës monetare në RM –

aspektet operacionale

 Ndërhyrjet në tregun devizor

 Instrumente monetare:
 Rezerva e detyrueshme
 Operacionet në treg të hapur
 Ankande të bonove të Bankës qendrore
 Ankande të transaksioneve repo
 Transaksione definitive të blerjes/shitjes së letrave me vlerë
 Depozitat dhe kreditë e disponueshme të BPRM

 Masat jostandarde (makroprudenciale)

3. Struktura organizative e BPRM

• Organet e menaxhimit dhe organet e punës në BPRM

• Struktura organizative e BPRM
 3. Struktura organizative e BPRM
Organet e menaxhimit dhe organet e punës në BPRM
Këshilli
Këshilli ii BPRM
BPRM është
është organi
organi më
më ii lartë
lartë qeverisës
qeverisës dhe
dhe vendimmarrës
vendimmarrës në
në BPRM:
BPRM:

 99 anëtarë
anëtarë (4
(4 ekzekutiv
ekzekutiv dhe
dhe 55 joekzekutiv)
joekzekutiv)
 mandat
mandat prej
prej 77 vjetësh
vjetësh me
me të
të drejtë
drejtë rizgjedhjeje
rizgjedhjeje
 të
të paktën
paktën 10
10 seanca
seanca gjatë
gjatë një
një viti
viti kalendarik
kalendarik
 vendimet
vendimet merren
merren meme shumicë
shumicë tëtë thjeshtë
thjeshtë
 kompetencat
kompetencat dhe dhe detyrat
detyrat ee Këshillit
Këshillit tëtë Bankës
Bankës Popullore
Popullore të
të Republikës
Republikës së
së
Maqedonisë
Maqedonisë përcaktohen
përcaktohen nënë Nenin
Nenin 47 47 të
të Ligjit
Ligjit për
për BPRM
BPRM

Këshilli
Këshilli ii BPRM
BPRM
44 anëtarë ekzekutiv
anëtarë ekzekutiv
(guvernator
(guvernator dhe
dhe
zëvendësguvernatorë)
zëvendësguvernatorë)
55 anëtarë
anëtarë joekzekutiv
joekzekutiv

Komiteti
Komiteti për
për
Komiiteti për
Komiteti për Politikë menaxhimin
menaxhimin ee Bordi
Bordi mbikëqyrës
mbikëqyrës
Investimin e Sistemi
Sistemi ii integruar
integruar ii
Operative Monetare aseteve
aseteve dhe
dhe për
për sistemin
sistemin
Rezervave të kontabilitetit
kontabilitetit
të BPRM-së detyrimeve
detyrimeve të
të informativ
informativ të
të BPRM
BPRM
Devizore
BPRM-së
BPRM-së
 3. Struktura organizative e BPRM
Komiteti për Politikë Operative Monetare të BPRM-së - KPOM
E rëndësishme!
KPOM sjell vendime
Komiteti për Politikë mbi normat e
Operative Monetare interesit të BPRM

Realizimet e fundit Realizimet dhe

Lëvizjet në likuiditetin e
makroekonomike dhe Lëvizjet në sistemin parashikimet e
bankave dhe tregjet
parashikimet për variablat bankar vendas variablave nga mjedisi
financiare vendase
në ekonominë e vendit ndërkombëtar

Komiteti për politikë operative monetare është përgjegjës për rishikimin

e pozicionimit të politikës monetare dhe për monitorimin operacional të
zbatimit të politikës monetare
 14 anëtarë (12 nga BPRM dhe 2 anëtarë të Këshillit të BPRM)
 në takime merr pjesë një përfaqësues nga Ministria e Financave, ndërsa sipas
nevojës edhe ekspertë tjerë nga BPRM
 seancat mbahen çdo të martë
 vendimet e marra në seancat mujore të KPOM-së i komunikohen publikut përmes
një Njoftimi për shtyp.

Sektori për shërbime
qendrore
Sekretar i bankës
Sektori për mbikëqyrje,
rregullativë bankare dhe
stabilitet financiar
drejtor gjeneral zëvendësguvernator
Drejtoria për stabilitet
financiar dhe rregullativë
bankare
Drejtoria për mbikëqyrje
nga jashtë dhe licencimin
Drejtoria për mbikëqyrje
në terren
3. Struktura organizative e BPRM
Kabineti i guvernatorit
Drejtoria për auditim të brendshëm
Guvernatori
Guvernatori Muzeu, biblioteka, arhiva
Anita
Anita Angelovska-
Angelovska- Drejtoria për menaxhim me burimet
Bezhoska
Bezhoska njerëzore
Sektori për politikë Sektori për operacione në Sektori për thesar dhe
monetare, kërkime dhe tregjet financiare dhe
statistikë teknologji informatike
sistemet pgesore
zëvendësguvernator zëvendësguvernator
Drejtoria për politikë Drejtoria për operacione
monetare dhe kërkim të bankës qendrore dhe Drejtoria e thesarit
rezervat valutore
Drejtoria për statistikë Drejtoria për sisteme Drejtoria për teknologji
pagesore informatike
Drejtoria për operacione
financiare dhe
kontabilitet
4. Kuiz
 4. Kuiz

1. Si ndikon inflacioni në fuqinë blerëse të parasë?

Χ E zmadhon fuqinë blerese të

parasë

√ E zvogëlon fuqinë blerëse të

parasë
 4. Kuiz

2. Cfarë nuk është objektiv i politikës monetare?

arritja dhe ruajta e stabilitetit të çmimeve

Χ tatime të ulëta
ruajtja
ruajtja e
e një
një sistemi
sistemi financiar
financiar të
të qëndrueshëm,
qëndrueshëm, konkurues
konkurues dhe
dhe të
të
orientuar
orientuar kah
kah tregu
tregu

Χ “Knowing what`s going on in the economy

is one thing, influencing it is quite
another”

• Banka Popullore mbështet politikën e përgjithshme ekonomike pa mos rrezikuar arritjen e

qëllimit themelor dhe në përputhje me parimin e një ekonomie tregu të hapur me
konkurrencë të lirë.
 4. Kuiz

3. Këshilli i BPRM-së është organi më i lartë drejtues në

BPRM, në të cilin anëtar janë?
4 anëtarë ekzekutiv (guvernatori dhe 3 zëvendësguvernatorë) dhe 5 anëtarë joekzekutiv

√ guvernatori, ministri i financave dhe dy anëtarë të jashtëm

3 anëtarë ekzekutiv (guvernatori dhe 2 zëvendësguvernatorë) dhe 3 anëtarë

joekzekutiv

Χ
 4. Kuiz

4. BPRM sinjalizon ndryshimet në politikën monetare

nëpërmjet ndryshimeve në?
normës bazë të interesit

√ normës së interesit të depozitave të disponueshme

normës së interesit të kredive të disponueshme

Χ
 5. Kuiz

5. Cili organ punues i BPRM-së merr vendimet mbi

ndryshimin e normës bazë të interesit të BPRM-së?
Komiteti për menaxhimin e aseteve dhe detyrimeve të BPRM-së

Χ Komiiteti për menaxhimin e rezervave devizore

Komiteti për politikë operative monetare të BPRM-së

√
INFORMACIONE SHTESË
 1. MATERIALE EDUKATIVE
Njësia për Edukim Financiar në Bankën popullore

 Materiale edukative të bankës popullore: http://

www.nbrm.mk/materijali_fin_edu-al.nspx

 Menaxhim i mençur i parave

- Për çfarë është i nevojshëm planifikimi financiar?
- Si të planifikojmë buxhetin?
- Çfarë produkte dhe shërbime financiare ekzistojnë?
- Çfarë janë kartelat për pagesë?
- Pse është e nevojshme të kursehet?
- Pës çfarë është i nevojshëm sigurimi?
- Lloje të investimit
- Mbrojtja nga mashtrimet financiare dhe të tjera.

Me rëndësi është të kursesh mirëpo, edhe më e rëndësishme

është të dish ta menaxhosh atë çfarë ke kursyer.
 2. KUIZI EVROPIAN I PARAVE

Gara nacionale e Republikës së Maqedonisë do të mbahet me 27 mars 2019, në korniza të Javës

Evropiane të parasë.

Dy nxënësit më të mirë do ta përfaqësojnë vendin tonë në finalen që do të mbahet më 7 maj

2019 në Bruksel, Belgjikë.

Aplikimi më së voni deri më 31 janar 2019 në adresën elektronike të Asociacionit Bankar

Maqedonas: info@mba.mk

Më shumë informata rreth Kuizit Evropian të Parasë mund të gjeni në adresën elektronike:
www.mba.mk dhe www.efb.eu.
 3. Lojë edukative Windows dhe Android
Fitoni dhe kurseni

Loja “Fitoni dhe kurseni” është dizajnuar që nëpërmes

argëtimit të nxisë interes më të madh midis popullsisë së re
për kursimin dhe financat dhe kështu të pasurojë njohuritë e
tyre në këtë fushë.

Duke përdorur mundësitë e ndryshme financiare në lojë, ju

mund të fitoni edhe para shtesë.
Faleminderit për vëmendjen!
www.nbrm.mk

HaniE@nbrm.mk