Kuptimi i financave

Terminologjia: Finis -kufi,fund,cak,mbarim

finatio
Financias
Le finance
Les finanses
Financat fillojn me paraqitje e prodhimit t mallit dhe t
marrdhnieve mall-para

Prdorimi i parave bhet nga:

Individt
Firmat
Institucionet financiare
Qeverit
Etj.

Financat mund t konceptohen si nj shkenc

ekonomike me t ciln drejtohen dhe
administrohen parat

Definimi

Mund t thuhet se financat jan disiplin shkencore e cila I

studion dukurit, marrdhniet dhe institucionet lidhur me
krijimin, grumbullimin, shprndarjen, rishperndarjen,
shpenzimin dhe udhheqjen me mjete monetare, me qllim t
plotsimit t nevojave t prgjithshme dhe t procesit t
riprodhimit shoqror

Zhvillimi historik
Zhvillimi i riprodhimit - paraqitja e shtetit
Periudha e par prej XIII XVIII (sh. Politike)
(Tomas Akuini, Gershemi, Petrarka, antonio Sera)

Shteti I hershem feudal deri te paraqitje e fiziokrateve

Periudha e dyt XVIII ne fund XIX (ek. Politike)

Fiziokratet Tatimimi vetm I bujqsis

klasikt (tok, kapital, pun/rente, profit, meditje)

Periudha e tret XX sot (shkenca mbi financat)

Fridman, Keyns, Fisher, Warlas etj..

Financat si disiplin
shkencore

Financat dhe ekonomia politike (dukurit ekonomike)

Financat dhe politika ekonomike (fi.pjes e politikes ekon)

Ekonomia financiare (vetem aspektet ekonomike te

fenomeneve financiare)

Financat dhe metodat matematikoro-statistikore

Financat studiojn kta

lmenj

Financat monetare
Emetimi I parave, rregullimi I sasise se parase ne
qarkullim, ndikimi I parase ne stabilitet ekonomik dhe
riprodhim, etj..

Financat publike
Te hyrat dhe te dalat shtetrore

Bankat dhe sigurimi

Bankat, kredite, kompanite e sigurimeve

Produkti i brendshm
bruto
BPN

SHM= PN - A= AN

Dallimi

NDP

n mes t GDP dhe

T ardhurat Nacopnale
T ardhurat nacionale plotsojn kto krkesa:
1.

Personale ose individuale

Te ardhurat e realizuara nga puna

2.

Kolektive ose t prbashkta

Arsim, shkence, kulture, shendetesi, sigurim pensional, banim etj

3. T prgjithshme publike
Administrate shtetrore, ushtri, majtja e ambasadave,
pagesa e borxheve shtetrore, dhenia e subvencioneve
4. Pr akumulim
Kursimi per zhvillim

Paraja
Zanafilla
Format e vlers

M-M forma e thjesht rastit

Forma e plot zhvilluar

Forma e pergjithshme e vlers

Forma para e vlers

FORMAT E PARAVE

Parat primitive

Parat metalike prerja e tyre

1.

Sistemi i peshimit
Sistemi i numerimit

2.

Rregullimi i parave me dispozita

ligjore

Valuta
Njsia monetare
Prqindja e prerjes (prej nje kg ari)
Legura
Kualiteti (950/1000) ose (22/24)
Pesha bruto dhe neto
Remediumi apo tolerimi
Pesha e qarkullimit

Banknota

Certifikata (argjendart londinez)

Banknota (B. Qendrore)

Letr me vler
Vlera materiale
Vlera reale
Ne shekullin XIX, vehet ne pyetje konvertibilieti i
banknotave ne metale fisnike

PARAJA LETR

Mjet ligjor I pagimit, e obligueshem per

te gjith

Paraja llogari
(depozitare,kredi,skriptuale)

Paraja llogari

Paraja depozitare

Paraja kredi

Paraja Kuazi

Funksionet e paras
Paraja si mas vlere
Paraja si mjet qarkullimi
Paraja si mjet pagimi
Paraja si thesar
Funksioni i paras si para botrore
Funksione shtese
Rezerve vlerore
Si shprehje e aftesise se pagimit dhe
likuiditetit
Si garant i konsumit te lire

Teorite mbi parate

Vlera e parase

Vlera materiale e parase,

Paraja duhet te kete vleren e vet substanciale si cdo
mall tjeter

Vlera funksionale e parase,

Vlera e parase e cilesuar si mjet kembimi dhe
qarkullimi, e pavarur prej vleres materiale te saj
Paraja si para nuk ploteson asnje nevoje njerezore

Kur flitet per vleren funksionale te parase, kemi te

bejme me fuqine blerese te parase

Vlera funksionale e parase

varet nga?

mimet e produkteve

Shpenzimet e jeteses (+
sherbimet)
Shporta familjare

LLogaritja e indeksit baz &

Vargor
Vitet
1981
1982
1983

Indeksi (100)
120
140
155
i 100 x 100
i

Indeksi baz
16.67%
28.57%
35.48%

Vargor
16.67%
14.28%
9.67%

120 100
x100 16.67
120

Teoria e metalizimit mbi parat

Metalet fisnike (rolin e parase mund ta luajne

ari,argjendi)

Ari produkt i puns s njeriut

Standardi i arit t pastr

Sistem pa probleme te shumta

Teoria Nominale

Knapi paraja ekziston ne baz t ligjit, nuk eshte

dicka qe e ka dhene natyra

Lartsia e obligimeve n para e caktuar me numrin

e tyre, pavaresishte vleres quhet nominalizem

Nominalizmi (Fuqia blerse e paras sht stabile)

Teoria kuantitative mbi parat

Prfaqsuesit e par Bodin & Davanzati

Vlera e parase varet nga sasia e parave ne

qarkullim

P= M ;
Q

Q = 1 ; M = PQ
M

Hume, qarkullimi I parase nuk ka asnje vlere,

Mrekullia e dyfishimit te sasise se parave
Rikardo, vlera e mallrave e percakton sasine e
parave
Locki:

MV=PQ

Teoria kuantitative mbi

parat e Fisherit

Ekuacion qarkullimi

MV + MV = PQ

Sistemet monetare
Definimi
Bashksia
Zona

e pagimit

valutore

Vlershmria

Evolucioni i sistemeve
monetare

Sistemi monetar metalik

Sistemi monetar i parave leter

Sistemi monetar i
valutave t lidhura

Pluralizmi

Bimetalizimi

Sistemi monetar i valuts s argjendit

Sistemi monetar i arit

Sistemi monetar i arit me

kartmonedhat n baz t devizavear.

Teoria kiring dhe banking

Mbulesa 100% e kartmonedhave

Mbulessa 20-40% e
kartmonedhave

Prmbysja e standardit t
arit
Kriza

ekonomike 1929 33

Lufta

e dyt botrore

Ndrhyrja

e shtetit

Sistemi i valuts letr

Humbja

e konvertibilitetit

Marrdhniet
Mungesa

me jasht

e arit

Qarkullimi i paras dhe

masa monetare
Paraja

shrben pr blerjen e
mallrave
Paraja

inflacioni (deflacioni)

Politika

restriktiv
Politika

monetare ndikimi

monetare ndikimi
ekspansiv

Ndikimi i mass monetare

Zhvillim

ekonomik

shkallen e inflacion

inkuadrim

bilancin e pagesave

Instrumentet financiare
Paraja

e gatshme,
depozitat n t pam,
t`kursimit,
investive dhe
kredia

Sektort, sipas B.Qendrore

Sektori jobankar jofinanciar

Sektori bankar financiar

Sektoret e tjere

Sektort jobankar

Organizatat ekonomike
Shteti
Fondet e ndryshme
Popullsia
Bota e jashtme

Sasia (masa) monetare

Sasia e parave e cila ne nj moment

t caktuar ekziston dhe sht n
qarkullim

Dallimi i mases monetare me

qarkullimin monetar (+ Shpejtsia e
qarkullimit)

Agregatet monetar

M1 = sasia (masa) monetare

M2 = M1 + paraja Kuazi

M3 = M1 + M2 + mjetet tjera likuide.

L = M1 + M2 + M3 + mjetet jo likuide

Potenciali dhe vellimi

monetar

Pm = Mm + Pq + Ml + Mj

Vm = Pm Mj ose

Pm Mj = Vm

Kuptimi i mases monetare

Masa monetare paraqet mjetet

financiare t cilat ndodhen te sektori
jobankar e q mund t`i prdorin si
mjet pagese dhe qarkullimi pa
kurrfar kushti dhe kufizimi

Emisioni i mass
monetare
Mekanizmi

i transaksioneve n mes
sektorit jobankar dhe sektorit t
bankave

Mekanizmi

i transaksioneve n mes
sektorit jobankar dhe sektorit t bots
s jashtme.

Mekanizmi i trans. n mes t s.

jobankier dhe s. bankier
Kreditimi

i sektorit jobankar nga ana e

sektorit t bankave

Bartja

e depozitave t sektorit jobankar

prej sasis monetare n agregatet tjer.

Bilanci i sektorit t
bankave

AKTIVA
(Ksh)
300
(Kk)
100
(Ki)
600

____
1000

PASIVA
(PG)
(Dp)
(Dk)
(Di)

100
200
200
500
1000

Bilanci
Ksh + Kk + Ki = Pg + Dp + Dk + Di,
ose
300 + 100 + 600 = 100 + 200 + 200
+ 500

Masa monetare sipas

kriterit t mjetit t
pagess
Mm = Pg + Dp
Mm = (Ksh + Kk + Ki) (Dk + Di)
Mm = (300 + 100 + 600) (200+500)
= 300

Matja e mass monetare

sipas kriterit t likuiditetit
Mm = Pg + Dp + Dk
Mm = (Ksh + Kk + Ki) Di
Mm = (300 + 100 + 600) 500 =
500

Ndikimi i transaksioneve
devizore n krijimin e mass
monetare
Sektori

jobankar i vendit me
sektorin e botes s jashtme

Sektori

i bankave si
ndrmjetsues

Sasia e nevojshme e paras

(masa monetare optimale)
Sasia e parave q
funksionojn si
=
mjet qarkullimi

Shuma e
mimit t
_______________
mallrave
numri i rrotullimeve
t monedhave me
t njjtin emr

Masa monetare optimale

jo si shum fikse

Varet

prej zhvillimit t ekonomis

Ndryshimi

n mes t mass
monetare optimale dhe reale.

Analiza e MMO-s n
aspektin statik dhe
dinamik
Q
__
Mo = ; Mo =SHM+A
v
(K+S)v

Faktort q ndikojn n
vllimin e transaksioneve
monetare
Vllimi
Niveli

i prodhimit material

dhe ecuria e mimeve

Kompensimi

Faktort q ndikojn n
shpejtsin e qarkullimit t
paras
Niveli
i t ardhurave t transaktorve

T ardhurat e paqndrueshme (t pasigurta)

Stabiliteti I mimeve dhe ecuria e vlers s

paras

Mundsia e marrjes s kredis

Frekuenca e pagesave

Sanksionet pr moskryerjen e obligimeve

organizimi dhe teknika e qarkullimit