Virusi koji uzrokuju gastrointestinalne

infekcije.
Porodica Picornaviridae.
Arbovirusi. Arenaviridae. Filoviridae.
Rotavirusi

● porodica Reoviridae
● dvolančana RNA
● grupnospecifičan gen u unutarnjem sloju kapside
● inficiraju zrele epitelne stanice na vrhu resica tankog crijeva
● virus se iz stanice oslobađa lizom
● mehanizam nastanka proljeva je složen
● NSP4 - eneterotoksin
● inkubacija 24-48h
● vodenasti proljev/teški gastroenteritis
● povraćanje, dehidracija, temperatura,
mialgija, glavobolja
● metabolička acidoza i neravnoteža
elektrolita
● 2-20 dana
● fekalno-oralni put prijenosa
● dojenačka i dječja dob, bolničke infekcije
● cjepivo i održavanje intravaskularnog
volumena
Adenovirusi

● široko rasprostranjeni
● Mastadenovirusi - patogeni za čovjeka
● stanice epitelnog podrijetla
● pojačavaju glikolizu - nastanak velikih količina kiseline
● srednje veliki virus, bez ovojnice
● dvostruka lančana DNA
● nedostatak terminalnog proteina - 100x manja infektivnost
● 11 virusnih proteina, devet s opisanom funkcijom
● rana i kasna faza u replikativnom ciklusu
● usta, nazofarinks, očna spojnica
respiratorni epitel u nazofarinksu
- mjesto umnažanja
više mehanizama za obranu
primarno djeca, rjeđe odrasli i
imunokompromitirani
inkubacija 7-8 dana
proljev i povraćanje
intususcepcija u distalnom dijelu
ileuma i mezenteriju
● neosjetljiv na organska otapala i blage kiseline
fekalno-oralni put prijenosa, kontaminirane ruke, predmeti
zimski i proljetni mjeseci
CIDOFOVIR, cjepivo ne postoji
uzorak stolice, bris nazofarinksa
(imuno)elektronska mikroskopija, lateks-aglutinacija,
ELISA test
Kalicivirusi

● za čovjeka - Norovirusi i Sapovirusi

● Norwalk, Ohio 1968. godine
● otporni na vanjske uvjete, nemaju lipidnu ovojnicu
● pozitivna jednolančana RNA
● 32 udubljenja na površini
● skraćivanje i proširivanje crijevnih resica
● patogeneza nastanka proljeva - nerazjašnjena
● antigeni krvnih grupa kao stanični receptori
● kratka inkubacija
● naglo mučnina, povraćanje, proljev, grčevi
u trbuhu i vrućica
● mladi i zdravi - kratkotrajno
● djeca, stariji - teže kliničke slike
● zatvoreni kolektivi (bolnice, domovi,
škole, kampovi…)
● fekalno-oralno, izravan kontakt,
kontaminirana hrana i voda, aerosol
● nema lijeka ni cjepiva
● pravilna osobna higijena
Astrovirusi
● Mamastroviridae - sisavci
● Avastroviridae - ptice
● nesegmentirana jednolančana RNA
● podložni su ljudi svih dobi
● fekalno-oralni put širenja
● inkubacija 3-4 dana
● uništenje epitela crijeva i
nastanak gastroenteritisa
● proljev, mučnina, vrućica
● dehidracija rijetko
● elektronska mikroskopija,
ELISA, PCR i
imunofluorescencija
● nema lijeka ni cjepiva
● razvoj neutralizirajućih
monoklonskih protutijela
Pikornavirusi
● ukupno 40 rodova
● Enterovirus, Hepatovirus, Parechovirus, Kobuvirus, Cardiovirus, Aphatovirus i
Salivirus
● humani rinovirus A, B i C
● proteinska kapsida ikozaedarne
simetrije
● nema lipidne ovojnice
● proteinska kapsida VP1-VP3, a s
unutarnje strane VP4
● jednolančana (+) RNA s Vpg
● citoplazma stanice domaćina
● spoj virusa s receptorom na staničnoj
membrani
● dezintegracija kapside i oslobađanje
virusnog genoma
● prevođenje na ribosomima
● negativna intermedijarna RNA
● kompletiranje virusne čestice
Enterovirusi
● enteron - crijevo
● Poliovirus, Coxackievirus (A i B ) i
novoizdvojeni enterovirusi
● humani rinovirusi A, B , C

● ulazno mjesto : orofarinks

● umnažanje: limfno tkivo ždrijela ili crijeva
● moždane ovojnice, miokard, kralježnica, koža
● izvor infekcije: čovjek
● prijenos: fekalno- oralno, respiratorno, izravni
dodir
● vektor mehaničkog prijenosa : Musca
domestica
Poliovirus
● neurotropan; stanice prednjih rogova kraljež. moždine, gangliji stražnjih
korijena, mali mozak
● prijenos: krvlju ili duž aksona živaca
● infekcija probavnog sustava → lokalni imunosni odgovor
● IgA - protutijela - ograničavaju izlučivanje poliovirusa u probavnom sustavu

1. živo atenuirano cjepivo - peroralnim putem (Sabin i Koprowski)

2. inaktivirano cjepivo - parenteralno (Salk)
Poliovirus
1. inaparentna infekcija- 90-95%
2. abortivna forma bolesti- infekcija gornjeg dišnog sustava, gastroenteritis
3. neparalitički poliomijelitis- slika seroznog meningitisa
4. paralitički poliomijelitis- polioencefalitis- prodromalni stadij,
meningealna iritacija, asimetrična mlohava paraliza/pareza
5. postpolio sindrom -slabost, umor, bolovi

Meningitis i encefalitis
→ serozni meningitis - 5-10
dana, najčešći u razvijenom
svijetu ; Echovirusi
3,4,6,7,9,11, Coxsackievirus
A9
→ encefalitis - moždani
parenhim, meningoencefalitis
Srčane bolesti
→ akutne i kronične
→ miokarditis
→ Coxsackievirusi B i A
Infekcije oka
→ akutni hemoragijski
Paralitička bolest konjuktivitis - iritacija, bol,
→ mlohava paraliza krvarenje
→ potpuni oporavak → EV 70, CV A-24
→ Echovirusi 3,4,6,9,11
→ Coxsackievirusi B2.5
Bolesti mišića i pleurodinija
→ polimiozitis
→ miozitis Herpangina
→ dermatomiozitis → najčešća dječja bolest do
→ pleurodinija - mišići prsnog 11. godine
koša i abdromena ; → temperatura, bol u grlu,
Coxsackievirusi B disfagija
→ lezije: meko nepce, tonzila,
uvula, stražnja stijenka ždrijela
→ CVA i CVB
Liječenje i dijagnostika
● liječenje → simptomatsko
● aktivna imunizacija protiv poliovirusa
● higijenske mjere

❏ uzorci: likvor, stolica, obrisak rektuma, ždrijela

❏ RT- PCR
❏ kultura stanica majmunskog bubrega → Coxsackie B i Echoviruse
❏ humane diploidne stanice → Coxsackie A
❏ serološka dijagnostika: serum u akutnoj i rekonvalescentnoj fazi bolesti
 Rinovirusi
→ rinovirus A, B, C ; enterovirusi
→ blage infekcije gornjeg dišnog sustava → prehlada
→ ulazno mjesto : nos
→ ciljne stanice : epitelne stanice sluznice gornjeg dišnog sustava i spojnice oka
→ sluznica : hiperemična, otečena
→ neutralizacijska protutijela u serumu i sekretu sluznice
→ dokaz: nazofaringealni sekret → RT-PCR
→ stanične kulture humanog podrijetla
 Arbovirusi
- prirodni rezervoar su kralježnjaci
- prenosioci člankonošci
- rezervoar (transovarijalan prijenos)
- porodica:
- Togaviridae ( rod Alphavirus)
- Flaviviridae
- Bunyaviridae
Togavirusi (Alphavirus)
● kuglast oblik ( r= 70 nm)
● jednolančana (+) RNA
● kapsida : ikozaedar , obavijen lipidnom ovojnicom s glikoproteinima
● dva ovojna glikoproteina (E1 I E2)
● kapsidni protein ( C-protein )

❏ Viremija tijekom 3-7 dana – vrućica, glavobolja, bolovi u leđima

❏ Sekundarna viremija – mozak, jetra, koža I krvne žile
❏ RT-PCR, IHA, RVK, ELISA, IFA
❏ Simptomatsko liječenje
Klinički sindromi:
1. encefalitis ( alfavirusi Novog svijeta)
2. opću bolest s vrućicom, artritisom i osipom (virusi Starog svijeta)
 Flaviviridae (Flavivirus)
● kuglasti, obavijeni virusi
● RNA (+) virusi
● strukturni proteini: C-protein, M-protein, E-glikoprotein
(hemaglutinin)
● svi flavivirusi antigenski srodni i pokazuju serološku križnu
reaktivnost

❏ ubod vektora → limfni čvor → organi

❏ monociti i makrofagi - ciljne stanice za kompleks virus-protutijelo
❏ NK stanice, stanice T i makrofagi → inficirane stanice → oštećenje
tkiva
Podjela Flavivirusa u 4 kompleksa:
Liječenje, prevencija i kontrola
● cijepljenje!
● živi i oslabljeni soj virusa (žuta groznica)
● živo cjepivo (virus japanskog encefalitisa)
● cjepivo s formalinom inaktiviranim virusom
krpeljnog encefalitisa

Laboratorijski dijagnostika
● uništavanje vektora i kontrola staništa ● izolacija iz krvi -žuta groznica, dengua,
krpeljni encefalitis
● izolacija iz moždanog tkiva
● serološka dijagnostika : RVK, HI, ELISA,
NT
Flavivirusi koje prenose komarci
Virus žute Virus dengue Virus Zapadnog Zika virus
Nila (WNV)
groznice → tropski i subtropski dijelovi → afrički i azijski
Azije, Afrike, Amerika ( Sred. i → Bliski istok, Afrika, → rezervoar: ljudi
→ tropska Afrika, juž.) JZ Azija → vektor: komarci - Ae.
Amerika (Sred. i juž.) →prijenos komarci - rod Aedes → rezervoar: divlje ptice aegypti i Ae. albopictus
→ l. limfni čvor → asimptomatski ili blaga bolest → prenosioci komarci-
→ ll. jetra, slezena, s vrućicom Culex → spolnim putem,
→ djeca- laka febrilna vertikalno
bubreg,koštana srž
→ dengua hemoragijska bolest → asimptomatski ili
→ žutica temperatura, mialgija,
groznica (DHV)
→ doživotna imunost → odrasli- vrućica, konjuktivitis, osip
→ gradski i prašumski tip → šokni sindrom (DŠS) glavobolja, limfadenitis,
→ eradikacija komaraca osip → mikrocefalija
→ meningoencefalitis
Krpeljni encefalitis
● krpelj rod Ixodes
● otpornost na kiselu sredinu
● SIBIRSKI (TBEV-Sib)
○ teške, kronične infekcije, niža smrtnost

● DALEKOISTOČNI (TBEV-FE)
○ afinitet za moždano deblo i gornje dijelove kralježničke moždine
○ mlohava paraliza gornjih udova
○ visoka smrtnost
○ temperatura, glavobolja, anoreksija, povraćanje, fotofobija ---> ukočen vrat, promjena svijetsti, poremećaj
vida, pareza, paraliza, konvulzije, koma

● EUROPSKI PODTIP VIRUSA (TBEV-Eu)

○ manja virulentnost → niska smrtnost
○ abortivni, meningealni, encefalitični, encefalomijetlični
○ HRVATSKA - endemska bolest na sjeverozapadu, muškarci ćešće
Bunyaviridae
● 5 rodova: Orthobunyavirus, Nairovirus, Phlebovirus, Hantavirus i Tospovirus
● Arbovirusi (osim hantavirusa),prenose ih komarci, krpelji ili nevidi
● Tospovirus - patogen za biljke
Bunyaviridae
● Kuglasta su oblika i imaju lipidnu ovojnicu
● Genom: 3 dijela (-) RNA: veliki (L), srednji (M) i mali (S)
● Svaki dio u kružnoj nukleokapsidi spiralne simetrije (RNA-polimeraza)
● S-segment - protein (N) nukleokapside
● M-segment -Gn i Gc
● L-segment - virusnu transkriptazu.
Bunyaviridae
● Umnožavaju se u citoplazmi
● Spajanje glikoproteina na stanične receptore -
endocitoza virusa
● Razgradnja nukleokapsida - virusna
polimeraza - nastala pozitivna mRNA - prevodi
se na ribosomima
● Gn i Gc se glikoziliraju u Golgijevom aparatu -
virusi pupaju kroz opnu Golgijeva aparata u
citoplazmu - egzocitoza ili liza stanice
Bunyaviridae
● U kralježnjacima - citolitička infekcija
● U člankonošcima - perzistentna
● Ubod hematofagnog člankonošca - virusi ucjepljeni u krv
domaćina
● Razvoj infekcije - sekundarna viremija - širenje virusa u ciljne
organe: CNS, jetra, bubrezi i endotel
● Encefalitis i moždani edem
Bunyaviridae
● Virusi koje prenose komarci uglavnom uzrokuju nespecifične bolesti s vrućicom
● Neki mogu uzrokovati encefailitis, hemoragijske vrućice s petehijalnim krvarenjima,
ekhimozama, krvarenjima iz nosa, desni, želuca, hematemezom i melenom
Bunyaviridae
● Kontrola artropodnih vektora: uklanjanje uvjeta za množenje, insekticidima, zaštitnim
mrežama...
● Kontrola glodavaca smanjuje prijenos mnogih virusa ( Hantavirusa)
● Izrađeno je cjepivo protiv RVF
● Dijagnostika infekcija virusima porodice Bunyaviridae: ELISA ili IFA
● Za dokaz virusa u kliničkom uzorku može se primijeniti i RT-PCR
Orthobunyavirus
● Virus Čalovo uzrokuje blagu febrilnu bolest, dokazana su
protutijela u mnogim područjima Hrvatske
● Virus LaCrosse uzrokuje laku febrilnu bolest, može uzrokovati
encefalitis u djece i šumskih radnika u SAD-u
● Virus Tahyna uzrokuje bolesti od blagih febrilnih pa sve do
aseptičnog meningitisa, protutijela česta u stanovnika Europe iz
vlažnih područja
Phlebovirus
● Pojavljuju se u cijelom svijetu, osim u Australiji
● Papatači groznicu uzrokuju: napuljski (SFNV), sicilijanski (SFSV), Salehabad, Punta Toro,
Toscana (TOSV)...
● Zaražena ženka nevida prenosi virus
ubodom s bolesnog na zdravog čovjeka
Phlebovirus
● Simptomi: vrućica, glavobolju, retroorbitalnu
bol, upaljene očne spojnice, užareno lice,
opća slabost i mialgija
● Bolest traje tri dana i završava ozdravljenjem
● Doživotna imunost za taj virus
● Virus Toscana može uzrokovati i aseptične
meningitise
Phlebovirus
● U RH se bolest uzrokovana SFNV I SFSV pojavljuje tijekom ljeta i rane jeseni,
u priobalju i na otocima
● RVF je patogen za domaće životinje, rjeđe uzrokuje teške infekcije u ljudi
● Groznica s mialgijom, žutica, krvarenja, meningoencefalitis
● Prirodni rezervoari su ovce, goveda,
koze, deve, vektori su komarci
● Moguć prijenos putem aerosola
tijekom epidemije
Nairovirus
● Prenose ga krpelji
● CCHFV - tešku hemoragijsku vrućicu
● Vrućica, glavobolja, mialgija, povraćanje, hemoragijski osip, krvarenje, šok
● Moguć prijenos krvlju bolesnika - bolničke epidemije
● Zaštitne mjere: kontrola krpelja, izolacija i zaštitna oprema
● Liječenje ribavirinom
Hantavirus
● Hantavirusi uzrokuju HVBS i HPS
● Čovjek se zarazi izlučevinama glodavaca
● Virus Hantaan koji uzrokuje tešku HVBS
● Virus Puumala uzrokuje blaži oblik
epidemijske nefropatije
● Virus Seoul uzrokuje umjereno teške
HVBS, raširen je među gradskim štakorima
● Virus Dobrava uzrokuje teže HVBS
Hantavirus
● HVBS - nestabilnost krvnih žila, bubrežna insuficijencija, vrućica, crvenilo, injekcija spojnica,
bolovi u leđima i abdomenu, hipotenzija, oligurija i poliurija
● Virusi Puumala i Dobrava endemski su u kontinentalnoj RH, SlovenijI i BiH
● HPS - akutna febrilna bolest, zatajenje disanja i šok uz visoku smrtnost
● Liječenje ribavirinom
● Sprječavanje širenja infekcije - smanjen dodir čovjeka i ekskreta glodavaca
Arenaviridae
● Pojavljuju se endemski u staništima glodavaca, uzrokuju perzistentne infekcije
● Dvije grupe: virusi Starog svijeta (virus limfocitnog koriomeningitisa, virus Lassa) te virusi
Novog svijeta ili Tacaribe grupa (virusi Junin, Machupo, Guanarito, Sabia)
Arenaviridae
● Obavijeni virusi, (-) kružna RNA sastavljena od manje i veće nukleokapside
● Manja nukelokapsida - RNA kodira G1 i G2 i N-nukleoproteina
● Veća nukleokapsida - RNA kodira virusnu polimerazu
● Zrnat izgled zbog struktura istovjetnih ribosomima
● Umnožavaju se u citoplazmi, vanjsku ovojnicu stječu pupanjem kroz staničnu ovojnicu
Arenaviridae
● Zaraza LCMV u čovjeka može proći neopaženo ili se očituje kao lakši oblik bolesti nalik na
influencu (vrućica, boli u mišićima), mogući aseptični meningitis ili encefalomijelitis
● Virus Lassa uzrokuje vrućicu, povraćanje, proljev, koagulopatiju, visceralnu hemoragiju,
nekrozu jetre i slezene, smrtnost je približno 50%
Arenaviridae
● Inficiraju glodavce
● Ljudi se zaraze aerosolom ili onečišćenim
namirnicama
● Vir je endemsko žarište LMCVa
● Ribavarin se primjenjuje se u liječenju groznice
Lassa
● Preventivne zaštitne i higijenske mjere
● Laboratorijska dijagnostika - specifična protutijela
(IFA, neutralizacija, ELISA)
Filoviridae
● Obavijeni RNA (-) virusi s nukleokapsidom spiralne simetrije
● Iznimno su zarazni, uzrokuju najteže poznate hemoragijske vrućice
● Prenosi se s bolesnika na zdravu osobu
● Dokaz protutijela (ELISA) i virusne RNA (RT-PCR)
● Prevencija i kontrola: izolacija bolesnika i primjenom
zaštitnih postupaka
● U porodici su roda Marburgvirus i Ebolavirus
● Endemski prisutni u Africi
Filoviridae
● Čestice u obliku filamenata ili kuglastih tjelešaca
● Na (-) RNA vezani su nukleoprotein i RNA-polimeraza, kapsidu obavija lipidna ovojnica s
glikoproteinima
● Umnožavaju se u citoplazmi, oslobađaju se pupanjem
● Uzrokuju nekroze, poremećaje koagulacije, edeme i hipovolemijski šok
● Glikoproteini djeluju imunosupresivno
- humoralni odgovor poremećen
● Nestanak viremije - protutijela
- imunost vjerojatno trajna
Ebolavirus
● 5 vrsta virusa: Zair, Sudan, Reston i Tai Forest
● Uzrokuju epidemijske hemoragijske vrućice
● Vrlo zarazan, prenosi se dodirom i tjelesnim tekućinama
● Simptomi: vrućica, bolovi u mišićima i zglobovima,
grlobolja, mučnina, povraćanje, proljev,
respiratorni simptomi, krvarenja
● Smrtnost i do 90%
● Laboratorijska se dijagnostika:
RT-PCR i ELISA
● Zaštitne mjere uz zaštitnu odjeću,
dezinfekciju i sterilizaciju
Marburgvirus
● Virus je morfološki sličan, ali antigenski različit od ebolavirusa
● Uzrokovao je epidemiju hemoragijske vrućice među laboratorijskim radnicima koji su bili u
izravnom dodiru s tkivima i krvlju afričkih zelenih majmuna
● Ulazno mjesto bila je oštećena koža
● Klinička slika: kao kod ebolavirusa,
visoka smrtnost
● Prirodni domaćin: tropski šišmiš
● Mjere zaštite kao kod ebolavirusa
Biosigurnosni uvjeti rada u laboratoriju stupnja BSL 2-4
● U laboratoriju primjenjuju se različite mjere zaštite - 4 biosigurnosne razine laboratorija
● BSL-1 - rad s nepatogenim organizmima
● BSL-2 - rad s organizmima koji predstavljaju umjeren rizik za osoblje
- hepatitis A, B i C; HIV; Salmonella
- osoblje upućeno u pravilno rukovanje patogenima (mikrobiolozi)
- za vrijeme rada pristup laboratoriju mora biti ograničen
Biosigurnosni uvjeti rada u laboratoriju stupnja BSL 2-4
● BSL-3: prikladan za rad s mikroorganizmima koji,
ako se udahnu, uzrokuju ozbiljne posljedice, a za
koje postoji pouzdan lijek
-Mycobacterium tuberculosis, SARS, RVF,
chikungunya, virus Zapadnog Nila...
-osoblju osiguran medicinski nadzor i ponuđeno
cjepivo
-zaštitna odjeću koja se mora dekontaminirati
Biosigurnosni uvjeti rada u laboratoriju stupnja BSL 2-4
● BSL-4:
- visoko infektivni mikrobi za koje ne postoji
cjepivo ni lijek
- pristup laboratoriju iznimno ograničen,
dekontaminacija pri izlasku
- protok zraka strogo kontroliran
- ne smije biti oštrih predmeta (oštećenja
zaštitne opreme)
- Marburg virus, Ebola virus, Lassa virus,
CCHVF, Hendra virus...