ANG UNANG

MANANALAYSAY
 Liverpool
✣ ika-24 ng Mayo dumating si ✣ Sa Londres, tumuloy siya sa otel
Rizal sa Liverpool ng Grand Midland.
✣ Tumuloy siya sa Otel ✣ Nangupahan sa Daang Beresford
Adelph ✣ Lumipat sa pribadong paupahang
✣ Kinabukasan pumunta sa bahay na pinamamahalaan ng
Londres pamilyang Beckett
 G. charles Beckett
✣ isang organista sa Simbahan ng St. Paul
✣ Pamilya ay binunuo ng kaniyang asawa,
Gertrude (Tottie),Blanche (Sussie), Glory at
Grace.
✣ Nagbabayad si Rizal ng 45 piso sa bahay at
pagkain.
✣ Dr. Antonio Regidor-matandang Pilipino
abugado-ekonomista na matagal nang
naninirahan sa Londres.
✣ Pinakilala ni Regidor si Rizal kay Dr. Rheinhold
Rost.
✣ Rheinhold Rost-katiwala ng aklatan ng mga
Suliraning Panlabas na dalubhasa sa
kasaysakayan at kulturang Malay.
✣ Nirekomenda ni Dr. Rost si Rizal sa mga pinuno
ng Aklatan at Museo ng Inglatera.
✣ Tinawag niya si Rizal na “perlas ng mga lalaki.
✣ Si Dr. Rost na patnugot din ng Trubner's
Record.
✣ Trubner's Record- naglalathala ng mga pag-
aaral ukol sa Silangan ay nag-aanyaya kay Rizal
na sumulat sa magasin.
 Mga sinulat ni rizal sa trubner's
record.
✣ “Specimens of Tagal Folklore”
✣ “Two Eastern Fables (Dalawang Pabulang
Silangan) pagtutulad na pag-aaral sa mga pabula
ng Hapones at Pilipino. Ang pag-aaral nito ay
napansin ni Dr. H. Kern.
✣ Dr. H. Kern-isang Olandes na dalubhasa sa
Silangan na binanggit si rizal sa kanyang
binasang papel sa Pandaigdig na Kongreso.
 Ang pag-aaral sa kasaysayan

✣ Sa Londres, nakita ni Rizal ang natitirang tomo

(volume) ng Sucesos de las Islas Filipinas (Mga
Pangyayari sa Kapuluang Pilipinas) ni Antonio
Morga.
✣ Antonio Morga- naging hukom ng Royal
Audencia (Kataastaasang Hukuman) at naging
pansamantalang Kapitan Heneral sa Pilipinas.
✣ Pari Miguel Lucio Bustamante- sumulat ng Tandang
Basiong Macunat, tinulad ang mga Pilipino sa kalabaw
na walang kaularan.
✣ Gaspar de San Agustin- sumulat ng Conquistador de
las Islas Filipinas. Sinabi ni rizal na si Agustine ay,
“manunulat na kahit sa maliliit na bagay, laging
duhagi, at may paunang hatol sa mga indio.
✣ Pedro Chirino- sumulat ng Relacion de las Filipinas
na lubhang makapari at minsa ay lubhang makabata.
✣ P. Colin-sumulat ng ng Labor Evangelista.
✣ Pigafetta- sumulat ng Primo Viaggio Interno Al Globe
Terraqueo.
✣ Martin de Rada- sumulat ng Ang Ulat sa Hari ng
Espanya at sa Papa. naniniwala si Rizal na ang ulat ay
punong-puno ng pagkamuhi.
 Mga Balita Buhat sa Pilipinas
✣ pinaaalis ng namamahala ng asyenda ang higit sa
20 pamilya sa loob ng 24 oras, dahil ayaw nilang
tanggapin ang kasunduang nagtataas ng upa sa
lupang sinasaka.
✣ Si Kolonel Olive ang namumuno sa mga kawal
na nagpapaalis sa mga magsasaka.
✣ Namatay ang kaniyang bayaw na asawa ni Lucia
na si Mariano Herbosa sa sakit na Kolera.
✣ Pinatapon sa Tagbiliran, Bohol ang asawa ni
Saturnina na si Manuel T. Hidalgo.
✣ Ang kaibigan ni Rizal na si Laureano Viado ay
nakuhanan ng sipi ng Noli Me Tangere,
pinarusahan si Viadp at ibinilanggo nang walang
paglilitis.
✣ Nagsaliksik si Rizal sa paris para sa kanyang
Bibliotheque Nationale.
✣ Kina Juan Luna siya tumuloy kasama ang asawa
nitong si Paz Pardo de Tavera at ipinagmalaki ang
kanilang anak na si Andres o tinatawag nilang
Luling.
✣ Nakatanggap siya ng balita mula kay Ponce na
ginawang pagtatanggol ni Padre Vicente Garcia laban
sa panunuligsa ni Padre Jose Rodriguez.
✣ Pumunta naman si Rizal sa Espanya upang
alamin ang kalagayan ng kaniyang mga
kababayan
✣ Si Marcelo H. del Pilar at Mariano Ponce ang
lider ng pagpapalaganap
✣ Nakipagkita siya kay Ponce ukol sa liham ng
pagtanggi niya sa alok niya na mamatnugot ng
pahayagang Espana en Filipinas.
✣ Bumalik si rizal sa Londres. Noong ika-23 ng
Disyembre 1888.
✣ Mas lalo siyang napalapit sa mga Beckett. Lalo na kay
Gertrude na panaganay na anak ni G. Beckett.
✣ Tinuruan ni Gertrude si Rizal ng wikang Ingles, at
madalas naman ni rizal tinutulungan si Gertrude
maghalo ng pintura.
✣ Napansin ni Rizal na may pagtingin sakanya si
Gertrude dahil sa madalas nilang pagkakasarinlan
✣ Sinabi ni Rizal kay Dr. Regidor na “hindi ko siya
madaraya” hindi niya mapapakasalan si Gertrude
dahil may ibang pag-ibig na dapat alalahanin sa
aking bayan.
✣ Samahan ng Pilipinologist sumulat si Rizal sa
kanyang kaibigan na taga-sekoslabakya na nais
niya itong maging pangulo ng pinaplano niyang
samahan ang samahan ng “Pilipinologist”
✣ Ang samahang “Pilipinologist” ay ginawa upang maakit
ang ibang tao sa pag-aaral ukol sa Pilipinas.
✣ Humiling din si rizal sa mga sumusunod ngunit
tumanggi ang mga ito: Dr. Yale, Dr. Rost, Dr. A.B Meyer,
Dr. Kern, Dr. Nuiman.
✣ Si Dr. Czepelack na magiging tagapayo ng samahan.
✣ Pebrero 15,1888- tinatag ni Lopez Jaena and La
Solaridad na lumalabas apat na beses sa isang taon.
✣ Ang mga naging patnugot ay si Lopez Jaena, at ang
taga pamahala ay si Mariano Ponce.
✣ Sumusulat si Rizal sa La Solaridad gamit ang sagisag
na Dimas Alang at Laong Laan.
✣ Noong sumulat ng panunuligsa si Padre Rodriguez na
may pamagat na Cuestiones de Sumo Interes, Sumulat
si Rizal ng polyeto na nagngangalang, La Vision del
Fray Rodriguez (Ang Pangitain ni Padre Rodriguez)
✣ Ang polyetong sinulat ni Rizal ay panunuyang pag-
uusap ni San Augustin at P. Rodriguez.
✣ Sinabi ni San Agustin na siya ay sinugo ng diyos
para sabihin kay Rodriguez na siya'y hangal at may
parusang daranasin tanda ng kaniyang pagtitika ay
ang patuloy niyang pagsulat ng mga akdang
kahangalan upang pagtawanan ng mga tao ang pari.
✣ Sa malolos bulacan, may 21 babae ang nagtatag ng
panggabing paaralan upang mtutuhan ang wikang
kastila.
✣ Tinutulan naman ito ng kura paroko na si Padre
Felipe Garcia.
✣ Ang kahilingan ay nilakad ni Fraxedes Witanco kay
Gob. Hen. Weyler.
✣ Ayaw ng mga paring kastila matuto ang mga Pilipino
ng wikang kastila dahil mababawasan ang kanilang
kapangyarihan.
✣ Pinabatid ni Teodoro Sandiko kay Marcelo H.
Del Pilar, kayat sinabi ni Marcelo kay Rizal ang
ginawa ng kababihan upang magbigyan ng liham
ng papuri ang kanilang kababayan.
✣ Sa halip na liham ay kamuntik ng naging aklat
ang sinulat ni Rizal
 Maganda at Tagalog-Bulakan
isinaayos ni Del Pilar
ang mga sinabi ni rizal sa liham:
a) ang mga inang Pilipina ay dapat na turuan ang kanyang mga anak ng
pagmamahal sa Diyos, inang-bayan at katauhan
b) ang mga inang Pilipina ay tumulad sa mga inang Espartan na handang
ihandog ang kanilang mga anak sa pagtatanggol sa bayan
c) dapat panatilihin ndalagang Pilipina ang kanyang karangalan
d) dapat na turuan ng babaing pilipina ang kanyang sarili at mapanatili ang
katangian ng kanyang lahi
e) Ang papanampalataya ay hinfi nangangahulugang mahabang dasal at
pagsusuot ng kalmen, kundi ang pamumuhay sa pamamaraang kristyano na
may malinis na aral at mabuting ugali.
 Sa mga lilok
✣ Gumawa si Rizal ng paglililok, Ang Pananagumbay sa
Kamatayan sa buhay at Ang Pananagumpa ng Agham sa
Kamatayan ay pinagkaloob niya kay Blumentritt at ang isa ay
Premetheus Bound.
✣ Nagiwan siya ng handog sa magkakapatid na Beckett, Ang
nililok na ulo ng tatlong magkakapatid na Beckett.
 Sa lupa ng toreng eiffel
✣ Itinuloy ni Rizal sa Pambansang Aklatan sa Pransiya ang
karugtong ng Noli Me Tangere at tapusin ang Sucesos ni Morga.
✣ Tumira si Rizal pansamantala sa bahay ni Valentin Ventura.
Doon niya insinaayos ang pagpapaliwanag ng Sucesos ni Morga.
✣ Lumipat muli siya ng tirahan, kasama niya sa silid ay sina Justo
Trinidad na dating gobernadorsilyo sa Santa Ana Maynila at
naging kamag-aaral na taga-maynila na si Jose Albert.
✣ Mahirap manirahan sa Paris sapagkat napakataas ng halaga ng
mga bilihin.
 G. Edward Boustead

✣ anak ng isang Pranses at siya ay nakapangasa ng isang Pilipina na

kabilang sa tanyag na angkan ng mga Genato sa Maynila.
✣ Dahil nanirahan siya sa Maynila, naging bukas ang kanyang
tahanan sa mga Pilipino.
✣ Mayroon siyang dalawang anak na dalaga na sina Nelly at
Adelina.
✣ Gusto ni Boustead si Rizal dahil sa katalinuhan nito.
 tinangka ni rizal magtatag ng paaralan

✣ inanyayahang maki isa si Rizal sa proyektong binabalak ni G.

Cunanan isang mayamang Kapampangang naninirahan sa Paris.
✣ Nangakong mangingilak ng Php 40,000 upang gamiting puhunan
ng makabagong dalubhasan ng hongkong
✣ sinabi ni rizal sa liham nya kay basa, ginagawa niya ito para
maturuan ang mga taong kabilang sa mabuti at nakaririwasang
angkan ayong sa pangangailangan ng makabagong panahon at
pangyayari.
 tinangka ni rizal magtatag ng paaralan

Ang kurikulum na bubuoin ay ang mga sumusunod.

a) Etika- Pag-aaral ng Relihiyon, Likas na atas, Batas
Sibiko,Mabuting-asal, Kalinisan
b) Matematika- Pisika at Kimika, Likas na Kasaysayan,
Heograpiya, Pangkabuhayan Pampulitika.
c) Pandaigdig na Kasaysayan- Kasaysayan ng Pilipinas, Lohika,
Retorika at Panulaan.
d) Kastila- Ingles, Pranses, Aleman, Intsik, Tagalog
e) Gymnastics- Isport, Eskrima, Musika, Pagguhit, Sayaw.
 INDIOS BRAVOS
✣ Binuksan ang Pandaigdig na Tanghalan sa Pransiya.
✣ Dumalo si Rizal kasama sina Valentin Ventura, Abarca at Justo Trinidad.
✣ Ang pangkat Bufallo Bill at ang mga kasamang Amerikanong Indiyo
(Indian) na tinatawag ding Indios Bravos ay lumahok din sa
palatuntunan
✣ Naisipan ni Rizal na baguhin ang tinatag niyang pangalan na Samahang
Kidlat sa Indios Bravos. Upang maipakita ng mga Pilipino ang kanilang
pagkalahi.
✣ Ang Indios Bravos ay binubuo nina Ventura, magkapatid na Luna, Pardo
de Tavera at ang asawa nito, pamilyang boustead, del pilar, baldomero,
roxas at iba pa.
✣ Nakatanggap si Rizal ng liham mula kay Mateo Elejorde na may
Php 30 bilang abuloy sa pagkamatay ng kaniyang bayaw si
Marianito at kaniyang Tiyo Ysidro na namatay sa Kolera.

Ang Nagagalit na panulat

✣ La Verdad Para Todos (Ang Katotohanan Para sa Lahat)

kaunaunahang artikulo ni Rizal na lumabas sa La Solaridad.
✣ Bumalik si Rizal sa Londres sa 3 dahilan :
1. itulad ang manuskrito sa orhinal na aklat ni Morga, nguit wala na
ang orihinal na sipi nito kaya noong nilimbag niya ang Sucesos ay
maraming mali ito
2. makita ang ilang dokumento na pinatitiyak sa kanya ni Dr. Adolf
Meyer
3. Nais nya dalawin ang pamilyang Beckett, lalung-lalo na si
Gertrude.
✣ Hunyo 15,1889- sinagot ni Rizal ang artikul ni Vicente
Barrantes na lumabas sa La Illustracion Artistica. Tungkol ito
sa Dulang tagalog. Ang lathala ay kumakalaban sa mga Pilipino,
minamaliit ang kakayahan ng lahing Pilipino. Hindi ito
pinaglagpas ni rizal.
✣ Una Profanacion (Ang Kalapastanganan) - Inilimbag sa La Solaridad,
sinasabi ni Rizal dito sa pagtanggi ng simbahan sa paglibing ng katawan ng
kaniyang bayaw na si Mariano Herbosa sa libigan ng katoliko, sa
kadahilanang hindi siya nangungumpisal.
✣ Verdades Nuevos (Bagong Katotohanan) - nilimbag din sa La Solaridad,
Pinabulaan ni Rizal ang payo ni Belloc “na ang paggawa ng pagbabago sa
Pilipinas ay makapagpapahina sa pananakop ng Espanya sa Kapuluan.”
✣ Por Telepono (Ang Telepono)- pinadala kay Ponce sa Barcelona upang
maipalimbag. Tinuya ni Rizal si P. Font gamit ang paluwag-tawa.
✣ The Transoceanic Telephone Company- kaunaunahang kablegrama na
tumawid sa Atlantiko at tinggap ni Markoni.
✣ La Patria- pahayagang pang-araw-araw na inilathala sa Madrid
na tagapamansag sa mga prayleng-Pilipino.
✣ Verdades Viejos (Mga Lumang Katotohanan)- sagot sa isinulat ni
Rizal na Verdades Nuevas (Mga Bagong Katotohanan) na
lumabas sa La Solaridad.
✣ Sinagot muli ito ni Rizal sa lathalang Di Ferencias (Mga
Pagkakaiba)
✣ Kaligitnaan ng Enero 1890 bumalik si Rizal sa Paris.
✣ Nilimbag niya ang paliwanag niya sa Sucesos ni Morga sa
Ganier.
✣ Ganier- isa sa pinakamalaking limbagan sa Paris.
✣ Ayon kay Bluementtrit ay naging bantog dahil sa siyang
pinakamahusay na nagpakilala ng tunay na katayuan ng bayang
ito sa loob ng panahong tinatawag na pagkatuklas sa Pilipinas.
✣ Isinalin ito sa wikang ingles ni Lord Henry E. J. S. Stanley at
napabilang sa mga lathalain ng Hakluyt Society of London.
✣ Itinangka din ipalimbag ni Justo Zaragoza
✣ Inilakip noong 1904 nina Blair at Robertson sa kanilang
ipinalimbag na aklat na tinatawa na The Philippine Islands 1493-
1498.
✣ Naglathala din si W.E Retana ng kaniyang kuro-kuro tungkol sa
aklat noon 1909.
✣ Huling gabi ni Rizal sa Paris ay dinalaw niya si Juan Luna.
✣ Hiniling ni Luna na iguhit niya si Rizal, namalas ang
kalungkutan, pangarap at pag-iisip sa mukha ni Rizal dahil sa pag
iisip niya sa kaligtasan ng kaniyang pamilya sa Pilipinas.
 Halamanan sa Europa
✣ Belhika (Belguim)- tinatawag na halamanan sa europa dahil
puno ng mga bulaklak ang tabi ng daan.
✣ Sa Brussels tumira si Rizal sa pamilya ng Jacoby
✣ Umalis si Rizal sa Paris dahil sa may pagkamahal ang
pamumuhay doon.
✣ Inalok siya ni Valentin Ventura na pumisan sa kaniya si Rizal
ngunit tinaggahin ito ni Rizal.
✣ Noong umalis si Jose Albert, pumalit dito si Jose Alejandrino.
 Ang walang pagod na
panulat
✣ Filipinas dentro de cien Anos (Ang Pilipinas sa Loob ng isang
daang taon) - tungkol sa pulitika at pangyayari sa pagsasamahan
ng Espanya at Pilipinas ay naganap at nagkatotoo.
✣ Makaraan ang anim na taon simula noong sinulat nya iyon,
naganap ang unang Sigaw sa Pugad Lawin (Baryo Kangkong?)
na pinamunuan ni Andres Bonifacio
✣ Sinagot ni Rizal ang Ingratitudes (Mga Kawalang-Turing) ni
Gob. Weyler
✣ Weyler- Kapitan at Gobernador Heneral sa Pilipinas noong mga taong 1888-
1891.
✣ Anak siya ng isang Aleman at nang dakong huli naging Ministro de Guerra ng
Espanya.
✣ Siya ang nagbalak sa paglalagay ng telepono sa kapuluan noong 1890.
✣ Sin Nombre (Walang Ngalan)- ipinamata ni rizal na ang daing ng mga taga-
calamba sa mga pari na may-ari ng asyenda at sa gobernador heneral ay hindi
dininig ito.
✣ Gobernador-Heneral Emilio Terrero y Pernat ay humingi ng payo sa
pinararatangan.
✣ Sobre la Nueva Ortografia de la Lengua Tagala (Ukol sa Bagong Baybay ng
Wikang Tagalog)- isang maka agaham na pagsusuri sa pagbabaybay ng Tagalog
na makatutulong nang malaki sa mga dalubwika upang itoy maging madali at
walang kalituhan.
✣ Cosas de Filipinas (Mga Bagay-bagay sa Pilipinas)- balita sa
mga pahayagan sa Maynila.
✣ Binalita dito ni Rizal tungkol sa pagkakapatay ng isang
magsasaka sa asenderong nagmamay-ari ng lupang kanyang
sinasaka.
✣ Sobe la Indolencia de los Filipinos (Tungkol sa Katamaran ng
mga Pilipino) -Ipinaliwanag niya na ang katamaran ay hindi
malubha at hindi namamana. Ipinaliwanag ni rizal na ang
katamaran ng Pilipino ay dahil sa mga Kastila, kayat kapag ang
isang Pilipino ay tamad ay sinasabing “tila ka Kastila”
✣ Saglit lamang ang pagmamahalan ni Rizal at Suzanne Jacoby
dahil sa kaniyang pagiging maginoo.
✣ Nabalitaan din niya na ikakasal na ang kaniyang kapatid na si
Soledad kay Pantleon Quinto sa kabila ng pagtutol ng kanilang
mga magulang. Sinulatan siya ni Rizal.
 Ang Paningin ni rizal sa belhika

✣ Humanga sila sa pagsasaka at pagbabakahan ng mga tao sa

Belhika.
✣ Ginagamait ng pamahalaan ang paglilingkod ng mga pulubi at
palaboy at silay sineswelduhan ng katumbas sa limampu at
pitumpong sentimo isang araw.
✣ Napansin din ang pagawa ng mga ladrilyo sa kanilang bakuran at
nasabing industriya ay itinuro ni Rizal sa kanyang mga mag-aral
sa Dapitan.