- Rekomandime për

Sjelljen, Raportimin,
Redaktimin dhe Publikimi
i Punës Shkencore në
Revista Mjekësore
Drin Kuçi
Enis Statovci
Elmedina Shantiri
Elza Vehapi
Emir Shala
 - Qëllimi i Rekomandimeve
• ICMJE zhvilloi këto rekomandime për t'u rishikuar:
• praktikat më të mira
• standardet etike në drejtimin dhe raportimin e hulumtimit dhe
materialit tjetër të botuar në revista mjekësore, dhe
• për të ndihmuar autorët, redaktorët dhe të tjerët e përfshirë në
vlerësimin e kolegëve dhe në botimet biomjekësore që të krijojnë dhe
shpërndajnë artikuj të saktë, të qartë, të riprodhueshëm, të paanshëm
të revistave mjekësore.

• Rekomandimet mund të ofrojnë gjithashtu njohuri të dobishme

për procesin e redaktimit dhe botimit mjekësor për media,
pacientët dhe familjet e tyre, dhe lexuesit e përgjithshëm.
 Kush duhet të përdorë rekomandimet?
• Këto rekomandime janë të synuara që të përdoren kryesisht nga autorë të cilët mund ta paraqesin punën e
tyre për botim në revista anëtare të ICMJE.
• Shumë revista jo-ICMJE përdorin vullnetarisht këto rekomandime.
• ICMJE inkurajon atë përdorim por nuk ka autoritet të monitorojë ose të shtrëngojë atë.Në të gjitha rastet,
autorët duhet të përdorin këto rekomandime së bashku me udhëzimet e revistave individuale për autorët.
• Revistat që ndjekin këto rekomandime inkurajohen t'i përfshijnë ato në udhëzimet e tyre për autorët dhe të
bëjnë të qarta në ato udhëzime që ata i ndjekin rekomandimet e ICMJE.
• ICMJE inkurajon shpërndarjen e gjerë të këtyre rekomandimeve dhe riprodhimin e këtij dokumenti në
tërësinë e tij për qëllime arsimore, jo-fitimprurëse pa marrë parasysh të drejtat e autorit, por të gjitha
përdorimet e rekomandimeve dhe dokumentit duhet t'i drejtojnë lexuesit në www.icmje.org për, versionin
më të fundit, zyrtar, ndërsa ICMJE azhurnon rekomandimet në mënyrë periodike kur lindin çështje të reja.
 Historia e rekomandimeve
• ICMJE ka prodhuar botime të shumta të këtij dokumenti, të njohur
më parë si Kërkesat Uniforme për Dorëshkrimet e Dorëzuara në
Revista Biomjekësore (URM).
• URM u botua për herë të parë në 1978 si një mënyrë e standardizimit
të formatit të dorëshkrimit dhe përgatitjes nëpër revista.
• Me kalimin e viteve, çështjet në botim u ngritën, që shkuan përtej
përgatitjes së dorëshkrimeve, duke rezultuar në zhvillimin e
deklaratave të veçanta, azhurnimet e dokumentit dhe riemërtimin e tij
si "Rekomandime për Sjelljen, Raportimin, Redaktimin dhe
Publikimin e Punës Shkencore në Revista Mjekësore ”për të
pasqyruar qëllimin e tij më të gjerë.
 Pse ka rëndësi autorësia?
• Autorësia jep kredi dhe ka implikime të
rëndësishme akademike, sociale dhe financiare.
• Autoriteti nënkupton gjithashtu përgjegjësi për
punën e botuar.
• Rekomandimet kanë për qëllim të sigurojnë që
kontribuesve që kanë dhënë kontribute thelbësore
intelektuale në një punim u jepet kredi si autorë,
por gjithashtu që kontribuesit e kredituar si autorë
të kuptojnë rolin e tyre në marrjen e përgjegjësisë
dhe të qenit i përgjegjshëm për atë që është botuar.
 Pse ka rëndësi autorësia?
• Meqenëse autorësia nuk komunikon se cilat kontribute e
kualifikojnë një individ për të qenë autor, disa revista tani
kërkojnë dhe botojnë informacione në lidhje me
kontributet e secilit person të emëruar si pjesëmarrës në një
studim të paraqitur, të paktën për hulumtimin origjinal.
• Redaktorët inkurajohen fuqimisht të zhvillojnë dhe
zbatojnë një politikë kontribuuese. Politikat e tilla heqin
shumë paqartësi rreth kontributeve, por lënë të pazgjidhur
çështjen e sasisë dhe cilësisë së kontributit që kualifikojnë
një individ për autorësi. Kështu ICMJE ka zhvilluar kritere
për autorësinë që mund të përdoren nga të gjitha revistat,
përfshirë ato që i dallojnë autorët nga kontribuesit e tjerë.
 Kush është autor?
• ICMJE rekomandon që autorësia të bazohet në 4 kriteret e
mëposhtme:
• 1. Kontribute të konsiderueshme në konceptimin ose modelimin
e veprës; ose për përvetësimin, analizimin ose interpretimin e të
dhënave për punën;
• 2. Hartimin e veprës ose rishikimin e saj në mënyrë kritike për
përmbajtje të rëndësishme intelektuale;
• 3. Miratimi përfundimtar i versionit që do të publikohet;
• 4. Marrëveshja të jetë e përgjegjshme për të gjitha aspektet e
punës për të siguruar që pyetjet në lidhje me saktësinë ose
integritetin e ndonjë pjese të punës të hetohen dhe të zgjidhen
në mënyrë të përshtatshme.
• Përveç që duhet të jetë i përgjegjshëm për pjesët e veprës që
ai ose ajo ka bërë, një autor duhet të jetë në gjendje të
identifikojë se cilët bashkëautorë janë përgjegjës për pjesë të
tjera specifike të veprës. Për më tepër, autorët duhet të kenë
besim në integritetin e kontributeve të bashkëautorëve të
tyre.
• Të gjithë ata që janë caktuar si autorë duhet të plotësojnë të
katër kriteret për autorësinë, dhe të gjithë ata që plotësojnë
katër kriteret duhet të identifikohen si autorë. Ata që nuk i
plotësojnë të katër kriteret duhet të falënderohen.
• Këto kritere të autorësisë kanë për qëllim të rezervojnë
statusin e autorësisë për ata që meritojnë kredi dhe mund të
marrin përgjegjësi për veprën.
• Individët që kryejnë punën janë përgjegjës për të identifikuar
se kush i plotëson këto kritere dhe në mënyrë ideale duhet ta
bëjnë këtë kur planifikojnë punën, duke bërë modifikime sa
më të përshtatshme kur përparon puna.
• Inkurajohet bashkëpunimi dhe bashkëautorësia me kolegët
në vendet ku është kryer kërkimi.
 Kush është autor?
•Është përgjegjësi kolektive e autorëve, jo e revistës së cilës i
paraqitet puna, të përcaktojnë që të gjithë njerëzit e përmendur
si autorë i plotësojnë të katër kriteret.
•Nuk është roli i redaktorëve të revistave për të përcaktuar se
kush kualifikohet ose nuk kualifikohet për autorësi ose për të
arbitruar konfliktet e autorësisë. Nëse marrëveshja nuk mund
të arrihet në lidhje me atë se kush kualifikohet për autorësi,
institucionit/eve ku është kryer puna, jo redaktorit të revistës,
duhet t'i kërkohet të hetojë.
•Nëse autorët kërkojnë heqjen ose shtimin e një autori pas
dorëzimit ose botimit të dorëshkrimit, redaktorët e revistave
duhet të kërkojnë një shpjegim dhe deklaratë të nënshkruar të
marrëveshjes për ndryshimin e kërkuar nga të gjithë autorët e
listuar dhe nga autori që do të hiqet ose shtohet.
 Kush është autor?
• Autori korrespondues duhet të jetë i disponueshëm:
• gjatë gjithë procesit të paraqitjes dhe rishikimit nga
kolegët për t'iu përgjigjur pyetjeve editoriale në një kohë
të duhur dhe
• duhet të jetë i disponueshëm pas botimit për t'iu
përgjigjur kritikave të veprës dhe për të bashkëpunuar me
çdo kërkesë nga revista për të dhëna ose informacion
shtesë nëse lindin pyetje në lidhje me punimin pas
botimit.

• Megjithëse autori korrespondues ka përgjegjësinë

kryesore për korrespondencën me revistën, ICMJE
rekomandon që redaktorët të dërgojnë kopje të të
gjithë korrespondencës te të gjithë autorët e listuar.
 Kush është autor?
• Kur një grup i madh shumë-autorësh ka kryer punën, • Disa grupe të mëdha me shumë
grupi idealisht duhet të vendosë se kush do të jetë autor autorë përcaktojnë autorësinë nga
para se të fillojë puna dhe të konfirmojë se kush është
një emër grupi, me ose pa emra
autor përpara se të paraqesë dorëshkrimin për botim.
individësh. Kur dorëzoni një
• Të gjithë anëtarët e grupit të emëruar si autorë duhet të
dorëshkrim të shkruar nga një grup,
plotësojnë të katër kriteret për autorësinë, duke
autori përkatës duhet të specifikojë
përfshirë miratimin e dorëshkrimit përfundimtar, dhe
ata duhet të jenë në gjendje të marrin përgjegjësinë emrin e grupit nëse ekziston, dhe të
publike për punën dhe duhet të kenë besim të plotë në identifikojë qartë anëtarët e grupit të
saktësinë dhe integritetin e punës së të tjerëve autorët e cilët mund të marrin kredi dhe
grupeve. Ata gjithashtu pritet që individët të plotësojnë përgjegjësi për veprën si autorë.
formularët e zbulimit.
 Kontribuesit jo-autorialë
• Kontribuesit që plotësojnë më pak se të katër kriteret e • Ata, kontributet e të cilëve nuk justifikojnë
mësipërme për autorësinë nuk duhet të renditen si autorësinë mund të pranohen individualisht
autorë, por duhet të falënderohen. ose së bashku si një grup nën një titull të
vetëm (p.sh., "Hetuesit Klinikë" ose "Hetuesit
• Shembuj të aktiviteteve që vetëm ato (pa kontribute të
tjera) nuk kualifikohen si kontribues për autorësinë
pjesëmarrës"), dhe kontributet e tyre duhet të
janë: specifikohen (p.sh., "shërbyen si këshilltarë
shkencorë", "Shqyrtoi në mënyrë kritike
• blerja e fondeve;
propozimin e studimit", "të dhënat e
• mbikëqyrja e përgjithshme e një grupi kërkimor
mbledhura", "siguroi dhe u kujdes për
ose mbështetja e përgjithshme administrative;
pacientët e studimit", "morën pjesë në shkrim
• ndihma për të shkruar,
ose redaktim teknik të dorëshkrimit").
• redaktimi teknik,
• redaktimi i gjuhës dhe korrektimi.
 - Shpalosja e konflikteve dhe interesave
- Besimi i publikut në procesin shkencor varen pjesërisht nga sa
transparent është autori, drejtpërdrejt ose topikisht në lidhje me një
vepër, trajtimit gjatë planifikimit, zbatimit të mentorimit, shkrimit,
rishikimit nga kolegët, redaktimit dhe botimit të punës shkencore.
-Potenciali për konflikt interesi dhe paragjykim ekziston kur gjykimi
profesional në lidhje me një interes primar (të tilla si mirëqenia e
pacientëve ose vlefshmëria e hulumtimit) mund të jetë ndikuar nga një
interes dytësor (siç është fitimi financiar).
-Individët mund të mos bien dakord nëse marrëdhëniet ose aktivitetet
e një autori përfaqësojnë konflikte. Edhe pse prania e një
marrëdhënieje ose aktiviteti nuk tregon gjithmonë një ndikim
problematik në përmbajtjen e një letre, perceptimet e konfliktit mund të
prishin besimin në shkencë po aq sa konfliktet aktuale të interesit. Në
fund të fundit, lexuesit duhet të jenë në gjendje për të bërë gjykimet e
tyre në lidhje me faktin nëse marrëdhëniet dhe aktivitetet e një autori
janë të përshtatshme.
-
- Marrëdhëniet financiare (të tilla si punësimi, kushtet e konsullit, pronësia e aksioneve ose opsionet,
honoraret, patentat, dhe dëshmitë e paguara të ekspertëve) janë më të identifikueshme, ato që
vlerësohen më shpesh për të përfaqësuar konflikte të mundshme me interes dhe kështu ka më shumë
të ngjarë të minojë besueshmërinë e revistës, autorëve dhe vetë shkencës. Të tjera interesat gjithashtu
mund të përfaqësojnë ose perceptohen si konflikte, të tilla si marrëdhëniet personale ose rivalitetet,
kërkesa akademike dhe besimet intelektuale.
- Autorët duhet të shmangin lidhjen e marrëveshjeve me të sponsorët e studimit, si fitimprurës dhe
jofitimprurës, që ndërhyjnë Rekomandime për Sjelljen, Raportimin, Redaktimin dhe Publikimin e Punës
Shkencore në Revista Mjekësore.
- Nga autorët mund të kërkohet që të sigurojnë ditarin me marrëveshjet në mirëbesim. Raportimi i
qëllimshëm i dështimit ato marrëdhënie ose aktivitete të specifikuara në formën e zbulimit të revistës
është një formë e sjellja e gabuar.
 - Pjesëmarrësit në publikim dhe vlerësim -
- Pjesëmarrësit në publikimin dhe vlerësimin e revistës apo
botimin e vepës së punuar shkencore marrin pjesë :
- Autori/ët
-Recensuesit
- Redaktorët
- Anëtarët e bordit editorial të revistave
 - Autorët -
-Kur autorët dorëzojnë një dorëshkrim të çfarëdo lloji ose
format ata janë përgjegjës për zbulimin e të gjitha
marrëdhënieve dhe aktivitete që mund të paragjykojnë ose
të shihen si anuese të punës së tyre.

- Redaktorët dhe stafi i revistës -

- Redaktorët që marrin vendime përfundimtare në lidhje me
dorëshkrimet duhet të heqin dorë nga vendimet editoriale
nëse ata kanë marrëdhënie ose aktivitete që paraqesin
konflikte të mundshme lidhur me artikujt në shqyrtim.
- Stafi tjetër i redaksisë anëtarët që marrin pjesë në
vendimet editoriale duhet t'u sigurojnë redaktorëve një
përshkrim aktual të marrëdhënieve të tyre dhe aktivitetet
dhe të heqin dorë nga çdo vendim në të cilin ekziston një
interes që paraqet një konflikt të mundshëm.
- Stafi editorial nuk duhet të përdorë informacionin e fituar
gjatë punës me dorëshkrime për përfitime private.
Redaktorët duhet rregullisht publikojnë deklaratat e tyre të
zbulimit.
Raportimi i aktiviteteve

- Artikujt duhet të botohen me deklarata ose dokumente

mbështetëse, duke deklaruar :
- Marrëdhëniet dhe aktivitetet e autorëve; Burimet e
mbështetjes për punën, përfshirë sponsorin ,emrat së
bashku me shpjegimet për rolin e atyre burimeve nëse ka
ndonjë në hartimin e studimit; mbledhja, analizimi dhe
interpretimi i të dhënave; shkrimi i raportit; çdo kufizim në
lidhje me paraqitjen e raportit për botim; ose një këshill
shtetëror që deklaron se burimi mbështetës nuk kishte të
tillë përfshirja ose kufizimet në lidhje me publikimin.
 -Pseudo Revistat (Revistat grabitqare)-
• Janë revista të specializuara, shumë me tituj të ngjashëm me revistat
ekzistuese, por pa njohje shkencore. Aktualisht ato njihen si pseudo-revista
ose grabitqarë. Ata e marrin këtë emër sepse, pavarësisht aksesit të hapur
ndaj lexuesit, ata hyjnë në mjedisin akademik me qëllimin kryesor të bëjnë
fitime financiare përmes përpunimit të artikujve, pa iu përmbajtur standardeve
të përshtatshme të një botimi akademik. Megjithëse shpesh simulojnë një
strukturë shkencore editoriale, ata botojnë çdo artikull të paraqitur, pa rishikim
aktual nga kolegët, ose duke ndjekur politikat e rekomanduara nga organizatat
botuese të tilla si Shoqata Botërore e Redaktorëve Mjekësorë (WAME),
Komiteti për Etikën e Publikimit (COPE) ose subjekte të ngjashme.
2.Revista
 a.Konfidencialiteti
• Dorëshkrimet e paraqitura në revista janë komunikime të
privilegjuara që janë pronë private, konfidenciale e
autorëve dhe autorët mund të dëmtohen nga zbulimi i parakohshëm i ndonjë ose i të gjitha
detajeve të një dorëshkrimi.
• Në qoftë se ndonjë palë e tretë kërkon të përdor dorëshkrimet për ndonjë procedurë ligjore ato
duhet të refuzohen.
• Vlerësuesit pas vlerësimit të tyre duhet t’i shkatërrojnë kopjet e dorëshkrimeve si dhe të
fshijnë të gjitha kopjet elektronike të atyre dorëshkrimeve.
• Konfidencialiteti mund të shkelet nëse pretendohet ndonjë pandershmëri ose mashtrim,por
redaktorët duhet t’i njoftojnë autorët ose vlerësuesit nëse ata synojnë të bëjnë një gjë të tillë,në
të gjitha rastet e tjera konfidencialiteti duhet të respektohet.
 b.Afatet kohore
• Redaktorët duhet t‘i dorëzojnë në kohë dorëshkrimet e tyre.

• Nëse një revistë nuk dëshiron të botoj dorëshkrimin,atëherë redaktorët

duhet të refuzojnë sa më shpejt dorëshkrimin në mënyrë që të
mundësojnë autorëve të paraqiten në një revistë tjetër.
 c.Vlerësimi i kolegëve
• Vlerësimi i kolegëve është një lloj vlerësimi kritik i dorëshkrimeve të paraqitura në revista,nga
ekspertët të cilët zakonisht nuk janë pjesë e stafit editorial.
• Rishikimi nga kolegët shpesh i ndihmon autorëve dhe redaktorëve të përmirësojnë cilësinë e
raportimit.
• Redaktori i një reviste përfundimisht është përgjegjës për zgjedhjen e gjithë përmbajtjes së saj.
• Për këtë arsye si ndihmë për autorët,revista duhet të publikojë një përshkrim të procesit të tyre
të vlerësimit nga kolegët.
 d.Integriteti
• Vendimet editoriale duhet të bazohen në rëndësinë e një dorëshkrimi në
revistë,në origjinalitetin e tij,cilësinë dhe kontributin e dorëshkrimit në prova rreth
pyetjeve të rëndësishme.
• Redaktorët nuk duhet të përjashtojnë studimet që statistikisht janë të pa
rëndësishme dhe studimet me gjetje jo përfundimtare.
• Revistat duhet të tregojnë procesin
e tyre të ankesave dhe duhet të
kenë një sistem për t’iu përgjigjur
ankesave.
 e.Diversiteti dhe përfshirja
• Për të përmirësuar kulturën akademike,redaktorët duhet të kërkojnë të
angazhojnë një grup të gjerë dhe të larmishëm autorësh,vlerësuesish, personel
editorial,anëtarë të bordit editorial dhe lexuesve.

f.Metrika e revistës
• ICMJE rekomandon që revistat të zvogëlojnë theksin në faktorin e ndikimit si një
masë të vetme,por përkundrazi të sigurojnë një sërë metrikash të artikujve dhe
revistave të rëndësishme për lexuesit dhe autorët e tyre.
 3.Vlerësues të kolegëve
• Vlerësuesit duhet t’i mbajnë dorëshkrimet dhe informacionet
që ato i përmbajnë në mënyrë sekrete.
• Vlerësuesit që kërkojnë ndihmë nga një koleg apo praktikant
gjatë vlerësimit,duhet t’i tregojnë kontributet e këtyre
individëve në komentet me shkrim të paraqitura tek redaktori.
• Vlerësuesit duhet të përfundojnë vlerësimin brenda kohës së
dhënë.
 D.Pronarët e revistave dhe Liria editoriale
1. Pronarët e revistave:
• Detyra e pronarëve të revistave mjekësore është të emërojnë dhe të
shkarkojnë redaktorët.
• Emërimet dhe shkarkimet e redaktorëve duhet të bëhen nga ana e
ekspertëve,e jo nga drejtuesit e organizatës pronare.
• Një revistë mjekësore duhet të shprehë në mënyrë të qartë qeverisjen
dhe marrëdhëniet e tij me pronarin e revistës(p.sh. një shoqëri
sponsorizuese).
 2.Liria editoriale
• Shoqata Botërore e Redaktorëve Mjekësorë e jep përkufizimin për lirinë editoriale,i cili thotë
se kryeredaktorët kanë autoritet të plotë mbi përmbajtjen editoriale të revistës dhe kohën e
botimit të asaj përmbajtjeje.

• Redaktorët duhet të jenë të lirë që të shprehin pikëpamjet e tyre kritike në të gjitha aspektet
mjekësore,pa pasur frikë nga ndëshkimi,madje edhe nëse këto pikëpamje bien ndesh me
qëllimet e botuesit.
• Kryeredaktorët duhet të kenë fjalën e fundit gjatë marrjes së vendimeve në lidhje me
përmbajtjen e revistës.
• Redaktorët janë të detyruar të mbështesin konceptin e lirisë editoriale.
 E.Mbrojtja e pjesëmarrësve në hulumtim
• Pacientët kanë të drejtë të ruajnë privatësinë e tyre e cila nuk duhet të shkelet pa
pëlqimin e tyre.
• Pëlqimi i pacientit duhet të shkruhet dhe të arkivohet,me revistën, autorin ose me
të dy,siç shënohet edhe në rregulloret lokale ose në ligje.
• Maskimi i rajonit të syve në fotografitë e pacientëve është një mbrojtje joadekuate
e anonimitetit.
• Kur raportojmë ndonjë eksperiment të bërë mbi kafshë,autorët duhet të tregojnë
nëse janë ndjekur standardet institucionale dhe kombëtare për kujdesin dhe
përdorimin e kafshëve laboratorike.
 III ÇESHTJET BOTUESE DHE EDITORIALE LIDHUR ME
PUBLIKIMIN NE NJE REVISTE MJEKESORE

A. Korrigjimet, tërheqjet, ripublikimet dhe versioni I kontrollit 

Gabimet janë një pjesë e shkencës dhe botimit dhe kërkojnë publikimin e një korrigjimi kur ato zbulohen.
Korrigjimet janë të nevojshme për gabime faktike. Çështjet e debatit trajtohen më mirë si letra drejtuar redaktorit, si
korrespondencë të shtypur ose elektronike.Nëse nevojitet një korrigjim, revistat duhet t'i ndjekin këto standardet
minimale:
• Revista duhet të publikojë një njoftim per korrigjim sa më shpejt të jetë e mundur duke detajuar ndryshimet dhe
duke cituar botimin origjinal; korrigjimi duhet të bëhet në një elektronik ose faqe e shtypur.
• Revista duhet gjithashtu të postojë një version të ri të artikullit me detaje të ndryshimeve nga versioni origjinal dhe
datat kur u bënë ndryshimet.
• Revista duhet të arkivojë të gjitha versionet paraprake të artikullit. Ky arkivim mund të jetë drejtpërdrejtë i
arritshëm për lexuesit ose mund të vihet në dispozicion të lexuesit sipas kërkesës.
• Versionet e mëparshme elektronike duhet dukshëm te vene ne dukje se ka versione më të fundit të artikullit.
 B. Sjellja e gabuar shkencore, shprehjet e shqetësimit dhe tërheqja

Sjellja e gabuar shkencore në hulumtimet e publikuara përfshijnë të dhënat e trilluara; falsifikimi i të dhënave,
përfshirë manipulimin me mashtrim të imazheve; dështimi i qëllimshëm për të zbuluar marrëdhëniet dhe aktivitetet;
dhe plagjiatura. Disa njerëz e konsiderojnë dështimin të publikojë rezultatet e provave klinike dhe të tjerë mendojne
se eshte nje formë e sjelljes së keqe shkencore.

C. E drejta e autorit

Revistat duhet të bëjnë të qartë llojin e të drejtës së autorit te vepres qe do të botohet, dhe nëse revista mbane te
drejtat e autorit, duhet të detajojë pozicionin e revistës mbi transferimin e të drejtës së kopjimit për të gjitha llojet e
përmbajtjes, përfshirë audio,video, protokolle dhe grupe të dhënash. Revistat mjekësore mund të pyesin autorët për të
transferuar të drejtat e autorit në reviste. Disa revista kërkojnë transferimin e licencës së botimit. Disa revista nuk
kërkojne transferimin e të drejtës së autorit vetem mbështeten në leje si licenca të Creative Commons.
 D. Publikime të mbivendosura

1. Dorëzimi Dublikatë

Autorët nuk duhet të paraqesin të njëjtin dorëshkrim, në gjuhë të njëjte ose të ndryshme, njëkohësisht në më shumë se
një reviste. Arsyeja për këtë standard është potencial për mosmarrëveshje kur dy (ose më shumë) revista pretendojnë të
drejtën për të botuar një dorëshkrim që është dorëzuar njëkohësisht në më shumë se një revista.

2. Dublikata dhe Publikimet e Mëparshme

Publikimi dublikatë është botim i një punimi që mbivendoset ndjeshëm , pa referencë te qartë. Paraprakisht publikimi
mund të përfshijë lëshimin e informacionit në domenin publik. Lexuesit e revistave mjekësore meritojnë të kenë besim
se ajo që ata po lexojnë është origjinale .

3. Dorëshkrime të bazuara në të njëjtën bazë të të dhënave

Nëse redaktorët marrin dorëshkrime nga kërkime të veçanta grupesh ose nga i njëjti grup I te dhenave (p.sh., nga një
bazë të dhënash publike, ose rishikime sistematike te analizat e së njëjtës provë), dorëshkrimet duhet të konsiderohen të
pavarura sepse ato mund të ndryshojnë në metodat e tyre analitike.
E. Korrespondenca

Revistat mjekësore duhet t'u sigurojnë lexuesve një mekanizëm për paraqitjen e komenteve, pyetjeve ose kritikave
rreth artikujve të botuar, zakonisht por jo domosdoshmërisht gjithmonë përmes një seksioni korrespondence ose
forumi në internet. Autorët e artikujve duke diskutuar në korrespondencë ose në forumin e internetit do te kene një
përgjegjësi t'i përgjigjen kritikave thelbësore të punës së tyre duke përdorur të njëjtët mekanizem dhe duhet të
kërkohet nga redaktorët që të përgjigjen.

F. Tarifat
Revistat duhet të jenë transparente për llojet e të ardhurave. Çdo tarifë që kërkohet për të përpunuar nje dorëshkrim
ose per botimin e materialeve në ditar duhet qe të përcaktohet qartë një vend për të cilin është i lehtë qe autorët e
mundshëm të gjejne para dorëzimit të dorëshkrimeve të tyre për shqyrtim ose per ti shpjeguar autorëve para se të
fillojnë përgatitjen e dorëshkrimit të tyre për dorëzim .
G. Shtesa, Botimet e Temave
Shtesat janë koleksione letrash që merren me çështje ose tema që jane te lidhura si çështje e veçanta ne reviste ose si
pjesë e një numri të rregullt, dhe mund të financohet nga burime të ndryshme. Sepse burimet e financimit mund të
paragjykojnë përmbajtjen e shtesave përmes zgjedhjes së temave dhe këndvështrimeve, revistat duhet të miratojë
parimet e mëposhtme, të cilat vlejnë edhe për çështje tematike ose seri speciale që kanë financim të jashtëm ose nga
redaktorët e ftuar:
1. Redaktori I revistes duhet te marrë përgjegjësine e plotë për politikat, praktikat dhe përmbajtjen e shtesave, duke përfshirë kontrollin e plotë të
vendimit për zgjedhjen e autorëve,dhe vlerësuesit e përmbajtjes se shteses. Redaktimi nga organizata e financimit nuk duhet të jetë e lejuar.
2. Redaktori i revistës ka të drejtë të emërojë një ose më shumë redaktorë të jashtëm të shteses qe duhet të marrin përgjegjësi për punën e atyre si
redaktorë.

3. Redaktori i revistës duhet të ruajë autoritetin për të dërguar dorëshkrime shtesë për rishikim te kolegët e jashtëm dhe të refuzojë dorëshkrimet e
paraqitura për shtesen pa rishikim të jashtëm.
4. Burimi i idesë për shtesen, burimet e financimit për kërkimin dhe per botimin e shteses, dhe produktet e burimit të financimit në lidhje me
përmbajtjen e konsideruar në shtojcë duhet të përcaktohen qartë në materialin hyrës.
5. Reklamimi I shtesave duhet të ndjekë të njëjtat politika si ato të revistës primare.
6. Redaktorët e revistave duhet t'u mundësojnë lexuesve të bëjnë dallimin lehtësisht midis faqeve të zakonshme editoriale dhe faqeve shtese.
7. Redaktorët e revistave dhe shtesave nuk duhet të pranojnë favore personale ose shpërblim të drejtpërdrejtë nga sponsorët e shtesave.
8. Publikimi sekondar I shteses (ripublikimi i punimeve të botuara diku tjetër) duhet të identifikohet qartë me citimin e letrës origjinale dhe me
titullin.
9. Të njëjtat parime të autorësisë dhe aktiviteteve te diskutuara edhe me pare duhet qe edhe ne këtë document per shtesen te zbatohen.
H. Sponsorizimi ose Partneriteti
Subjekte të ndryshme mund të kërkojnë bashkëveprime me revista ose redaktorët në formën e sponsorizimeve,
partneriteteve, takimeve, ose lloje të tjera të aktiviteteve. Për të ruajtur pavarësinë editoriale, këto bashkëveprime
duhet të drejtohen nga te njëjtat parime te përshkruara më sipër për shtesat dhe çështjet e temave
I. Botimet elektronike

Shumica e revistave mjekësore tani botohen në mënyrë elektronike si dhe ne versionet e shtypura, ose disa botohen
vetëm në forma elektronike.Botimet elektronike lejojnë lidhjen me faqet dhe burimet përtej revistave mbi të cilat
redaktorët e revistave nuk kanë asnjë kontrolle editoriale. Për këtë arsye, dhe për shkak se lidhjet me faqet e jashtme
mund të perceptohen se nënkuptojnë miratimin per ato faqe, revistat duhet të jenë të kujdesshme në lidhje me lidhjet
e jashtme.

J. Reklamimi

Shumica e revistave mjekësore mbajnë reklamë, e cila gjeneron të ardhura për botuesit e tyre, por revistat nuk duhet
të jenë të dominuar nga reklamat, dhe reklamat nuk duhet të lejohen qe të ndikojnë në vendimet editoriale. Revistat
duhet të kenë politika formale, të qarta, të shkruara për reklamim si në versionin e shtypur ashtu edhe në atë
elektronike
K. Revista dhe Media

Ndërveprimet e revistave me mediat duhet të balancojnë përparësitë konkurruese. Publiku i gjerë ka një interes të madh për të gjithë
përmbajtjen e revistës dhe ka të drejtë për informacion të rëndësishëm brenda një kohe të arsyeshme, dhe redaktorët kanë përgjegjësi ta
lehtësojnë atë. Sidoqoftë raportet mediatike të kërkimit shkencor para se të jenë rishikuar nga kolegët dhe plotësisht te jene verifikuar
mund të çojë në përhapjen e pasakte ose përfundim të parakohshem . Në disa vende është krijuar një sistem embargo për të ndihmuar
këtë ekuilibër, dhe për të parandaluar botimin e tregimeve në mediat e përgjithshme para botimit të hulumtimit origjinal në revistë.

Parimet e mëposhtme vlejnë në mënyrë të barabartë për shtypjen dhe botimin elektronik dhe mund të jetë i dobishëm për redaktorët
pasi ata kërkojnë të vendosin politika për ndërveprimet me mediat:

• Redaktorët mund të nxisin transmetimin e rregullt të informacionit mjekësor nga studiuesit, përmes rishikimit te rregullt nga kolegët e revistave për publikim.

• Redaktorët duhet të kenë parasysh që një sistem embargo funksionon në sistemin e nderit - pa zbatim zyrtar ose mekanizmin policor. Vendimi qe një numer i mediave
ose revistave biomjekësore për të mos respektuar systemin e embargos do të çonte në shpërbërjen e tij të shpejtë.

• Pavarësisht besimit të autorëve në punën e tyre, shumë pak kërkime mjekësore kanë implikime klinike kaq të qarta dhe urgjente të rëndësishme për shëndetin e publikut
sa që lajmet duhet të lëshohen para botimit të plotë në një reviste. Kur ndodhin rrethana të tilla të jashtëzakonshme, autoritetet përkatëse përgjegjëse për shëndetin publik
duhet të vendosin nëse do të shpërndahet informacioni tek mjekët dhe mediat paraprakisht dhe duhet të kete pergjegjesi per kete vendim

• Kur një artikull është afër botimit, redaktorët ose stafi i revistes duhet të ndihmojë median të përgatite saktë raportet duke siguruar njoftime për shtyp, duke iu përgjigjur
pyetjeve, sigurimin e kopjeve paraprake të artikullit, ose referimi i reporterëve tek ekspertët e duhur.
 Pregaditja e një dorëshkrimi per dorzim tek
ndonje revist mjeksore
• Rregullat bazë
Punimi duhet te ndahet ne disa pjesë siq janë : Hyrja , Metodat , Rezulatatet dhe
Bashkëbisedimin (IMRAD). Metoda “IMRAD” është metod e renditjes e cila
perdoret per renditjen dhe organizimin sa me efikas . Punimi preferohet te kete
edhe nentituj qe e ndihmojn edhe me tej organizimin e punimit. Revista te
ndryshme kerkojn format te ndryshme . Formatet elektronike e kanë lehtesuar
punen shumë pasi qe ndihmojn ne manipulime te ndryshme me punimin.
• Rregullat e raportimit:
Rregullat e raportimit janë te ndryshme varësisht nga qellimi i
punimit apo lloji i tij . Revistat duhet tij nxisin autoret tij
perdorin keto rregulla pasi qe ato do ti ndihmojn
lexusit , komentuesve dhe personave qe deshiroj ta vlersojn
punimin. Autoret poashtu janë te obliguar ti shkruajn metodat e
marrjes dhe analizimin e te dhënave te atij punimi.
 - Faqja kryesore
• Permban:titullin e punimit , informata rreth autorit , paralajmrime , numri i
fjaleve dhe numrin e figurava dhe tabelave .
• Titulli, paraqet pjesen e cila tregon se rreth qfar perbëhet punimi , titulli nuk
lejohet te ketë me shumë se 40 shkrojna dhe duhet ta jep pershkrimin me te mirë
te mundshem rreth punimit
• Autoret, ne faqen kryesore duhet te vendosen edhe informatat e autorit sikur
emri dhe gjitha diplomimet e tij, kerkohet qe te vendosen edhe numri mobil ,
fax , e-mail.
Paralajmrimet , një shembull i një paralajmrimi është qe ai ne atë artikul i paraqet
vetem pikepamjet e veta dhe jo nje qendrim te institucionit apo te sponsoreve te tij.
Numri i fjaleve , ia mundeson qe lexusit ta sheh se a arsyeton informata gjatesin e
punimit dhe reveistave se a i pershatet formateve te tyre .
Numri i tabelave dhe figurave , shumë revista kerkojn qe ne punim te paraqitet
edhe numri i tabelave dhe figurave per arsyje se mund te shohin se a mungon
ndonje figur ne punim .
 - Abstrakti
• Abstrakti është nje prej pjesev bazë te nje punimi , aty me pak fjalë duhet te
tregohen per hapat bazë te punimit dhe gjetjet kryesore . Abstrakti preferohet
te inkurajoj aspektet e reje dhe te rendesishme te punimit , duhet te kemi
kujdes per ndalesat dhe jo te tej sqarojm qellimin e punimit . Abstrakti është
gjëja e parë qe lexohet dhe duhet ne menyr te sakt ta shpjegoj punimin dhe te
jetë perafersisht i njejt me bazen e punimit . Revista te ndryshme kanë formate
te ndryshme keshtu qe abstrakti duhet tij pershtatet formateve te revistave
specifike.
 -Hyrja-
• Hyrja duhet te ketë sjellë nje kontekst per punimin per
problemet dhe rendesin e tij . Ta tregoj rendesin e punimit ose
qellimin e tij apo edhe testimin e hipoteses.

-Metodat-
- Duhet të sqarohet se si dhe pse është bër punimi në nje menyr të
caktuar. Kur shkruajm per metodat duhet te shkruhet shumë detaisht
se si është punuar punimi ne atë menyr qe qdo person mund t’i replikoj
rezulatatet e njejta duke e perdorur metoden e njejtë. Ne vendin e
metodave nuk duhet te shkruhen rezulatatet e fituara per arsyje se ato
shkruhen me vonë ne rubriken e rezultateve . Aty duhet te tregojm se
punimi ynë është miratuar nga personat perkates .
 Pershkrimi i pjesëmarrseve
• Në ketë pjesë te punimit shkruhet rreth pjesëmarrseve duke dhene detajet se si
janë perzgjedhur pjesëmarrsit për te hulumtuar fenomenin perkates , është mirë
qe numri i pjesemarrseve të jetë sa me i madh dhe te jetë sa ma i llojllojshëm .
Zakonisht perzgjidhen dy gjinitë qe të bejne me te dukur se si është i shprehur
ai fenomen ne dallimin e gjinis. Ne raste kur perzgjedhet vetem një gjini autori
duhet te bëj me dije arsyjen pse . Me perjashtim kur arsyja është e nenkuptuar .
Autoret duhet te perdorin gjuhë sa me te respektueshme qe te mos ndihen te
ofenduar pjesemarrsit
 Informatat shtesë
• Kjo pjese e puinimt ka ca funksione si:
• Ta bëje me dije per hulumtimet primare dhe sekondare.
• Te jep edhe me shumë sqarime rreth metodave dhe paisjeve te perdorura ne
punim dhe me shumë detaje.
• T’i shkruaj referencat rreth metodave të perdorura apo nga kush është marri
materiali shtesë
• Te tregoj per arsyjen e perdorimit të rezultateve te fituara dhe
• Te tregoj per llojet e barnave , sasin e tyre dhe sa shpesha janë perdorur ato.
 -Metodat statistikore
• Flitet se si është perdorur statistika per perpunimin e te dhënave te marra nga populacioni.
• Duhet te shkruhen referencat nga kush janë marr metodat per perpunimin e te dhënave.
• Kerkohet të sqarohen termet statistikore , që ta bëjnë me te leht per lexusin .

- Rezultatet
- Rezultatet paraqiten nga më i rendesishmi duke i perdorur tabelat apo grafiket për ti bëre
me te kjarta rezultatet.
- Duhet të specifikohet se a bëhet fjalë per hulumtimet primare apo sekondare.
- Nuk bën te perseriten tabelat apo grafiket.
- Preferohet që me shumë te perdoren grafiket ne paraqitjen e rezultateve pasi që janë me
leht per tu kuptuar.
 Bashkëbisedimi
• Eshtë mirë qe bashkbisedimi te filloj me permbledhje rreth gjetjeve kryesore.
• Te sqarohet pse ky punim është i rendesishëm per shoqerin dhe shkencen .
• Te vihet ne pah ndikimi i variablave të ndryshme ne punim.
• Nuk rekomandohet të bisedohet per pjesen ekonomike te punimit , me
perjashtim kur është e nevojshme.
 Referencat
• Referencat janë shumë te rendesishme qe t’i mbrojn autoret e tjerë nga
plagjiatura .
• Referencat kanë rendesi qensore per ta orientur lexusin rreth nje pjese te
caktuar se nga ku është marrë informacioni.
• Referencat shkruhen sipas renditjes qe është paraqitur materiali ne punim.
• Informacioni duhet te merret nga revista apo webfaqe te besushme ashtu qe
edhe materiali te jetë i besushem dhe duhet te evitohen revistat pak te
besushme.
 Tabelat
• Tabelat janë mjete qe shume autore i perdoirin qe te dhënat numerike i paraqesin me anë te tyre
qe ta lehtesojn punen lexusit ne interpretimin e atyre te dhënave.
• Tabelat duhet te jenë te numruara dhe ti ken titujt perkates.
• Titujt ne tabela duhet te jenë te shkurter por ta shpjegojn tabelen .
• Autoret duhet ta pershtatin formatin ne bazë te revistave ku do t’i publikojn punimet.
-Figurat-
-Fotot digjitale dhe figura te tjera duhet te dergohen me formate te caktuara qe iu pershtaten
revistave perkatse.
-Shumë revista kanë udhzime te detajuara për formatin dhe rezulocionin e fotove.
- Tek fotot radiologjike është obligative qe fotot te bëhen me intensitetin e njejt , drejtimin e njejt
dhe ngjyren e njejtë.
-Figurat duhet t’i ken pershkrimet perkatse dhe duhet te jenë te numruara.
 Njesitë matëse

• Matjet e gjatesise , lartesise , peshes dhe vellimit maten me sistemin metrik

(meter , kilogram , liter) .
• Kur matim temperatur e masim me Celsius . Shtypja e gjakut matet me mmHg
me perjashtim se është e specifkuar ndonje njësi tjeter.

- Dorzimi i punimit
-Një deklaratë e plotë për redaktorin në lidhje me të gjitha paraqitjet dhe raportet e
mëparshme që mund të konsiderohen si botim i tepërt i veprës së njëjtë ose shumë të
ngjashme.

-Një deklarat rreth financave të cilat mund te qojn ne një konflik interesi.
Një deklarat rreth çështjes te autorsis.
Informacione e kontaktit
 - Referencat -
• http://www.icmje.org/icmje-recommendations.pdf
• http://www.rbcp.org.br/details/1830/pseudo-journals-or-predatory-journal
s
Faleminderit per vemendje!