r

to
ra
pi
Transporti i oksigjenit

es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 1

 Objektivat mësimore

r
to
y Përshkruajnë
Pë hk ë si transpotohet
h oksigjeni
k nëë gjakk dhe
dh tëë

ra
sqarojnë afinitetin e hemoglobinës për oksigjen

pi
y Ski j ë një
Skicojnë jë lakore
l k tipike
i ik tëë di
disocimit
i i tëë
oksihemoglobinës në gjak, duke treguar raportin në

es
mes të presionit
presionit, saturimit dhe sasisë së oksigjenit

ir
y Sqarojnë raportin në mes të presionit parcial të
oksigjenit dhe saturimit të hemoglobinës
em
y Përshkruajnë ndikimin e ndryshimeve në pH, PCO2,
temperaturë dhe 2,3-DPG
2 3 DPG në lakoren e disocimit të
st

oksihemoglobinës
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 2

 Transoprti i oksigjenit

r
to
ra
Oksigjeni i cili difundon nëpër membranën
alveolare në gjak transportohet në dy forma:

pi
es
y I tretur në plazmë - vetëm 1.5%
1 5%
I lidhur me hemoglobinën (Hb) – 98.5%

ir
y
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 3

 Transoprti i oksigjenit

r
to
y Matjet
M j e gazrave tregojnë
j ë për
ë sasinë
i ë e O2 tëë

ra
tretur në plazmë.

pi
y Ato nuk tregojnë sasinë e O2 të lidhur për

es
hemoglobinë.
y Vlerat normale:
◦ Në gj
ir
gjakun arterial = PO2 – 100 mm Hg.
g
em
PCO2 – 40 mm Hg.
◦ Në gj
gjakun venoz = PO2 – 40 mm Hg.
g
st

PCO2 – 46 mm Hg..
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 4

Transoprti i oksigjenit

r
to
ra
pi
es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 5

 Hemoglobina

r
to
ra
y Hb është proteinë e përbërë nga 4 vargje

pi
polipeptidike:

es
y Secili
S ili varg ëështë
h ë i lidh
lidhur me një
jë grup tëë hemit
h i i

ir
cili përmbënë një atom të hekurit.
em
y Meqenëse hekuri është vend për të cilin lidhet
oksigjeni, secila molekulë e Hb mund të lidhë
st

4 molekula të oksigjenit
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 6

Hemoglobina

r
to
ra
pi
es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 7

Transoprti i oksigjenit

r
to
Lidhja e oksigjenit për Hb quhet oksihemoglobinë

ra
y
(HbO2).

pi
es
y Molekula e Hb e cila nuk ka të lidhur O2 quhet
q
deoksihemoglobinë ose Hb e redukuar (HHb).

ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 8

Hemoglobina

r
to
ra
pi
es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 9

Transoprti i oksigjenit

r
to
y Kur lidhet molekula e parë e O2 për atomin e parë të

ra
hekurit, molekula e Hb do të pëson ndryshim
konformacional dhe afiniteti për tri molekulat tjera të

pi
O2 do të rritet në mënyrë progresive.

es
Ngjashëm, kur largohet molekula e parë e O2,
ir
y
afiniteti për O2 do të zvoglohet dhe 3 molekulat tjera
em
me lehtësi progresive do largohen nga molekula e Hb.
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 10

Transoprti i oksigjenit

r
to
ra
pi
es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 11

 Transoprti i oksigjenit

r
to
y Themi se hemoglobina është plotësisht e

ra
g p ose e saturuar kur të katër ggrupet
ngopur p e

pi
hemit kanë të lidhur nga një molekulë

es
oksigjen.
oksigjen

ir
y Nëse më pak se katër grupe të hemit janë të
em
l dh mëë O2 themi
lidhur h se hemoglobina
h l b është
ëhë
pjesërisht e saturuar.
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 12

Transoprti i oksigjenit

r
to
Lakorja e disocimit Oksigjeni -Hemoglobinë:
Hemoglobinë:

ra
Paraqet mardhënjen në mes të pO2 dhe

pi
përqindjes së hemoglobinës së saturuar

es
ƒ Ka formën e lakores sigmoidale (S (S-formë)
formë) sepse

ir
ndryshimi i afinitetit të Hb varet nga saturimi me
em
O2.
O2
ƒ Lakorja ka një pjerrtësi të rrëpishme në mes të
10 15 mmHg pO2 dhe një plato në mes të 70
10-15 70-100
100
st

mmHg pO2.
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 13

Lakorja e disocimit oksigjen-hemoglobinë

r
to
ra
pi
es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 14

Lakorja e disocimit oksigjen-
h
hemoglobinë
l b në qetësi

r
to
ra
pi
es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 15

 Transoprti i oksigjenit

r
to
ƒ Tension i oksigjenit (kPa / mmHg):

ra
Diferenca në pO2 në mes të dy vendeve e cila përcakton
drejtimin e rrjedhjes së O2.

pi
es
ƒ Saturimi i Hb (%):
Varet nga pO2,
O2 jo
j nga sasia
i e Hb

ƒ Sasia e Hb :
ir
em
Nëse është e zvogluar = anemia
st

ƒ Sasia e oksigjenit:
Si

Varet nga
g pO2
p dhe sasia e Hb

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 16

 Transoprti i oksigjenit

r
to
ƒ Në kushte normale në qetësi, gjaku arterial ka pO2 prej

ra
100 mmHg dhe saturim 98%.
ƒ 100 ml gjak arterial kanë rreth 20 ml oksigjen
oksigjen, prandaj

pi
mund të themi se ka oksigjen në sasi prej 20 vol. %.

es
ƒ Derisa gj
gjaku arterial kalon nëpër
p kapilarët
p sistemik,,
rreth 5 ml O2/ për 100 ml gjak kalon në inde. Në gjakun

ir
venoz kjo bën që sasia e O2 zbret në 15 vol. %, saturimi
em
i Hb në 75%, dhe pO2 në 45 mmHg.
ƒ Zbritja e madhe në pO2 (prej 100 në 45 mmHg) është e
shoqëruar me ulje të vogël në saturimin e Hb (prej 98%
st

në 75%).
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 17

Saturimi i hemoglobines ne PO2 te larte

r
to
ra
pi
es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 18

Transoprti i oksigjenit

r
to
ƒ Sasi e madhe e O2 ende është në dispozicion në gjakun

ra
venoz dhe lehtë mund të lirohet nga gjaku në inde p.sh.
gjatë aktivitetit të sforcuar fizik.
gj

pi
ƒ Meqenëse Hb në gjakun arterial është 98% e saturuar,

es
frymëmarrja e sforcuar gjatë aktivitetit fizik bën që të
rritet
i pO2
O2 mbi
bi vlerat
l normale
l prejj 100 mmHg,
H por gatii

ir
nuk shkakton fare ndryshim në % e saturimit.
ƒ Hb është gati çdo herë plotësisht e saturuar në çdo
em
presion parcial të O2 më të lartë se 70 mmHg – kjo
mundëson lirimin normal të O2 në inde kur pO2 i ajrit të
st

insipruar është nën vlerat normale (p.sh. në lartësi të

Si

mëdha mbidetare)

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 19

Lakorja e disocimit oksigjen-
oksigjen-hemoglobinë

r
to
P
Pasojat:
j t:

ra
pi
ƒ Kur pO2 rritet mbi 70 mmHg, Hb nuk lidhë më

es
shumë O2.
Prandaj,
j nuk nevojitet
ji pO2
O2 i lartë për të saturuar

ir
plotësisht Hb.
em
ƒ Kur pO2 bie nën 70 mmHg, Hb më me lehtësi e
st

pranon O2.
O2
Prandaj, kur gjaku arrin në inde me pO2 të ulët
Si

Hb me lehtësi
Hb, l h i e llëshon
h O2 O2.
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 20
FAKTORET QE NDIKOJNE NE LIDHJEN E O2 ME
HEMOGLOBINEN

r
to
Faktorët tjerë të cilët kanë rol të rëndësishëm në

ra
afinitetin e Hb për O2 duke modifikuar formën e
saj:

pi
es
ƒ pO2

ir
ƒ temperatura
ƒ pH ( [H+] )
em
ƒ pCO2
ƒ 2,3-DPG
2 3-DPG (diphosphoglycerate) = një përbërës i
st

posaçëm në eritrocite i cili e lidhë në mënyrë

Si

reverzibile Hb
Hb.
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 21
Saturimi i hemoglobinës ne PO2 te ulet

r
to
ra
pi
es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 22

FAKTORET QE NDIKOJNE NE LIDHJEN E
O2 ME HEMOGLOBINEN

r
to
y Efekti
Ef kti i Bohrit: H ↓ shkakton
B h it pH hk kt ↓ e lidhjes
lidhj sëë O2 – duke
d k e liruar
li atë
të

ra
y 2,3 DPG ↑ rritje e O2 (përgjigje në lartësi të mëdha mbidetare)
y PCO2 ↑ e ulë lidhjen
j e O2 – duke e liruar atë

pi
y Temperatura =

es
↑ temp = ↓ afinitetin – më shume lirohet O2
↓ temp = ↑ afinitin – më shumë lidhet O2..
O2

ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 23

FAKTORET QE NDIKOJNE NE LIDHJEN E O2 ME
HEMOGLOBINEN

r
to
ra
pi
es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 24

FAKTORET QE NDIKOJNE NE LIDHJEN E O2 ME
HEMOGLOBINEN

r
ƒNë përgjithësi për të gjithë këta faktorë

to
që
ë u cekën:
kë :

ra
- një rritje rezulton me zvogëlim të afinitetit të

pi
Hb për O2,
O2
- derisa një ulje rezulton me rritje të afinitetit

es
të Hb për O2

ir
em
ƒ Faktorët
F kt t ttentojnë
t j ttë jjenë në vlerat
l t e ttyre më ttë
larta në kapilarët sistemik, aty ku është i
st

nevojshëm
j hë me së ë shumti
h ti li
lirimi
i i i O2 (Efekti
(Ef kti i
Bohrit).
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 25

EFEKTI I BOHRIT

r
to
ra
pi
es
ir
em
y ↑ CO2 = ↓ pH në gjak
↓ pH – lirim më i madh i O2
st

y
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 26

FAKTORET QE NDIKOJNE NE LIDHJEN E O2 ME
HEMOGLOBINEN

r
to
P sh
P. sh.::

ra
ƒ Nxehtësia

pi
N ehtë ia lirohet në indet akti
aktive e të cilat kanë
nevojë më të madhe për O2 se sa indet inaktive.

es
Rritja e temperaturës e zvogëlon afinitetin e Hb

ir
për O2 prandaj më shume O2 lirohet në indet
aktive.
aktive
em
ƒ Qelizat aktive e metabolizojnë glukozën dhe
përdorin O2 ndërsa prodhojnë CO2
CO2, gjë që bën të
st

rritet pCO2 dhe koncentrimi i H+. Kjo i dobëson

Si

lidhjet Hb-O2
Hb O2 dhe bën që më shumë O2 të jetë
në dispozicion të indeve. Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 27
Lakorja e disocimit oksigjen-hemoglobinë
gjatë kkativitetit fizik
f k

r
to
ra
pi
es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 28

Cvendosja e lakores së disocimit oksigjen-
hemoglobinë

r
to
ra
pi
es
ir
em
st
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 29

Llojet e hemoglobinës

r
to
Hemoglobina fetale:

ra
y Ka dy vargje gama në vend të vargjeve beta.
Ka afinitet më të lartë për O2.
O2

pi
y
Myoglobin:

es
Një hem me një varg polipeptid
Ka afinitet më të lartë për O2.

ir
y
Methaemoglobin:
g
em
y Ka hekurin e oksiduar
y Nuk mund të lidhet ppër O2.
st

y Mund të shndërrohet në Hb me anë të methemoglobin

reduktazës në eritrocite
Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 30

 Llojet e hipoksisë

r
Hipoksia: është gjendje kur sasi më e vogël e O2 arrin në inde

to
SShkaqet më të shpeshta janë:

ra
Hipoksia hipoksemike: ulje e pO2 arterial si pasojë e sëmundjeve
pulmonare ose gjendjeve të cilat e afektojnë ventilimin (p.sh.
(p sh

pi
hemimi me CO), ose insiprimi i ajrit me sasi te zvogluar të O2

es
(p.sh në lartësi të mëdha mbidetare).
(p )
Hipoksia anemike: si pasojë e numrit të zvogëluar të eritrociteve

ir
ose eritrociteve me Hb abnormale
em
H k iskemike:
Hipoksia k k Pasojë
P ë e çrregullimit
ll ose mbylljes
b ll se ndonjë
d ë ene
të gjakut.
Hipoksia histotoksike: Qelizat nuk mund të shfrytëzojnë O2 edhe
st

pse ka sasi të mjaftuar të në inde (E shkaktuar nga helmimi

Si

metabolik si pp.sh. me cianid).

)

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 31

Llojet e hipoksisë

r
to
Hyrja e O2 Shfrytëzim
Lloji
Ll ji i
në Hb Qarkullimi i i O2

ra
hipoksisë
mushkri në inde

pi
Hipoksemike E ulur Normale Normale Normale

es
ir
Anemike Normale E ulur Normale Normale
em
Iskemike Normale Normale E ulur Normale
st

Histotoksike Normale Normale Normale E ulur

Si

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 32