Kultura podlaska

p o w i a t w y s o ko m a z o w i e c k i
Podlasie
 Region, który od czasów piastowskich
zamieszkiwała ludność Polski, Rusi oraz Litwy
(kraje toczyły spory o te tereny)
 Podczas zaborów Podlasie należało do Rosji
 Obszar ten jest poprzecinany licznymi rzekami
(m. in. Bug, Narew, Biebrza), charakteryzuje się
licznymi lasami (1/3 powierzchni pokrywają
puszcze), żyznymi glebami
 Średnio ponad 15% mieszkańców deklaruje
przynależność do kościoła prawosławnego
 Podlasie kojarzy mi się z pięknymi polami,
krowami wypasanymi pod gołym niebem,
serdecznością mieszkańców, wspaniałymi
zabytkami i pyszna kuchnią

[https://podlaskie.eu/turystyka/zrozum-podlaskie/#historia]
Ciechanowiec i okolice
 Powiat wysokomazowiecki
 Położony nieopodal Bugu
 Prawa miejskie od 1413 roku
 Podczas rozbiorów Ciechanowiec należał
początkowo do Prus, następnie do Rosji
 Przed II wojną światową 55%
ludności stanowili żydzi (podczas wojny
zamordowani
przez Niemców)
 Obecnie: 4655 mieszkańców (stan na 2018
[GUS])
 W Ciechanowcu znajdowała się zarówno
synagoga, kościół katolicki oraz cerkiew.
Współcześnie czynny jest jedynie kościół
katolicki.

[https://pl.wikipedia.org/wiki/Ciechanowiec]
Ciechanowiec i okolice
 Z Ciechanowca pochodzi zasłużony przyrodnik
epoki Oświecenia – ksiądz Krzysztof Kluk
 Nieopodal Ciechanowca (ok. 30 min jazdy)
znajduje się okolica zaściankowa – Porzeziny, gdzie
mieszkają sami Porzezińscy 

[https://pl.wikipedia.org/wiki/Ciechanowiec]
Strój
Strój podlaski
 Strój podlaski ma kilka odmian – nadbużańską,
radzyńską, mazurską (Podlasie północne) oraz
włodawską (Podlasie południowe)
 Kapelusz męski zrobiony był ze słomy żytniej.
 Kobiece nakrycie głowy stanowił kaptur (odmiana
nadbużańska) lub zawijka (odmiana włodawska)

odmiana nadbużańska odmiana włodawska

tancerka w stroju nadbużańskim  -

członkini zespołu pieśni i tańca z
Brańska [https://strojeludowe.net/#/podlaskibug/1/0]
[https://strojeludowe.net/#/podlaskiwlodawa/1/0]
Gwara
Gwara podlaska
 Poniżej podkreśliłam te elementy gwary, które są widoczne u
mojej rodziny 
 Część dialektu mazowieckiego
 Wpływy dialektu mazowieckiego oraz języków: białoruskiego i
ukraińskiego
 Akanie (pajechali, żyja, moga, udała sia, z chlebam, pożanilim sia, jadzenia,
dziaciuka, pamidory = pojechali, żyję, mogę, udało się, z chlebem, pożeniliśmy się,
dzieciuka, pomidory)
 Pojawia się mazurzenie
 Słowotwórstwo (formant -ak na określenie istot młodych: dzieciak, cielaki ,
prosiak = dziecię, cielęta, prosię)
 zastosowanie przyimka dla + dopełniacz (Tak i życzę dla was; I mówił dla
ojca = Tak i ja wam życzę; I mówił ojcu)
 Charakterystyczny zaśpiew na samogłoskach w sylabach
akcentowanych

[http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=podlasie-gwara-regionu]
Kuchnia podlaska
Kuchnia podlaska
 Ze względu na to że Podlasie to obszar przygraniczny w
kulinariach znaleźć można elementy kuchni białoruskiej,
ukraińskiej, litewskiej. Ponadto pojawiają się także wpływy
kuchni żydowskiej i tatarskiej.
 Zaguby – rulon z ciasta pierogowego z farszem z surowych
ziemniaków (na zdjęciu po prawej)
 Baba ziemniaczana
 Kiszka ziemniaczana – jelito wieprzowe z farszem z
ziemniaków, słoniny/boczku, cebuli
 Kartacze (= cepeliny)
 Buza – napój bezalkoholowy, fermentowany na bazie kaszy
jaglanej. Podaje się go mocno schłodzonego z rodzynkami.
 Kiszka ziemniaczana
 Sękacz
 Sery korycińskie z Korycina (pycha!)
 Zioła z miejscowości Koryciny (popularne i dostępne w wielu
https://www.polskatradycja.pl/kuchnia-polska/regiony/podlasie.html
sklepach w Polsce – marka Dary Natury) https://bialystoksubiektywnie.com/blog/2017/04/28/10-specjalow-kuchnia-podlaska/
Muzyka ludowa
Muzyka ludowa - śpiewy
 Śpiew jednogłosowy
 Popularne i wyjątkowe na Podlasiu były tzw. kolędy wiosenne
– Konopielki / pieśni wołoczebne – były śpiewane często
podczas Wielkanocy (przed świtem drgugiego dnia świąt) przez
kolędników chodzących od domu do domu. Liczyły nawet do
40 zwrotek, a ich melodia oparta była na 4-5 dźwiękach (są też
Konopielki oparte na tercjach)
 Często w śpiewie pojawia się łkanie i zawodzenie, będące
częstym zjawiskiem w tym regionie, szczególnie w
lamentacjach
 Ciekawym elementem pieśni podlaskiej są tzw. Ballady
podlaskie - utwory wielozwrotkowe, utrzymane w wolnym
tempie. Często zbudowane na skalach modalnych (eolskiej,
doryckiej), a niekiedy nawet pentatonicznej.
 Po prawej stronie dodałam nagrania śpiewów dwóch pieśni
ludowych: Jajeczko i O mój miły (źródło:
http://ludowe.instrumenty.edu.pl/pl/regiony/regions/region/1
http://chopin.man.bialystok.pl/umfc/wp-content/uploads/2016/04/03-01.pdf
22)
 Muzyka ludowa - śpiewy

Źródło: O. Kolberg – Dzieła

Wszystkie, t. 28 (Mazowsze)
(http://oskarkolberg.pl/Media
Files/028dwok.pdf)
Muzyka ludowa - instrumentalna
 Równie ważną rolę w muzyce ludowej, co śpiew odgrywa
kapela, w skład której wchodziły skrzypce (prym i sekund),
klarnet, basy i bębenek.
 Później ogromną popularność zyskała harmonia pedałowa,
dziś już częściowo wyparta przez akordeon.
 Na Podlasiu występuje również dęty instrument pasterski,
sięgający od jednego do trzech metrów długości zwany
ligawą.
 Po drugiej wojnie światowej na północy regionu znaleźli się
przesiedleni z Wileńszczyzny cymbaliści (podobnie jak na
sąsiedniej Warmii i Mazurach czy Suwalszczyźnie).
 Po prawej stronie dodałam polkę w wykonaniu kapeli
podlaskiej (źródło:
http://ludowe.instrumenty.edu.pl/pl/regiony/regions/region
/122)

http://chopin.man.bialystok.pl/umfc/wp-content/uploads/2016/04/03-01.pdf
Tańce
Tańce podlaskie
 Polki
 Oberki
 Przysiadany
 Tupany (tupacz)
 Trzęsionka

 Poniżej link do obejrzenia Suity Podlaskiej w wykonaniu Zespołu

Pieśni i Tańca „Skowroneczki” z Brańska
(https://www.youtube.com/watch?v=JLEG6kjj4OQ)

[http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=podlasie-gwara-regionu]
Wybrane tradycje
Zapusty – karnawał na Podlasiu
 Karnawał obchodzono zazwyczaj od Tłustego czwartku do
wtorku przed Środą Popielcową
 Po wsi chodził korowód karnawałowy (a w nim niedźwiedź –
przywódca pochodu, smutna panna na wozie, śmierć,
bociany, kozy, słomiana kukła którą palono, …)
 Był to ostatni dzień jedzenia tłuszczu – gospodynie
przygotowywały faworki (miały być tłuste), pączki (ze słoniną
w środku!), na koniec karnawału garnki były myte garnki
popiołem i wywieszały na płocie (ponownie używano ich
dopiero na Wielkanoc)

https://bialystok.naszemiasto.pl/zapusty-czyli-karnawalowe-tradycje-podlasia-znasz-je-galeria/ga/c8-4948200/zd/38136650
https://www.youtube.com/watch?v=njwrc0l8Pcc
Noc Kupały – Sobótka – Noc Świętojańska
 Jest to wydarzenie do tej pory organizowane w podlaskich
miastach
 Święto ognia i wody – żywiołów posiadających moc
oczyszczenia, obrzędy towarzyszące kupalnocce miały
zapewnić ludziom pomyślność zbiorów oraz powodzenie w
miłości
 „Obrzędy sobótkowe rozpoczynały się od tańców przez i
wokół ognia (co miało oczyścić od zła i chronić przed
chorobami). Zwyczaje związane z wodą polegały na
puszczaniu wianków po rzece. Dziewczęta własnoręcznie
wykonane z kwiatów i magicznych ziół wianki powierzały
nurtowi rzeki. Bardzo często wpinały w nie płonące łuczywo.
Obrzęd był związany z łączeniem się w pary, ponieważ
chłopcy wyławiając wianki poszukiwali ich właścicielek, a
następnie pary udawały się na spacery nocne po lesie.”
[http://atrakcjepodlasia.pl/tradycja-i-kuchnia/noc-
swietojanska-sobotka/]
https://bialystok.naszemiasto.pl/zapusty-czyli-karnawalowe-tradycje-podlasia-znasz-je-galeria/ga/c8-4948200/zd/38136650
https://www.youtube.com/watch?v=njwrc0l8Pcc