Polskie Tańce

Narodowe
Produkcja: Wojciech Pampuszko

Polonez-
(fr. polonaise, la polonaise, wł. la polacca, zwany też tańcem polskim) –jeden z pięciu polskich
tańców narodowych, dawniej nazywany tańcem dworskim. Jest to taniec kołowy, korowodowy.
Taniec utrzymywany jest w metrum trójdzielnym, tempie umiarkowanym i rytmice ósemkowej z
dwiema szesnastkami na „i” pierwszej miary; korowód par, poruszających się krokiem dostojnego
chodu po liniach krętych i prostych dobieranych przez prowadzącego.
Od początku XIX wieku uznawany jest za najstarszy taniec narodowy, którego forma kultywowana
wśród warstw wyższych stanowiła uszlachetnioną wersję tańców obecnych od wieków w polskim
społeczeństwie. W Polsce XXI-wiecznej jest tańcem otwierającym szkolne bale,
np. studniówki, komersy. Bywa również tańczony podczas innych uroczystości i rocznic.
Poloneza tańczy się w polskim stroju narodowym (kontuszowym). Możliwe są też suknie empirowe i
mundury z czasów Księstwa Warszawskiego. W czasie balów szkolnych dopuszczalne są stroje
wieczorowe

Międzynarodowa nazwa polonez zapożyczona została z języka francuskiego – la danse

polonaise, "taniec Polski". W dawnej Polsce, w zależności od regionu kraju, w którym był tańczony,
występował pod różnymi nazwami, takimi jak: „taniec polski”, „chodzony”, „pieszy”, „łażony”,
„wolny”, „powolny”, „powolej”, „okrągły”, „starodawny”, „staroświecki”, „chmielowy”, „gęsi”,
Tańcom chodzonym przypisuje się także określenia występujące w XVI- i XVII-wiecznej
literaturze: gęsi, świeczkowy, polski, wielki, sugerując jednocześnie, że miały
one rytmikę czteromiarową.
Polonez jest tańcem uroczystym, w którym gracji ruchów towarzyszą dostojne kroki. Zwykle w
formie pieśni dwuczęściowej. Metrum 3/4, tempo umiarkowane, powolne. Charakterystyczny dla
poloneza jest powtarzający się schemat rytmiczny, ósemkowy, z dwiema szesnastkami na „i”
pierwszej miary.

Typowy rytm poloneza

Michał Kleofas Ogiński – Polonez Pożegnanie Ojczyzny

Typowy rytm zakończenia poloneza

Mazur-
polski taniec narodowy w żywym tempie i metrum 3/4 lub 3/8. Na świecie znany pod
nazwą mazurka (rodz. żeński). Również utwór muzyczny przeznaczony do tego tańca.
Taniec ten łączy podobieństwo z mazurkiem i oberkiem (w szybszym tempie)
oraz kujawiakiem (powolnym). Charakteryzuje się on tendencją do akcentowania drugiej i trzeciej
części taktu oraz figurą rytmiczną o 4-sylabowej grupie, która jest złożona z dwóch ósemek i z
dwóch ćwierćnut na przemian z grupą trzech ćwierćnut. W postaci stylizowanej występuje pod
nazwą mazurek. Jest wesołym, dynamicznym tańcem, który często tańczony był na szlacheckich
dworach. Mężczyzna prowadzący w mazurze to wodzirej.
Popularność mazura wśród tańców salonowych przypada na wiek XIX. Znany i tańczony był w całej
Europie. We Francji i później w innych krajach przyjął się w zmienionej wersji pod
nazwą mazurka (w rodz. żeńskim), przez co w literaturze zachodniej mylony jest z mazurkiem.
Mazur wykazuje podobieństwa do kadryla, gdyż jego figury były układane przez tancmistrzów
inspirujących się figurami kadryla. W zależności od wielkości sali mazura tańczy się z odpowiednim
zestawem figur, o nazwach okrężna, namiotowa, łańcuchowa, arkadowa. Od XIX w. popularny na
dworach szlacheckich.
Mazura tańczy się w polskim stroju narodowym (kontuszowym), ewentualnie w
sukniach empirowych i mundurach z czasów Księstwa Warszawskiego lub w stroju wieczorowym.

Oberek-
polski taniec ludowy, charakteryzujący się rytmami mazurkowymi o metrum trójmiarowym i szybkim
tempie. Oberek jest najszybszym z trzech mazurowych tańców (kujawiak, mazur, oberek). W
południowej Polsce nazwa „obertas” występuje również jako oznaczenie tańców dwumiarowych.
Tańce oberkowe są więc różnorodne. Ich opracowania podjęli się m.in. O. Kolberg, H. Wieniawski, R.
Statkowski, G. Bacewiczówna, K. Szymanowski. Nazwa „obertas” pojawiła się po raz pierwszy w
1697 roku. Oberek do dziś jest uznawany za jeden z najbardziej popularnych tańców w Polsce,
szczególnie na Mazowszu i Radomszczyźnie. Nazwa „oberek” wywodzi się od obracania. Tańcowi
towarzyszyły często przyśpiewki, okrzyki i przytupy.
Lokalne nazwy nadawane były oberkowi na podstawie obserwacji i własnych odczuć tancerzy, którzy
w ten sposób określali jego najbardziej charakterystyczne cechy. Do nazw takich należy: obertas,
swijok, drygant, okrąglak, okrągły, okrąglok, owijok, wyrywany, wyrwas, zawijacz.

Historia tańca związana jest z przełomem z zakresu choreotechniki europejskiej i miała miejsce w
XVI wieku. Oberek wraz z kujawiakiem wyłoniły się ze wcześniejszych rytmów mazurowych w
okresie pomiędzy 1750 a 1830 rokiem. W tym właśnie czasie z dawnych tańców o charakterze
łańcuchowym i kołowym wyłoniły się tańce parowe, które polegały na podążaniu gromady
tanecznej uformowanej parami za parą początkującą. Pierwsze kompozycje z użyciem określenia
oberek wyprodukowano pod koniec lat trzydziestych XIX wieku. Były to przede wszystkim utwory
wykonywane w warszawskim Teatrze Rozmaitości, u wód mineralnych w Ogrodzie
Saskim lub Ogrodzie Krasińskich, a także na salach karnawałowych. Fryderyk Chopin był jednym
z pierwszych kompozytorów, który wykorzystał oberka w swojej twórczości. Najstarszym
potwierdzeniem wykonywania oberka jest utwór Łukasza Gołębiowskiego, zatytułowany „Gry i
zabawy różnych stanów” (1839 r.).

Kujawiak-
polski taniec ludowy, pochodzący z Kujaw. Wywodzi się z kujawskich obrzędów weselnych. Jest to
trójmiarowy taniec ludowy, który charakteryzuje się rytmami mazurowymi. Nazwa tańca pochodzi od
nazwy regionu, lecz taniec jest też spotykany w regionach sąsiadujących, np. w Wielkopolsce, ziemi
łęczyckiej, sieradzkiej, kaliskiej i na dawnych ziemiach gostyńskich. Kujawiak jest polskim tańcem
narodowym, którego nazwa po raz pierwszy pojawiła się w 1827 r. Taniec ten jest typowym
przejawem polskiego folkloru tanecznego, który polega na tańcu zbiorowym, wykonywanym wspólnie
przez kobiety i mężczyzn.
Na Kujawach tańce kujawskie mają różne nazwy. Jedną z nich jest „kosebka”, która w języku
regionalnym oznacza obrót w lewo, zaś taniec określany jako „odibka” oznacza obrót w prawo. Poza
tym kujawiaka określa się nazwą „śpiący”, „gładki” lub „owczarek” (w języku regionalnym termin ten
oznacza okrągły kształt).
Kujawiak jest tańcem spokojnym w metrum 3/4, wykonywanym w tempie rubato. Według klasyfikacji
muzykologicznej kujawiak należy do tańców o mazurowych rytmach, do których zalicza się oprócz
niego mazurka właściwego i oberka. Kujawiak jest z nich najwolniejszy. Wykonywano go zwykle
z przyśpiewkami. Polega na chodzie w rytmie ćwierćnut na lekko ugiętych nogach. Nastrojowa,
liryczna melodia nadaje mu zalotny charakter. Kroki taneczne oparte są głównie na łagodnym chodzie
i obrotach, jedynie muzyczne akcenty na koniec frazy podkreślane są przez mocniejsze
przytupywania. Według tradycji taniec jest tańczony przez te same pary. Po obwodzie koła tańczą ze
sobą para za parą. Tancerka znajduje się po lewej stronie o krok przed partnerem. Tancerze zwracają
się do siebie przodem, tancerz chwyta partnerkę oburącz ponad talią, tancerka w tym samym czasie w
podobnie chwyta partnera od strony boków. Tancerze od czasu do czasu wznoszą do góry prawą rękę i
potrząsają nią wysoko. Co jakiś czas zmieniają ujęcie na otwarte i tańczą w objęciu za plecami
(tancerz lewą rękę, tancerka prawą, gdy tancerka znajduje się z lewej strony lub na odwrót). Taniec
pozostawia wiele miejsca do improwizacji, inwencji osób tańczących, od których chęci i
temperamentu będzie zależało urozmaicanie tańca gestami rąk czy przytupami. Taniec kujawski
składa się w rzeczywistości z trzech tańców, z coraz to szybszym nacechowanym obrotem:

1. chodzony, czyli polski

2. odsibka, ocibka, czyli kujawiak właściwy środek pod względem ruchu pomiędzy a
obertasem trzymającym
3. ksebka, czyli mazur.
Jeśli te trzy tańce zostaną po sobie wykonane, to można określić je zbiorową nazwą, tańca okrągłego.

Krakowiak-
polski taniec ludowy, zaliczany do polskich tańców narodowych, w metrum parzystym (zwykle) 2/4.
W regionie krakowskim taniec posiadał różne lokalne
nazwy: mijany, dreptany, ścigany, skalmierzak, przebiegany i in. W XVIII w. w coraz większym
stopniu krakowiak wiązał się z charakterystycznym synkopowanym rytmem.