Nogal Quino Gegare Mga Bayaning Pilipino ng Digmaang Pilipino-Amerikano Nakipaglaban ang mga Bayaning Pilipino noong Digmaang Pilipino-Amerikano. Nagpamalas ng kagitingan upang makamit ang minimithing kalayaan. Nagbuwis sila ng buhay para sa bansa. Hinangaan ang kanilang husay at katapangan sa pakikipaglaban. Bagamat iba-iba ang kanilang naging pamamaraan ng pakikipaglaban ang layunin nila ay iisa at ito ay kalayaan para sa bansa. Heneral Emilio Aguinaldo Sya ang kauna-unahang pangulo ng bansa nang itatag ang Unang Republika ng Pilipinas. Buong tapang siyang namuno sa mga Pilipino laban sa mga Amerikano. Bagamat may kakulangan sa puwersa, armas at taktikang pangmilitar ay buong katapangan naman niyang hinarap ang malakas at makapangyarihang mananakop na Amerikano. Nagwakas ang kaniyang pagkapangulo nang tuluyan siyang mahuli ng mga Amerikano noong Marso 23, 1901 sa Isabela. Nanumpa siya ng katapatan sa Amerika noong Abril 19, 1901. Heneral Antonio Luna Sya ay isa sa pinakamahusay na heneral na Pilipino sa digmaan Pilipino-Amerikano. Kasapi sya ng Kilusang Propaganda at nagsulat ng mga akda laban sa mga Espanyol. Naging maghihimagsik at naglingkod sa hukbo ni Aguinaldo noong 1898. Pinangunahan niya ang hukbo ng mga Pilipino laban sa mga Amerikano sa engkuwentro sa Caloocan, Bulacan at Pampanga.
May katangian sya ng pagiging istrikto at mapagparusa sa mga
pagkakamali ng kanyang mga tauhan. Noong Hunyo 5, 1899 nagtungo si Luna sa Cabanatuan Nueva Ecija pagkaraang makatanggap ng liham kay mula kay Aguinaldo. Pagdating sa lugar nagalit sya dahil wala si Aguinaldo at ang naroon ay mga sundalong Pilipino ng Kawit na kanyang kinagalit at inalisan ng armas. Dito sya binaril at pinaslang ng dati nyang mga kasamahan. Ang pangyayaring ito ay isa sa malungkot na bahagi sa kasaysayang Pilipino. Apolinario Mabini Naging tagapayo sya ni Aguinaldo noong 1898. Siya rin ang punong ministro at kalihim ng ugnayang panlabas noong 1899. Nagpakita ng katapangan sa pammagitan ng pagsulat laban sa pananatili ng mga Amerikano. Hindi naging hadlang ang kapansanan upang makapag-ambag sa mga adhikaing isinusulong para sa kabutihan ng bansa. Dahil dito, kinilala siya bilang “Utak ng Himagsikan”at “Dakilang Lumpo”. Ipinatapon siya ng mga Amerikano sa Guam mula 1901 hanggang 1903. Gregorio del Pilar Kinilala bilang “Batang Heneral”, isa sya sa pinakabatang heneral ng digmaan. Magiting niyang ipinagtanggol ang Tirad Pass upang maprotektahan at makalayo si Pangulong Aguinaldo mula sa mga tumutugis na Amerikano. Nakapasok sa Tirad Pass ang mga Amerikano at dito na natalo ang mga Filipino. Nabaril si del Pilar at kaagad nasawi. Tinagurian siya sa kasaysayan bilang “Bayani ng Tirad Pass. Heneral Pio del Pilar Si Heneral Pio del Pilar ay tubong Makati. Umanib siya sa Katipunan noong 1896. Naging heneral siya ng himagsikan at digmaan laban sa mga Amerikano. At ipinagtanggol ang Bulacan at Nueva Ecija sa kabila ng pagiging malakas ng puwersang Amerikano. Siya ay nahuli noong 1901 at ipinatapon sa Guam kasama sina Mabini at Artemio Ricarte. Bumalik siya sa Pilipinas noong 1931. Miguel Malvar Isa siyang Pilipinong heneral na naglingkod noong Himagsikan ng Pilipinas at kalaunan sa kasagsagan ng Digmaang Pilipino-Amerikano. Ginampanan niya ang pamamahala ng panghimagsikang hukbong katihan ng Pilipinas noong huling bahagi ng sigalot pagkatapos sumuko si Emilio Aguinaldo sa mga Amerikano. Pinagpatuloy nya ang pakikidigma sa mga Amerikano sa Batangas. Napilitan siyang sumuko noong Abril 16, 1902 dahil sa kalagayan ng pamilya at kapwa sundalo. Simeon Ola Siya ay Taga-Bicol. Pinakahuling heneral na sumuko sa hukbong Amerikano noong Digmaang Pilipino-Amerikano. Nadakip siya noong Setyembre 5, 1903. Noong Setyembre 25, 1903, sumuko sina Ola at ang kaniyang mga tauhan. Hinatulan si Ola ng 30 taon sa bilangguan bagaman pinalaya rin siya niyong sunod na taon. Macario Sakay Sya ay dating kasapi ng Katipunan at lumaban noong himagsikan ng 1896 hanggang sa digmaan laban sa mga Amerikano. Ipinagpatuloy niya ang pakikidigmasa mga Amerikano. Noong 1904, tinagurian niya ang sarili bilang pangulo ng “Republika ng Katagalugan”. Nang mahuli sya ng mga Amerikano, siya ay ikinulong at hinatulan ng kamatayan sa salang panunulisan. Binitay siya noong Setyembre 13, 1907. THE END