SİLİKATLAR – Temel Atomik Yapı

O
Si
Si

O
O
O
SİLİKATLAR - Sınıflandırma

Silikat mineralleri, içerdikleri SiO4 tetraederlerinin

düzenine (bağlanma biçimlerine) göre sınıflandırılır.

NEZOSİLİKAT İNOSİLİKAT
(ADA) (ZİNCİR)
Çift
SOROSİLİKAT
(ÇİFTLİ)

SİKLOSİLİKAT FİLLOSİLİKAT
(ÇİFTLİ) (YAPRAK)

İNOSİLİKAT
TEKTOSİLİKAT
(ZİNCİR)
(ÇERÇEVE)
Tek
4. İNOSİLİKATLAR – (Zincir Silikatlar)

Tek Zincir: Piroksen Grubu

Çift Zincir: Amfibol Grubu

•SiO4 tetraederleri köşe oksijenlerini ortaklaşa kullanarak sonsuz bir ÇİFTLİ ya

da TEKLİ zincir yapısı oluşturur.
• Tipik monoklinik ve ortorombik simetri sunar.
• Tek zincirli inosilikatlarda tetraederin ortaklaşa kullanılan iki oksijeni asal,
diğer iki oksijen ise aktiftir . Temel yapının bileşimi (Si2O6)-4 olup, Si/O oranı
1/3 tür.
•Çift zincirli inosilikatlarda (amfibol grubu) tetraederlerin yarısında iki oksijen,
diğer yarısında ise üç oksijen ortaklaşa kullanılır ve temel yapının bileşimi
(Si4O11)-6 olur, Si/O oranı 4/11 dir.
İNOSİLİKATLAR – Zincir Silikatlar – TEK ZİNCİR
Piroksen Grubu (XYZ2O6 )
X (M2) – Na, Ca, Mn, Fe+2, Mg, Li
Y (M1) – Mn, Fe+2, Mg, Fe+3, Cr+3 , Ti+4
Z (Tetrahedral alan) - Al+3, Si+4
Vollastonit

Klinopiroksenler

Ortopiroksenler
İNOSİLİKATLAR – Zincir Silikatlar – TEK ZİNCİR

Piroksenlerde Eksolüsyon
(diyallag)
Exsolved comp
Original comp
PİROKSENLER
1)Ortopiroksenler (ortorombik sistem)
•Enstatit (MgSiO3)
•Ferrosillit (FeSiO3)
•Pijeyonit
2) Klinopiroksenler (monoklinik sistem)
a)Diyopsit – Hedenberjit Serisi
•Diyopsit (Ca)
•Hedenberjit (Ca, Fe)
•Ojit ((Ca,Na)(Mg,Fe,Al,Ti)(Si,Al)2O6)
b) Sodyumlu piroksenler
•Yadeyit (Al)
•Egirinojit (Fe)
•Spodümen (Li)
c) Piroksenoyid grubu
•Vollastonit (CaSiO3)
•Rodonit (Mn)
•Pektolit (Ca, Na)
İNOSİLİKATLAR – Zincir Silikatlar – ÇİFT ZİNCİR

Amphiboller (A0-1X2Y5Z8O22 (OH,F))

A – Na, K
X (M4) – Na, Ca, Mn, Fe+2, Mg, Li
Y (M1-3) – Mn, Fe+2, Mg, Fe+3, Cr+3 , Ti+4
Z (Tetrahedral alan) - Al+3, Si+4
İNOSİLİKATLAR – Zincir Silikatlar – AMFİBOLLER
AMFİBOLLER
a) Antofillit (Fe) - Gedrit (Fe) serisi
(ortorombik, prizmatik)

b) Kümmingtonit Serisi
•Kümmingtonit (Mg, Fe, lif ve iğne şekilli)
•Grünerit (Fe)
c) Tremolit Serisi
•Tremolit (Ca, Mg)
•Aktinolit (Ca, Mg, Fe, prizmatik, iğnemsi, lifsi)
d) Hornblendler
•Çermakit
•Hastingsit
•Pargazit
•Kersutit
d) Na - Amfiboller
•Arfvedsonit (Fe)
•Glokofan (Mg, Al)
•Ribekit (Fe)
•Rihterit (Ca, Mg, Fe, Mn)
İNOSİLİKATLAR – Zincir Silikatlar – Optik Özellikler

AMFİBOL KLİNOPRX ORTOPRX

Renk Belirgin Yeşil-kahve Renksiz- Soluk yeşilimsi

Pleokroyizma Kuvvetli Zayıf
Şekil ALTIGEN SEKİZGEN
Dilinim Tek ve çift yönlü Tek ve çift yönlü İYİ
ÇOK İYİ
Dilinim Açısı 124-125o 87-88o
Sönme Açısı 10-30o 35-50o PARALEL!!!
Optik Engebe Orta Yüksek

Parlaklık Orta İyi

Çiftkırma Orta İyi
Optik İşaret ÇİFT O.E. (-) ÇİFT O.E. (+)
5. FİLLOSİLİKATLAR – Yaprak (tabaka) Silikatlar

Sepiolit
Vermikülit
Smektit
Tetraedral Tabaka • Tek yönde çok belirgin dilinim ve
yapraklı/tabakalı yapı tipiktir. Dilinim
yüzeyleri boyunca kolayca ayrılırlar.
• Genelde düşük sertlik ve yoğunluğa
sahiptir. Özellikle mikalar kolay bükülür
• Genelde hidroksil [(OH)-] içerir.

• Her bir [SiO4]-4 tetraederindeki 3

oksijen diğer paylaşılır: Yapısal
birim(Si2O5)-2, Si/O oranı 2/5’tir

• Birbirine bağlı 6 üyeli [SiO4]-4

Oktaedral Grup tetraederleri, sonsuz tabakalar
oluşturacak şekilde birbirlerine bağlanır.
• Katyonlar tabakalara, SiO4
tetraederlerinin tepe noktalarındaki
oksijene oktaedral koordinasyon ile
bağlanır. → Tetraedral tabakalara bağlı
oktaedral gruplar oluşur.
FİLLOSİLİKATLAR – Yaprak (tabaka) Silikatlar

T
Tetraeder Tabakası

O
Oktaeder Grubu

T Tetraeder Tabakası

DİLİNİM DÜZLEMİ
FİLLOSİLİKATLAR – Yaprak (tabaka) Silikatlar
Biyotit K2(Mg,Fe+2)6-4(Fe+3,Al,Ti)0-2[Si6-5Al2-3O20](OH,F)4.

• Monoklinik sistem
•Siyah renktedir ve ışığı geçirmez
•Parlaklığı iyidir.
• Levhamsı/yapraksı, psödohegzagonal
ve kolayca ayrılmalar gösterir.

Optik Özellikler • Dilinim = {001} mükemmel,

• Kahverengi-kızıl renk, kuvvetli
• Flogopit (KMg3AlSi3O10(OH)2) ve annit
pleokroyizma
• Tek yönde çok iyi gelişmiş dilinim (KFe3AlSi3O10(OH)2) arasında
• Yüksek optik engebe kesintisiz katı karışım serisi
• II. Dizi girişim renkleri
• Magmatik ve metamorfik kayaçlarda
• Dilinime göre paralel, pulsu sönme
çok sık rastlanır.
• Çift optik eksen (-)
Biyotit
Muskovit K2Al4[Si6Al2O20](OH,F)4
• Monoklinik sistem
•Dilinim = {001} mükemmel,
•H = 2.5 - 3, D = 2.77 – 2.88.
• İnce levha veya yapraklar halinde,
ışığı geçirirler
• Metamorfik kayaçlarda sık
rastlanır.

Optik Özellikler
• Renksiz
• Tek yönde çok iyi gelişmiş dilinim
• Yüksek optik engebe
• II. Dizi girişim renkleri
• Dilinime göre paralel, pulsu sönme
• Çift optik eksen (-)
Muskovit
Klorit (Mg,Fe)2(Si,Al)4O10(OH)2·(Mg,Fe)3(OH)6
• Monoklinik sistem, yeşil renklerde
•Dilinim = {001} mükemmel,
•H = 2.5 - 3, D = 2.6 – 3.3
• İnce kırılgan levhalar halinde,
• Metamorfik kayaçlarda sık rastlanır

Optik Özellikler
• Soluk yeşil zayıf pleokroizma
• Tek yönde çok iyi gelişmiş dilinim
• Düşük optik engebe
• I. Dizi girişim renkleri, çift kırması zayıftır
• Dilinime göre paralel sönme
• Çift optik eksen (-)
Serpantin (Mg,Fe,Ni,Al,Zn,Mn)2-3(Si,Al,Fe)2O5(OH)4

• Yeşil ve yağımsı görünümdedir

• Lifsi ve masif halde bulunurlar
•Talk ve manyezit ile beraber bulunabilir.
•Olivin taşıyan kayaçlarda hidrotermal
alterasyona bağlı olarak oluşurlar

Optik Özellikler
• Soluk ve açık haldeki yeşil, kahverengi
ve sarı renklerde
•Düşük optik engebe
• I. Dizi girişim renkleri, çift kırması zayıftır