Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 1

FAKULTETI I TEKNOLOGJISE SE
INFORMACIONIT - FTI

Leksion: Bazat e
Telekomunikacioneve
Përgatiti: Genci MESI
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 2

Struktura e lëndës

̵ Kodi i lëndës : B-TLK-213

̵ Kredite 6 : Leksion 3 ore,Seminar 1.5 ore,
Laborator 1 ore, Detyre 0.5 ore
̵ Vleresimi : Provim me shkrim, 2.5 ore
̵ Orar leksioni : E premte, ora 08:00 – 10:50
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 3

Literature, baze dhe mbeshtetese

Tekste pararendese
 Teoria e Sinjaleve ; Perpunimi numerik i sinjaleve
 Sisteme Elekronike
 Elektronika per Telekom, Elektronike lineare, jolineare

Teksti ne shqip
 Telekomunikacionet, Autor: Adrian Shehu, kapitulli I-V
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 4

Literature ndihmese

• Tekste plotesuese

 “Digital Communications: Fundamentals and Applications, (2nd Edition)”,Bernard Sklar, ISBN:

978-0130847881.
 “Schaum's Outline of Analog and Digital Communications Electromagnetics, (2nd Edition)”,
ISBN: 978-0071402286.
 “Digital Communications, (5th Edition)”, John Proakis and Masoud
 Salehi, ISBN: 978-0072957167.
 “Fundamentals of Digital Communication”, Upamanyu Madhow, ISBN: 978-
0521874144.
 Electronic Communications Systems, Fundamentals Through Advanced,
5th edition, Wayne Tomasi.
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 5

Permbajtja e lendes

• Kap 1: Telekomunikacionet dhe Informacioni

• Kap 2: Sistemet, objektivat kushtet dhe kriteret
• Kap 3: Bazat e transmetimit
• Kap 4: Sistemet Numerike te Komunikimit
• Kap 5: Modulimet numerike
• Kap 6: Sistemet Radioure
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 6

Elementë të përgjithshëm

• Strukturë komplekse e ndertuar nga njeriu.

• Zhvillimi i teknologjise, e ardhmja
• Aspekti social
• Politikat e zhvillimit dhe shteti
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 7

Hyrje

Objektivat
Tipet e sherbimeve,
 Tipi i informacionit qe transmetohet
 Numri i partnerve
 Roli qe luan ne komunikim secili
Rrjeti, tipet.
• Teresia e lidhjeve fizike ndermjet perdorueseve qe perdorin nje
sherbim quhet rrjet ose network
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 8

Vazhdim…

Nderfaqja e me njeriun
Nocioni i Sistemit
Evulocioni dhe historia e Telekomunikacioneve
Prespektivat e zhvillimit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 9

Historiku i telekomunikacioneve

• Telegraph
• 1837, Samuel Morse,
• “What hath God wrought” transmitted by Morse’s electric telegraph
• Washington D.C ~ Baltimore, Maryland
• Morse code : variable-length code (a dot, a dash, a letter space, a word
space)

• Radio
• 1864, James Clerk Maxwell
• Formulated the electromagnetic theory of light
• Predicted the existence of radio waves
• 1887, Heinrich Hertz
• The existence of radio waves was confirmed experimentally
• 1894, Oliver Lodge
• Demo : wireless communication over a relatively short distance (150 yards)
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 10

Vazhdim…

• 1901, Guglielmo Marconi

• Demo : wireless communication over a long distance (1700 miles)
• 1906, Reginald Fessenden
• Conducting the first radio broascast
• 1918, Edwin H. Armstrong
• Invented the superheterodyne radio receiver
• 1933, Edwin H. Armstrong
• Demonstrated another modulation scheme ( Frequency nodulation)

• Telephone
• 1875, Alexander Graham Bell
• Invented the telephone
• 1897, A. B. Strowger
• Devised the autiomatic step-by-step switch
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 11

Vazhdim…
• Digital Communications
• 1928, Harry Nyquist
• The theory of signal transmission in telegraphy
• 1937, Alex Reeves
• Invent pulse-code modulation
• 1958, (Bell Lab.)
• First call through a stored-program system
• 1960, (Morris, Illinois)
• The first commercial telephone service with digital switching begin.
• 1962, (Bell Lab.)
• The first T-1 carrier system transmission was installed
• 1943, D. O. North
• Matched filter for the optimum detection of a unknown signal in a additive white
noise
• 1948, Claude Shannon
• The theoretical foundation of digital communications were laid
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 12

Vazhdim…
• Computer Networks
• 1943~1946, (Moore School of Electrical Engineering of the Univ. of Pennsylvania)
• ENIAC : first electronic digital computer
• 1950s
• Computers and terminals started communicating with each other
• 1965, Robert Lucky
• Idea of adaptive equalization
• 1982, G. Ungerboeck
• Efficient modulation techniques
• 1950~1970
• Various studies were made on computer networks
• 1971
• Advanced Research Project Agency Network(APRANET) first put into service
• 1985,
• APRANET was renamed the Internet
• 1990, Tim Berners-Lee
• Proposed a hypermedia software interface to internet (World Wide Web)
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 13

Vazhdim…

• Satellite Communications
• 1945, C. Clark
• Studied the use of satellite for communications
• 1955, John R. Pierce
• Proposed the use of satellite for communications
• 1957, (Soviet Union)
• Launched Sputnik I
• 1958, (United States)
• Launched Explorer I
• 1962, (Bell Lab.)
• Launched Telstar I
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 14

Vazhdim …

• Optical Communications
• 1966, K.C. Kao, G. A. Hockham
• Proposed the use of a clad glass fiber as a dielectric waveguide
• 1959~1960
• The laser had been invented and developed
• Mobile Communications
• 1993, ne Europe, 1996 ne Shqiperi
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 15

Informacioni

Nocioni i Informacionit
 Informacioni,energjia, nocion abstrakt
 Te informosh do te thote te japesh forme
 Faktor rregulli dhe strukture
 Vlera e informacionit ne efektin e surprizes
 Informacioni nuk eshte konservativ
 Informacioni transmetohet dhe transformohet

Burimet e Informacionit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 16

1/2

• Sasia e Informacionit, perkufizimi

Hi i bashkengjitet probabiliteti i shfaqjes Prob(i) , 3

kushte
1. Mesazh I sigurt Prob(i)=1 -> Hi=0
2. Pro(i) zvogelohet, H(i) rritet
3. dy mesazhe statistikisht te pavaruara,
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 17

2/2
Prob(i), Prob(j) sasia e informacionit Hij=Hi+Hj
Funksion logaritmik, baza 2
Hi= = log2[1/Prob(i)] = -log2[Prob(i)]

Prob(i) = 0.5 -> Hi =1 , njesia Shannon Sh, ose bit

Pseudo-njesi pa permasa
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 18

Entropia e nje burimi

• Sasia mesatare e informacionit H e prodhuar nga burimi,

pritja matematike e sasive Hi
H=E(Hi)=∑i Prob(i) * Hi = - ∑Prob(i)*Log[Prob(i)] matet me
Sh
H entropia e burimit
Prob(i) = 1/n n numri i karaktereve
H = Hmax=log2 n
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 19

Sasia e Vendosjes , Teprica

n karaktere te nje burimi

D sasia e vendosjes
D = Log2n [bit] , jep nr e biteve per te percaktuar nje
karakter
n=2 -> D=1 bit
• Teprica, percaktimi
• Shenohet me R, R = D-H , matet me bit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 20

Debiti i informacionit dhe debiti binar

• Debiti i vendosjes ose debiti binar , produkti i numrit

mesatar te karaktereve te prodhuar ne njesine e kohes
me “D” te alfabetit ngai cili kane dale. Matet me bit/s
Shenohet me D’, derivim te D
• Debiti i infromacionit H’: sasia e infromacionit e prodhuar
nga burimi ne njesine e kohes, Sh/s
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 21

Komunikimi

• Principe dhe kushte:

1. Burimi dhe destinacioni duhet te bien dakort per
paraqitjen simbolike, psh kodi
2. Kanali I transmetimit duhet te jete transparent
3. Kanali I transmetimit duhet te jete I pershtatshem
teknikisht dhe ekonom.
4. Infromacioni duhet te jete ne forme te
pajtueshme me kanalin
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 22

Sinjalet, percaktime

• Quajme sinjal nje madhesi fizike te #, mbartese te

informacionit
1. Sinjalet dallojne nga zhurmat
2. Lidhja e burimit me destinacioni ndermjet informacionit
dhe sinjalit
3. Sinjalet kane natyre analoge
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 23

Kanali ideal komunikimit

Kanali i trx
• Burimi Shnderrues Kodues

X Destinacioni Shnderrues Dekodues

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 24

Kanali real i komunikimit

Kanali i trx
 Burimi Shnderrues Kb Kk
+ zhurma

Destinacioni Shnderrues Db Dk

Kb-kodues burimi Db-dekodues burimi

Kk-kodues kanali Kk-dekodues kanali
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 25

Sistem real komunikimi

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 26

Impulset

• Sinjalet e perdoruara per te sjell informacionin

perbehet nga sinjale elementare ne kohe te
quajtura impulse
A – amplituda, F freq , φ faza, qendrojne kostante
TM
Marrin m – vlera diskrete, quhen m-are
m=2 impulse binare m =4 impulse kuaternare
m=3 impulse ternare m=5 impulse kuinare, etj
Sasia e vendosje qe I korrespondon DM= log2m
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 27

Debiti i impulseve

• Numri mesatar i impulseve te prodhuar ne njesine e

kohes quhet debit impulseve, M’ matet me baud
M’ = 1/TM [Bd]
D’ = M’ * DM = M’ * log2m [bit/sek]

M’ max vetem kur m=2, atehere ai M’=D’

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 28

Burimet dhe destinacionet e info.

• Zeri i njeriut dhe fjala

• Degjimi
• Telefonia
• Muzika
• Tekset, figura
• Te dhënat
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 29

Sistemet, objektivat, kushtet

• Dimensionimi
• Projektimi cilesor
• Dimensionimi sasior
• Cilesia e sherbimit
• Cilesia e transmetimit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 30

Kriteret e cilesise

• Kuptueshmeria ne telefoni
• Pastertia e figures dhe muzikes
• Konformiteti
• Muzika
• Debiti dhe probabiliteti
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 31

Kriteret e cilesise

• Kriteret teknike
• Shuarja e pergjithshme
• Koha e perhapjes
• Gjeresia e brezit
• Sjellja ne prezence te shtremberimeve
• Influencat e shqetesimeve
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 32

Cilesia ne komutim

• Probabiliteti I bllokimit
• Sjellja ne rast bllokimi
• Vonesa mesatare e vendosjes se lidhjes
• Probabiliteti I lidhjeve te gabuara
• Saktesia e aplikimit te tarifave
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 33

Besueshmeria

• Probabiliteti I defekteve
• Mundesia e riparimit
• Pasojat e difektit
• Sjellja e sistemit ne rtast difekti
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 34

Koncepti i nje sistemi

Objektivat, perdorimi afatgjate

Kushtet, rec, normat, stand etj.
Mjetet, burimet
Specifikimet e sistemit
Specifikimet permbledhese
Zhvillimi dhe prodhimi
Standarded kombetare dhe nderkombetare
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 35

Bazat e transmetimit

Shuarja dhe Niveli

Në mënyrë të përgjithshme shuarja A (Attenuation) ose
amplifikimi G (Gain) përcaktohen nga logaritmi i raportit të dy
fuqive P1 e P2 që karakterizojnë respektivisht hyrjen dhe daljen e
një katërpolari (linjë, qark, filtër etj)

P1 1 P1
A  10 log [dB ] A  ln [ Np]
P2 2 P2

Mund të flitet për amplifikim nese: P2 > P1 (G > 0,A < 0)

 Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 36

Shuarjet, amplifikimet dhe sfazimet e përbëra

Shuarja e perbere ne nje

linje, qark, filter (kater
polar)
Z1 – impedanca ne hyrje
Z2 – impedanca ne dalje
P max arrihet kur
impedanca e burimit
eshte sa imp. e 4 polarit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 37

Vazhdim …

P1 U 02 Z 2 U0 Z1
Acp 10 log 10 log  2  20 log 10 log
P2 4  Z1 U 2 2 U2 Z2
 Në qoftë se P1 < P2 atëhere mund të flasim për amplifikim të
përbërë.
Gcp   Acp [dB]
 Sfazimi i përbërë përcaktohet nga diferenca e fazës midis
tensionit të burimit U0 dhe tensionit të daljes U2

bcp  arg U 0  arg U 2

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 38

Vazhdim …

Duhet shënuar që nëqoftë se Z1 = Z2 vetëm si module,

atëhere :
U0
Acp  20 log
2 U 2
Vetem në qoftë se Z1 = Z2 = ZC = me impedancën
karakteristike të katërpolarit, shuarja e perbere shpreh
raportin midis U1 dhe U2
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 39

• PYETJE ???