1

BAZAT E
TELEKOMUNIKACIONEVE

Bazat e Telekomunikacioneve

Lektor:Prof.Asoc Olimpjon SHURDI

oshurdi@fti.edu.al
Sistemi ideal i transmetimit te informacionit
• Qellimi kryesor i nje sistemi Telekomunikacioni.

• Diagrama baze e nje sistemi telekomunikacioni:

Burimi Transmetuesi Kanali trx. Marresi

Destinacioni
+

Zhurma
Pershkrim i shkurter
• Burimi-Source: analog or digital
• Transmetuesi -Transmitter: transducer, amplifier, modulator,
oscillator, power amp., antenna
• Kanali: kabel çift i perdredhur (twp), koaksial,FO, hapsira e lire
VM
• Marresi: antenna, amplifier, demodulator, oscillator, power
amplifier, transducer
• Destinacioni: njeriu, autoporlant, kompjuter, router, switch etj..
Zhurmat
• Zhurmë; do të quajmë të gjitha sinjalet e marra, të cilat
me gjithëse trajtohen nga marrësi, japin një informacion
inkoherent dhe pa interes për destinacionin.

• Zhurma e sfondit
• Diafonia
• Autoshqetësimet
• Zhurma termike
Tipet
• Zhurma e sfondit (background noise) ekziston edhe kur
sinjali i dobishëm, bartës i informacionit, mungon
plotësisht.
• Diafonia (crosstalk) në përgjithësi është një influencë e
pa dëshirueshme midis sinjale-ve të dobishëm të
transmetuar në kanalin fqinj (në hapësirë, në frekuencë,
në kohë).
• Shkaqet: zhurma të vetë komponentëve aktivë,
shqetësime atmosferike, influenca elektromagnetike,
zhurma termike.
Zhurma termike
• e bardhë, densiteti spektral të fuqisë eshte uniform në të gjithë
diapazonin e konsideruar të frekuencave.
• Gausiane, shpërndarje statistike normale të amplitudave të çastit, me
mesatare zero, dhe me variancë të barabartë me fuqinë PNt.
Bazuar ne ligjet e termodinamikes
d*PNt = k *T* df
ku: k - konstantja e Boltzmanit (1,38 10 -23 Ws/K )
T - është temperatura absolute
• zhurma termike në një brez frekuencash me gjerësi B është :
• PNt = k *T* B
• Për vlerën e zakonshme të temperaturës absolute të ambjentit T0 = 290 0K kemi:
k*T0 = 4 *10 -21 [Ws]
• Si rrjedhim nivelet absolute të zhurmës janë si më poshtë :
-Rrjeti telefonike
(B = 3,1 KHz ) LNt tph (ref 1mW) = -139 dBm
-Televizion
(B = 5 MHz) LNt TV (ref 1mW) = -107 dBm
• Zhurma termike mund te pershkruhet si nje process i
rastit me shperndarje Gaussiane ( funksioni i
shperndarjes se probabilitetit se nje procesi)

1  1 n  
2

p ( n) = exp  −   
 2  2    
Zhurma e bardhe
• Karakteristika kryesore e spektrit të zhurmës termike është se densiteti i
spektrit të saj të energjisë është i njëjtë për të gjitha frekuencat e brezit te
trx në shumicën e sistemeve të komunikimit.
• Dendesiteti spectral i fuqise Gn(f )
(1.42)
N0
Gn ( f ) = watts / hertz
2
• Funksioni i Autocorrelation i zhurmes se bardhe eshte:

N0
Rn ( ) =  {Gn ( f )} =
−1
 ( ) (1.43)
2
• Fuqia mesatare e zhurmes se bardhe Pn , infinite

N0

(1.44)
p ( n) = df = 
−
2
Zhurma Gaussian e bardhë shtesë
(AWGN), additive white Gaussian
noise
• Efekti në procesin e detektimit të një kanali me zhurmë
Gaussian bardhë shtesë (AWGN) është se zhurma ndikon
në çdo simbol të transmetuar në mënyrë të pavarur.
• Kanale pa memorje
• Termi "shtues" do të thotë që zhurma thjesht mbivendoset
ose shtohet në sinjal
 15

Efekti i kanalit te trx.

Figure 1.16 (a) Ideal pulse. (b) Magnitude spectrum of the ideal pulse.
 16

Figure 1.17 Three examples of filtering an ideal pulse. (a) Example 1:

Good-fidelity output. (b) Example 2: Good-recognition output. (c)
Example3: Poor-recognition output.
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 17

Raporti Sinjal – Zhurmë

• Në një pikë çfarëdo të një sistemi të telekomunikacioneve, fuqia PN e zhurmës dhe
niveli i saj LN nuk ka kuptim, përveç se në raport me fuqinë PS nom dhe nivelin LS
nom të sinjalit nominal në atë pikë. Shkalla e shqetësimit varet nga raporti i këtyre
fuqive i cili quhet raport sinjal-zhurmë (signal to noise ratio SNS)

PS nom PS nom
= log =10 log = LS nom − LN
PN PN

• Për projektimin e sistemeve analoge të transmetimit janë të nevojshme vlerat e

mëposhtme të cilat përcaktohen pas provave të shumta:
• -Telefonia (B = 3,1 KHz) log  50 dB
• -Transmetimi i muzikës (B = 15 KHz) log  47 dB
• Transmetim Televizive (B = 5 MHz)
log  52 dB
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 18

Bazat e transmetimit – Kapitulli III

̵ Cdo tip dhe sasi informacioni eshte e transmetueshme,

mjafton te mos kete kufizim ne kohe
̵ Debiti i informacionit i transmetueshem ne kohe reale i
kufizuar
̵ Kapaciteti i kanalit percakton kufirin e mundshem
teorik
̵ Referencat per transmetimet numerike, vlejne edhe per
ato analoge, si limit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 19

Kufizimet e kanalit

➢ Debiti binar D’ (në bit/sek)

➢ Debiti i impulseve M’ (në Bd)
➢ Numri m i gjendjeve specifike të çdo sinjali elementar i
karakterizuar nga m nivele, m frekuenca ose m faza të
tyre, të përcaktuara me marrëveshje midis marrësit dhe
dhënësit

D ' = M '  DM = M '  log2 m [bit / sek]

D ' = M '  log2 m [bit / sek]

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 20

Rezolucioni ne kohe dhe amplitude

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 21

Vazhdim …

1– Një rezolucion të caktuar në kohë, me qëllim që ai të

lejojë një ndryshim të madhësisë karakteristike të sinjalit
nga një impuls tek tjetri qoftë edhe gjatë kohës psh tek
përgjigja kalimtare tr

2– Një rezolucion të caktuar në amplitudë, me qëllim që të

mund të dallohen efektivisht m vlera nga njera tjetra, bile
edhe në rastin e ekzistencës së mospërsosmërive të kanalit,
zhurmave dhe shqetësimeve.
 Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 22

Gjeresia e brezit dhe koha e rritjes

➢Në rrafshin e frekuencave

- Kanali sillet si filter i
frekuencave te ulta
➢Në rrafshin e kohës
- Pergjigja kalimtare me e
vogel se 90 grade
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 23

Vazhdim …

➢Ne kanalet e transmetimit ne telekomunikacion pergjigja

pergjigja kalimtare nuk njihet me saktesi
➢Treguesi i vetem i njohur ne rrafshin e frekuencave eshte
gjeresia e brezit B
➢Pergjigja kalimtare reduktohet ne njohjen e kohes se ritjes
tr, qe verjon nga 10% deri ne 90%
➢Sa me shume ngushtohet brezi i lejimit, aq me shume
rritet tr e pergjigjes kalimtare
B * tr = 0,35 ÷ 0,45
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve

Rezolucioni në kohë, Teorema e Nyquist

➢ Koha e rritjes mbetet nje kufi, per ndryshimin e

parametrave te sinjalit
1
M 'max  M’ ≈ B
tr
➢ Per garantimin e pavaresise se impulseve te
njepasnjeshem duhet qe:
M’max = 2*B (filtri i frekuencave të ulëta)

➢ Gjithesesi, kjo eshte nje marredhenie teorike, kanali real vetem

tenton ti afrohet
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve

Vazhdim ...

➢ Frekuenca e kampionimit dhe frekuenca kufitare fmax

= B lidhen nga relacioni:

fs = 2B

Në rastin e kanaleve realë në qoftë se pranohet që koha

e rritjes tr i korespondon më shumë se gjysmës së
kohëzgjatjes së impulsit, kemi:
1
M ' max =
2  tr
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 26

Kampionimi
➢Kampionimi konsiston
ne zevendesimin e nje
sinjali u (t) me u (t)
1 2

➢I barabarte me vlerat e
castit u (t), per fs
1

➢Zero per pjesen tjeter te

kohes
➢Kampionimi ideal
➢Kampionimi real:
• 1) natyral 2) i sheshtë
 27

Kampionimi ideal
• Arrihet duke shumezuar sinjalin x(t) me serine e impulseve te Dirakut

◼ Sinjali pas shumëzimit


xs (t ) = x(t )   (t − nTs )
n =−

◼ Transformimi Furie i sinjalit të daljes:

∞ ∞
1 𝑗𝑛𝜔 𝑡
2𝜋
෍ 𝛿(𝑡 − 𝑛𝑇𝑠 ) = ෍ 𝑒 𝑠 , 𝜔𝑠 =
𝑇𝑠 𝑇𝑠
𝑛=−∞ 𝑛=−∞
 28

Kampionimi ideal, spektri i sinjalit

◼Spektri i sinjalit pas kampionimit ideal, fs >> 2*fm

… …
 29

Kampionimi real, natyral

• Në praktikë nuk mund të realizohet kampionimi ideal
E pamundur të krijohen impulse të Dirakut
• Ne vend te një treni impulsesh Diraku, përdorim një tren me impulsesh
drejtkëndëshe me kohezgjatje shume te vogel:


 t − nTs 
x p (t ) =    
n =−   

Kujtese:
◼ TF, i serise se impulseve drejtkendor eshte perseri nje seri
impulsesh
 
X s ( f ) = [ x(t ) x p (t )] =  c [ x(t )e
n =−
n
j 2 nf s t
]= c
n =−
n X [ f − nf s ]
 30

• Spektri i sinjalit te kapionuar


τ  nτ 
X s (f) = X(f)*  sin   δ( f − nf s )
n=− Ts  Ts 

τ  nτ 
=  sin   [X(f)* δ( f − nf s )]
n=− Ts  Ts 
31
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 32

Efekti i palosjes ne kampionim

➢Efekti i mbivendosjes
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 33

Filtri demodulator
➢Permasat e filtrimit te nevojshem per demodulim
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve

Rezolucioni në amplitude

➢ Sa me i madh numri i niveleve aq me i veshtire dhe i

pasigurte procesi ne marrje
➢ Ne prani te zhurmave te bardha apo gausiane, kufiri
teorik i pranimit eshte:
PS
mmax = 1 + = 1+ 
Pn
➢ Sasia maksimale e zgjedhur e transmetueshme nga
çdo impuls rezulton:
1
Dmax = log2 (mmax ) =  log2 (1 +  )
2
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 35

Kapaciteti i kanalit

➢ Claude Shannon. Duke u nisur nga elementet e mesiperm, eshte e mundur qe

te shprehet kapaciteti i nje kanali:

C = D'max = M 'max  log2 (mmax ) = B  log2 (1+  )

➢ Ajo bëhet nëpërmjet një operacioni logaritmi.

➢ Ajo nuk është automatike
➢ Kapaciteti C nuk është aspak proporcional me gjerësinë e brezit B
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 36

Vazhdim …
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 37

Vazhdim …
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 38

Qellimi dhe principet e modulimit

➢Transmetimi ne brezin baze:

▪ Ne telefoni, per lidhje lokale

▪ Ne televizion, ne distanca te shkurtra
▪ Ne transmetim te dhenash

➢Paraqitja e brezit baze

f1min – f1max (B)
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 39

Vazhdim …

➢Modulimi, procesi i shnderrimit te nje sinjali(bartes i

informacionit) ne nje sinjal tjeter, pa ndryshuar sasine
e informacionit
- Pershtatja me mjedisin e transmetimit
- Mundeson procesin e multipleksimit

➢Eshte i nevojshem ne te gjitha rastet kur transmetimi

ne brezin baze eshte i pamundur teknikisht ose
ekonomikisht
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 40

Bllokskema e një transmetimi me modulim

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 41

Tipet e modulimit

➢Modulimet analoge – njeri nga parametrat e sinjalit

dytesor, amplituda, frekuenca, faza, kohezgjatja,
ndryshon ne varesi te vlerave te castit te sinjalit paresor
➢Modulimet numerike – mbeshteten ne nje konvertim
analog numerik te sinjalit paresor, i cili me pas
konvertohet ne nje seri numerike te koduar
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 42

Tipet e modulimeve
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 43

Multipleksimi

➢Grupimi i shume
kanaleve, ne te njejtin
mjedis fizik
➢Rreziku i diafonise
➢Justifikimi teknik
➢Justifikimi i kostos
➢Demultipleksimi
➢Dimensionimi
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 44

Tipet

1. Multipleksimi ne kohe TDM

2. Multipleksimi ne frekuence FDM

3. Multipleksimi ne kod CDM

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 45

Multipleksimi ne kohe TDM

➢Ndarja periodike ne
kohe e z kanaleve, mod
impulsiv
 Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 46

Multipleksimi ne frekuence FDM

➢ Shperndarja e kanaleve ne
brezin frekuencor te kanalit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 47

Multipleksimi ne kod CDM

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 48

Perfundime

Pyetje ???