Matematika Gjeologet ---

Kapitulli I Faton Merovci

FUNKSIONET
Intervalet e prkufizimit t funksionit

VEREJTJE: DETYRAT JANE PERGATITUR NE ATE FORME

QE KANE LIDHSHMERI NGA DETYRAT E USHTRUARA NE
KLASE DHE SHERBEJNE PER PUNE TE PAVARUR
Detyra
1. Caktoni domenn e funksionit f ( x ) x 2 4 x .
Zgjidhje:Kemi:
D f {x : ( x 2 0) ( 4 x 0)} {x : x 2 x 4} [ 2,4].
2. Caktoni domenn e funksionit f ( x) log( x 3) log( x 3).
Zgjidhje: Kemi:
D f {x : ( x 3 0) ( x 3 0)} {x : x 3 x 3} (3,).
x : x 1 x 1 x 1 x 1

, (,1) (( (1,1]

3. Caktoni domenn e funksionit f ( x ) ln x | x | .

Zgjidhje: Meqense

x | x | 0 x | x | x , ather D

. 4.Caktoni domenn e funksionit f ( x) ln

x4

x2

f .

4 3x x 2 .

Zgjidhje: Meqense
x4

x4

0 4 3x x 2 0
1 x [4,1]
ln
x2

x2

0 x [ 4,1] x 2 x [ 4,1] [4,2],

x

ather D f [ 4,2].

Matematika Gjeologet ---

Kapitulli I Faton Merovci

2x 3
.
2 5x
2x 3

3 2
0 , .
Zgjidhje:Kemi D f= x : 2 x 0
2 5x

2 5
3x 2
6. Caktoni domenn e funksionit f ( x) log 0, 7
.
x6
Zgjidhje: Kemi:
3x 2
3x 2

2
0 x : 0
1 ,4 .
D f = x : log 0, 7
x6
x6

3
5.Caktoni domenn e funksionit

f ( x)

2 x log

Detyra me rezultate
7. Caktoni domenn e funksionit :
(1) f ( x)

log

5x x2
.
4

Rezultati:

D f [1,4].

8 Tregoni se funksioni f ( x ) c1 2 x c2 4 x ku c1 , c2 , jan

konstante
t
fardoshme,
e
plotson
barazimin
f ( x 2) 6 f ( x 1) 8 f ( x) 0.
x2 x
x x2
c dhe g ( x)
c ku
2
2
c , sht konstante e fardoshme, e plotsojn sistemin e
barazimeve
f (1 x) g (1 x) x f ( x) g (1 x ) 0.

9. Tregoni se funksionet f ( x)

SIMETRIA E FUNKSIONIT
Disa t dhna teorike
Le t jet f funksion i prkufizuar n domenn D f e cila
sht simetrike ndaj origjins 0.
(1) Thuhet se funksioni f sht ift n D f nse
f ( x) f ( x) (

x D f ).

Funksioni ift sht simetrik ndaj boshtit Oy.

( 2) Thuhet se funksioni f sht tek n D f nse
f ( x ) f ( x ) (

x D f ).

Funksioni tek sht simetrik ndaj origjins 0.

Matematika Gjeologet ---

Kapitulli I Faton Merovci

Detyra t zgjidhura
11. Le t jet f funksion i prkufizuar n nj bashksi simetrike
ndaj origjins. Tregoni se funksioni f mund t shkruhet si
shum e nj funksioni ift dhe nj funksioni tek.
f ( x) f ( x)
Zgjidhje: Formojm funksionet f1 ( x )
dhe f 2 ( x )
2
f ( x ) f ( x )
. Funksioni f1 ( x ) sht ift, sepse pr do x D f ,
2
f ( x ) f (( x))
f ( x) f ( x)
f1 ( x )

f1 ( x).
2
2
Ngjashm provohet se funksioni f 2 ( x ) sht tek. Tani
f ( x ) f ( x ) f ( x) f ( x )
f1 ( x) f 2 ( x)

f ( x).
2
2
2. Caktoni paritetin e funksioneve :
(1) f ( x) 1 x x 2 1 x x 2 .

1 x
.
1 x
Zgjidhje: (1) Meqense
( 2) f ( x ) ln

f ( x) 1 ( x) ( x) 2 1 ( x) ( x) 2

1 x x 2 1 x x 2 1 x x 2 1 x x 2 f ( x),

ather funksioni i dhn sht tek.

( 2) Meqense

f ( x ) ln

1 x
1 x
ln
f ( x), funksioni i
1 x
1 x

dhn sht tek.

3. Tregoni se funksioni f ( x) log a x x 2 1 (a 1, a 0) sht tek.
Zgjidhje: sht e art se D f R .

xx
1 x x 1
1
log

f ( x) log a x ( x ) 2 1 log a x x 2 1

log a

log a x

x2

x2 1
x2 1

x x2 1

x x2 1

x 2 1 f ( x).

Detyra me rezultate
.4. Prcaktoni simetrin e funksioneve :

Matematika Gjeologet ---

Kapitulli I Faton Merovci

(1) f ( x) 3 (1 x) 2 3 (1 x) 2 .

Rezultati:

( 2) f ( x ) x 2 | x | .

(3) f ( x) x sin 2 x x 3 .

(1) Funksion ift.

( 2) Funksion ift.
(3) Funksion tek.

Perioda e funksionit
Disa t dhna teorike
Le t jet f funksion i prkufizuar n domenn D f .Thuhet
se funksioni f sht periodik me period p nse
f ( x p ) f ( x) (

x D f ).

Numri m i vogl p pr t cilin vlen relacioni i msiprm quhet

period themelore e funksi-onit f. sht e qart se kur p sht
period e funksionit f,
f ( x kp) f ( x)(k Z ) (

x D f ).

Detyra t zgjidhura
1.
Gjeni
periodn
themelore
t
funksionit
f ( x) sin 2 x 2 sin 3 x .
Zgjidhje: Supozojm se p sht period themelore e funksionit t dhn,
ather pr do x R, kemi
f ( x p ) sin 2( x p ) 2 sin 3( x p ) sin 2 x 2 sin 3 x f ( x )

sin 2( x p) 2 sin 3( x p ) sin 2 x 2 sin 3 x 0

sin 2 p 2 sin 3 p 0 ( x 0)
sin 2 p 2 sin 3 p 0 ( x )

n1
n
(n1 N ) p 2 ( n2 N ).
2
3
p

n2 3 , merret
. Provohet leht se p nuk sht

Pr n1 2
period e funksionit f. Pr n1 4 n2 6 , merret p 2 . Provohet leht se
p 2 sht period e funksionit f .
2.
Gjeni
periodn
themelore
t
funksionit
f ( x ) A sin(x ).
Zgjidhje: N qoft se p sht period themelore e funksionit t dhn,
ather pr do x R, kemi
f ( x p) f ( x ) A sin(x p ) = A sin(x )

Matematika Gjeologet ---

Kapitulli I Faton Merovci

sin((x ) p ) = sin(x )

sin
p 1 pr x
2
2

2 n
cos p 1 p
(n Z ) .

Numri m i vogl pozitiv q e plotson barazimin e fundit sht p

2
. Pro

vohet leht se ky numr sht period themelore e funksionit t dhn.

3. Tregoni se funksioni f ( x ) sin x 2 nuk sht periodik.
Zgjidhje: Supozojm t kundrtn se ekziston numri p > 0 i till q pr
do x R, sin( x p ) 2 sin x 2 . Pr x = 0, sin p 2 0 p n
n N 0 .Prej nga

sin x 2 sin( x p ) 2 sin x

sin x 2 2 x n n .

2m n
( m Z ) ( sht e qart se nj numr i till
Zgjedhim tani x
2 n
ekziston ). Ather sin x 2 sin x 2 2 x n n , q nuk sht e mundur.
4. Thuhet se funksioni f sht antiperiodik me antiperiod p
nse f ( x p) f ( x )( x D f ). Tregoni se nse f sht
funksion antiperiodik me antiperiod p, ather funksioni f
sht periodik me period 2 p.
Zgjidhje: Le t jet f funksion antiperiodik me antiperiod p, ather
pr do x D f ,
f ( x 2 p ) f ( x p p ) f ( x p ) ( f ( x)) f ( x) .

Detyra me rezultate
5. Tregoni se funksioni f ( x ) cos x 2 nuk sht periodik.
Udhzim: Sikur finksioni f ( x) cos x 2 t ishte periodik me period p
, ather nga f ( x p ) f ( x ) x 2 2 px p 2 2kp. Mirpo barazimi i fundit
nuk sht i zgjidhshm.

6. Gjeni periodn e funksioneve :

(1) f ( x) sin 4 x cos 4 x.
(2) f ( x) | cos x | .
Udhzim: Funksionet e dhna m par shkruani n formn:
3 1

(1) f ( x) sin 4 x cos 4 x sin 4 x .

4 4
2
1 cos 2 x
( 2) f ( x) | cos x | cos 2 x
.
2

Matematika Gjeologet ---

Kapitulli I Faton Merovci

7. Tregoni se funksionet :
(1) f ( x) x sin x
( 2) f ( x ) cos

nuk jan periodike.

Rritja dhe zvoglimi i funksionit

Disa t dhna teorike
Le t jet f funksion i prkufizuar n domenn D f .
(1) Thuhet se funksioni f sht rrits n D f nse pr do

x1 , x2 D f ,

x1 x2 f ( x1 ) f ( x2 ) .
(2) Thuhet se funksioni f sht jozvoglues n D f nse pr
do

x1 , x2 D f ,

x1 x2 f ( x1 ) f ( x2 ) .
(3) Thuhet se funksioni f sht zvoglues n D f nse pr
do

x1 , x2 D f ,

x1 x2 f ( x1 ) f ( x2 ) .
(4) Thuhet se funksioni f sht jorrits n D f nse pr do

x1 , x2 D f ,

x1 x2 f ( x1 ) f ( x2 ) .
Funksioni f q plotson njerin nga kushtet (1) (4) quhet
funksion monoton.
Detyra t zgjidhura
1. T caktohen intervalet e monotonis s funksionit

f ( x)

x
x R \ 1,1 .
2
x 1

Zgjidhje: Le t jen

f ( x1 ) f ( x2 )

x1 , x2 R \ 1,1

t till q x1 x2 , ather

( x x 1)( x2 x1 )
x1
x2
1 22
+ 2
.
x 1 x2 1
( x1 1)( x22 1)
2
1

Matematika Gjeologet ---

Kapitulli I Faton Merovci

Meqense funksioni i dhn sht tek do ta shqyrtojm ate vetm n (0, ) .

Nse 0 x1 x2 1 , ather f ( x1 ) f ( x2 ) 0 f ( x1 ) f ( x2 ) . Nse
1 x1 x2 , ather f ( x1 ) f ( x2 ) 0 f ( x1 ) f ( x2 ) . Rrjedhimisht
funksioni f sht zvoglues n D f .
2. T caktohen intervalet e emonotonis s funksionit
f ( x) sin x cos x.

Zgjidhje:N fillim vrejm se f ( x) sin x cos x 2 cos x .

4

Meqense funksioni i dhn sht periodik me period 2 , do ta shqyrtojm

ate vetm n segmentin [0, 2 ]. Le t jen

x1 , x2 R

t till q x1 x2 ,

ather

x1 x2 x1 x2
sin
.
2
2
4
x x2
x1 x2

Nse 0 x1 x2 , ather sin 1

< 0 sin
> 0, prej
4
2
2
4
nga f ( x1 ) f ( x2 ) 0 f ( x1 ) f ( x2 ) .
x x2
x1 x2

x1 x2
Nse
, ather sin 1
< 0 sin
< 0,
4
4
2
2
4
prej nga f ( x1 ) f ( x2 ) 0 f ( x1 ) f ( x2 ) .
x x2
5
x1 x2

x1 x2 2 , ather sin 1
Nse
< 0 sin
>0,
4
2
2
4
prej nga f ( x1 ) f ( x2 ) 0 f ( x1 ) f ( x2 ) .
3. Le t jen p,q,r funksione rritse t prkufizuara n
R.
.Tregoni
se
sht
i
vrtet
implikimi
f ( x1 ) f ( x2 ) 2 sin

p ( x) q ( x) r ( x) p p( x) q q ( x) r r ( x ) ( x R) .
Zgjidhje: Meq p sht rrits, p ( x) q( x) p p ( x) p q ( x) .
Nga ana tjetr, p ( x ) q ( x )( x R ) p q ( x) q q ( x) . Prej nga
p p (x ) q q (x ) . Ngjashm vrtetohet edhe pjesa tjetr e jobarazimit.
Detyra me rezultate
4. Nse f sht funksion rrits n ( ,), ka mund t
thuhet pr funksionin f x 2 n 1 (n N ).
Rezultati: Ngjashm sikur edhe n detyrn 1.4.4, tregohet se funksioni
f x 2 n 1 (n N ) sht rrits n ( ,).

Matematika Gjeologet ---

Kapitulli I Faton Merovci

Kufizueshmria
Disa t dhna teorike
Le t jet f funksion i prkufizuar n domenn D f .
(1) Thuhet se funksioni f sht i kufizuar nga posht nse
ekziston numri k i till q
f ( x) k (

x D f ).

(2) Thuhet se funksioni f sht i kufizuar nga sipr nse

ekziston numri K i till q
f ( x) K (

x D f ).

(3) Thuhet se funksioni f sht i kufizuar nse sht i kufizuar

nga sipr dhe nga posht.
Detyra t zgjidhura
1. Tregoni se funksioni f ( x)

1 x2
( x R ) sht i kufizuar.
1 x4

Zgjidhje: Vrejm se f ( x ) 0 ( x R ) , d.m.th. funksioni f sht i

kufizuar nga posht. Tregojm se f sht i kufizuar nga sipr. Vrtet, pr do
xR ,

x2
1
2
2
1 x 0

1 x 4 2 1 x 1 x 1 1 3 .
1
1 x4 1 x4 1 x4 2
2
4

1 x 1
1
4
1 x

2 2

2. Tregoni se funksioni f ( x )

x
( x R ) sht i kufizuar.
x 1
2

Zgjidhje: M par t vrtetojm jobarazimin

Vrtet

ab

ab
( a, b 0).
2

ab
.
2
x2 1
Sipas jobarazimit t vrtetuar msipr, kemi | x | x 2 x 2 1
prej
2
nga
2

a b 0 a 2 a b b 0 2 ab a b ab

Matematika Gjeologet ---

Kapitulli I Faton Merovci

x2 1
x
|x|
1
| f ( x) | 2
2
22 .
x 1 x 1 x 1 2
3. sht dhn funksioni f ( x ) tgx ctgx (tgx 0). Tregoni se
funksioni f sht i kufizuar nga posht, gjeni m min f ( x ) dhe
xm pr t cilin f ( xm ) m.
Zgjidhje: Zvendsojm tgx a, kemi:
1
1 a 2 1 (a 1) 2 2a
f ( x) tgx ctgx tgx
a

tgx
a
a
a

( a 1) 2
2 2.
a
Prej nga vrejm se m min f ( x) 2 dhe ate pr a tgx 1 x arctg1

x k ( k Z ).
4
Detyra me rezultate

1 Caktoni vlern m t madhe t funksionit f ( x)

.
2x 4x 3
2
Udhzim: Vlera m e madhe e funkaionit f ( x)
arrihet
2
2x 4x 3
n pikn n t ciln trinomi 2 x 2 4 x 3 e arrin vlern m t vogl. Provohet
se ajo arrihet n pikn x 1 . N kt rast f (1) 2.
2