Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

RREGULLAT PR GJETJEN E DERIVATIT. TABELA E DERIVATEVE TABELA E DERIVATEVE : 10 x = x 1. 20 30

x ' x x ' x

( ) ( a ) = a ln a (a > 0, a 1). (e ) = e .
' '

40 ( log a x ) =

1 (a > 0, a 1). x ln a

7 0 ( cos x ) = sin x. 1 ' 80 ( tgx ) = . cos 2 x 1 ' 90 ( ctgx ) = 2 . sin x 1 ' 100 ( arcsin x ) = . 1 x2 1 ' 110 ( arccos x ) = . 1 x2 1 ' 120 ( arctgx ) = . 1 + x2 1 ' 130 ( arcctgx ) = . 1 + x2 Rregullat pr gjetjen e derivatit : Le t jen u (x) dhe v(x) funksione t derivueshme, ather jan t vrteta kto formula : ( u v ) ' = u ' v'
'

1 ' 50 ( ln x ) = . x ' 0 6 ( sin x ) = cos x.

( uv ) ' = u 'v + uv '

' '

u u v uv = v2 v

Detyra t zgjidhura 1. Gjeni derivatin e funksionit f ( x) = 2 x x . Zgjidhje: Funksionin e dhn e shkruajm n formn f ( x) = 2 x 2 e pastaj zbatojm formuln 10 , kemi:
3

Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

3 1 3 3 3 1 2 x 2 = 2 x 2 = 2 x 2 = 3 x 2 = 3 x . f ( x) = 2 1 . 2. Gjeni derivatin e funksionit f ( x) = x '

'

'

Zgjidhje: Funksionin e dhn e shkruajm n formn f ( x) = x 2 e pastaj zbatojm formuln 10 , kemi:

1 3 1 1 1 1 1 1 x 2 = x 2 = x 2 = f ( x) = = . 3 2 2 2x x 2 x 1 3. Njehsoni f ' (1) dhe f ' (2) , nse f ( x) = 4 . x Zgjidhje: Kemi: ' ' 4 1 ' f ( x) = 4 = x 4 = 4 x 41 = 4 x 5 = 5 x x 4 4 1 f ' (1) = = 4 f ' (2) = 5 = . 5 (1) 2 8 ' '

( )

4. Gjeni derivatin e funksionit f ( x) = 4 x 5 2 x 3 + 4 x 7. Zgjidhje: Zbatojm rregulln pr gjetjen e derivatit t shums dhe formuln 10 , kemi: ' f ' ( x) = 4 x 5 2 x 3 + 4 x 7 = 4 5 x 4 2 3 x 2 + 4 1 0 = 20 x 4 6 x 2 + 4. 4.2.5. Gjeni 2 3 1 3 + 2 3 + 4. derivatin e funksionit f ( x ) = x 5x x x Zgjidhje: Zbatojm rregulln pr gjetjen e derivatit t shums dhe formuln 10 , kemi:

1 1 3 3 2 3 1 x 2 x 2 + 3 x 2 1 x 3 + 4 f ( x) = x + 2 3 + 4 = 5 5x x x '

'

'

1 3 1 1 2 1 1 x 2 x + 3(2) x 2 1 (3) x 31 3 5 2 2 3 1 1 6 3 1 3 3 + 4. = x 3 + x 2 6 x 3 + x 4 = 3 2 + x x x 5x 3 x 3 5 = 5. Gjeni derivatin e funksionit f ( x) = (1 + 5 x 3 )(1 2 x 2 ). Zgjidhje: Zbatojm rregulln pr gjetjen e derivatit t prodhimit, kemi: f ' ( x ) = (1 + 5 x 3 )(1 2 x 2 ) = (1 + 5 x 3 )' (1 2 x 2 ) + (1 + 5 x 3 )(1 2 x 2 )' = 15 x 2 (1 2 x 2 ) 4 x(1 + 5 x 3 ) = 15 x 2 30 x 4 4 x 20 x 4 = 50 x 4 + 15 x 2 4 x . 6. Gjeni derivatin e funksionit f ( x) = ( x 3 1)( x 2 + x + 1). Zgjidhje: Zbatojm rregulln pr gjetjen e derivatit t prodhimit, kemi:
Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007

'

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

f ' ( x ) = ( x 3 1)( x 2 + x + 1) = ( x 3 1)' ( x 2 + x +1) + ( x 3 1)( x 2 + x +1) ' = 3x 2 ( x 2 + x + 1) + (2 x + 1) ( x 3 1) = ( x 2 + x + 1)(5 x 2 x 1) . 7. Gjeni derivatin e funksionit f ( x) =
'

'

x2 + 1 . x2 1 Zgjidhje: Zbatojm rregulln pr gjetjen e derivatit t hersit, kemi:

'

x 2 + 1 ( x 2 + 1)' ( x 2 1) ( x 2 + 1)( x 2 1) ' f ( x) = 2 x 1 = ( x 2 1) 2 2 x( x 2 1) 2 x( x 2 + 1) 2 x 3 2 x 2 x 3 2 x 4x = = = 2 . 2 2 2 2 ( x 1) ( x 1) ( x 1) 2 1 sin x . Njehsoni pastaj f ' . 8. Gjeni derivatin e funksionit f ( x) = 1 + sin x 4 Zgjidhje: Zbatojm rregulln pr gjetjen e derivatit t hersit, kemi:
' ' 1 sin x (1 sin x ) (1 + sin x) (1 sin x )(1 + sin x) f ( x) = = (1 + sin x ) 2 1 + sin x cos x(1 + sin x) cos x(1 sin x) = (1 + sin x) 2 cos x cos x sin x cos x + cos x sin x 2 cos x = = . 2 (1 + sin x) (1 + sin x) 2 2 cos 4 = 6 2 4. f ' = 2 7 7 4 1 + sin 4 ' '

Detyra me rezultate Njehsoni derivatet e funksioneve t mposhtme : 9. f ( x) = 3 x 5 +15 x 4 2 x 3 + x 1 + 2 . Rezultati: 15 x 6 60 x 5 + 6 x 4 x 2 . 10. f ( x) = 4 x 4 + x 3 + 4 x 2 + 3 x . Rezultati: 3 x 4 2 x 3 + 2 x 2 + 3. 1 3 3 2 1 4 3 4 11. f ( x) = x 3 + 2 + + 8. Rezultati: x 4 + x 4 4 x 3 x 2 . x x x 3 3 2 1 5 1 3 + 1. Rezultati: 2 12. f ( x) = 2 x + 3 2 3 x x + x 2 x2. x x 2 x 4 13. f ( x) = tgx ctgx. Rezultati: 2 . sin 2 x 2 14. f ( x) = (2 x + 1)( x + 3 x 1). Rezultati: 6 x 2 + 14 x + 1. 15. f ( x) = (3 x 2 + 1)(2 x 2 + 3). Rezultati: 24 x 3 + 22 x. 16. f ( x) = ( x 1)( x 3 + x 2 + x + 1). Rezultati: 4 x 3 . 17. f ( x) = (1 x 2 )(1 9 x 2 ). Rezultati: 4 x(9 x 2 5).
Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007
3 2 1 1 1 1

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

18. 19. 20. 21.

f ( x) = (1 + 4 x 3 )(1 + 2 x 2 ). f ( x) = (2 x 5)( x 2 + 11x 3). f ( x) = ( x 3 + a)(3 x 2 + b). f ( x) = (a + bx)(a bx).

Rezultati: 4 x(1 + 3 x + 10 x 3 ). Rezultati: 6 x 2 + 34 x 61. Rezultati: 15 x 4 + 3bx 2 + 6ax. Rezultati: 2b 2 x.

2 Derivatet e funksioneve t prbra Zgjidhjen e detyrave n kt paragraf do ta bazojm n tabeln e derivateve t funksioneve t prbra t ciln po e japim m posht : 10 20 30

f ' ( x). 1 ' 40 ( log a f ( x ) ) = f ' ( x)(a > 0, a 1). f ( x) ln a 1 ' 50 ( ln f ( x ) ) = f ' ( x ). f ( x) 7 0 ( cos f ( x) ) = sin f ( x) f ' ( x). 1 ' 8 0 ( tgf ( x) ) = f ' ( x ). 2 cos f ( x ) 1 ' 9 0 ( ctgf ( x) ) = 2 f ' ( x). sin f ( x) 1 ' 100 ( arcsin f ( x) ) = f ' ( x). 2 1 f ( x) 1 ' 110 ( arccos f ( x ) ) = f ' ( x). 2 1 f ( x) 1 ' 12 0 ( arctgf ( x) ) = f ' ( x ). 2 1 + f ( x) 1 ' 130 ( arcctgf ( x ) ) = f ' ( x). 2 1 + f ( x)
'

( f ( x)) = f (a ) = a (e ) = e

' f ( x) ' f ( x) '

( x) f ' ( x).

f ( x)

ln a f ' ( x) (a > 0, a 1).

f ( x)

60 ( sin f ( x) ) = cos f ( x) f ' ( x).

'

Detyra t zgjidhura 1. T gjendet derivati i funksionit f ( x) = x 2 5 x + 6 . Zgjidhje: Zbatojm formuln 10 , kemi: f ' ( x) = x 2 5 x + 6

((

) ) = 3( x
3 '

5x + 6 x 2 5x + 6

)(

'

Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

= 3( 2 x 5) x 2 5 x + 6 . 2. T gjendet derivati i funksionit f ( x) = 1 2 sin 2 x + sin 4 x. Zgjidhje: Zbatojm formuln 10 , kemi: ' f ' ( x) = 1 2 sin 2 x + sin 4 x = 2 2 sin 21 x(sin x) ' + 4 sin 41 x(sin x) ' = 4 sin x cos x + 4 sin 3 x cos x = 4 sin x cos x(1 sin 2 x) = 4 sin x cos3 x. 3. T gjendet derivati i funksionit f ( x) = a sin(bx + c) + d . Zgjidhje: Zbatojm formuln 60 , kemi : ' f ' ( x ) = ( a sin(bx + c) + d ) = a cos(bx + c )(bx + c )' = ab cos(bx + c). 2 4. T gjendet derivati i funksionit f ( x) = tg 2 x . 2 0 Zgjidhje: Zbatojm formuln 8 , kemi:

f ( x) = tg 2 2 x = 2tg 2 x tg 2 x 2 2 2
'

'

'

1 = 2tg 2 x 2x 2 cos 2 2 x 2 2 sin 2 x 2 = 4 cos 2 x . = 4 sin 3 2 x cos 3 2 x 2 5. T gjendet derivati i funksionit f ( x) = x x . Zgjidhje: Zbatojm formuln 50 , kemi:
a a

'

f ( x) = x x ln f ( x) = x a ln x ( ln f ( x ) ) = x a ln x f ( x) 1 ' = ax a 1 ln x + x a f ' ( x ) = f ( x) ax a 1 ln x + x a 1 f ( x) x
' '

f ' ( x) = x x

+ a 1

( a ln x + 1) .

6. T gjendet derivati i funksionit f ( x) = (sin x )cos x . Zgjidhje: Zbatojm formuln 50 , kemi : ' f ( x) = (sin x)cos x ln f ( x) = cos x ln sin x ( ln f ( x ) ) ' = ( cos x ln sin x ) f ' ( x) 1 = sin x ln sin x + cos x cos x f ( x) sin x

cos 2 x f ' ( x ) = f ( x ) sin x ln sin x + sin x cos 2 x . f ' ( x ) = (sin x) cos x sin x ln sin x + sin x

Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

Detyra me rezultate Njehsoni derivatin e ktyre funksioneve : f ( x) = ( ax + b) 4 . Rezultati: 4a (ax + b)3 . f ( x) = (3 + 2 x 2 ) 4 . Rezultati: 16 x(3 + 2 x 2 )3 . x . Rezultati: f ( x) = 1 x 2 . 1 x2 f ( x) = (3 2 sin x)5 . Rezultati: 10(3 2 sin x ) 4 cos x. f ( x) = 2 x 5 cos3 x. Rezultati: 2 15 cos 2 x sin x. f ( x) = log sin x. Rezultati: ctgx log e. 2x . f ( x) = ln(1 x 2 ). Rezultati: 1 x2 2 . f ( x) = arcsin 2 x. Rezultati: 1 4x2 1 . Rezultati: f ( x) = arcsin x . 2 x x2 1+ x 1 f ( x) = arctg . . Rezultati: 1 x 1 + x2 2 ln x 1 . f ( x) = ln 2 x ln(ln x). Rezultati: x x ln x f ( x) = arctg (ln x) + ln(arctgx). 1 1 + . Rezultati: 2 2 (1 + ln x) x (1 + x )arctgx

7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

19. f ( x) = ln x + 1 + ln( x + 1). 1 1 + . Rezultati: 2 x ln x + 1 2( x + x) 20. f ( x) = tg (5 x) 2 . 1 2 21. f ( x) = sin x . 2 x2 1 22. f ( x) = arcsin 2 . x 23. f ( x) = ln(arcsin 5 x). 24. f ( x) = esin x . 25. f ( x) = ln(ax 2 + bx + c).
2

Rezultati:

10 x . cos 2 (5 x) 2

Rezultati: x cos x 2 . Rezultati: Rezultati: 2 x 2x2 1 5

2

. .

1 25 x 2 arcsin 5 x

Rezultati: esin x sin 2 x. 2ax + b . Rezultati: 2 ax + bx + c

Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

26. f ( x) = ln x + x 2 + a 2 . 27. f ( x) = arctg ln x. 28. f ( x) = x .

x

29. f ( x) = x x . 30. f ( x) = (cos x)sin x .

. x2 + a2 1 Rezultati: . x 1 + ln 2 x Rezultati: x x (1 + ln x) . 1 ln x Rezultati: x x . x2 Rezultati : (cos x)sin x (cos x ln cos x sin xtgx). Rezultati:

DERIVATET E RENDEVE TE LARTA 1. Gjeni derivatin e tret t funksionit f ( x) = 4 x 4 + 3 x 3 + 2 x 1. Zgjidhje: Kemi: f ' ( x) = 4 x 4 + 3 x 3 + 2 x 1 = 16 x 3 + 9 x 2 + 2 f '' ( x ) = f ' ( x) = 16 x 3 + 9 x 2 + 2 = 48 x 2 + 18 x
'' 2 f ' '' + 18 x = 96 x + 18. 2. Gjeni derivatin e katrt t funksionit f ( x) = sin x. Zgjidhje: Kemi: ' f ' ( x ) = ( sin x ) = cos x = sin x + 2 '

( ) ( ( x) = ( f ( x ) ) = ( 48 x
'

'

'

'

f ( x) = f ( x) = sin x + = cos x + x + 2 2 2 = sin x + 2 2

''

'

'

'

'

f ( x) = f ( x ) = sin x + 2 2
' ''

''

'

'

= cos x + 2 x + 2 = sin x + 3 2 2 2
f
( IV )

'

( x ) = f ( x ) = sin x + 3 2

' ''

'

'

= cos x + 3 x + 3 = sin x + 4 2 2 2 .3. Gjeni derivatin e dyt t funksionit f ( x) = ln(1 x). Zgjidhje: Kemi: 1 1 ' f ' ( x ) = ( ln(1 x ) ) = (1 x)' = 1 x 1 x
Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007

'

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

' 1 1 1 f '' ( x ) = f ' ( x) = . = = 2 1 x 1 x (1 x ) 2 4. Gjeni derivatin e dyt t funksionit f ( x) = e x . Zgjidhje: Kemi:

'

'

f ' ( x) = e x

( ) =e
2

'

x2

f '' ( x) = f ' ( x) = 2 xe x
2 2

( x 2 )' = 2 xe x

'

( ) = 2e
2

'

x2

+ 2x ex

( )
2

'

= 2e x + 4 x 2 e x = 2e x (1 + 2 x 2 ). Monotonia dhe vlerat ekstreme t funksionit Le t jet f funksion i prkufizuar n intervalin (a, b) . 10 Thuhet se funksioni f sht rrits n intervalin (a, b) , nse pr do x1 , x2 (a, b), x1 < x2 f ( x1 ) < f ( x2 ). 20 Thuhet se funksioni f sht jozvoglues n intervalin (a, b) , nse pr do x1 , x2 (a, b), x1 < x2 f ( x1 ) f ( x2 ). 30 Thuhet se funksioni f sht zvoglues n intervalin (a, b) , nse pr do x1 , x2 (a, b), x1 < x2 f ( x1 ) > f ( x2 ). 40 Thuhet se funksioni f sht jorrits n intervalin (a, b) , nse pr do x1 , x2 (a, b), x1 < x2 f ( x1 ) f ( x2 ). 50 Le t jet f funksion i derivueshm n intervalin (a, b) : (1) Nse f ' ( x) > 0(a < x < b) , funksioni f sht rrits n (a, b) . (2) Nse f ' ( x) < 0(a < x < b) , funksioni f sht zvoglues n (a, b) . Vlerat ekstreme t funksionit: Le t jet f funksion i prkufizuar n intervalin (a, b) dhe x0 (a, b) : 60 Thuhet se funksioni f ka maksimum n pikn x0 nse ekziston > 0 i till | x x0 |< f ( x) < f ( x0 ). 7 0 Thuhet se funksioni f ka minimum n pikn x0 nse ekziston > 0 i till | x x0 |< f ( x ) > f ( x0 ). Maksimumi dhe minimumi i funksionit quhen vlera ekstreme t funksionit. ' 80 Nse funksioni f ka vler ekstreme n pikn x0 , ather f ( x0 ) = 0 ose f ' ( x0 ) nuk ekziston. Pikat n t cilat f ' ( x0 ) = 0 ose f ' ( x0 ) nuk ekziston quhen pika kritike t funksionit f . 90 Le t jet x0 (a, b) pik kritike e funksionit f : (1) Nse f ' ( x) < 0 ( x < x0 ) dhe f ' ( x) > 0 ( x > x0 ) , funksioni f ka minimum n pikn x0 .

Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

(2) Nse f ' ( x) > 0 ( x < x0 ) dhe f ' ( x) < 0 ( x > x0 ) , funksioni f ka maksimum n pikn x0 . Detyra t zgjidhura 1. Caktoni intervalet e monotonis dhe vlerat ekstreme t funksionit f ( x ) = x 3 3 x + 2. Zgjidhje: Derivati i par i funksionit f ( x ) = x 3 3 x + 2 sht f ' ( x) = 3 x 2 3. Vrejm se f ' ( x) = 0 pr x = 1 dhe x = 1. Formojm tabeln: x < x < 1 x = 1 x =1 1< x < 1< x <1 f ' ( x) f (x) + Rrits 0 4 zvoglues 0 0 + rrits

Nga tabela e msiprme vrejm se funksioni i dhn ka maksimum pr x = 1 , kurse minimum pr x = 1 dhe ate M max (1, f (1)) = (1,4) , M min (1, f (1)) = (1,0). 2. Caktoni intervalet e monotonis dhe vlerat ekstreme t funksionit f ( x) = 2 x 3 3 x 2 12 x + 2. Zgjidhje: Derivati i par i funksionit t dhn sht f ' ( x) = 6 x 2 6 x 12. Vrejm se f ' ( x) = 0 pr x = 1 dhe x = 2. Formojm tabeln: x x < 1 x = 1 x=2 2< x< 1 < x < 2 f ' ( x) f (x) + Rrits 0 9 zvoglues 0 18 + rrits

Nga tabela e msiprme vrejm se funksioni i dhn ka maksimum pr x = 1 , kurse minimum pr x = 2 dhe ate M max (1, f (1)) = (1,9) , M min (2, f (2)) = ( 2,18). x2 x + 1 3. Caktoni intervalet e monotonis dhe vlerat ekstreme t funksionit f ( x ) = 2 . x + x +1 Zgjidhje: Vrejm se D f = R . Provohet se derivati i par i funksionit t dhn 2( x 2 1) ' . Vrejm se f ' ( x) = 0 pr x = 1 dhe x = 1. Formojm sht f ( x) = 2 ( x + x + 1) tabeln: x
< x < 1 x = 1 1< x <1 x =1 1< x <

+ 0 0 + f ' ( x) f (x) Rrits 3 zvoglues 3 rrits Nga tabela e msiprme vrejm se funksioni i dhn ka maksimum pr x = 1 , kurse minimum pr x = 1 dhe ate M max (1, f (1)) = (1,3) , M min (1, f (1)) = (1,3).

Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

Zhdukja e pacaktueshmrive Disa t dhna teorike Nse duke njehsuar vlern kufitare t nj funksioni t dhn kur x x0 (ose n njrin nga simbolet ,+ ) pas zvendsimit formal t x it me x0 n funksionin e 0 , , 0 , , 00 , 0 , 10 , nuk mund t dhn merret njra nga shprehjet 0 konkludohet pr vlern kufitare n pikn e shqyrtuar. Shprehjet e tilla i quajm pacaktueshmri. 0 10 Pacaktueshmria e forms . Rregulla e par e Lopitalit. Le t jen f , g 0 funksione t prkufizuara n (a, b) dhe x0 ( a, b) . N qoftse : (i) f ( x 0 ) = g ( x0 ) = 0 (ii) Funksionet f, g jan t derivueshme n (a, b) me prjashtim ndoshta n pikn x0 . lim (iii) Ekziston x x
0

f ' ( x) , g ' ( x)

f ( x) f ( x) f ' ( x) lim = lim ' . dhe x x x x0 g ( x ) 0 g ( x) 0 g ( x) 20 Pacaktueshmria e forms . Rregulla e dyt e Lopitalit. Le t jen f , g funksione t prkufizuara n (a, b) dhe x0 ( a, b) . N qoft se : (i) lim f ( x ) = lim g ( x) = lim ather ekziston edhe x x
x x0 x x0

(ii) Funksionet f, g jan t derivueshme n (a, b) me prjashtim ndoshta n pikn x0 dhe g ( x0 ) 0. lim (iii) Ekziston x x
0

f ' ( x) , g ' ( x)

f ( x) f ( x) f ' ( x) lim = lim ' . dhe x x x x0 g ( x ) 0 g ( x) 0 g ( x) 30 Pacaktueshmria e forms 0 . N qoft se f dhe g jan funksione t tilla lim q xlim0 f ( x) = 0 dhe xlim0 g ( x) = , ather shprehja x x0 f ( x) g ( x) paraqet nj x x lim ather ekziston edhe x x
Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

pacaktueshmri t forms 0 e cila shndrrohet n pacaktueshmri t forms n kt mnyr :

x x0

0 ose 0

lim f ( x) g ( x) = lim

x x0

f ( x) 0 = 1 0 g ( x)

ose g ( x) = 1 . f ( x) 0 4 Pacaktueshmria e forms . N qoft se f dhe g jan funksione t tilla q xlim0 f ( x ) = dhe xlim0 g ( x) = , ather shprehja xlim0 ( f ( x) g ( x ) ) paraqet nj x x x
x x0

lim f ( x) g ( x) = lim

x x0

pacaktueshmri t forms e cila shndrrohet n pacaktueshmri t forms kt mnyr :

0 n 0

x x0

1 1 g ( x) f ( x ) 0 lim ( f ( x ) g ( x) ) = lim = . x x0 x x0 1 1 0 g ( x) f ( x ) 0 5 Pacaktueshmria e forms 00 N qoft se f dhe g jan funksione t tilla q lim f ( x) = 0 dhe lim g ( x) = 0 , ather shprehja lim ( f ( x ) ) g ( x ) paraqet nj
x x0 x x0 0

pacaktueshmri t forms 0 e cila shndrrohet n pacaktueshmri t forms 0 n kt mnyr :

x x0

lim ( f ( x) )

g ( x)

= e x x0

lim g ( x ) ln f ( x )

x x0

60 Pacaktueshmria e forms 0 N qoft se f dhe g jan funksione t tilla q lim f ( x) = dhe lim g ( x) = 0 , ather shprehja lim ( f ( x) ) g ( x ) paraqet nj
x x0 x x0 0

pacaktueshmri t forms e cila shndrrohet n pacaktueshmri t forms 0 n kt mnyr :

x x0

lim ( f ( x) )

g ( x)

= e x x0

lim g ( x ) ln f ( x )

7 0 Pacaktueshmria e forms 0 N qoft se f dhe g jan funksione t tilla q lim f ( x) = 1 dhe lim g ( x) = , ather shprehja lim ( f ( x ) ) g ( x ) paraqet nj x x0 x x0 x x0 pacaktueshmri t forms 1 e cila shndrrohet n pacaktueshmri t forms 0 n kt mnyr :
x x0

lim ( f ( x) )

g ( x)

= e x x0

lim g ( x ) ln f ( x )

Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

Detyra t zgjidhura ex 1 1. Njehsoni lim . x 0 sin x Zgjidhje: Shprehja Zbatojm 10 dhe kemi: lim 0 ex 1 paraqet nj pacaktueshmri t forms kur x 0 . 0 sin x

ex 1 ex 1 ex 1 = lim = lim = = 1. x 0 sin x x 0 (sin x ) ' x 0 cos x 1

'

2. Njehsoni lim

x3 2 x 2 x + 2 . x 1 x3 7 x + 6 0 x3 2 x 2 x + 2 Zgjidhje: Shprehja paraqet nj pacaktueshmri t forms kur 3 0 x 7x + 6 x 1 . Zbatojm 10 dhe kemi: x3 2 x 2 x + 2 ( x 3 2 x 2 x + 2) ' 3x 2 4 x 1 1 lim = lim = lim = . x 1 x 1 x 1 x3 7 x + 6 ( x 3 7 x + 6)' 3x 2 7 2 xx x . x 1 ln x x + 1 0 xx x paraqet nj pacaktueshmri t forms kur x 1 0 ln x x + 1

3. Njehsoni lim

Zgjidhje: Shprehja . Zbatojm 10 dhe kemi:

x

x x lim = lim lim = x 1 ( ln x x + 1) ' x 1 x 1 ln x x + 1

(x

'

x x (ln x + 1) 1 1 1 x

x x +1 (ln x + 1) x x x +1 (ln x + 1) x = lim = lim x 1 x 1 1 x (1 x ) '

'

1 = lim1 x x +1 (ln x + 1)1 + + ln x x 2 = 2 . x 1 x x x (a + x) a .4. Njehsoni lim . x 0 x2 0 (a + x) x a x Zgjidhje: Shprehja paraqet nj pacaktueshmri t forms kur 2 0 x x 0 . Zbatojm rregulln e par t Lopitalit, kemi x x ( a + x ) 2 ln(a + x ) + a ln a x x (a + x) a a+ x lim = lim 2 x 0 x 0 2x x

Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007

Matematika II FAKULTETI I XEHTARISE DHE METALURGJISE

x 1 a x (a + x) x ln(a + x) + + (a + x) x + a + (a + x) 2 x+a = lim x 0 2 x 2 a ln a 1 lim = . x 0 2 a tgx sin x 5. Njehsoni lim . x 0 x sin x 0 tgx sin x Zgjidhje: Shprehja paraqet nj pacaktueshmri t forms kur x 0 . x sin x 0 Zbatojm rregulln e par t Lopitalit, kemi: 1 cos x 2 tgx sin x (tgx sin x)' 1 cos3 x lim = lim = lim cos x = lim x 0 x sin x x 0 ( x sin x ) ' x 0 x 0 cos 2 x (1 cos x ) 1 cos x 1 1 cos3 x (1 cos x)(1 + cos x + cos 2 x) lim = lim x0 cos 2 x x0 1 cos x x0 1 cos x 2 = lim(1 + cos x + cos x) = 3 . = lim
x0

2arctgx 1 . 6. Njehsoni ln1 + x 2arctgx 0 1 paraqet nj pacaktueshmri t forms Zgjidhje: Shprehja kur x ln1 + 0 x . Zbatojm rregulln e par t Lopitalit, kemi: 2 2 2arctgx ( 2arctgx) ' 2 lim = lim = lim 1 + x x ' x x x 1 1 = 2 lim x 2 = 2. 1 1 ln1 + x 1 + x ln1 + 1 2 x x 1+ x x ln x . 7. Njehsoni lim x0 ctgx ln x Zgjidhje: Shprehja paraqet nj pacaktueshmri t forms kur x 0 . ctgx Zbatojm 20 dhe kemi: 1 ln x (ln x )' sin 2 x sin x lim = lim = lim x = lim = lim lim sin x = 0 . ' x 0 ctgx x 0 (ctgx ) x 0 x 0 x 0 1 x x x 0 sin 2 x
lim
x

Pergatiti: Faton Merovci, Prill 2007