UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS

FAKULTETI I INXHINIERISË ELEKTRIKE

DEPARTAMENTI I ELEKTROTEKNIKËS

Qarqe të Rrymës Alternative Sinusoidale

Vecoritë e sinusoidave
Shfazimi i sinusoidave
Fazorët dhe lidhja me numrat komplekse
 PERKUFIZIME
 Sinjale sinusoidale jane ato qe sinjale qe kane formen e sinusit ose kosinusit

 Vm është amplituda e sinusoidës dhe është vlera maksimale që arrin funksioni.

 ω eshte Frekuenca këndore ose frekuenca në radian dhe matet në radian për
sekondë (rad/s).
 Sinusoida është një funksion periodik v(t + T) = v(t)
1 ω
 Perioda eshte T = 2π / ω [s] Frekuenca është 𝑓 = = [Hz]
𝑇 2π

 Rasti më i përgjithshëm është v(t) = Vm sin(ωt + θ) ku θ eshte faza fillestare ose

thjesht faza.
 Identitetet Trigonometrike më të përdoshme
 Ndryshimi i shenjës. Bëhet duke shtuar ose hequr 1800

Shembull: v(t) = –10 cos(3t + 20°)

v(t) = 10 cos(3t + 20° + 180°) = 10 cos(3t + 200° ) ose
v(t) = 10 cos(3t + 20° – 180°) = 10 cos(3t – 160° )  preferohen kënde < 180°

Ndryshimi i funksionit Bëhet duke shtuar ose hequr 900

Rasti me sinus: i(t) = 4 sin(10t + 45°)
i(t) = 4 cos(10t + 45° – 90°) = 4 cos(3t – 45° )

Rasti me kosinus: i(t) = 3 cos(4t + 17°)

i(t) = 3 cos(4t + 17° + 90°) = 3 sin(4t + 107° )
 Sinusoidat parparimi, vonesa dhe sfazimi
Vm sin ωt
Vm sin(ωt + θ1) Vm sin(ωt - θ2)

Krahasimi për Në Prapambetje

ω të njejtë !!!! ose me Vonesë

ωt
Në Përparim ose
Paraprijnë θ1 θ2
φ = θ1 - θ2
• Sinusoidat me fazë fillestare më të madhe se të sinusoidës bazë ( +θ ) janë përpara saj, ose e paraprijnë atë.
• Sinusoidat me fazë fillestare më të vogël se të sinusoidës bazë ( -θ ) janë me vonesë, ose të prapambetura ndaj
saj.
• Sfazim quhet diferenca relative midis fazave fillestare të dy sinusoidave φ = θ1 – θ2. Kur φ > 0 sinusoida 1 i
paraprin sinusoidës 2. Kur φ < 0 është sinusoida 2 që i paraprin 1.
 Shembull 1
 Te gjendet shfazimi ndermjet dy sinusoidave dhe te percaktohet cila është në përparim
ndaj tjetrës.
𝑣1 = −10 cos ω𝑡 + 50° 𝑣2 = 12 sin ω𝑡 − 10°
 Zgjidhje
 Me ane te identiteteve trigonometrike do të i kthejme ne te njejtin tip funksioni, te dyja
sin ose te dyja cos.

Pra fazat fillestare rezultojnë dhe θ2 = – 1000

Drejtimi pozitiv
θ1= – 1300 ose përpara

 Sfazimi reciprok është

-1000
φ = θ1 – θ2 = (– 1300) – (– 1000 ) = – 300
 Përfundimi -1300

Duke pasur parasysh që kah pozitiv quhet lëvizja kundërorare thuhet se

v2 i paraprin 𝑣1 me 30 ° ose 𝑣1 është i vonuar ndaj 𝑣2 me 30 °.
 Detyrë Shtëpie 1
 Te gjendet shfazimi ndermjet dy sinusoidave dhe te
percaktohet cila eshte para dhe me sa grade.

 dhe
 Fazorët
 Fazor do te quhet numri kompleks i cili përfaqëson një sinusoidë në planin kompleks.
 KUSHTI I PËRFAQËSIMIT TË SINUSOIDAVE NË FAZORË ËSHTË ω E NJEJTË

 Fazori është numër kompleks konstant (eliminon varësinë nga koha), i cili ka të
përbashkët me sinusoidën përkatëse Amplitudën dhe Fazën fillestare.
 Numri kompleks A në trajtën algjebrike A = a + jb ku j =√-1 dhe numrat realë a dhe b janë
përkatësisht pjesa reale dhe imagjinare e A. a = Re[A] dhe b = Im[A]
 A gjithashtu mund të shkruhet në trajtën eksponenciale A = |A|e jα ku:

|A| është moduli i numrit kompleks

𝐴 = 𝑎2 + 𝑏 2
α është këndi ose argumenti i numrit kompleks
 Shembull 2
 Te kryhen veprimet me numrat komplekse 40 𝑒 𝑗50° + 30 𝑒 −𝑗30°
 Zgjidhje
 Me ane te formules se Ejlerit kalojme trajtat eksponenciale ne trajta algjebrike
40 𝑒 𝑗50° = 40(𝑐𝑜𝑠50° + 𝑗 𝑠𝑖𝑛50°) = 25.71 + 𝑗30.64
30 𝑒 −𝑗30° = 20[cos(−30° + 𝑗 sin −30° ] = 17.32 − 𝑗10
 Gjendet shuma me anë të trajtës algjebrike
 40 𝑒 𝑗50° + 30 𝑒 −𝑗30° = (25.71+ 17.32) + 𝑗 30.64 − 10 = 43.03 + 𝑗20.64
 Kalohet në trajtën eksponenciale përsëri
20.64
 43.032 + 20.64 2 = 47.72 α = tan−1 = 25.63°
43.03
 Si përfundim
40 𝑒 𝑗50° + 30 𝑒 −𝑗30° = 47.72𝑒 𝑗25.63°
 Fazoret në llogaritjen e qarqeve
Përdorimi i Fazorëve për llogaritjen e qarqeve me ω të njejtë ndjek këto
hapa:
1 - Përfaqësohen të gjitha rrymat dhe tensionet f(t) në Fazorë të planit
kompleks duke hequr varësine nga t.
2 - Zgjidhet problemi në Planin e Fazorëve duke gjetur rezultatin si numër
kompleks.
3 - Rezultati kompleks pasqyrohet mbrapsh në planin e kohës duke u
bazuar në lidhjen reciproke Fazor -Sinusoidë

Plani i kohës – f(t) Plani kompleks

Rezultati Kompleks F(jω)
V(jω), I(jω)
Shembull 3

 Të ndërtohen në fazorët përkatës për sinusoidat

 Zgjidhje

𝐼 ሶ = 6𝒆𝒋(−40°) = 6𝑒 −𝑗40°

 Zgjidhje
Bëhet ndërrimi i shenjës dhe kthimi në kosinusoidë sikurse u tregua në fillim.
 𝑣 = −4 𝑠𝑖𝑛 30𝑡 + 50° = 4cos(30𝑡 + 180° − 90°)

 𝑣 = 4cos(30𝑡 + 140°)

𝑉ሶ = 4𝒆𝒋(140°)
 Detyre shtepie 3

 Te kthehen sinusoidat në fazorë

 Përgjigjet
 (a) 𝑉ሶ = 7𝑒 𝑗(40°) V (b) 𝐼 ሶ = 4𝑒 𝑗(100°) A
 Shembull 4
 Të kthehen fazoret në kosinusoida me frekuencë të çfarëdoshme ω.
 A) 𝑉ሶ = 𝑗8𝒆−𝒋20° V B) 𝐼 ሶ = −3 + 𝑗4𝐴
 Zgjidhje
 A) Paraprakisht duhet rikujtuar identitetet e planit kompleks: 𝑗 = 𝒆𝒋90° dhe 𝒆−𝒋90° = −𝑗.
Prandaj:
𝑉ሶ = 𝑗8𝒆−𝒋20° = 𝒆𝒋90° × 8𝒆−𝒋20° = 8𝒆𝒋(90°−20°) = 8𝒆𝒋70°
B) Fazori i rrymës e ka pjesën reale negative, gjë që kërkon kujdes në zbatimin e formulës
të argumentit gjatë kthimit në trajtë eksponenciale. Formula do të jepte këndin:
4
α = tan−1 = −53° 𝐼ሶ Im
−3 j4
Paraqitja e numrit kompleks në plan tregon se këndi është 1270 si në figurë
Moduli del: |I|= 32 + 42 = 5 1270

Përfundimi: 𝐼 ሶ = 5𝒆𝒋𝟏27° A 530

Re
-3
 Detyra shtepie 4

 Te kthehen fazorët në sinusoida

a) 𝑉ሶ = −25𝒆𝒋40° V
b) 𝐼 ሶ = 𝑗(12 − 𝑗5)𝐴

 Përgjigje
 Shembull 5
 Jepen rrymat si me poshte:

 Te gjendet rryma i = i1+ i2 dhe të vizatohen diagramat fazore

 Zgjidhje
 Kalohet në planin e fazorëve duke zgjedhur për të punuar me funksionin kosinus
 𝐼1ሶ = 4𝑒 𝑗30° A Im

 𝐼2ሶ = 5𝑒 −𝑗110° A
𝐼1ሶ

 𝐼1ሶ + 𝐼2ሶ = 4𝑒 𝑗30° + 5𝑒 −𝑗110° = 3.46 + 𝑗2 + (−1.71 − 𝑗4.67) = 1.75 − 𝑗2.67 𝐴 +300 Re
 𝐼 = 1.75 − 𝑗2.67 = 3.2𝑒 −𝑗57° A

-1100
 Përfundimin ne nr. kompleks e rikthejmë në rrafshin e kohës -570

𝐼 ሶ = 𝐼1ሶ + 𝐼2ሶ
𝐼2ሶ
𝐼 = 3.218 𝑒 −𝑗56.97° A
 Detyrë shtëpie 5

 Te gjendet sinusoida shumare

 v=v1+v2

 Përgjigje