MGA DULA

Sa Panahon ng Hapon
Ni: Cyra E. Francisco
DULA

 Ang dula ay uri ng

panitikan na pinakalayunin
ay itanghal ang mga yugto
ng mga tagpo ng mga
tauhan sa isang tanghalan o
entablado
 MGA DULA SA PANAHAON NG KASTILA
 Komedya  Karilyo
 Komedya De Santo  Juego de Prenda
 Moro-Moro  Bulaklakan
 Linambay  Panunuluyan
 Araquio
 Tibag
 Moriones
 Senakulo
 Dalit Alay (Flores de
Mayo)
 Karagatan
 Santacrusan
 Duplo
 Pangangaluluwa
 Salubong
 Papuri/Putong
 Penitencia
 Sarsuwela
KOMEDYA
 dulang patalata (karaniwang binubuo ng octosyllabic o
dodecasyllabic na quatrain)
 gumagamit ng nakaugaliang marcha para sa pagpasok at pag-
alis sa entablado, batalla o labanan na may koreograpiya, at
magia o mga mahihiwagang epekto sa palabas.
 2-3 araw
 ipinapagdiwang ang pyesta ng patron ng baryo.
 nagmula sa comedia ng Espanyol
 ika-16 na siglo.
 Unang lumabas sa Latin at Espanyol sa Cebu noong 1598.
 Ginawa para ipalaganap ang kristyanismo at kontrahin ang
Islam.
KOMEDYA
 Dalawang uri
 Komedya de santo
 sumesentro sa buhay ng mga santo
 Comedia de San Miguel - Iligan;
 himalang dala ng mga santo
 Haybing sa Taal - Batangas;
 mga yugto ng buhay ng mga santo
 Kristo sa comedia de misteriong - Paete, Laguna.
 Sekular na uri ng komedya
 kumidya, moro-moro, linambay (Cebu), colloquio, araquio, tibag at
minoros.
 tungkol sa mga labanan ng mga kaharian ng Kristiyano sa Europa tulad ng Pransya,
Espanya, Italya, Alemanya
 buhay at pag-ibig ng mga dakilang Muslim at Kristiyanong karakter
 Don Alejandre y Don Luis at Orosman at Zafira
 mula sa mga awit at korido mula sa mga medieval na kaharian, na
inilimbag bilang libritos (pamphlets). *
MORO-MORO
 PAKSA
 Pagmamahalan sa pagitan ng isang Pilipinong Muslim na
prinsipe at isang Kristiyanong prinsesa.
 Blakid : pagkakaiba sa relihiyon
 Ang hidwaan ay patuloy pang lalala dahil sa patuloy na
magsusumikap ang mga kamag-anak ng parehong panig upang
hindi matuloy ang kasal.
 At sa huli, isang paligsahan ang magaganap, kung saan, ang
Muslim at Kristiyano ay maglalaban para sa kamay ng
prinsesa. Kapag ang Muslim ang nanalo sa paligsahan, siya
ang papayagan na makuha ang kamay ng Kristiyanong prinsesa
sa kondisyon na siya ay magpapabinyag sa Kristiyanismo.
 MORO-MORO

 isang adaptasyon mula sa dula sa Europa

na comedia de capa y espada.
 nag-ugat mula sa sagupaan sa pagitan ng mga
Kristiyano at Pilipinong Muslim
 Ang makasaysayang laban na ito ay nagsimula
noong ika-16 na siglo nang ang mga Kristiyanong
Malay, mga Pilipino sa Luzon at Visayas ay
sumama sa pakikidigma ng mga Espanyol laban sa
mga Pilipinong Muslim na nasa Timog.
MORO-MORO
 Mga teatro
 Teatro Comico (1790)
 Tondo Theatre
 Primitivo Theatre
 malapit sa kalye Arroceros sa Maynila
 Aktibo sa pagtatanghal ng mga dula
 Sir John Bowring, isang turistang British, ay naglagay ng
komentaryo sa kanyang libro, A Visit to the Philippine
Islands (1859)
MORO-MORO
 Mga Manunulat
 Jose dela Cruz (Huseng Sisiw)
 La Guerra Civil de Granada, Hernandez at Galinsandra, Reyna Encantada o

Casamiento por Fuerza, at Rodrigo de Vivar.

 Francisco Baltazar (Balagtas)
 100 – na nagawang dula, 14 lamang ang kilala, 2 lamang ang nailimbag
 Honorato de Vera
 Doña Ines Cuello de Garza y el Principe Nicanor.
 Juan Crisostomo Sotto (Crisot) - Pampanga
 Ang Ing Sultana at Perla, Zafiro at Rubi (Pearl, Sapphire and Ruby).
 Padre Anselmo Jorge Fajardo (Ama ng Panitikang Pampango)
 May akda ng libro na, Vida de Gonsalo de Cordova. Ito ay napabalitang

itinanghal noong Pebrero, 1881 sa Pampanga.

 Aurelio Tolentino 
  La Venganza de Conde Rabdul. *
Iba pang Sekular na uri ng komedya
 Linambay
 Dula sa bayan ng Valladolid sa Carcar, Cebu
 Gonzalo de Cordoba, Doce Pares, at Orondates.
 Araquio
 Isang celebrasyon sa Nueva Ecija tuwing Mayo
kasabay ng Piesta ng Krus, nagsisimula sa misa at
natatapos sa Flores de Mayo
  tulad ng mga sarsuwela ng mga español isinasadula
ang paglaganap ng Kristyanismo at ang hidwaan sa
pagitan ng mga Moro at mga Kristyano
ARAQUIO
 Mula sa "Heraclio", pangalan ng isang obispo
noong panahon ng Magaling na si Constantine
 Unang Araquio dula
 bayan ng Peñaranda, Nueva Ecija, 120 taon na ang
nakalilipas (noong gamit na instrumento ay mga
bamboo bago ang mga modernong kagamitan)
 Umaabot ng isang linggo
 Ang mga mayayaman sa bayan ay nag-iisponsor
at nagbibigay ng di kukulang sa P50,000
ARAQUIO
 Tungkol sa away ng mgaMoro at Kristyano ukol
sa teritoryo. Ginagamit ng mga kristyano ang
krus na simisimbolo sa pananalampalataya nila
na nananakawin ng mga Moro sa huli ay
mahahanap ang Krus at ang mga moro ang
magiging Kristyano.
ARAQUIO
 16 na aktor
 9 na kristyano
 Reyna Elena at Haring Constantine, Laida at Blanca, mga
alalay ng Reyna, at mga sundalong sina Alberto, Arsenio,
Rosauro, Fernando at Leonato.
 7 Moro
 Ordalisa or Erlisa at ang Emperor Emir, at mga sundalong
sina Dublar, Marmolin, Engras at Sagmar.

*
TIBAG

 Santacruzan ng paghahanap ng kruz ng reyna

tuwing mayo

 Dula ng paghahanap ng krus na kinamatayan ni

Hesus tuwing panahon ng Semana Santa

*
SENAKULO
 Pagsasadula ng mga pangyayri at pasakit na
dinanas ni Hesukristo, ang kanyang buhay,
paghihirap hanggang sa pagkamatay niya sa Krus
 Karaniwang ginaganap sa lansangan o bakuran
ng simbahan
 Tuwing Semana Santa

*
KARAGATAN
 ginagamit ang tulang ito sa laro,
 kadalasan tuwing mayroong
namatay.
 Kunwari ay may matandang tutula tungkol sa
dahilan ng laro. Tapos
ay paiikutin ang isang tabong may tanda. Kapag
huminto ang tabo sa pag-ikot,
ang matatapatan nito ay tatanungin ng dalaga ng
mga salitang matatalinhaga o
makahulugan.
KARAGATAN
 Ang larong ito ay nagmula sa isang alamat ng
isang prinsesang
naghulog ng singsing sa karagatan. Ang
sinumang binatang makakuha ng
singsing ay siya niyang pakakasalan.

*
DUPLO
 isinama sa mga selebrasyon upang mabawasan
ang kalungkutan sa pagdadasal para sa mga
namatay.
 binubuo ng mga puns, biro at palaisipan sa
bernakular.
 Kinalaunan, naging isang madulaing debate sa
pamamagitan ng berso.
DUPLO
 Ang manlalaro ay magbibintang sa iba ng mga
kathang krimen
 Ang mga akusado naman ay ipagtatanggol ang
kanilang sarili
 Kapag ang isang nakikipagtalo ay nagbigay ng
maling sagot sa palaisipan na binigay sa kanya,
magsasabi siya ng isang dalit para sa namatay.
DUPLO
 "Ang Ligaya sa Hapis at ang Kaaliwan ng mga
Olila o ang Libangang Duplo"
 Dalawang layon ng larong duplo:
 (1) ang pang-aliw ng hapis, pang-aliw sa naulila, pang-aliw
sa may kalungkutan
 (2) pangtalas ng kaisipan.
 Kasama pa rito ang duplo bilang parangal sa kaluluwa
ng isang yumao.
DUPLO
 Dalawang hilera ng mga upuan ang nakaayos sa
batalan.
 Dito nakaupo, ang villacas at villacos.
 Sa gitna ng grupo nakaupo ang hari o ang duplero
 Pagkatapos, dagli na sisimulan na ng hari ang
laro sa pamamagitan ng pagbato ng bola o panyo
sa isa sa mga villacos. Yuyuko ang villaco sa hari
at dadalhin ang bola o panyo sa isangvillaca na
sumagot sa talumpati na ginawa ng villaco
DUPLO
 Bago mag-umpisa ang hari ay nagsisimula sa
pagsasabi ng isang Ama Namin, Aba Ginoong
Maria, at isang Requiem para sa namatay
 Pagkatapos ng dalangin, isisigaw ng hari
ang “Numeracion” . Ang mga kasali naman ay
sasagot nang “Tribulacion”
DUPLO
 Pagkatapos, dagli na sisimulan na ng hari ang
laro sa pamamagitan ng pagbato ng bola o panyo
sa isa sa mga villacos
 Yuyuko ang villaco sa hari at dadalhin ang bola o
panyo sa isangvillaca na sumagot sa talumpati na
ginawa ng villaco
DUPLO
 Walang iisang paksa
 Kategorya ng paksa sa duplo.
 Alo-divino -may kaugnayan sa Diyos at sa mga banal na
bagay
 Historia-vino -kasaysayan ng Diyos at ng mga santo o
anghel
 Alo-humano/alo-mano -may kaugnayan sa mga propeta,
mitolohiya, bayani o ng relasyon ng tao sa Diyos
 Historia-mano -kasaysayan ng mga tao o ng bansa
 Ley/Lai -tumatalakay sa mga batas tulad ng Kodigo Penal
at Kodigo Sibil
DUPLO
 Kategorya ng paksa sa duplo.
 Talinghaga -nahahawig sa bugtungan
 Binayabas -iba pang paksang hindi nasasakop ng mga

naihanap nang paksa; karaniwang ginagamit ng mga bago

pa lamang na duplero.
 Hindi limitado ang mga duplero sa iisang uri
paksa.
 Ipinahihiwatig ng termino nilang tinigpas na may
herarkiya ng paksa sa duplo at nasa tuktok nito
ang mga paksang relihiyoso.
*
SALUBONG
 Tuwing Linggo ng Pagkabuhay
 Isinasadula ang pagkita ni Kristo sa kanyang Ina
 Sa bakuran ng simbahan itinatanghal
 Kung saan may espesyal na archo na may imahe
ng Birheng Maria naka-belo
 Isang batang babae bilang isang anghel ang
huhula sa belo ng Birhen
SALUBONG
 Itinutunog ang kampana at nagkakaraoon ng
prosesyon ng imahe ni Kristo at ng Birhen Maria
 Nagtatapos ang prosesyon sa pagkita ng Ina at
Anak sa loob ng simbahan
 Ang mga malalahok ay hinihiwalay batay sa
kasarian
 Lalaki sa imahe ni Kristo
 Babae sa imahe ng Birhen
*
PENITENCIA
 Mula sa salitang Lumang
French at Latin poenitentia, na ibig sabihin ay
pagsisisi o kagustuhang patawarin.
 Partikular sa isang bayan ng pampanga
 Tuwing Biyernes Santos
 Paglalakad ng deboto sa mga lansangan habang
pinapalo ang kanilang mga sarili ng mga taling
may patalim
 Pagpruprusisyun ng may dalang krus at saka
pinapako sa krus ng mga deboto. *
KARILYO
 Dula-dulaang gumagamit ng mga kartong
ginupit tulad ng sa puppet show 
 Dula-dulaang ginagamit ng kartong tau -tauhan
na pinagagalaw sa harap ng ilaw upang
magkaroon ng anino sa puting tabing

*
JUEGO DE PRENDA
 “Laro ng Parusa”
 Habang lamayan
 Linalaro ito upang di makatulog ang mga tao
habang nagbabantay sa patay
 Ang mga manlalaro ay uupo at bubuo ng isang
bilog tapos ang isang pinuno ay magbibigay ng
mga puno o bulaklak sa mga manlalaro
 Ang pinuno ay magkukwento tungkol sa isang
ibon na nawala na pagmamay-ari ng isang hari.
JUEGO DE PRENDA
 Magsisimula siyang magtanong “nawala ang ibon
kahapon nahanap mo ba?” tapos magsasabi ng
puno o bulalak tulad na lang ng ilang-ilang.
 Sasagot kaagad ang taong kumuha sa ilang-ilang
 Tuloy-tuloy ang pinuno sa pagtanong sa iba pang
mga puno
JUEGO DE PRENDA
 Pag sa pangatlong bilang ay di sila nakasagot ay
magbibigay siya ng isang bagay sa pinuno
 Makukuha mo lang ulit ang mga bagay na
ibinigay mo pagkatapos magsabi ng isang dasal o
tula.

*
BULAKLAKAN
 Isang magandang sayaw na itinatanghal kasabay
ng celebrasyon ng Santa Cruz De Mayo

 Itinatanghal sa harap ng isang pang-prosisyun na

altar

*
PANUNULUYAN
 Panunuluyan, pananawagan,
o pananapatan ang tawag sa isang pagsasadula
ng paglalakbay nina Maria at Hosep, kung saan
ang usapan ay kinakanta.
 Tinatanghal tuwing Mayo
 Panunuluyan – Tagalog
 Panawagan o Maytinis – Caviteño
 Kagharong – Bicolano
 Daigon, Pakaon o Patores - Bisaya
PANUNULUYAN
 Masalimuot na paglalakbay nina Santo Jose at
Birheng Maria mula Nazareth patungong
Bethlehem sa paghahanap ng matutuluyan para
isilang si Hesukristo
 Kasaysayan
 Kalakalang galyong Manila-Acupulco
 Mula Mexico
 Pasadas (inn o hotel)
PANUNULUYAN
 Kasaysayan
 1580
 Santo Ignatius De Loyola
 Pamaskong Novena
 Santo Juan ng Krus
 Pagtatanghal
 7 taon  posadas

*
 MORIONES
 Marinduque
 Morion - “maskara”, na parte ng armor ng
Romano na ipinapantakip sa mukha noong
panahong Medyibal.
 Ang Moriones o “Moryonan” ay ang mga taong
nakasuot ng maskara at nakagayak, na
nagmamartsa paikot sa bayan, sa loob ng pitong
araw sa paghahanap kay Longhino.
 simula sa Araw ng Lunes Santo at nagtatapos
sa Pasko ng Pagkabuhay.
MORIONES
 pagsasadula sa paghahanap ng mga senturyon
kay Longinus
 Ayon sa alamat, si Longinus, sundalong bulag
ang isang mata umaling ang mata nang tumalsik
ang dugo ni Hesukristo nang tusuking nito ni
Longhinus ng espada
 Hinabol ng mga sundalo si Longinus sa buong
kabayanan hanggang siya ay nahuli at hinarap
kay Ponsyo Pilato.
MORIONES
 Ang iba ay tumayo bilang mga Pariseo upang
husgahan siya
 At noong Pasko ng Pagkabuhay, si Longinus ay
hinatulan sa kaniyang pagbabago ng relihiyon sa
pamamagitan ng pagpugot.
 Ang mga sumasali dito ay mga magsasakat at
mangingisda bilang sumpa ng pagsisisi o
pasasalamat
MORIONES
 Kasaysayan
 Sa Valencia, Spain
 Festival de Moros y Cristianos (Piesta ng mga moro at
kristyano).
 “Moriones" "Moros".
 "murió" (morir) kamatayan
 Mula Mogpog
 1807 Fr. Dionisio Santiago unang bese isinatupad

*
 FLORES DE MAYO
 "Flores de Maria" o "Álay" 
 pista ng bulaklak na ipinagdiriwang ng mga Filipino sa
buong buwan ng Mayo bilang pagbibigay parangal kay
Birheng Maria. Bawat isang araw sa buong buwan ng
Mayo ay naghahandog ng bulaklak kay Maria.
 pinaniniwalaang nagsimula noong 1854
 Vatican - nag- proklama ng doktrina ukol kay Imakulada
Conception.
 Una sa Bulakan (1865) at kinalaunan ay lumaganap sa mga
lalawigan ng Laguna, Batangas, at Pampanga.
FLORES DE MAYO
 Awit para sa pag-aaalay ng bulaklak
“Tuhog na bulaklak, sadyang salit-salit,Sa mahal mong
noo'y aming ikakapit,
Lubos ang pag-asa nami't pananalig,
Na tatanggapin mo, handog na pag-ibig,
Lubos ang pag-asa nami't pananalig,
Na tatanggapin mo, handog na pag-ibig!”

*
SANTACRUZAN
 Isang prusisyon na isinasagawa sa huling bahagi
ng pagdiriwang ng Flores de Mayo.
 Isinasalarawan nito ang paghahanap sa Banal na
Krus ni Reyna Elena, ang ina ni Constantino.
SANTACRUZAN
 Istorya
 Ang emperador ng Roma, si Constantino,
 dinalaw ng isang panaginip
 pumunta sa isang digmaan upang lumaban sa ngalan ng Banal na Krus.
 nagtagumpay a at naging sanhi nang kanyang pagiging kristiyano.
 Unang Kristiyanong emperador sa kasaysayan.
 Inspirasyon ng kanyang ina, si Reyna Elena
 Noong taong 326 A.D.
 nagsagawa siya ng isang paglalakbay sa Banal na Lugar upang hanapin
ang Banal na Krus.
 Matagumpay na nahanap ni Reyna Elena ang Banal na Krus at sa kanyang
pagbabalik ay nagkarooon ng isang masayang pagdiriwang.
*
PANGANGALUWA
 Ang Gabi ng Pangangaluluwa 
 gabi ng bisperas ng Undas o bisperas ng Araw ng
mga Patay.
 taunang kapistahan
 araw ng pagdiriwang na idinaraos
tuwing Oktubre 31.
PANGANGALUWA
 Ang unang araw ng Nobyembre ay kilala bilang
Todos Los Santos.
 Araw itong ipinangingilin ng mga Katoliko.
 Kaugalian na ng mga Pilipino bilang pagtupad sa
tungkulin nila sa yumao nilang mga magulang,
asawa, o anak na dalawin ang mga libingan ng
mga ito.

*
PAPURI

 Dulia - papuri o pagkilala na iniaalay lamang sa

mga santo.

*
SARSUWELA
 Dulang kantahan at sayawan
 1-5 kabanata
 Nagpapakita ng sitwasyon na may kinalaman sa
pag-ibig o isyung kontemporarya
 Kasaysayan
 Dumating sa maynila
 1879 o 1880
 Jugar con Fuego
 Dario De Cespedes
SARSUWELA
 An Pagtabang ni San Manuel
 Waray
 Norberto Romualdez
 Ing Managpe
 Kapampangan
SARSUWELA
 Mga Tema
 Pagmamahal sa bayan
 Walang Sugat – Severino Reyes 1902
 Mga Kahinaan ng tao
 Paglipas ng Dilim – 1920
 Pagtuligsa sa maling gawain
 Nakakawiling kwento ng pag-ibig

*
MGA IBANG DI NASAMA

 Paglakad ng Estrella at ng Birhen

 Puteje