Pambansang kita

ARALIN 2
 Ano ang pambansang Kita o National income?

Sukatan ng pag-unlad ng isang

Ito ay ang kabuuang halaga ng
pambansang ekonomiya at
mga produkto o serbisyo na
nagagamit ito para sa pagtataya
nayari sa bansa sa loob ng isang
at pagpapatuloy ng produksiyon
taon.
ng mga produkto o serbisyo.

Kabuuang kinita ng mga bahay-

kalakal at ng mga sambahayan mula
sa kanilang pagbebenta ng mga salik
sa produksiyon at produkto o serbisyo.
 Pagsusukat ng antas ng pag-unlad saisang bansa

Isinasagawa upang masukat ang ambag ng

bawat tauhan o sector sa pagpapaunlad ng
ekonomiya nito.

Philippine Statistics Authority

National EconomicDevelopment
Authority (NEDA) (PSA)
-Ang nagsusukat upang maisalin
- Ahensiya ng pamahalaan na nagpapayo
sa pangulo ng bansa at nagmumungkahi sa mga polisyang pang-
ng mga tugon o hakbang sa ekonomiyang pamahalaan.
pagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa.
 Pagsusukat ng antas ng pag-unlad saisang bansa

Dalawa ang panukat na ginagamit ng PSA at NEDAsa paghahanap ng pambansang

kita:
1. Gross National Income o GNI
2. Gross Domestic Product o GDP
 Gross
- Kabuuan ng isang buo na walang anumang uri
ng paggastos o pagkaltas mula rito.

Ang Net
pagkakaiba - Kabuuan ng isangbuo na may paggastos o
ng Gross at pagkaltas mula rito na siyang tinatanggap ng
buo.
Net
Gross at Net
- Mahalagang batayan sa pagsukat ng pmbansang
kita dahil ang pagkakaiba nitosay makakatulong
sa tunay na pagtataya ng kinikita ng mga
mamamayan at sa pagsasaayos ng ekonomiya.
 ?
ANO ANG KAHULUGAN NG GNI
AT GDP
• Organization for Economic
Cooperation and Development
OECD
-Ang GNI ay ang kabuuang halaga ng
mga produktoat serbisyong nagawa ng
lahat ng mamamayan ng isang bansa
sa loob ng isang taon.
Nagmula sa kita ng ng mga bahy-
kalakal at sambahayan na ginamit sa
paggawa at pakonsumo ng mga
produkto at serbisyong ito
Kabilang rito ang kinikita ng
isang pamilya sa isang araw at
ng mga negosyo mula sa
pagbebenta ng kanilang mga
Gross produkto.
National
Income
(GDP)
Kasama ang pagtutuos rito
ang mga produkto at
serbisyongnagawa ng mga
mamamayang naninirahan
sa labas ng bansa.
Ito ay kabuuang halagang mga
produkto at serbisyo na nayari sa
loob ng bansa sa isang taon,
kasama ang gastusin ng mga bahay-
kalakal at ang buwis mula sa
pamahalaan, OECD.
Binubuo ng kita mula sa mga
produkto at serbisyong galing sa
mga bahay-kalakal at ang salik
ng produksiyon na ginamit upang
mabuo ito.
Gross Domestic
Product (GDP)
Nilalaman ang produksiyon ng
sari-saring yaring produkto ng
isang bansa mula sa mga kama
at tsinelas hanggang sa mga
elektroniks at
impraestrakturang tulad ng
 Gross Domestic Product (GDP)

• Hindi isinama sa pagtutuos ang mga produko atserbiyong nagawa ng mga mamamayang
naninirahan sa labas ng bansa.

Halimbawa:
remittance ng mga OFW dahil ang kanilang salik ng produksiyon ay nagamit sa labas ng
bansa na pinakinabangan ng mga bahay-kalakal sa mga bansang kanilang tinirahan at
pinagtrabahuan.
 Gross National Income (GNI)
Halimbawa:

Pinapadalangdayuhang salapi o remittance ng mga OFW

Isa ang OFW remittance sa mga kitang pumapasok mula sa mga dayuhang
pamilihan na ginagamit sa pambili ng ng mga produktong galling sa ibang bansa.
Umabot sa $26.92 bilyon noong 2014 ang halaga ng mga ipinadalang dayuhang
salapi sa Pilipinas ng mga OFW mula sa lahat ng bansang pinagtatrabahuhan nila.
Ipinapadala sa bansa ang iba-ibang salaping ginagamit sa pakikipagkalakalan ng
Pilipinas sa ibang bansa tulad ng dolyar ng Estados Unidos, euro mula sa mga
bansa sa European Union, riyal sa Saudi Arabia, yen mula sa Hapon at
maramipang iba.
 Paghahanap ng Gross National Income

• Gross Market Value – Ito ang kabuuang presyo ng produktong tapos ng mabuo ang
final goods.

• Final Goods – Ito lamang ang isinasama sa pagtutuos ng GNI

• Market Value – mga produktong ipoproseso pa lamang o ginagamit sa pagpoproseso

ng iba pang produkto ( intermediate goods). Hindi ito isinasama sa pgtutuos.
Halimbawa:
Ang mais ay isang uri ng intermediate goods mula sa sector ng agrikultura dahil
sumasailalim pa ito sa iba-ibang proseso upang makalikha ng final goods.
Pagtutuos ng halaga ng GNP at GDP – hindi isinasama ang presyo ng mais na isang
intermediate goods.
Halimbawa ng Final goods na mula sa mais: cornstarch, corn, oil, popcorn, at
kornik
Ang Dobleng Pagtutuos (Double Counting)

Ito ay isang suliranin dahil ito ay nakakasagabal sa tunay na

estado ng pag-unlad ng isang ekonomiya.
- Ang final goods na ginagamit sa paghahanap ng GNI at GDP ay
dumaraan sa iba-ibang proseso ng produksiyon at ang pagdodble
nito ay maaaring makasira sa balance ng kitang tinatanggap ng mga
sambahayan at ng mga bahay-kalakal.
 Paghahanap ng Gross National Income

Bakit tinutuos lamang ng GNI ang final goods?

- Upang hindi madoble ang pagbilang sa mga produktong nagawa mula sa

pinagsamang intermediate goods at final goods ang pagdodoble ng bilang ng
halaga ng mga produkto mula sa magkaibang uri nito ay nagbabago sa sukatan
ng pag-unlad ng ekonomia o dobleng pagtutuos sa halaga nito at nakaaapekto
ito sa kitang tinatanggap ng bawat mamamayan ng isang bansa.
MARAMIN
G
SALAMAT!
Mga Paraan sa Pagtutuos ng
GNI

ARALIN 2
 1. Industrial Origin
Approach

- Isang paraan ng pagtutuos ng GNI

Mga Paraan sa gamit ang mga input na kita mula
sa iba-ibang sector ng ekonomiya
Pagtutuos ng GNI sa bansa.

- Ginagamit ng mga ekonomista ang

paraang ito upang makuha ang GNI
sa madaling paraan.
 1. Industrial Origin
Approach
Ito ang pagsamasama sa presyo ng
lahat ng final goods na nabuo ng mga
sector sa agrikultura, industriya, at
Mga Paraan sa serbisyo sa loob ng isang taon ay
Pagtutuos ng GNI bubuo sa GDP.
- Kinukuha ang lahat ng GDP
mula sa pinagsamang kita ng mga
bahay-kalakal sa mga sector ng
agrikultura, industriya, at serbisyo.
Pormula: Agrikultura +
Industriya + Serbisyo
 1. Industrial Origin Approach
Net Primary Income
- Kita na natanggap ng mga
samabahayan ng isang bansa na mula
sa mga mamamayang kabilang sa
Mga Paraan sa mga manggagawa na naninirahan sa
ibang bansa.
Pagtutuos ng GNI
- Idinaragdag sa pagtutuos upang
makuha ang GNI.

- Sa pagsasama ng GDP at NPI ay

mbubuo ang GNI ng isang bansa.
Pormula: GNI = GDP + NPI
(Tignan pahina 237 upang ilarawan
kung paano ito ginagamit at sinusukat)
 2. Factor Income Approach

- Isang paraan ng pagtutuos ng GNI batay sa proseso n

produksiyon.

Mga Paraan sa - Isang detalyadong paraan ng paghahanap ng kita dah

Pagtutuos ng ipinapakita nito ang lahat ng transaksiyong nagagana
sa pgitan ng mga tauhan sa paikot na daloy ng
GNI ekonomiya.

- Isinasama a pagtutuos ang kinita ng pamahalaan mul

di-tuwirang pagbubuwis at mga government-owned a
–controlled corporations o GOCCs habang ibinabaw
mula sa kita ng pamahalaan ang mga subsidiyang
inilabas nito.
 2. Factor Income Approach

Ilang bahagi ng GDP ay binubuo ng mga sumusunod na

panukat:
1. Kitang sambahayan (KS) – kabuuang kita ng sambahayan
na nagmumula sa mga sumusunod:
Mga Paraan sa
Pagtutuos ng o sahod na tinatanggap ng mga manggagawa at mga empleyad
o Upa o renta bilang kabyaran sa paggamit ng lupa pati na rin
GNI ang mga itinayong gusali tulad ng mga pagawaan, bodega at
iba pa.
o Tubo mula sa pagbebenta ng mga naiprosesong salik ng
produksiyon tulad ng kita sa mga sari-sari store.
o Interes mula sa pamumuhunan sa mga pamilihang
pampinansiya tulad ng mga deposito sa bangko, bonds at mga
pautang.
 2. Factor Income Approach

Ilang bahagi ng GDP ay binubuo ng mga

sumusunod na panukat:

Mga Paraan sa 2. Kita ng Bahay-kalakal – kita mula sa pagbebenta ng mga

produkto at serbisyo sa mga sambahayan na nagiging pondo
Pagtutuos ng para panustos sa pagpapalago nito

GNI 3. Kita ng pamahalaan (KP) – kita mula sa pamumuhunan n

pamahalaan sa mga GOCCs tulad ng Government Service
Insurance System o GSIS, Philippine Amusement and Gaming
Corporation o PAGCOR, at Philippine Charity Sweeptakes
Office o PCSO at ng Social Security System.
 2. Factor Income Approach

Pagkuhang GDP:
- Idinaragdag ng lahat ng uri ng kita ng mga
Mga Paraan sa pangunahing tauhan, kita mula sa di tuwirang
pagbubuwis, at ang depreciation.
Pagtutuos ng
GNI - Ibinabawas ang subsidiya dahil ito ay hindi gastus
ng bahay-kalakal o sambahayan.

Pormula:
GNI – (KS + KB + KP + Dy + KDP – S) +NPI
 3. Final Expenditure Approach
- Isang paraan upang makuha ang GNI mula sa
pagsasama-sama ng kabuuang gastusin ng mga
bahay-kalakal at sambahayan mula sa kanilang
kinita.
Mga Paraan sa
Pagtutuos ng - Kasama sa paraang ito ang pagbibilang ng mga
produktong iniluluwas at inaangkat ng bansa
GNI
- Paraan ng paghahanap sa halaga ng final goods
na pinaggagastusan ng mga tao sa loob ng isang
taon.
 3. Final Expenditure Approach

Ang mga panukat na ginagamit bilang salik sa

pagbibilang ng GDP:
• Personal na gastos-pagkonsumo (GP) –
Mga Paraan sa kabuuabg halagang ginastos ng mga
Pagtutuos ng sambahayan mula sa pamimili mula sa
pamilihang pamprodukto.
GNI
• Gastos-pagkonsumo ng Pamahalaan (GG) –
kabuuang halagag ginastos ng pamahalaan para
sa mga serbisyo nito mula sa pagbubuwis.
 3. Final Expenditure Approach

Ang mga panukat na ginagamit bilang salik sa

pagbibilang ng GDP:
• Gastos-Pagbuo ng kapital (GK) – puhunang
Mga Paraan sa idinagdag sa pisikal naaspekto ng ekonomiya o
Pagtutuos ng fixed assets na kinabibilangan ng mga
sumusunod:
GNI a. Mga binibiling makinaryaat binuong planta.
b. Mga impraestraktura tulad ng mga tulay,
kalsada, bagong tayong bahay o high-rise
buildings na lagpas tatlong palapag, at mga
bagong gusaling pangkomersiyo o pang-
industriya.
c. Mga pagbabago sa imbentaryo o dami ng
 3. Final Expenditure Approach

Ang mga panukat na ginagamit bilang salik sa

pagbibilang ng GDP:
• Netong luwas (NL) – kabuuang halaga ng mga
Mga Paraan sa iniluluwas na mga produkto na may pagbabawas
Pagtutuos ng sa kabuuang halaga ng mga inangkat na
produkto
GNI Pormula: Netong Luwas = Produktong
Iniluwas – Produktong Iniangkat
 3. Final Expenditure Approach

Ang mga panukat na ginagamit bilang salik sa

pagbibilang ng GDP:
• Statistical Discrepancy (SD)
Mga Paraan sa - Nagkakroon ng statistical discrepancy sa
Pagtutuos ng pagbibilang ng GNI dahil magkakaiba ang mga
pinagkukunan ng impormasyon tungkol sa mga
GNI pinanggagastusan ng mga tao at magkakaiba ang
ibinibigay na impormasyon dahil sa pagtataya o
estimation na ginagawa ng mga ahensiyang
naatasan sa pagtala nito.
 3. Final Expenditure Approach

Ang mga panukat na ginagamit bilang salik sa

pagbibilang ng GDP:
• Statistical Discrepancy (SD)
Mga Paraan sa Pormula:
Pagtutuos ng GNI = (GP + GG +GK + NL +SD) + NPI
GNI
 3. Final Expenditure Approach

Mga Paraan sa Ating Suriin ang datos hinggil sa GNI ng Pilipinas

noong 2005 mula sa PIDS bilang paglalapat sa
Pagtutuos ng Final Expenditure Approach sa pagtutuos ng GNI
sa pahina 239.
GNI
 Kahalagahan ng pagtutuos ng GNI
Kahalagahan sa panig ng mga Sambahayan

1. Itinutuos ang pambansang

kita upang malaman kung
gaano kalaki at kaliit ang
kinikita ng tao kung siya ay
magbebenta ng kaniyang
salik sa produksiyon at
upang malaman ang
kakayahang niyang bilhin
ang mga produkto o
serbisyong kailangan o gusto
niya.
2. Nagtataya sa mga maaaring
gawin ng mga mamamayan
tuwing makararanas sila ng
mga sitwasyon ng kakapusan
at sa mga pagbabago sa
proseso ng produksiyon sa
isang pambansang ekonomiya.
 Kahalagahan ng pagtutuos ng GNI
Kahalagahan sa panig ng mga Bahay-kalakal

1. Ang pagtataya ay
makatutulong sa kanila
upang makapagplano
sila ng mga pagbabago
sa proseso produksiyon.
2. Ang pagtataya nila ng
kanilang kinikita ay
makatutulong din sa
pagbabahagi ng kanilang
kinikita para sa
pamumuhunan at gastusin sa
produksiyon at pagbabayad
ng buiws
 1. Hindi lahat ng mga gawaing pang-
ekonomiya ay naitatala tulad ng
kontribusiyon ng mga tauhansa impormal
Limitasyon na sector ng ekonomiya.
ng Pagtutuos
ng GNI at 2. Magkakaiba ang impormasyon na
naibibigay ng iba-ibang ahensiyang
GDP naatasang magtala ng kinikita ng bawat
tauhan.

3. Mahirap ang pagbabantay sa pambansang

kita kapag ang pagtutuos nito ay mali.
 Hindi nasusukat ng GNI ang ibang
salik at mahalagang dimensiyon ng
Limitasyon pag-unlad ng bansa:
ng Pagtutuos Ilang mahalagang dimensiyon ng ng
kaunlarang pantao:
ng GNI at
1. Antas ng edukasyon ng mga
GDP mamamayan ng bansa
2. Habang buhay ng tao
3. Kalinisan ng kapaligiran
4. Kahusayan ng serbisyong medikal
 Salik na nakakaapekto a resulta ng
pagtutuos ng GNI
Limitasyon
ng Pagtutuos 1. Pagpili ng mga mamimili ng mga
ng GNI at produkto o consumer choice
GDP 2. Kawastuhan sa pagbabayad ng buwis
3. Gastusin sa pagpaptuloy sa
pagpapatakbo ng mga salik sa
produksiyon o maintenance cost
tulad ng mga pagpapagawa ng mga
nasirang makinarya.
MARAMIN
G
SALAMAT!
ang antas ng Pag-unlad ng
Ekonomiya

ARALIN 2
Ano ang antas ng Pag-unlad ng Ekonomiya o growth rate ?

 Mahalaga ang pagtutuos nitoupangmalaman ang taunang

kinikita ng mga mamamayan nang sa gayon ay
mapagpatuloy ang paikot na daloy ng ekonomiya at mawasto
ang mga kamalian nito.

 Binabantayan, sinusuri ng PSA sa ilalim ng national

statistician
 Ang Antas ng Pag-unlad ng Ekonomiya o growth rate

Itinutuos kada tatlong buwan o sa panahong quarterly sa isang taon upang

mabantayan ang mga pagbabago sa kinikita ng bansa sa loob ng isang taon:

1. Unang Quarter – buwan ng Enero, Pebrero, Marso

2. Ikalawang Quarter – buwan ng Abril, Mayo, Hunyo

3. Ikatlong Qaurter – buwan ng Hulyo, Agosto, Setyembre

4. Ikaapat na Quarter – buwan ng Oktubre, Nobyembre, Disyembre

Ano ang antas ng Pag-unlad ng Ekonomiya o growth rate ?

Upang maunawaan ang antas ng pg-unlad ng ekonomiya ng

bansa, tunghayan natin ang isang ulat mula sa national
statistician ng PSA para sa antas ng pag-unlad ng Pilipinas
para sa unang kalahatiang bahagi o half ng taon 2015.
tignan natin ito sa pahina 241.
Ano ang antas ng Pag-unlad ng Ekonomiya o growth rate ?

Batay sa ulat; Ang GDP aytumaas sa ikatlong quarter ng taong 2015 na 0.2 na
bahagdan na mas mataas kaysa sa ikalawang quarter ng taon. Ang 5.5 na baagdan
ng paglaki ng taong 2015.

Ibig sabihin: Ang pagtaas ng bahagdan ng paglaki na ito ay nangangahulugan

naman sa mabilis na pagkamit ng kita ng mga mamamayan sa bansa. Tunghayan
natin ang bar graph sa phina 242.
 Pagtutuos ng Antas ng Pag-unlad

Ginagamit ang GNI ng kasalukuyang taon at ang GNI ng nakaraang taon upang
maipakita ang bahagdan ng pagbabago sa paglaki ng ekonomiya.

Growth rate =GNI ng Kasalukuyang panahon – GNI ng Nakaraang Taon

GNI ng nakaraang Taon x100
 Pagtutuos ng Antas ng Pag-unlad

Ating tunghayan ang pagtataya at pagtutuos ng PSA sa GDP at GNI ng ikatlong

taon ng kung ikukumpara ito sa nakaraang taon, gayundin ang taunang pagtutuos
nito. Ipahayag natin ito gamit ang mga paraan ng pagtutuos ng GNI. Tignan natin
ito sa pahina 243 sainyong aklat.
GAWAIN:
Gawin pahina 247-
250 “SANAYIN”