SİSMİK TEHLİKE

ANALİZİ VE
S A H AYA Ö Z E L E L A S T İ K
İVME SPEKTRUMU
 SİSMİK TEHLİKE NEDİR?

• Hasar ve can kaybı yaratabilecek büyüklükte bir depremin yada depremin

tetiklediği doğal afetlerin (toprak kayması, heyelan, tsunami, denizaltı
topoğrafyasının değişmesi vb.) belli bir yer ve zamanda oluşabilme
potansiyeline sismik tehlike denir.

Sismik Tehlike Analizinde Amaç:

Zeminin ve mühendislik yapısının gelecekte maruz kalacağı
depremsel yükleme şartlarının hesaplanmasında gerekli olan yer hareketi
parametrelerini (ivme, hız, deplasman) hesaplamaktır.
Hesaplanan bu parametreler kullanılarak depreme dayanıklı yapıların
tasarımları için gerekli olan elastik ivme spektrumları elde edilmektedir
 SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ NE ZAMAN
YAPILIR?

• Sismik tehlike analizi her durumda yapılabilir. Fakat daha çok

Nükleer santraller, barajlar, hastaneler, köprüler, kuleler, gökdelenler,
Çok katlı ve geometri bakımından düzensiz binalar vb. gibi bir
deprem sırasında hasar görmeleri büyük kayıplara ve felaketlere yol
açabilecek önemli mühendislik yapılarının dinamik analizlerini
gerçekleştirmek üzere kullanılmaktadır.
TBDY 2018S SAHAYA ÖZEL ELASTİK İVME
SPEKTRUMU İLE İLGİLİ KISIM

• Bazı özel durumlarda, sahaya özel deprem tehlikesi analizleri ile sahaya özel
deprem yer hareketi spektrumları’nın tanımlanması gerekli olabilir. Bu
spektrumlar istenirse her durumda kullanılabilir.
• Sahaya özel deprem yer hareketi spektrumlarının ordinatları, hiçbir zaman
Yönetmelikte tanımlanan tasarım spektrumu ordinatlarının
% 90’ından daha küçük olmayacaktır
SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ TÜRLERİ

Sahaya özel sismik tehlike analizler iki alt başlıkta toplanır.

• Deterministik Yaklaşım
Zaman boyutundan bağımsız olarak bölgede meydana gelebilecek en büyük
depremin yaratacağı yer hareketi düzeyi belirlenir
• Olasılıksal Yaklaşım
Hasar yapıcı yer hareketinin belli bir yerde ve belli bir zaman periyodu içerisinde
meydana gelebilme olasılığı araştırılır.
GERÇEKLEŞTİRİLECEK ANALİZ TÜRÜNE
NASIL KARAR VERİLİR?

Genel olarak araştırılan bölge için:

• Bölgedeki tehlike maksimum deprem büyüklüğü en fazla olan tek bir kaynağa
göre belirlenmek istenirse deterministik yaklaşım
tercih edilmektedir.(Belirsizlikler dikkate alınmaz)
• Bölgedeki tehlikeyi belirlemede çok sayıda sismik kaynak ve belirsizlik dikkate
alınmak isteniyorsa olasılıksal yaklaşım
tercih edilmektedir.
SİSMİK KAYNAK TÜRLERİ

• Noktasal Kaynaklar (Depremler, Deprem oluşturabilen

aktif volkanların bulunduğu yerler)
• Çizgisel Kaynaklar (Faylar)
• Alansal Kaynaklar (Belirli bir fay sistemini ortaya
çıkartacak sayıda olmayan noktasal kaynaklar alansal
kaynak olarak değerlendirilir.)
AZALIM İLİŞKİSİ NEDİR?

• Proje sahasına belirli bir uzaklıkta bulunan depremlerin proje sahasında ana
kayada oluşturacağı maksimum yer ivmeleri (PGA) azalım ilişkileri yoluyla
hesaplanır. Bu yüzden çalışmalar yapılırken, çalışmalarda kullanılacak azalım
ilişkileri sahaya uygun olarak seçilmelidir.
TÜRKİYE’DE KULLANILABİLECEK
AZALIM İLİŞKİLERİ NELERDİR?

• Gülkan & Kalkan (2002)

• Kalkan & Gülkan (2004)
• Özbey ve diğerleri (2004)
• Ulusay ve diğerleri (2004)
• Akkar & Çağnan (2010)
• Gülerce ve diğerleri (2015)
 YENİ NESİL AZALIM İLİŞKİLERİ

Yeni nesil azalım ilişkilerinden elde edilen sonuçlar daha güvenilir ve daha
düşüktür. Çünkü;
• Daha çok veri kullanılıyor,
• Belirsizlikler daha az,
• Zemin hakkında fazla bilgi gerektiriyor:

Türkiye’de Kullanılabilecek bazı yeni nesil azalım ilişkileri:

• Abrahamson & Silva (2008)
• Boore & Atkinson (2008)
• Campbell & Bozorgnia (2008)
• Chiou & Youngs (2008)
• Idriss ve diğerleri (2008)
DETERMİNİSTİK SİSMİK TEHLİKE
ANALİZİ

1-Proje sahasını etkileyebilecek, daha önceden

meydana gelmiş en büyük depremleri içeren deprem
kaynakları belirlenir.
2-Bu kaynakların sahaya en yakın uzaklıkları
hesaplanır.
3-Proje sahasının bulunduğu bölgenin
karakteristiklerine en uygun azalım ilişkisi seçilir.
4-Proje sahasına belirli bir uzaklıkta bulunan deprem
kuşağındaki maksimum büyüklükteki depremin proje
sahasında ana kayada oluşturacağı maksimum yer
ivmesi, azalım ilişkisi yoluyla hesaplanır.
OLASILIKSAL SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ

1-Sismik Tehlike Analizi için incelenecek alan

belirlenmesi
2-Deprem veri tabanı oluşturulur
3-Her bir kaynak zonundaki depremlerin büyüklüğüne ait
belirsizliğin, deprem yinelenme ilişkileri ile tanımlanır
4-Proje sahasının bulunduğu bölgenin karakteristiklerine
en uygun azalım ilişkisi seçilir.
5-Yardımcı programlar (EZ-Frisk, Crisis, CU-PSHA vb.)
yardımı ile sismik tehlike analizleri gerçekleştirilir.
6-Analiz sonuçlarına göre %5 sönüme sahip elastik ivme
tasarım spektrumları elde edilir.
 DETERMİNİSTİK VE OLASILIKSAL
SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ
ARASINDAKİ FARKLAR

Deterministik Sismik Tehlike Analizi Olasılıksal Sismik Tehlike Analizi

• Tek bir “senaryo” varsayımı • Birçok “senaryo” varsayımı
• Tek bir büyüklük seçimi, M • Bütün büyükler
• Tek bir uzaklık seçimi, D • Bütün uzaklıklar
• Bütün etkiler
 SONUÇ

• Gelecekte oluşması beklenen depremlerin konum, büyüklük, ve oluş

zamanlarında belirsizlikler mevcuttur. Depremlerin oluşum olasılıklarını
modellemede bu belirsizliklerden dolayı
Olasılıksal Sismik Tehlike Analizi ile daha gerçekçi sonuçlar
elde edilebilmektedir.