TDE444 Çağatay Türkçesi II

2.ders
Prof.Dr.Nesrin BAYRAKTAR ERTEN
Nevâ’î VI. şiir
• Şiiri yazı çevrimini yaparak okuyunuz.
• Beyitlerin Türkiye Türkçesine çevirisini yapınız.
• Şiirin sözcüklerinin yapı incelemesini yapınız.
• Şiirdeki Çağatayca ve Oğuzca fonetik ve morfolojik özellikleri
gösteriniz.
1.Yārdın ayru köŋül mülkī durur sulţānı yoķ
mülk kim sulţānı yoķ cismī durur kim cānı yoķ
• Türkiye Türkçesine çeviri: Sevgiliden ayrı olan gönül, sultanı olmayan
bir ülkeye benzer, sultanı olmayan bir ülke de ruhu olmayan bir beden
(gibi)dir.
• yardın < yar+dın
• A Ayrılma de
• Ayru< ayır-u
• E Donmuş ulaç/EA
• Durur< dur-(u)r BİLDİRME
• E Geniş zaman 3. tk
2.Cismdin cānsız nė ĥāśıl ėy Müsülmānlar ara kim ol
Bir ķara tofraķ kibidür kim gül ü reyĥānı yoķ
• Türkiye Türkçesine çeviri: Ey Müslümanlar, ruh olmadan vücut ne
yapabilir, ondan ne ortaya çıkar? O, gül ve reyhanı (renk ve koku)
olmayan alelade bir toprak gibidir.
• Cansız
• Çağatayca +sIz // Eski Anadolu Türkçesi +sUz
• Toprak> Çağ. tofrak
3. Bir ķara tofraķ kim yoķtur gül ü reyĥān aŋa
Ol ķaranġu kėçe dėkdür kim meh-i tābānı yoķ
• Türkiye Türkçesine çeviri: Üzerinde gül ve reyhanı olmayan (renk ve
kokunun eşlik etmediği) alelade bir toprak, parlak ayı olmayan karanlık
bir gece gibidir.
• Dekdür < dek+dür
• A Bildirme
• «edat, gibi»
• Keçe< keç+e
• A AA
4. Ol ķaranġu kėçe kim yoķtur meh-i tābān aŋa
Zulmetīdür kim anıŋ ser-çeşme-i ĥayvānı yoķ
• Türkiye Türkçesine çeviri: Parlak ayı olmayan karanlık bir gece,
ölümsüzlük (hayat) suyu olmayan bir karanlık gibidir.
• Bolmagay< bol-ma-gay
• E EE Gelecek zaman 3.tk
• (olumsuzluk)
5. Zulmetī kim çeşme-i ĥayvānı anuŋ bolmaġay
dūzaħīdür kim yanıda ravża-i rıżvānı yoķ
• Türkiye Türkçesine çeviri: Yaşam suyu olmayan bir karanlık, yanında
cennet bahçesi olmayan bir cehennemdir.
• Yanıda< zamir n’si yok.
6. Dūzaħī kim ravża-i rıżvāndın olġay nā-
ümīd
Bir ħumāridür kim anda mestlıķ imkānı
yoķ
• Türkiye Türkçesine çeviri: Cennet bahçesinden ümitsiz olan (umudu
olmayan) bir cehennem sarhoşluk olasılığı olmayan bir çakırkeyiliktir.
• +DIn ayrılma durumu eki
• -gAy: gelecek zaman eki
• bol-> ol- b>Ø ol- Oğuzca özellik
• -dUr Bildirme, yuvarlak biçim Oğuzca özellik
• Mest+lıķ ek uyumsuzluğu
•
7. Ey Nevā’ī bar aŋa mundaķ ‘ukūbetler ki bar
Hicrdin derdi velīkin vaśldın dermānı yoķ
• Türkiye Türkçesine çeviri: Ey Nevayî, madem ki böyle olaylar var, ona
git; çünkü ayrılıktan yana bir dert var ama kavuşmadan yana bir ilaç
yok.
• Munı teg > mundaķ
• Çağ. bar-// EAT var- ve bar// var
• b-//v-
ÖDEV
• VII. Gazel (316. sayfa)