PERİYODİK SAĞLIK

MUAYENESİ
Arş. Grv. Dr. Emre ALTUĞ
AFSÜ TIP Fakültesi Aile Hekimliği ABD
21.06.2022
1
 Sunum Planı
• Giriş
• Tanım
• Periyodik Sağlık Muayenesine Genel Bakış
• Periyodik Muayenenin Seyri
• Bebeklik Çocukluk Dönemi
• Erişkinlik Dönemi
• Geriatrik Dönem
• Kaynaklar
2
 Giriş
• Dünya Sağlık Örgütü’nün Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Küresel Durum Raporu 2020 ’ye
göre, dünyadaki ölümlerin %70’inden fazlasının nedeni kardiyovasküler hastalıklar, kanser,
diyabet ve solunum yolunun kronik hastalıkları gibi bulaşıcı olmayan hastalıklardır.
• Bu hastalıkların ortak yanı sigara, alkol, sedanter yaşam tarzı, kötü beslenme gibi modifiye
edilebilir riskli davranış faktörleri içermeleridir.
• Bu nedenle genel popülasyonun mevcut sağlık durumunun ve ilerleyişinin sürekli takip
edilmesi gerekmektedir. Çünkü başta bulaşıcı olmayan hastalıklar olmak üzere bireylerin
sağlığının korunması hususunda birincil koruma en etkili yöntemdir.
• Birincil korunma önlemlerinde ise, aile hekimleri başta olmak üzere birinci basamak sağlık
hizmeti sunan birimlerin rolü oldukça önemlidir.
3
 Giriş
• Erken tanı ve tedaviyi sağlamak,
• Hastalıklar için olası risk faktörlerini bertaraf etmek,
• Sağlık ile ilgili tüm konularda ilk değerlendirmeyi yapmak,
• Sorumluluğu altındaki kişilerle sürekli ilişki halinde olarak onları izlemek,
• Kronik hastalıklarda sürekli bakım ve tedaviyi sağlamak, bu tür hastalığı olan kişileri izlemek
• Bireylerin yaşam kalitelerini ve sağlık düzeylerini geliştirmeye çalışmak
• Ve tüm bunların aracılığıyla toplumun temel ihtiyaçlarından biri olan sağlık hizmetlerini optimize
ederek toplumun gelişmesine katkı sağlamak amacıyla birinci basamakta verilmesi gereken tüm
koruyucu sağlık hizmetlerini sunma aile hekimliğinin temel amaçlarıdır.
4

o Koruma Düzeyleri
1. Temel (Primordial) Koruma
2. Birinci (Primer) Koruma
3. İkincil (Sekonder) Koruma
4. Üçüncül (Tersiyer) Koruma
Giriş
Temel (Primordial) Koruma:
 Bu koruma düzeyi risk faktörlerinin ortaya çıkmasının
engellenmesi veya var olan risklerin bertaraf edilemesi
aşamasıdır. (Sigara yasağı gibi)
 Riskli davranışlar gelişmeden ve henüz riskte olmayan kişilere
yöneliktir.
 Bireysel ve kitle eğitimleri yolu ile başarılmaktadır.
Birincil (Primer) Koruma:
 Risk faktörleri ya da çevre üzerine etki ederek hastalıkların
gelişmesini önlemeye yönelik girişimlerdir.
 Hedef kitle sağlıklı kişilerdir.
 Bağışıklama, aile planlaması, kemoprofilaksi, sağlık eğitimi
hizmetleri (danışmalık) gibi. 5
 Giriş
İkincil (Sekonder) Koruma: Dördüncül koruma:
 Gelişmekte olan bir patolojiyi ya da mevcut risk faktörünü, hastada  WONCA’nın Genel Pratisyenler/Aile
semptomlar ortaya çıkmadan önce ortaya çıkarmaya yönelik
girişimlerdir. Hekimleri için sözlüğüne aldığı
 Hastalıkların belirtisiz evrede erken tanınması ve ilerlemesinin kontrol
tanımıyla dördüncül koruma “aşırı
edilmesini amaçlar. medikalizasyon riskindeki hastayı ve
 Hedef kitle asemptomatik hastalardır. toplumu tanımlamak, medikal
 Taramalar!!! istilalardan onları korumak ve onlara
bilimsel ve etik olarak kabul edilebilir
Üçüncül (Tersiyer) Koruma:
bakım prosedürlerini sağlamak için
 Hastalık ortaya çıktıktan sonra, hastanın işlevselliğini ve yaşam
kalitesini koruma, yaşam süresini artırma ve ileride çıkabilecek olası
yapılan eylemdir.
komplikasyonların önlenmesine yönelik yapılan girişimlerdir.
 Hastalık tedavisinin bir parçası olduğu için periyodik sağlık muayenesi
kapsamında ele alınmaz.
6
 Hedef kitle semptomatik hastalardır.
7
Giriş

8
 Giriş
• Koruyucu sağlık hizmetlerinin uygulanması için önerilen en önemli
yöntemlerden biri çeşitli ulusal ve uluslararası kuruluşlarca standartları
belirlenmiş periyodik sağlık muayeneleridir.

9
 Periyodik Sağlık Muayenesi (PSM)
Tanımı
• Periyodik sağlık muayeneleri ve tarama testleri (PSM) sağlıklı yada
sağlıklı görünen insanların görüşme, fizik muayene, laboratuvar tetkikleri,
bağışıklama programları gibi bir dizi standart işlem kullanılarak yaşa,
cinsiyete ve risk gruplarına göre biçimlendirilerek belli aralıklarla
değerlendirilmelerini içeren, spesifik, etkin, uygulanabilir ve kabul
edilebilir bir izlem programı ile değerlendirilmesidir.

10
 Periyodik Sağlık Muayenesine Genel
Bakış
• Aile hekimliğinin görevleri arasında kişiye yönelik sağlığı geliştirici ve
koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi,
rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerini vermek, ana çocuk sağlığı ve
üreme sağlığı hizmetlerini sunmak, periyodik sağlık muayenesi ile kayıtlı
kişilerin yaş, cinsiyet, hastalık ve maruziyet gruplarına yönelik izlem ve
taramalarını gerçekleştirerek, kendisine kayıtlı kişileri yılda en az bir defa
değerlendirip sağlık kayıtlarını güncellemek de bulunmaktadır.

11
 Periyodik Sağlık Muayenesine Genel Bakış
Tarihçe
• 1800’lere kadar uzanmaktadır. İlk kez 1861 yılında Dr. Horace Dobell tarafından periyodik sağlık
muayenesini önermiştir.
• 1921 ‘te Bir sigorta şirketinin yaptığı araştırmada düzenli sağlık kontrolünden geçen kişilerde
mortalitenin düştüğünün saptanması ve yayınlanması ile yıllık sağlık muayenesinin popülarite
kazanması,
• 1925 ‘te Amerikan Tıp Birliği’nin hasta olmayan 35 yaşından sonraki kişilerin yıllık düzenli
kontrollerini destekleyen bildirisi,
• 1970’lerde ; Yıllık sağlık muayeneleri veya “ check up”ların yerine kontrollerin sıklığı, yaş,
cinsiyet ve maruziyet gibi kriterlerin ön plana çıktığı , her bir parametrenin farklı dönemlerde ele
alındığı periyodik sağlık muayenesi tanımının getirilmesi ile popülerite kazanmıştır.

12
 Periyodik Sağlık Muayenesine Genel
Bakış
• Periyodik sağlık muayeneleri yıllık “
check uplardan ” farklıdır. “ Check up ”
herkes için standart bir forma göre
yapılırken “Periyodik Sağlık Muayenesi
” yaş ve cinsiyete özgü, önlenebilir
hastalıklar için biçimlendirilen, koruyucu
klinik hizmetler ve laboratuvar testleri ile
sağlık riski değerlendirilmesinin bir
parçası olarak düşünülür.
13
 Periyodik Sağlık Muayenesine Genel
Bakış
Periyodik Sağlık Muayenesinin bileşenleri
• Hikaye alma
• Kapsamlı fizik muayene
• Tarama testleri
• Danışmanlık
• Sağlık eğitimi
• Kemoprofilaksi

14
 PSM Kılavuzları
• Sağlık Bakanlığı; Aile Hekimliği Uygulamasında Önerilen Periyodik
Sağlık Muayeneleri Ve Tarama Testleri 2019

• Amerika Birleşmiş Devletler Önleyici Hizmetler Çalışma Grubu (The

U.S. Preventive Services Task Force, USPSTF)

• Amerikan Aile Hekimliği Akademisi (AAFP)

15
16
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
1. Bağışıklamasının Yapılması 11. Yenidoğan İşitme Taraması
2. Anne Sütü ve Emzirme Konusunda Bilgilendirme 12. Bebeklik ve Çocukluk Çağı Ağız ve Diş Sağlığı
3. Demir Profilaksisi- D Vitamini Profilaksisi 13. Arteriyel Tansiyon Ölçümü
4. İnmemiş Testis Muayenesi 14. Sağlıklı Diyet Danışmanlığı
5. Fenilketonüri Taraması 15. Obezite Taraması
6. Konjenital Hipotroidi Taraması 16. Çocuklarda Tütün ve Diğer Bağımlılık Yapıcı Maddelerin Kullanım
Durumunun ve Tütün Ürünü Dumanından Pasif Etkilenimin
7. Biotinidaz Eksikliği Taraması
Değerlendirilmesi
8. Gelişimsel Kalça Displazisi
17. Bilişsel Gelişim, Dil Gelişimi, Sosyal ve Duygusal Gelişim, Kaba-Motor ve
9. Yenidoğan, Bebek ve Erken Çocuklukta Görmenin Değerlendirilmesi İnce-Motor Gelişimin Taranması
10. Premature Retinopatisi 18. Yaygın Gelişimsel Bozuklukların Taranması
19. Çocuk İhmali ve Çocuğa Kötü Muamelenin Sorgulanması
17
20. Kan Yolu İle Bulaşan Hastalıklar
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
1. Bağışıklamasının Yapılması:
• ″Genişletilmiş Bağışıklama Programı″ kapsamında ulusal bebeklik ve
çocukluk dönemi aşılama takvimine uygun olarak bebek ve çocukların
enfeksiyona yakalanmadan önce bağışıklık kazanmaları için aşılarının
yapılmış olması hastalıkları kontrol altına almak ve hatta tamamen
ortadan kaldırmak açısından önemlidir.

18
19
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
2. Anne Sütü ve Emzirme Konusunda Bilgilendirme:
• Gebeliğin 32. haftasından itibaren bütün gebe izlemleri ile yeni doğandan
itibaren 2 yaşa kadar olan tüm bebek izlemlerinde beslenme yetersizliği ve
neden olduğu hastalıklardan korunma amacıyla anne sütü ile beslenme ve
emzirme konusunda bilgilendirme, protokole (Bebek ve Çocuk İzlem
Protokolü) uygun değerlendirme ve tamamlayıcı beslenme konusunda
bilgilendirme yapılmalıdır.

20
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
3. Demir Profilaksisi- D Vitamini Profilaksisi
• Bebek ve Çocuk İzlem Protokollerine uygun değerlendirme yapılarak 4-12 ay arası
bebeklerde demir proflaksisi yapılmalı, 9 aylık olduklarında hemoglobin (Hb)
değerleri bakılmalı, 12-24 ay grubundaki çocuklarda palmar solukluk muayenesi
yapılarak gerekli durumlarda demir eksikliği tedavisi başlanmalı, 5 yaş ve erken,
orta ve geç adolesan dönemde birer kez Hb (hemoglobin) bakılmalıdır.
• Ayrıca doğumdan itibaren 1 yaşına kadar tüm bebeklere günde 400 IU D vitamini
verilmelidir.

21
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
4. İnmemiş Testis Muayenesi
• 6 ay-1 yaş arası bebek takiplerinde en az bir kez inmemiş testis muayenesi
yapılmalıdır.
5. Fenilketonüri Taraması
6. Konjenital Hipotroidi Taraması
7. Biotinidaz Eksikliği Taraması
3 ila 5 günlük yeni doğanda
fenilketonüri, konjenital hipotiroidi
ve biotidinaz eksikliği erken tanısı
için yeni doğan taraması yapılmalı,
topuk kanı alınıp alınmadığı
sorgulanmalı alınmadı ise topuk kanı
alınmalıdır.
22
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
8. Gelişimsel Kalça Displazisi
• Doğumdan sonra ilk 48 saatte aileyi bilgilendirme, 3. ve 4. haftada bebeğin
gelişimsel kalça displazisi açısından erken tanısı için gelişimsel kalça displazisi
yönünden tarama protokolüne uygun olarak risk değerlendirmesi ile fizik
muayeneleri yapılmalı ve riskli vakalar ilgili uzmanlık alanına yönlendirilmelidir.
• Bebeğin 4. izleminde (30.-55. gün) Tarama, risklerin belirlenmesi, FM
yapılması ve şüpheli olguların sevki
• Bebeğin 5. izleminde (60.-85. gün)  Sevk edilmişse sonuç verilerinin girilmesi
23
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
9. Yenidoğan, Bebek ve Erken Çocuklukta Görmenin Değerlendirilmesi:
• Yenidoğanın 15. gün izlemi ve sonrasında her izlemde bebeğin görmesi genelgeye göre değerlendirilmeli,
• 3 yaşında görme keskinliği ve strabismus açısından değerlendirilmeli,
• 36 -42 aylık çocuklarda aile hekimliğ tarafından kırmızı refle testi yapılmalı ve ‘Lea Eşeli’ testi uygulanmalı,
• Herhangi bir aşamada şüpheli olgular göz hastalıkları uzmanına sevk edilmelidir.

10. Premature Retinopatisi:

• Prematüre retinopatisi muayenesi yapılması açısından “32. hafta ve/veya 1500 gr. altı doğan bütün bebeklerin
aile hekimleri tarafından bir göz hastalıkları kliniğine/hekimine rutin olarak yönlendirilmesi önerilir.

24
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
11. Yenidoğan İşitme Taraması
• İşitme taraması testinin bebek doğduktan sonraki ilk 72 saat içerisinde yapılmalı,
• 1 ay içinde tarama tamamlanmalı (3.izlem olan 3.-25.günler-zorunlu),
• Eğer kayıp varsa 3 ay içinde (6. izlem olan 90.-115. gün zorunlu) tanı almalı,
• 6. ay izleminde (8. izlem 175.-210.gün) ise cihazlandırılması gerekmektedir.
• Tüm bu aşamaların takibinin ve yönlendirmelerinin yapılması bebeğin kayıtlı
olduğu aile hekimliğinin sorumluluğundadır.

25
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
12. Bebeklik ve Çocukluk Çağı Ağız ve Diş Sağlığı
• Ağız diş sağlığının korunması amacıyla bebekte ilk süt dişinin çıkmasıyla birlikte
başlayan diş hekimi kontrolleri, altı aylık periyodlarla tekrarlanmalıdır.
• Bebek ve erken çocukluk dönemi ağız ve diş sağlığı bakımı ebeveynlere öğretilmelidir.
• 6-7 yaş arası, 12-13 yaş arası ve 15-16 yaş arasındaki çocukların; diş çürüğü, diş eti
iltihabı ve değişik anomalilere ve diş travmalarına karşı önlem almak amacıyla en az birer
kez diş hekimine yönlendirilmesi önerilmektedir.

26
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
13. Arteriyel Tansiyon Ölçümü:
• Herhangi bir sebeple muayeneye gelen 3-18 yaş arasındaki bütün
çocuklarda yılda en az bir kez arteriyel tansiyon ölçümü yapılmalıdır.
14. Sağlıklı Diyet Danışmanlığı:
her dönemde en az bir
• 0-1 yaş arası bebek, kez sağlıklı diyet
konusunda bilgilendirme
• 1-5 yaş arası okul öncesi, yapılmalıdır.
• 6-18 yaş arası okul dönemi olmak üzere
27
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
• 15. Obezite Taraması Çocuk ve Adolesanlar İçin
Normal Sınırda yüksek Yüksek
• 6-18 yaş arası okul döneminde yılda bir kez ağırlık,
boy, beden kitle indeksi (BKİ) ölçümü yapılmalı, Total kolesterol <170 mg/dl 170-199 mg/dl >200 mg/dl

• Ölçümler sonucunda gerekli görülürse sağlıklı LDL-kolesterol <110 mg/dl 110-129 mg/dl >130 mg/dl

beslenme, psikososyal destek (davranış tedavisi) ve

fiziksel aktivite danışmanlığı almak üzere
ALT ve AST düzeyinin,
yönlendirilmelidir.
çalışılan laboratuvarın
• Bu izlemler sonucunda obez ya da fazla kilolu olduğu verdiği sınır değerlerin
belirlenen çocukların 3 ile 6 ayda bir izlenmeli ve tanı üzerinde olması veya
alan her çocuktan tanı anında açlık kan şekeri, kan kontrollerinde artma
lipid profili, ALT, AST değerleri bakılmalıdır. eğiliminde olması sevk
endikasyonudur. 28
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
Fazla kilolu ve obez olarak tespit edilen çocuklarda alarm bulgular

• Ailenin boy potansiyeline göre kısa boy/yetersiz büyüme, • Polikistik over hastalığı belirtileri (kıllanma artışı, adet
• Dismorfizm, düzensizliği),

• Gelişme basamaklarında gecikme, öğrenme güçlüğü, • Psikolojik morbiditeler (anksiyete, okula gitmek
istememe, sosyal izolasyon),
• Hipertansiyon,
• Laboratuvar testlerinde bozukluk: Bozulmuş açlık
• Uyku apnesi semptomları, glukozu, dislipidemi, karaciğer fonksiyonlarında bozulma,
• Akantozis nigrikans, • BKİ ≥99 persentil olması.

SEVK!!!
29
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
16. Çocuklarda Tütün ve Diğer Bağımlılık Yapıcı Maddelerin Kullanım Durumunun
ve Tütün Ürünü Dumanından Pasif Etkilenimin Değerlendirilmesi
• 13-18 yaş grubu çocuklara her klinik karşılaşmada, tütün ve diğer bağımlılık yapıcı
madde kullanım durumu sorgulanarak bilgilendirme yapılmalı,
• 18 yaş altı çocuk sahibi her aile yılda en az bir kere olmak üzere çocuklarının tütün ve
diğer bağımlılık yapıcı maddelerden korunmasına yönelik bilgilendirme yapılmalı
• 18 yaş altı her çocuk, yılda en az bir kere olamk üzere her klinik karşılamada tütün pasif
etkilenimi açısından sorgulanmalı ve aileleri bu konuda bilgilendirilmelidir.

30
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
17. Bilişsel Gelişim, Dil Gelişimi, Sosyal ve Duygusal Gelişim, Kaba-
Motor ve İnce-Motor Gelişimin Taranması
• 0-6 yaş döneminde Bebek Çocuk İzlem Protokolüne ve Çocuğun
Psikososyal Gelişiminin Desteklenmesi Programına (ÇPGD) göre
uygun eğitim almış personel tarafından taranmalı, gerekli ise
uzmanlıklara yönlendirilmelidir.

31
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
18. Bilişsel Gelişim, Dil Gelişimi, Sosyal ve Duygusal Gelişim, Kaba-Motor ve
İnce-Motor Gelişimin Taranması

• 18-36 aylar arasında bir kez otizm,

• 48-60 ay arasında da bir kez dikkat eksikliği, hiperaktivite ve özgül öğrenme güçlüğü
açısından değerlendirilmesi ve şüphelenilen durumlarda ailenin bilgilendirilerek
ilgili uzmanlık alanına yönlendirilmesi önemlidir.

32
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
19. Çocuk İhmali ve Çocuğa Kötü Muamelenin Sorgulanması

• 0-6 yaş çocuklarda her muayenede, 7-18 yaş çocuklarda ise yılda bir kez çocuk ihmali ve
istismarı ile çocuğa kötü muamele olup olmadığı yönünden sorgulama, gözlem ve muayene
yapılması önemlidir.
• Çocuğun vücudunda yaygın morluk, pişik, kesik, yanık ve benzeri izlerin bulunması ayrıca
çocukta ve/veya ailesinde psikososyal gelişimin olumsuz etkilendiğine dair tavır ve
davranışların tespit edilmesi durumunda aile danışmanlık hizmetine yönlendirilmeli ve gerekli
durumlarda da ilgili mercilere bildirimde bulunulmalıdır.

33
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Bebeklik ve Çocukluk Dönemi
20. Kan Yolu İle Bulaşan Hastalıklar
• 18 yaşın altındaki kişilerde ailenin talebi üzerine gerekli bilgilendirme yapılarak ve onayları
alınarak hepatit B, hepatit C, HIV’in erken tespitine yönelik testler yapılmalıdır.

34
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
1. Kardiyovasküler Olaylardan Korunmada Risk
Değerlendirilmesi
2. Tütün Ürünü Kullanımı ve Pasif Etkilenim
Durumunun Değerlendirilmesi
3. Kardiyovasküler Olaylardan Korunmada Aspirin
Kullanimi (Erkek)
4. İskemik İnmeden Korunmada Aspirin Kullanımı
(Kadın)
5. Arteriyel Tansiyon Takibi
6. Serum Lipid Profili Taraması (Tg, Hdl, Ldl)
7. Diabetes Mellitus Taraması
8. Tiroid Fonksiyon Anomalileri
9. Obezite Taraması
10. Tüberküloz
11. Meme Kanseri Taraması (Kadın) Önerilmesi
12. Kolorektal Kanser Taraması (Kadın/Erkek) 23. Orak Hücreli Anemi ve Talasemi Major Taraması
13. Serviks Kanseri ve Prekanseröz Lezyonların 24. Alkol Kullanim Durumunun Değerlendirilmesi
Taranması (Kadın)
25. Depresyon
14. Prostat Kanseri (Erkek)
26. Erişkinlerde Bağışıklama
15. Kan ve Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar
27. Uyuşturucu Madde Kullanım Durumunun
16. Kemik Sağlığının Korunması İçin Bilgilendirme Değerlendirilmesi
17. Sekonder Osteoporoz / Kırık Riski
18. Gebelerde Ağız Diş Sağlığı ve Eğitimi
19. Gebelerde Kan Grubu Tayini, Demir Eksikliği,
20. Hepatit B Taraması
21. Gestasyonel Diyabet Taraması
22. Nöral Tüp Defekti Profilaksisi İçin Folik Asit
35
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
1. Kardiyovasküler Olaylardan Korunmada Risk Değerlendirilmesi
• 40 yaş altı bireylerde ailesinde erken yaşta aterosklerotik hastalık öyküsü
varsa, 40 yaş üstü bireylerde ise başvuru sebebinden bağımsız olarak bir
kez kardiyovasküler risk değerlendirmesi yapılarak, risk saptanan
gruplarda gerekli yaşam tarzı değişiklikleri ve önerilen izlemlerin
yapıldıktan sonra ilgili uzmanlık dalına yönlendirilmelidir.

36
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
2. Tütün Ürünü Kullanımı ve Pasif Etkilenim Durumunun Değerlendirilmesi
• 18 yaş ve üzeri grupta tütün ürünü kullanım ve tütün dumanından pasif
etkilenim durumu sorgulanmalı,
• Kullanım varsa bağımlılık düzeyine göre, tedavi algoritmaları
doğrultusunda hareket edilmeli veya ilgili merkezlere yönlendirilmelidir.
• Gebelere tütün ürünü kullanımı ve pasif etkilenimin bebek ve anne sağlığı
üzerindeki olumsuz etkileri konusunda bilgi verilmelidir.

37
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
3. Kardiyovasküler Olaylardan Korunmada Aspirin
Kullanimi (Erkek)
• 45-65 yaş grubu erkeklerde kardiyovasküler olaylardan
korunmada kontraendikasyon yoksa günlük 81 mg
aspirin kullanımı önerilmelidir.
4. İskemik İnmeden Korunmada Aspirin Kullanımı
(Kadın)
• 55-65 yaş grubu erkeklerde kardiyovasküler olaylardan
korunmada kontraendikasyon yoksa günlük 81 mg aspirin
kullanımı önerilmelidir.
5. Arteriyel Tansiyon Takibi
• 18 yaşından büyük yetişkinlerde başvuru sebebinden
bağımsız olarak hipertansiyon tanısının erken tespiti ve
kardiyovasküler olayların önlenmesi amaçlı yılda en az
bir kez arteriyel tansiyon ölçülmelidir.
6. Serum Lipid Profili Taraması (Tg, Hdl, Ldl)
• 18 yasından büyük olup risk faktörlerinden en az birini
taşıyanlarda ve 35 yaşından büyük bütün kişilerde beş
yılda bir serum lipit profili taramasının yapılması
önemlidir.
38
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
7. Diabetes Mellitus Taraması
 Yandaki risk faktörlerini barındıran
kişilere diabetes mellitus taraması önerilir.
 Tarama için açlık plazma glukozu, HbA1c
veya OGTT kullanılabilir.
 Test normal ise üç yılda bir tekrar
edilmelidir.
• 45 yaşının üstünde olmak
• BMI≥25kg / m² (bel çevresi kadında >88 cm, erkekte >102 cm)
•
•
Fiziksel inaktivite
Birinci derece yakınında DM öyküsü
• 4.1 kg’ın üstünde bebek doğurma öyküsü
• Gestasyonel DM öyküsü
• Hipertansiyon (KB> 140/90 veya HT için tedavi alan),
• HDL<35 mg/dl veya TG>250 mg/dl
• Polikistik over öyküsü
• Daha önce bozulmuş glukoz toleransı veya bozulmuş açlık glukozu
öyküsü
• Kardiyovasküler hastalık
• İnsülin rezistansı ile ilgili klinik durumları olan (örn:akantosis
nigrikans) kişiler
39
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
8. Tiroid Fonksiyon Anomalileri
• Tiroid fonksiyon anomalilerinin erken tanısı amacıyla ailesinde tiroid
hastalığı öyküsü bulunanlara ilk muayenede olmak üzere ve 35 yaşın
üzerindeki tüm erişkinlere beş yılda bir Tiroid Fonksiyon Testlerinin
(TSH) yapılması önerilir.

40
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
10. Tüberküloz TBC için riskli gruplar:
• Tüberküloz açısından riskli 1. Tüberküloz hastası temaslıları,
2. Tutuklu ve hükümlüler,
gruba giren kişiler
3. HIV enfeksiyonu olanlar,
tüberküloz tarama yöntemi
4. Bağışıklığı baskılayan tedavi alanlar,
olarak Mantoux testi
5. Silikozis,
(Tüberkülin deri testi) 6. Diabetes mellitus,
yapılmak üzere verem 7. Kronik böbrek yetmezliği,
savaşı dispanserlerine veya 8. Lösemi, lenfoma kanseri olanlar,
başka bir sağlık kurumuna 9. Düşük vücut ağırlıklı kişiler,
yönlendirilmelidir. 10. Sigara, alkol ya da ilaç bağımlılığı olanlar
41
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
11. Meme Kanseri Taraması (Kadın)
• 20 yaş üstü kadınlarda meme kanseri farkındalığını artırmak ve meme kanserinin
erken tanısı amacıyla kendi kendine meme muayenesi hakkında bilgi verilmesi ve
ayda bir kez uygulamasının önerilmesi,
• 20-40 yaş arası kadınlarda kendi kendine meme muayenesinin yanı sıra birinci derece
akrabalarında meme kanseri öyküsü bulunan kadınlarda yılda bir, bulunmayanlarda
ise iki yılda bir hekim tarafından rutin klinik muayenenin yapılması,
• 40-69 yaş arası bütün kadınlarda yılda bir hekim tarafından rutin klinik muayene
yapılması ve iki yılda bir dijital/konvansiyonel mamografi yapılması gereklidir.
42
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
12. Kolorektal Kanser Taraması (Kadın/Erkek) 14. Prostat Kanseri (Erkek)
• 50-70 yaş grubundaki tümyetişkinlere yılda bir • Ailesinde prostat kanseri hikayesi olan 40
GGK, 10 yılda bir kolonoskopi önerilmektedir. yaşından büyük erkekler ve aile hikayesi
olmayan 50 yaşından büyük erkeklerin üroloji
13. Serviks Kanseri ve Prekanseröz Lezyonların
uzmanına yönlendirilmesi öenerilmektedir.
Taranması (Kadın)
• 30-65 yaş arası kadınlarda serviks kanseri ve
prekanseröz lezyonları önleme ve erken tanı
amaçlı her beş yılda bir Papanicolau testi (PAP
Smear testi) veya Human Papilloma Virüs testi
(HPV testi) yapılmalıdır.

43
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
15. Kan ve Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar
• 18 yaşın üzerinde ve cinsel aktif kişilerde kişiden talep gelmesi durumunda veya
risk faktörlerinin varlığında gerekli bilgilendirme yapılıp kişinin onayı alınarak;
 Hepatit B, hepatit C, HIV için tarama yapılması,
 Hepatit B, hepatit C, HIV pozitif çıkan kişilerde özellikle uyuşturucu madde kullanımının
sorgulanması, danışmanlık hizmeti verilerek ilgili merkezlere yönlendirilmelerinin
sağlanması,
 Gonore ve klamidyanın erken tespitine yönelik testlerin yapılması amacıyla ilgili uzmanlık
alanına yönlendirilmesi önemlidir.

44
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
16. Kemik Sağlığının Korunması İçin Bilgilendirme
• Bütün yaş gruplarında kemik sağlığının korunması amacıyla;
 Sigara kullanımının ve aşırı alkol alımının önlenmesi,
 Diyetle yaşa göre yeterli miktarda kalsiyum ve D vitamini alınmasının sağlanması,
 Yeterli güneş ışığına maruz kalma hakkında ve
 Günlük fiziksel egzersizler (tempolu yürüme, hafif koşu gibi yük bindirici ve kas güçlendirici
egzersizler) hakkında bilgilendirme yapılması,
 Ev, iş ve trafik kazalarından, özellikle 65 yaş ve üzerinde düşme ve çarpmalardan korunma
yolları hakkında bilgi verilmesi önerilir.
45
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
17. Sekonder Osteoporoz / Kırık Riski
• 65 yaş altında olup aşağıdaki risk faktörlerini barındıran erişkinlerde Sekonder Osteoporoz / Kırık İçin Risk
en az bir kez biyokimyasal testlerin yapılmasının sağlanması Faktörleri:
 İyonize kalsiyum, 1. 50 yaşından önce kırık geçirmiş olmak veya ailede
 Tam kan sayımı, 2. Kalça kırığı öyküsü
 Kreatinin, 3. En az üç ay süreyle 7,5 mg/gün steroid kullanımı,
 Alkalen fosfataz,
4. Hipogonadizm,
 TSH,
5. 45 yaş altında menapoz
 25-hidroksivitamin ve D3 ölçümleri
6. Malabsorbsiyon sendromu
• Risk faktörlerine ve kemik kırığı varlığına göre fizik tedavi ve
rehabilitasyon, endokrinoloji ve/veya ortopedi uzmanlarına 7. Primer hiperparatiroidizm
yönlendirilmesi önemlidir. 8. Hızlı kemik kaybıyla seyreden diğer hastalıklar
9. Düşük vücut kütle indeksi
46
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
18. Gebelerde Ağız Diş Sağlığı ve Eğitimi
• Tüm gebelerin ağız ve diş sağlığı açısından muayene edilmesi, problemi
olan gebelerin de en uygun trimester olan 2. trimesterde tedavi almaları
için yönlendirilmesi önerilir

47
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
19. Gebelerde Kan Grubu Tayini, Demir Eksikliği,Hepatit B Taraması
• Tüm gebelerde, anne ve bebeğin sağlığını korumaya yönelik olarak;
 “Doğum Öncesi Bakım İzlem Protokolü” kullanılarak izlemlerin yapılması,
 Rh uyuşmazlığının önlenmesi amaçlı bilgilendirme yapılarak kan grubu tayininin yapılması,
 Demir eksikliğinin taranması amacıyla hemoglobin, demir bağlama parametrelerinin kontrol
edilmesi,
 Kan ve doğum yolu ile bulaşan hastalıkların önlenmesi amacıyla kişi bilgilendirilerek
hepatit B testinin yaptırılması ve sonuca göre hastaların enfeksiyon hastalıkları uzmanına
yönlendirilmesi önemlidir
48
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
20. Gestasyonel Diyabet Taraması 22. Orak Hücreli Anemi ve Talasemi Major Taraması
• Daha önceden bilinen diabetes mellitusu olan ve gebe • Özellikle orak hücreli aneminin ve talaseminin sık
kalmayı planlayan bireyler gebelik öncesi, ilk görüldüğü İstanbul, Ankara, Afyon gibi illerde
trimesterde, gebelik boyunca ve postpartum birinci yaşayanlar başta olmak üzere çocuk sahibi olmak
yıla kadar yakından takip edilmelidir. isteyen tüm çiftlere orak hücreli anemi ve talasemi
sorgulaması yapılmalı, her ikisi de taşıyıcı olan çiftler
21. Nöral Tüp Defekti Profilaksisi İçin Folik Asit
yakın takip edilerek gebelik oluşumundan itibaren
Önerilmesi
prenatal tanı için ileri merkezlere sevk edilmelidir.
• Gebelik planlanmış ise gebelik öncesi üç ay ve
gebelikteki ilk trimesterde kişinin günlük 400-800μg
folik asit kullanması önerilir.

49
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
23. Depresyon
• 18-65 yaş aralığındaki yetişkinlerde kişinin şikayeti veya hekimin öngörmesi durumunda
 “Son iki hafta içinde hemen her gün kendinizi çökkün ya da umutsuz hissettiğiniz oldu mu?” ve
 “Son iki haftadır ilgi kaybı ya da hayattan zevk alamama gibi yakınmalarınız oldu mu?”
sorularının yöneltilerek depresyon sorgulamasının yapılması, her iki soruya da “Evet”
cevabının alınması durumunda bir psikiyatri uzmanına yönlendirilmesi önerilir.

50
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi
25. Erişkinlerde Bağışıklama
• Erişkinlerde aşı ile önlenebilir hastalıklardan korunma amaçlı olarak “Genişletilmiş
Bağışıklama Programı” kapsamında aşı uygulamaları yapılması önemlidir.
• Gebelere 1 ay ara ile uygulanmakta olan 2 doz Td aşısı 5 doza tamamlandığında
doğurganlık çağı boyunca tetanozdan koruyacaktır.

51
Periyodik Sağlık Muayenesi
Erişkinlik Dönemi

52
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Geriatrik Dönem
1. Yaşlılarda Kardiyovasküler Olaylarda Aspirin Koruyuculuğu (Kadın/Erkek)
2. İskemik İnmede Aspirin Koruyuculuğu (Kadın)
3. Yaşlılarda Osteoporoz / Kırık Riski (Kadın/Erkek)
4. Çok Yönlü Geriatrik Değerlendirme

53
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Geriatrik Dönem
1. Yaşlılarda Kardiyovasküler Olaylarda Aspirin Koruyuculuğu (Kadın/Erkek)
• 65-80 yaş grubu erkeklerde kardiyovasküler olaylardan korunmada kontraendikasyon yoksa günlük 81 mg aspirin
kullanımı önerilmelidir.
• Ancak 80 yaşından büyük yetişkinlerde aspirin koruyuculuğu için yeterli delil olmadığı tespit edilmiştir.
2. İskemik İnmede Aspirin Koruyuculuğu (Kadın)
• 65-80 yaş grubu erkeklerde kardiyovasküler olaylardan korunmada kontraendikasyon yoksa günlük 81 mg aspirin
kullanımı önerilmelidir.
3. Yaşlılarda Osteoporoz / Kırık Riski (Kadın/Erkek)
65 yaş üstü tüm kişilerde yılda bir kez biyokimyasal testlerin yapılmasının sağlanması risk faktörleri ve kemik kırığı
varlığına göre ilgili uzmanlıklara yönlendirilmesi, 65 yaş üstü kadınlar ile 70 yaş üstü erkeklerde hayatlarında en az
bir kez DEXA ölçümü yaptırmalarının sağlanması önerilir.
54
 Periyodik Sağlık Muayenesi
Geriatrik Dönem
4. Çok Yönlü Geriatrik
Değerlendirme Çok Yönlü Geriatrik Değerlendirme testleri
65 yaş ve üzerindeki
1. Mini mental durum değerlendirme testi,
yetişkinlerde hayatlarında 2. Yesavage geriatrik
en az bir kez “Çok yönlü 3. Depresyon skalası,
Geriatrik Değerlendirme” 4. Mini nütrisyonel test,
ile değerlendirilmesi ve 5. “kalk ve yürü” testi,
mümkün ise bu 6. Günlük yaşam aktiviteleri testi ( lawton
değerlendirmenin her beş brody enstrümental
yılda bir tekrarlanması 7. Günlük yaşam aktivitesi skalası testleri)
önerilir.

55
 Kaynaklar
• Sağlık Bakanlığı; Aile Hekimliği Uygulamasında Önerilen Periyodik Sağlık
Muayeneleri Ve Tarama Testleri 2019
• WHO (World Health Organization). (2020). Global Status Report on
NoncommunicableDiseases 2020. Geneva: WHO Library Cataloguing-in-Publication
Data.
• Periyodik sağlık muayenelerine genel bakış, Türk Aile Hek Derg 2017; 21 (2): 82-89
TAHUD 2017
• Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, Turkish Journal of Family Practice, Cilt 21,Sayı 2
2017
56
Teşekkürler…

57